Geopolityczne podłoże interwencji Federacji Rosyjskiej w Syryjskiej Republice Arabskiej

Tło historyczne

Historia współpracy Rosji i krajów arabskich sięga czasów drugiej wojny światowej.
Po roku 1945 Związek Radziecki wpływał na wyrwanie się krajów arabskich z jarzma kolonialnego, wyposażał ich wojska i implementował socjalizm w rodzime gospodarki.

Wg Dołgowa (Ośrodek Studiów Islamskich i Arabskich w Instytucie Orientalistyki Rosyjskiej Akademii Nauk) "zwycięstwo tych krajów nad kolonializmem było w dużej mierze wynikiem pomocy i wpływów Związku Radzieckiego"
Jest to teza uzasadniona, ponieważ kraje arabskie pod przywództwem partii Ba'ath stosowały rozwiązania socjalistyczne, łącząc je z klasycznym ujęciem tradycyjnych samorządów opartych na prawie Islamu.

Ta synteza w specyficzny sposób umożliwiła unowocześnienie państw arabskich. O ile rozwiązania socjalne nie sprawdzały się w tym czasie w Ameryce Północnej i niechętnie przyjmowane były w Europie, o tyle tradycyjne społeczności arabskie, jednocześnie funkcjonując w wiekowym systemie szariatu, były w stanie unowocześnić swoje gospodarki i armie.
Dla przykładu w latach 1966-1970 dostawy broni z ZSRR do krajów arabskich wyniosły w przeliczeniu 3,2 mld dolarów.
Należy tu również wspomnieć o Hafezie al-Assadzie, który korzystając zarówno ze wsparcia finansowego i materialnego z ZSRR - wzmocnił swoją pozycję na arenie wewnętrznej i międzynarodowej.

Wpływ Związku Radzieckiego na kształtowanie się zarówno stosunków własnościowych jak i marginalizację opozycji oraz antagonizację społeczeństwa (dojście do władzy Alawitów) jest nie do przecenienia, szczególnie wobec radykalnej postawy syryjskich komunistów - pierwotnie Hafezowi przeciwnych.

Wzmocnienie pozycji międzynarodowej należy rozumieć jako przeciwstawienie interesów strategicznych Związku Radzieckiego po tym jak Stany Zjednoczone ogłosiły Izrael swoim strategicznym sojusznikiem po roku 1949.

Należy tutaj również wspomnieć o współpracy Kremla z Irakiem (np.: odkrycie głównych pól naftowych, wspieranie rozwoju infrastrukturalnego). Stanowiło to tło w latach 1980-1988 w wojnie z Iranem i nie pozostało bez konsekwencji we współczesnych relacjach między tymi trzema krajami.

Podsumowując, Federacja Rosyjska nie jest w regionie nowym graczem i dzięki tradycjom współpracy z socjalistycznymi rządami w Lewancie, jej poczynania wydają się uzasadnione z perspektywy historiografii. Ponad to, czynnik ten uwypukla łatwość z jaką interwencja Federacji Rosyjskiej została zaakceptowana przez rdzenną ludność.

Dziś

Gdy na fali rewolucji przeciw rządom w Magrebie i Lewancie rozpoczęły się najpierw demonstracje, a później eskalacja prowadząca do regularnych starć, kraje zachodu i wschodu wydawały się temu biernie przyglądać.

Dziś wiemy już, że zarówno obalenie rządów Kadaffiego w Libii, jak i próba obalenia rządu Baszara al-Assada, były operacjami amerykańskich, brytyjskich i francuskich służb specjalnych.

Służby wywiadu Chin i Federacji Rosyjskiej nie pozostawały w tym czasie bierne.

Chiny, mimo iż w tym okresie głównym obszarem absorbującym ich potencjał stała się przede wszystkim Afryka centralna, nie poprzestały na biernej obserwacji.
Najlepszym tego dowodem jest wykorzystanie konfliktu syryjskiego do infiltracji struktur Ujgurskich radykałów islamskich działających w Syrii oraz Iraku.
Jest to zresztą działanie zbieżne z chińską racją stanu - w ten sposób możliwe jest uprzedzenie działań terrorystycznych na terenie własnego kraju.
Niech świadczy o tym ryzyku fakt że co czternasty członek tzw. Państwa Islamskiego dołączył do niego z chińskim paszportem.

