BỊ ĐÚP CÓ GÌ XẤU KHÔNG?

BỊ ĐÚP CÓ GÌ XẤU KHÔNG?
Khoảng 6 tháng trước mình có viết một bài tâm sự với mọi người về cậu con trai 14 tuổi của mình. Câu chuyện kể lại những chuyện vụn vặt của mấy mẹ con, xảy ra trong khoảng thời gian dài, tổng kết xâu chuỗi lại để rồi một ngày, mẹ nhận được đôi câu tâm sự xúc động thấu tim mẹ từ miệng cu cậu, khiến nước mắt tuôn rơi.

Trong bài viết ấy, mình có hứa với mọi người là sẽ kể cho mọi người nghe về câu chuyện xử lý cu cậu khi nghiện games vào lúc khác. Thực lòng khi ấy mình không biết thật sự mình làm vậy là đúng hay sai, nên mình tự cho phép mình kiểm chứng một thời gian, sau đó nếu thấy đúng, mình mới chia sẻ với mọi người.

Hôm nay, mình nghĩ mình đã sẵn lòng chia sẻ cho mọi người câu chuyện của mẹ con mình, không nhằm mục đích cổ suý cho những cách xử lý tiêu cực, mà chỉ là một case study cho những bà mẹ ngày đêm trăn trở với việc nuôi dạy con trong tuổi dậy thì, để tham khảo thôi nha.


1. Dịch covid kéo dài, tháng 9/2021, nhà nhà cho con tham gia lễ khai giảng online, con mình cũng hào hứng bước vào năm học mới với tâm thế mới.
Lúc này con học lớp 8. Hai anh em con sáng nào cũng học online, mỗi người một máy, học tốt hay không thì các bố mẹ chắc không lạ gì.
Vốn dĩ con mình không được xài điện thoại từ nhỏ, máy tính cũng chẳng mấy khi. Giờ con học online như cá gặp nước, thoả sức vẫy vùng trong bể games mà mẹ không tài nào quản được. Nói nặng, nói nhẹ đều không ăn thua. Cứ mẹ đi khỏi là con không còn kiểm soát được bản thân nữa. Zoom bật lên, cô nói cứ nói, con mở tab khác chơi bình thường.

2. Thi giữa kỳ ư? Đã có bác google trợ giúp. Con đạt hầu hết các môn thi với 6-7-8, nhưng thực chất con không biết gì, đặc biệt toán văn chỉ toàn 4-5. Thi cuối kỳ các cô gửi cho tập dày đề cưong các môn, với tính lừoi và ỷ lại, con không tự làm được một cái đề cương nào, mà hầu hết là mẹ giúp học để thi. Rồi cũng qua, điểm tổng kết HK1 trung bình tất cả các môn con được 6,1, thấp nhất cả lớp. Lúc ấy con là học sinh duy nhất đạt loại học lực trung bình.

3. Khỏi phải nói mẹ đã buồn thế nào. Điểm số tuy không quá quan trọng, nhưng nó là bằng chứng về việc con đã rỗng kiến thức. Ngoài ra, nó cũng phần nào nói lên rằng:
- con không có phương pháp tự học đúng và hiệu quả
- con thụ động ỉ lại vào việc dạy của cô và mẹ
- con đã sa đà vào games và mê games hơn mọi thứ trên đời
- con không có động lực cải thiện kết quả học tập (sau khi đã biết điểm giữa kỳ thấp, nhưng đến cuối kỳ vẫn tiếp tục buông xuôi không cố gắng, muốn ra sao thì ra)

4. Học kỳ 2 bắt đầu, lúc này khoảng gần Tết. Điệp khúc học giả games thật vẫn lặp đi lặp lại hàng ngày. Mình có nhiều thời gian bên các con, nên mình biết rõ từng động thái của các con. Nội quy của mẹ chỉ đơn giản là: ghi chép bài của cô đầy đủ không thiếu gì trong slide của cô, sau đó làm được hết phần câu hỏi và bài tập sau mỗi bài trong sgk. Nếu con không thực hiện được thì mẹ sẽ cắt không cần con học nữa, nhà trường kỷ luật như thế nào cũng phải chịu. Sau vài lần vi phạm và mẹ cắt học, thì vài ngày sau, phần vì buồn chán không nói chuyện được với bạn bè trong lớp, phần vì nhớ games, con năn nỉ mẹ cho con học đi, con hứa…con hứa…và con hứa…Mình trao cho con hết cơ hội này đến cơ hội khác, nhưng càng ngày càng thấy tệ đi. Chung quy lại một đứa trẻ chơi games và nghiện games thì nó không có hứng thú với bất kỳ điều gì khác, nếu có chăng thì chỉ là sự đối phó mà thôi. Chúng cũng không quan tâm đến chất lượng, hiệu quả của những công việc khác mà chúng làm.

