سەید عەبدولڕەحیمی كوڕی سەعید تاوەگۆزی ( ١٨٠٦-١٨٨٢)
ناسراو بە مەولەوی شاعیری ناوداری کورد لە ھۆنڕاوەکانیدا خۆی بە مەعدووم ناساندووە.لەناو خەڵکو لەکۆڕی ئەدیبانابە مەولەوی ناوبانگی دەرکردوەو هەر لەسەردەمی مناڵیدا ماڵی باوکی هاتوە بۆ دێی (بێژاوە) لە نزیکی هەڵەبجە لەوێ لای باوکی قورئانی پیرۆزی تەواو کردووە. سۆفیی تەریقە.   نەقشبەندی بوو کە بە شێوەزاری ھەورامیه  ھۆنڕاوەی داناوە و لە شیعری ئەوین و دڵداری دا زۆر بەناوبانگە
عەنبەرخاتوونی ھاوسەری حەوت ساڵ بەر لە خۆی مردووە. ئەمەش کارەساتێکی گەورە بووە و کاریگەری زۆری کردۆتە سەر شێعرەکانی مەولەوی.


مەولەوی لەخزمەتی مەلا (عبدالرحمان)ی(نۆدشە)یی دا کەموفتی سلێمانی ومامۆستای مزگەوتی(مەڵکەندی) بووە
خویندنی تەواو کردوەو ئیجازەی دەرس وتنەوەی وەرگرتووە


مەولەوی چەند ساڵێکی بەر لە مردنی بە پەرێشانی و بەدحاڵی گوزەراندووە. ئەم کارەسات و ڕووداوە ناخۆشانە بوونەتە ھەوێنی چەند شیعرێکی بەرز و نایاب، لە چەند پارچە شیعرێکیدا بەڕوونی کاریگەری ئەم کارەساتانە دەبینرێ کە چۆن دڵ و دەروونی مەولەوی پڕ بووە لە خەم و ناڵەی ژان و پەژارە و بێکەسی. بەشێکی زۆری شیعرەکانی مەولەوی بۆ لاواندنەوە و شێوەن تەرخانکراون و شیعری شیوەن پانتاییەکی فراوانیان لە دیوانەکەیدا گرتووە، یەکەمین شاعیری کوردە کە زۆرترین قەسیدەی شیوەنی بۆ لەدەستچوونی ئازیز و خۆشەویستان و نزیکانی خۆی ھۆنیوەتەوە، لە نێو ئەو شیعرانەدا ٧ قەسیدەیان بۆ شیوەنی عەنبەرخاتوونی ھاوسەری تەرخانکراون، شیوەنەکانی بۆ عەنبەر خاتوون لە ڕووی ئەدەبیەوە زۆر بەرزترن لەو شیوەنانەی بۆ کەسانی دیکەی نوسیون، چونکە سۆز تێیاندا ڕاستەقینەترە. ئەمەش ئەوەدەگەیەنێت مردنی عەنبەر خاتوون گەورەترین کۆستبووە بۆ مەولەوی، پیری و کوێری و زەلیلی بەقەد مردنی خاتوونی ئازیزی دڵگران و پەریشانیان نەکردووە. لە قەسیدەیەکی بەرز و جوانیدا بەم شێوەیە ئەو خاتوونەی ڵاواندووەتەوە:



ئیمساڵ نەو وەھار چون خەزانی سەردبەرگی وەردی باغ «مەعدووم» بەرد پەی ھەرد
مشیۆ تاڵەی من خیلاف ئەنگێز بۆوەرنە، کەی؟ کێ دی؟ وەھار گوڵڕێز بۆ
واتە: «ئەمساڵ نەوبەھار ھەروەک پایزی سارد پەڕەی گوڵی باخی مەعدوومی خەزانپێکرد و لەگەڵ خۆیدا بردی بۆھەرد، ئەشێ بەختی من مەیل وئەنگێزەی پێچەوانەبێت ئەگینا چ کەسێ بینیویەتی بەھار گوڵ ھەڵوەرێنێ؟



باری ژیانی ئابووری مەولەوی زۆر ناخۆش بووە بەڵام ئەو رازی بوە بەو ژیانە وە زۆربەی وەختی خۆی بەشێوەی دەروێشی رابواردوە :لەگەڵ ئەوەشا مەولەوی هەمیشە ئەو هەژاری یەی پێ باشتر بووە لەوە کە ناوچەو خزمو کەسو  کارەکەی بەجێ بێڵێ و بڕواتە شوێنی ترو بە خۆشی لێی بژی .
پیاوی دەسەڵات داری وەک (فەرهاد میرزای قاجاری) کە مەولەوی زۆر خۆش ویستووەداوای لێکردوە بچێتە ئێران وە لە پەنای ئەوا دانیشێ و خزمەتی زۆری بکات بەڵام مەولەوی بەگوێی نەکردوە.مەولەوی چاو لەبەری هیچ گەورەیەک نە بووە .
مەولەوی، جگە لە کوردی، زمانی عەرەبی و فارسیشی باش زانیوە و بە ھەردووکیان شیعری نووسیوە. دیوانەکەی کە بە شێوەزاری ھەورامییە پلەیەکی بەرزی لەنێو شیعر و ئەدەبی کوردیدا ھەیە


مەولەوی پایە یەکی بڵندی هەیە لەناو زاناکانی کورد د بەتایەتی لە(عیلم)ی (کەلام)دا دەستێکی باڵای هەبووە.ئەو دانراوانەی کە لەپاشی ماونەتەوە هەموو لەم عیلمەدان‌‌‌‌وەبریتین لەمانەی
خوارەوە:
.الفَضِلَة:کە۲۰۳۱ شیعری عەرەبی یەو لەساڵی ۱۲۸۵ی هیجری دا  دایناوەوە عەنتیکەیەکی هونەری یە جگەلەوەی کە مەعنا عیلمی یەکەی زۆر وردو بەرزە.‌

اَلعَقِدَةُ المرضیِة:كە ۲۲۵۲شعری کوردیە وە لە ۱۳۵۲ ی هیجری دا لە لایەن(محی الدین صبری النعمی) یەوە لە مصر لەچاپ دراوە.کە یەکەم شعری ئەم کتێبە ئەمەیە

زوبدەی عەقیدەو خولاسەی کەلام
هەر لە تۆ بۆ تۆس حەمدو سەنای تام


الفَوائِح:کە۵۲۷ شیعری فارسیە وە لەگەڵ عەقیدە کوردی یە دا باس کراوە و لە چاپدراوە.یەکەم شعری ئەم کتێبە ئەمەیە:

چو در خود بینم از ز بس روسیاهی
نگنجد ای ٳِلهي  یا الهي

جگە لە مانەش نامیلکەیەکی بە فارسی هەیە کە باسی ئوسوڵی تەریقەتی نەقشبەندی ئەکات


مەولەوی لە دوا ساڵەکانی ژیانیدا کوێر بووە لەساڵی ١٨٨٢(١٣٠٠ کۆچی) کۆچی دوایی ئەکا و لە گۆڕستانی ئەسحابە لە سەرشاتەی سەروو نێژراوە.