Federacja Rosyjska od wielu lat jest dużo bardziej uwikłana w problemy z islamskim radykalizmem. Doświadczenia wyniesione z konfliktu w Afganistanie nie zdały się na wiele Związkowi Radzieckiemu. Można by zaryzykować stwierdzenie, że interwencja prawosławnych "krzyżowców" przyczyniła się do nasilenia problemu.
Gigantyczna mniejszość muzułmańska w Federacji Rosyjskiej przez wieki pozostawała na uboczu. Jednak pod koniec lat osiemdziesiątych interwencja w Afganistanie rozbudziła sentyment radykalny, drzemiący w strukturach plemiennych "miękkiego podbrzusza" najpierw Związku Radzieckiego, a później Federacji.
Główne działania wywiadowcze Federacji Rosyjskiej zostały skierowane przeciwko zagrożeniu rosnącemu z każdym rokiem. Dagestan i Czeczenia stały się regionami zapalnymi - świadczy o tym zarówno mnogość zamachów przeciwko państwowości rosyjskiej jak i liczba operacji antyterrorystycznych, nie tylko w tych regionach, ale i na terenie całej Federacji.
Północny Kaukaz, środkowe Powołże i Ural, Baszkiria i Tatarstan to regiony zdominowane przez sunnitów - gałąź Islamu najbardziej niestety podatną na radykalizację. Liczbę Muzułmanów na tych terenach szacuje się na niecałe 17 milionów, czyli nieco ponad 11% populacji.
By nadać tym suchym liczbom sens, wyobraźmy sobie, że Śląsk i Kaszuby występują przeciwko Rzeczypospolitej w charakterze terrorystycznym. Jest to faktyczne zagrożenie dla państwowości. Infiltracja tych środowisk, zapobieganie ich radykalizacji, zapewnienie im względnego dobrobytu, wreszcie skierowanie ich zaangażowania w innym kierunku niż oddolne działania przeciw państwowości to nie lada wyzwanie.
Można by zaryzykować twierdzenie, że powstanie tzw. Państwa Islamskiego było dla Federacji Rosyjskiej "gwiazdką z nieba". Nie dość że czynnik najbardziej zradykalizowany wyjechał poza granice państwa, to jeszcze umożliwił owego czynnika likwidację za pomocą wyrafinowanych środków technicznych, praktycznie bez narażenia personelu wojskowego Federacji Rosyjskiej.
Wiąże się z tym jednak i zagrożenie. Czynnik plemienny odgrywa w strukturach klanowych społeczności islamskich wiodącą rolę. Jeden poległy za wiarę szahid, w ojczyźnie tworzy kult jednostki mogący radykalizować dziesiątki. Stąd nomen omen radykalne środki odpowiadające na ową radykalizację między innymi w Dagestanie i Czeczenii.
Tym bardziej naturalnym wydaje się zaangażowanie Federacji Rosyjskiej w konflikt syryjski.

Zupełnie innym czynnikiem jest (jeżeli weźmiemy pod uwagę już zajęty Krym), chęć posiadania solidnej bazy na Morzu Śródziemnym, czyli drugiego niezamarzającego portu dla Floty Czarnomorskiej.
Obecność okrętów podwodnych o potencjale nuklearnym jest dziś podstawą (pomijając lotnictwo i rakiety balistyczne) strategicznej równowagi sił. Zaangażowanie się Federacji w wojnę syryjską wydaje się naturalnym krokiem realizującym zarówno rację stanu jak i politykę bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej.

W niepewnych realiach geopolitycznych, bliskości Izraela, Stanów Zjednoczonych, Turcji, Arabii Saudyjskiej, rząd i prezydent Federacji Rosyjskiej wiosną roku 2015 decydują się na eskalację konfliktu syryjskiego.
Realizacja interesu narodowego, wymiernych geopolitycznych korzyści (systemy S400 efektywnie pokrywają dziś praktycznie całe terytorium powietrzne kraju, od Deir ez-Zor po Hmeimim, Dara'a i Tartus, zaś Flota Czarnomorska stacjonuje w bazie w Tartus) wiązała się z niepojętym ryzykiem.
Relacje Władimira Putina z Barackiem Obamą można określić jako dobre. Trzeba jednak zauważyć, że establishment amerykański był stosunkowo świeży, ponad to zdominowany przez tak zwaną frakcję jastrzębi - czyli republikanów, którzy za cel honoru stawiają sobie pozostanie tzw. milicją świata.
Ten ruch Federacji Rosyjskiej wydawał się wręcz bezprecedensowy. Czymże wszak jest samo poparcie prezydenta Syryjskiej Republiki Arabskiej wobec tylu krzyżujących się gier interesów?
Mimo wszystko rząd i prezydent Federacji zaangażowali znaczące siły, najpierw do konsolidacji prezydentury al-Assada, do wzmocnienia wspólnego frontu zdolnego wystąpić przeciwko ludobójstwu mniejszości religijnych i etnicznych (Jazydów, Druzów, Alawitów, Chrześcijan wreszcie), a przede wszystkim dążącym do definitywnego pokonania militarnego regularnych sił tzw. Państwa Islamskiego.