5. Từ lúc biết điểm tổng kết HK1, mẹ và ba đã bàn bạc với nhau về giải pháp. Ba va mẹ con đều là trí thức, đều lớn lên từ tuổi thơ vất vả, nhưng đều học rất giỏi. Nhìn con mà ứa nước mắt, không tin nổi F1 lại thành ra như vậy. Phải làm sao đây?
Ba phân tích cho mẹ: “Em nhìn bạn anh xem, thằng N, ông T, ông S, thằng G, ông L,…biết bao nhiêu người đã lớn tuổi rồi mới đi học với khoá sau, thậm chí hơn đến 7-8 tuổi, nhưng đều học giỏi hơn, và bây giờ đều thành công, thành đạt, thậm chí hơn cả bọn trẻ con học cùng rất nhiều. Theo anh, nếu nó không thích học, không học được, thì cho nó dừng học đi, rồi cho nó ra ngoài lao động vài năm, sau này nó thích thì xin cho nó học bổ túc sau, cũng có sao đâu, vẫn thi đại học được nếu muốn, đâu nhất định phải lẽo đẽo đi học mà không thấy học có ý nghĩa gì”
“Ờ há, giờ em cũng phải suy nghĩ nghiêm túc về điều này”

6. Vậy là công cuộc lân la thăm dò, khuyên răn, thuyết phục anh cu chàng bắt đầu.
- Con có định thi vào lớp 10 không?
- con có
- vậy con định thi vào 10 bằng số kiến thức rỗng tuếch cùa con sao? Con có biết lớp 8 rất quan trọng không?
- Thì mẹ cứ kệ con, con tự lo việc học của con
- Nhưng có những thứ làm sai không làm lại được con ạ. Nếu con trượt lớp 10 thì con phải chuyển sang đi học nghề, con có thấy thích việc đó không? Nếu cho con lựa chọn làm việc trí thức và làm việc chân tay, con sẽ chọn gì?
- Đương nhiên con thích làm việc trí óc
- Vậy thì chẳng còn cách nào khác là phải học, mà đã học là ra học, chứ không thể học phớt phơ như vậy được. Và mục tiêu đặt ra phải đạt bằng được. Chứ không phải được thì được không được thì thôi.
- Theo mẹ đánh giá, thì con đã rỗng hết kiến thức lớp 8 rồi, nếu con học nhì nhằng như này, các thầy cô vẫn cho con lên lớp 9 thôi, nhưng lên đó để làm gì? Lên đó mà muốn học cho khá lên thì phải học song song kiến thức lớp 8 và lớp 9 với nhau, khổ cực vô cùng, còn không học lớp 8 chỉ học lớp 9 thì con theo không được, con sẽ mãi mãi là học sinh bị kém nhất lớp.
- Vậy theo mẹ con nên thế nào?
- Con nên ở lại lớp
- Làm sao để ở lại lớp? Học kỳ 1 con được 6,1 rồi.
- Chỉ cần con làm theo mẹ, con sẽ ở lại lớp được

