Na poparcie tego ostatniego twierdzenia przytoczę najpierw pewną charakterystyczną opowieść, a potem podam
argumenty ogólne.
Opowieść ta dotyczy wyimaginowanego przypadku niewłaściwego zachowania się planet. Fizyk ery przedeinsteinowskiej bierze mechanikę Newtona i prawo grawitacji
N, uznane warunki początkowe I, i oblicza, za ich pomocą,
drogę nowo odkrytej małej planety p. Ale planeta odchyla
się od obliczonej drogi. Czy nasz newtonowski fizyk uzna,
że odchylenie to zakazane było przez teorię Newtona i że
skoro tylko je ustalono, to obala ono teorię N? Nie.
Sugeruje, że musi istnieć nieznana dotąd planeta p', która
zaburza drogę p. Oblicza masę, orbitę itd. tej hipotetycznej
planety, a następnie prosi astronoma doświadczalnika, by
jego hipotezę sprawdził. Planeta p' jest tak mała, że nawet
przez największy z dostępnych teleskopów nie sposób jej
dojrzeć: astronom doświadczalnik występuje o grant na
budowę jeszcze większego 27
. Po trzech latach nowy tele27 Gdyby maleńka hipotetyczna planeta była poza zasięgiem nawet największego
możliwego teleskopu optycznego, mógłby on spróbować jakiegoś zupełnie nowego
instrumentu (w rodzaju radioteleskopu), który by mu umożliwił "
zaobserwowanie
jej", to znaczy zapytanie o nią Przyrody, choćby nawet tylko pośrednio. (Ta nowa
"
obserwacyjna" teoria sama może nie być poprawnie wyartykułowana, a cóż
dopiero surowo sprawdzona, ale nie przejmie się on tym bardziej niż Galileusz.)
D
2. FalMi/izm a falsyfikacjonizm 19
skop jest gotów. Gdyby nieznana planeta p' została odkryta,
rozgłoszono by to jako nowe zwycięstwo nauki Newtonowskiej. Ale nie została. Czy nasz naukowiec porzuca teorię
Newtona i swą ideę zaburzającej planety? Nie. Sugeruje, że
zasłania ją przed nami chmura pyłu kosmicznego. Oblicza
położenie i własności tej chmury i występuje o grant na
wysłanie satelity, by sprawdził jego rachunki. Gdyby instrumenty satelity (może jakieś nowe, oparte na mało sprawdzonej teorii) odnotowały istnienie tej hipotetycznej chmury,
rozgłoszono by ten wynik jako wspaniałe zwycięstwo nauki
Newtonowskiej. Ale chmury nie znaleziono. Czy nasz
naukowiec porzuca teorię Newtona wraz z ideą zaburzającej
planety i ideą zasłaniającej ją chmury? Nie. Sugeruje on, że
w tym rejonie świata istnieje pewne pole magnetyczne, które
zaburzyło działanie instrumentów satelity. Zostaje wysłany
nowy satelita. Gdyby znaleziono to pole magnetyczne,
fizycy newtonowscy świętowaliby sensacyjne zwycięstwo.
Ale nie znaleziono. Czy to uważa się za obalenie nauki
Newtona? Nie. Albo proponuje się jeszcze inną pomysłową
hipotezę pomocniczą albo ... całą historię grzebie się w zakurzonych tomach czasopism i nigdy się o niej nie wspomina 28.