7. Vậy là mẹ con tôi đã phối hợp thực hiện kế hoạch để ở lại lớp 8, kế hoạch mà trên cả nước Việt Nam này chỉ có duy nhất mẹ con tôi dám thực hiện.
- đầu tiên, tôi xin cô giáo chủ nhiệm cho con dừng học online, vì con bị cận thị mắt yếu, và cũng nói thật là vì con chơi games
- Toàn bộ thời gian từ 7h sáng đến 5h chiều, trừ bữa cơm trưa và giấc ngủ trưa, con được khuyến khích lấy sgk ra tự học theo đúng thời khoá biểu của lớp, nếu con làm được bài tập cuối mỗi bài, cộng với bài tiếng Anh mẹ giao, và làm đủ việc nhà, thì tối mẹ cho chơi 30 phút games
- Trong khi cả nước sục sôi học online thì con tôi chơi dài rạc suốt mấy tháng, nhưng vì lockdown chỉ quanh quẩn trong khuôn viên nhà, không đi đâu cả. Nhà có chó, có mèo, con chăm chút cho chúng ăn, nấu cơm rửa bát, đọc sách nghe nhạc, nói tóm lại là không nghĩ ngợi gì.
- Kỳ thi giữa học kỳ 2, cô giáo gọi điện nói mẹ cho con vào thi cho đủ, nếu không sẽ rất phiền cho các thầy cô, phải tổ chức thi lại, phải làm lại đề, phải báo cáo bgh, …Vâng, vậy là con vào thi đầy đủ các kỳ thi giữa kỳ online, chỉ có điều, nghe lời mẹ con sẽ làm linh tinh để lấy điểm thấp nhất có thể, càng 0, 1 càng hay.
- Ấy thế mà không hiểu tick bừa thế nào con vẫn có vài điểm 3-4-5, đến khổ. Mong cho con học đúp cũng thật là khó chứ không phải dễ đâu nha. Con báo điểm 3-4 mẹ thốt lên đầy sợ hãi “Sao cao vậy con?”
- Thời gian cứ thấm thoắt trôi, đến sau Tết âm lịch 2022 là các trường cho đi học lại bình thường. Con giai em cũng nô nức đi học hàng ngày, đi BRT rồi đi bộ vào trường, học rất đầy đủ, chăm ngoan, đúng giờ. Sáng nào con cũng tự bật dậy vào 6h, chuẩn bị đến trường rất hào hứng. Mẹ không đăng ký cho con học bán trú, chiều cũng không học thêm bất cứ môn gì. Trưa con về ăn cơm và ngủ một giấc đẫy, dậy chơi thơ thẩn, làm bài vở thì tối được chơi, không làm gì thì tối nghỉ chơi. Vẫn làm việc nhà đầy đủ.
- Kỳ thi cuối kỳ học kỳ 2 đã đến. Mẹ và con ngồi thống nhất lại chiến lược. Quán triệt tinh thần : nhận đề thi, viết tên tuổi lớp đầy đủ, sau đó phải nộp giấy trắng tất cả các môn. Chỉ có như vậy con mới ở lại lớp được, và không phải đi xin xỏ gì ai. Con thi xong về thuật lại, là có những môn con không điền gì thì các cô bắt con điền trắc nghiệm bằng được để nộp bài. Môn toán con làm nhăng cuội con biết là không đúng nhưng con vẫn viết. Làm mẹ đứng ngồi không yên, chết tôi rồi , phen này có nhẽ con tôi nó “Bị lên lớp”:-)
- Trước khi họp phụ huynh cuối năm, cô giáo có gọi điện thông báo điểm của con cộng 2 kỳ chia ra cả năm vẫn được trên 4,5 mẹ ạ, vẫn được lên lớp. Mẹ shock quá, sao thế được cô nhỉ, cô xem lại giúp chứ mẹ con tin là cả giữa kỳ và cuối kỳ con đều thi tệ lắm, chả có nhẽ con lại được những 3 phẩy để đem cộng với 6,1 chia ra lại đủ điểm lên lớp được sao? Cô khẳng  định các bài kiểm tra định kỳ của con làm đều bình thường, nên cộng với giữa kỳ cuối kỳ nó vẫn ra như thế đấy mẹ ạ. Thôi thì lúc này mẹ phải thay đổi chiến thuật, chuyển sang nài nỉ van xin, cô ơi cô giúp mẹ con thì cô giúp cho trót, con mà được ở lại lớp là may mắn của con, con có đi được xa hay không là nhờ ở cô cả đấy ạ, nếu giờ con lên lớp là coi như con hết cơ hội làm lại.
- Thật may mắn, cô giáo CN rất tốt, cô đã giúp mẹ con tôi được toại nguyện. Cô thông báo con có 4 môn dứoi 4 phẩy, phải thi lại. (Nếu con thi lại mà đạt, con sẽ vẫn được lên lớp.) 11/8 là con nghỉ hè xong sẽ đến thi lại. Không cần nói thì ai cũng biết kịch bản tiếp theo sẽ như thế nào. Mẹ con tôi đã thống nhất cao lắm rồi. 🙂

8. Bàn thêm một chút về tâm lý con khi ở lại lớp
- Chắc chắn không có đứa trẻ nào thích học lùi lại so với bạn mình. Con mình cũng vậy.
Từ những cuộc nói chuyện đầu tiên mình đã phân tích cho con hiểu rằng:
+ mẹ biết con sẽ xấu hổ khi các bạn nghĩ con học dốt. Nhưng con hãy nhớ rằng không có ai dành cả đời để cười cợt con cả. Ai cũng bận rộn việc của mình. Người ta cười con một lát rồi người ta cũng phải thôi, đi lo việc riêng. Con cứ bình tĩnh đối mặt, chuyện đó sẽ sớm qua.
+ con sinh tháng 10, tức là con chỉ nhỉnh hơn các em lớp sau có 2 tháng thôi. Vì thế, nếu các bạn ấy gọi con là anh cũng được, mà gọi con là bạn cũng chẳng sao, thực ra con không hề hơn người ta đến tận 1 năm đâu
+ nếu các bạn hỏi vì sao con đúp. Con cứ trả lời rằng mắt con cận quá nặng (nói thật, chuẩn ko cần chỉnh), năm học vừa qua mẹ đã vì giữ đôi mắt của con mà không cho con học online, nên giờ con học lại, vậy thôi.
+ con nghĩ con lên cùng học lớp 9 với họ thì họ thôi không cừoi con sao? Ngược lại có thể họ sẽ càng cười càng khinh con, vì con ngày càng học dốt hơn khi con bị rỗng như thế này. Và mai kia, các bạn đó thi vào 10 đỗ hết, chỉ mình con ở lại, bỏ học, đi học nghề, lúc ấy còn tệ hơn, nhục hơn, con ạ.
+ con nhìn ba con xem: 6 tuổi đi học lớp 1, nhưng nghịch ngợm gì đó bỏ ngang, 7 tuổi bố mẹ lại xin cho đi học lại lớp 1, từ đó đi học với một lứa toàn kém 1 tuổi, nên lúc nào ba cũng khôn hơn, chững chạc hơn. Chả phải đó là lọi thế sao? Sau này ba học giỏi nhất, thi đâu trúng đó, đỗ 5 trường ĐH dù mồ côi mẹ từ năm lớp 7, cả huyện nhắc tên. Con thấy học muộn 1 năm có sao đâu, phải không?
+ Con nhìn chú ruột của con, sinh 1978 mà bé còi quá bố mẹ làm giấy khai sinh 1980, đi học với toàn bọn ít hơn mình 2 tuổi. Rồi sao? Giờ chú có bằng tiến sỹ ĐH của Pháp, chú nói tiếng Anh tiếng Pháp như gió, cả nhà chú định cư tại Pháp, là niềm tự hào của cả gia đình. Con học lại 1 năm, chứ 2 -3 năm mẹ cũng không mắng con đâu.
Mưa dầm thấm lâu, con mình đã hiểu rõ những lời mẹ nói và thấy chuyện học đúp lại là hoàn toàn bình thường. Làm chưa tốt thì làm lại cho tốt. May mà còn có thể làm lại. Nếu không có thể đã khác lắm rồi.
- Nhưng dù sao con vẫn có ước mong muốn được chuyển trường, đến một môi trường mới không ai biết con là ai, để con có thể tự tin trước lũ bạn mới, khỏi bị chê cười
Câu trả lời của mẹ vẫn là KHÔNG, vì:
+ Con ngã ở đâu hãy đứng lên ở đó
+ Ngôi trường mẹ chọn cho con đã là trường công được đánh giá có chất lượng top của Quận, không học ở đây thì học ở đâu nữa hả con?
+ Vẫn là chuyện “quan trọng sau này ra sao”. Con hãy cố gắng lên, để sau này nhiều năm trôi qua, con chứng minh cho mọi người thấy con không dốt như mọi người nghĩ, thậm chí con có thể thành đạt, giỏi giang hơn những người mỗi năm lên đều một lớp, biết đâu đấy!
+ không ai giấu được mãi chuyện vì sao con học lại, nên con chuyển đi đâu cũng vậy cả thôi.
+ hãy coi đây là một cơ hội mẹ trao cho con để làm lại mọi thứ, thay đổi suy nghĩ mình dốt mình chỉ được/chỉ cần thế thôi

9. Bàn thêm về tâm lý của mẹ khi quyết định cho con học lại
Hẳn nhiều người trong số chúng ta không dám đối mặt với thực tế CON MÌNH KHÔNG HỀ GIỐNG MÌNH, CON MÌNH KHÔNG GIỎI NHƯ MÌNH.
Sau nhiều năm bên con, cùng con đi qua những con đường gập ghềnh, mình đã bình thản đón nhận thực tế này. Mình đã chấp nhận con chỉ là chính con, con làm được những việc trong khả năng của con. Ước mơ của mẹ mãi là ước mơ của mẹ, con không phải/không thể/không có nghĩa vụ phải thực hiện những mơ ước của mẹ.
Con cũng có những đam mê của con, nhưng đam mê games thì lại là lạc lối, nên mẹ chỉ giúp định hướng cho con đỡ lạc lối mà thôi, còn cụ thể con thích làm cái gì thì là do con quyết định.
Khoảng 2 tháng trước, con khẳng định con muốn sau này thi vào trường nào đào tạo nhân viên điều khiển mặt đất của ngành hàng không (Ground Control). Mình đã tra google để biết và giải thích cho con rằng muốn vậy con phải theo khối A1, tức là Toán Lý Anh. Mỗi môn này con phải được 8-9 điểm trở lên mới có cơ hội. Riêng tiếng Anh đòi hỏi Ielts 6,5 trở lên.
Con nghe xong lẳng lặng không nói gì, chắc còn phải tư duy lại xem có làm được không. Còn lâu lắm mới đến cái đoạn ấy. Biết có đỗ được lớp 10 không đây mà đã vội tính xa??
Kể từ khi hai mẹ con ĐÚP thành công, tâm lý mẹ nhẹ nhõm, được giải toả khá nhiều áp lực. Chỉ còn lại một nỗi phấp phỏng lo âu, không biết rồi đây con có thích nghi được với lớp mới không? Con có vượt qua được những đàm tiếu không? Con có làm lại các môn học cho ra tấm ra món không? Con có đạt được mục tiêu xa hơn là thi vào lớp 10 được không? Ngổn ngang canh cánh nhiều câu hỏi lắm, nhưng nhiều lúc cũng phải tặc lưỡi AQ, “chắc nó chưa đến lúc thôi”.

10. Năm học mới 2022 bắt đầu khá muộn. Gần sát ngày khai giảng, mẹ được cô giáo CN mới gọi điện thông báo con có danh sách vào lớp cô. Con gia nhập lớp mới được mấy hôm mà về líu lo đủ thứ chuyện:
- lớp này con chơi được với nhiều thằng hơn lớp kia mẹ ạ
- Chúng nó bảo đúp là đang từ lớp 8 bị đẩy xuống học lớp 7, còn con thì là học lại, vì đang lớp 8 vẫn ở lại lớp 8
- Lớp mới ngoan hơn lớp cũ nhiều mẹ ạ, áp dụng cơ chế thưởng phạt, tính điểm, xếp loại. Mẹ yên tâm đi con biết rồi
- Sao con lại không nhận thấy gì, trong khi cả lớp nhận ra là bạn C thích con hả mẹ. Mẹ nhớ giữ bí mật đừng nói với ai, con nghĩ ko phải nó thích con đâu, nhưng cứ để xem sao.
- Mẹ ơi mai con mặc quần sịp trở lại
- …..
Ngày nào đi học về cũng kể cho mẹ nghe nhiều chuyện, xin ý kiến tư vấn của mẹ về bạn nọ bạn kia. Mình cảm thấy trong bao nhiêu cái lo lắng vẫn có nhiều cái đang tạm yên tâm.

11. Có một điều mình suýt quên. Đó là mặc dù biết chắc chắn phải để giấy trắng trong kỳ thi lại 4 môn vào ngày 11/8, nhưng suốt 2 tháng hè, hầu như mỗi ngày hai mẹ con đều mở sách toán 8 ra học. Thỉnh thoảng con cũng lười, muốn bỏ cuộc, mình chỉ đơn giản là cắt games thưởng, được 2-3 hôm thì lại mang sách ra bảo “mẹ dạy cho con”. Mình chỉ giảng cho con hiểu những bài lý thuyết trong sgk, sau đó cho con làm vài bài tập ở dưới, không hơn không kém. Gần hết tháng 8 thì con đi được hơn 3/4 bộ sách toán 8. Lúc này mình khá yên tâm rằng nếu con được học toán 8 lại từ đầu ở trên lớp, thì không có bài nào thầy giáo giảng mà con không hiểu, như thế con sẽ có tâm thế bình tĩnh tự tin.
Hoá ra mình vẫn nhầm. 2 tuần đầu tiên, khi có bài kiểm tra 15p đầu tiên, con báo được 2 điểm. Mẹ hỏi thăm các bạn khác thì con nói bạn cao nhất được 6, có vài bạn như thế, còn lại 2-3-4 rất nhiều.
Mẹ nói với con rằng, con khác các bạn. Vì con đã bên mẹ, được mẹ giảng giải cho 2 tháng gần hết 2 quyển toán, nên con ko thể thuộc top dưới như vậy. Nhưng thôi, đằng nào cũng đã thế, theo con nên thế  nào? Con bảo “mẹ cho con học thêm toán thầy L gần nhà đi”.
Nghe nó đề xuất là đã thấy ổn áp rồi, vì trước nó có bao giờ đề xuất học toán đâu, chỉ toàn bàn xin bớt học không à. Mẹ đăng ký cho con học liền.
Ngoài ra, vì con đã có màn thể hiện đầu năm “hoành tráng như vậy”, nên từ hôm nay mẹ không thể thưởng cho con chơi game được nữa. Con đã phản kháng rất mạnh với quyết định này, nhưng nỗ lực thay đổi cũng vô ích. Đến hôm nay là gần 2 tuần con không chơi games vào buổi tối nữa. Em gái nhận xét “trông anh không chơi games nữa khá lên đó”.

12. Hôm nay là hơn 1 tháng đi học. Từ chỗ suốt ngày đeo khẩu trang che mặt đi để các bạn đỡ trêu chọc chế giễu, con đã cai được khẩu trang hoàn toàn, mạnh dạn đối diện với cả những bạn lớp cũ đang học lớp 9 thi thoảng xuống hỏi han. Con hoà nhập với lớp mới, tìm thấy niềm vui khi đến lớp mỗi ngày. Những câu chuyện về lớp, về bạn như không dứt.

14. Tối hôm qua, mẹ còn mải với đám  học sinh của mẹ. Con chen qua đám hs, reo lên “Mẹ, con không ngờ lớp này lấy điểm 10 dễ thế. Thầy C cho con lên bảng chữa bài, thầy bảo làm đúng cho 10. Con được 10 điểm rồi, mẹ cho con 100k đi.”
Nhà khác con đi thi quốc tế, quốc gia, đáng phấn khởi bao nhiêu, còn con tôi, lần đầu tiên trong 4 năm học cấp 2 có một điểm 10 miệng toán (thầy hứa miệng chứ chưa vào sổ), mà như là sắp phải giết 3 con trâu khao cả tổng bà con ạ.
Ba con bảo đợi có bằng chứng mới cho con tiền. Còn mẹ con, chẳng chần chờ nữa, mẹ chỉ hỏi con dùng 100k như thế nào. Con nói “con sẽ dành 5000 mua bim bim tặng sn thằng B, còn lại con cất, mẹ yên tâm.”, xong một lúc sau thì con rón rén “Mẹ, hay cho con mua quà tặng cái C nhé”. (C là cái cô mà thiên hạ đang đồn là thích cu cậu ấy).
Mẹ chỉ biết cười, phân tích: “Con hãy chinh phục trái tim của tất cả các cô gái bằng thành tích học tập, đừng nên mang quà cáp ra làm cái để tán gái. Gái ham tài, trai ham sắc, con gái nó sẽ đổ gục trước những thằng học giỏi, chứ ko phải là quà đâu”.
Nghĩ ngợi một tí rồi thủng thẳng “vậy thôi ko mua quà nữa”.

15. Thật sự thì mình khá hài lòng với lựa chọn của mình, của chồng mình, và sự phối hợp thực hiện của nhân vật chính.
Không có gì để hối hận về lựa chọn HỌC LẠI cho con. Cuộc đời rất dài, 1-2 năm đi chậm lại nhưng chắc, vẫn hơn là đi đều nhưng không biết sẽ đi về đâu, phải không ạ?
Mình xin kết thúc câu chuyện vụn vặt của mình ở đây. Cảm ơn mọi người đã đọc đến đây.
Chúc mỗi người tìm ra được giải pháp riêng, hiệu quả, trên hành trình trồng cây, trồng người.