Project Literature

Đại tướng Võ Nguyên Giáp, chỉ huy Quân đội Nhân dân Việt Nam trong chiến tranh Đông Dương và chiến tranh Việt Nam qua đời tại Viện quân y 108, Hà Nội vào 18h09 phút ngày 4 tháng 10 năm 2013, nơi ông nằm điều trị từ năm 2009.

Ngày 5/10, một ngày sau khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp qua đời, khuôn viên số 30 Hoàng Diệu (quận Ba Đình), nơi Đại tướng sống cùng gia đình vẫn tĩnh lặng như 4 năm qua, kể từ khi Đại tướng nằm điều trị ở Viện quân y 108. Phía sau khoảng sân rộng với hàng cổ thụ, căn biệt thự cổ hai tầng và dãy nhà văn phòng đầy ắp những đồ lưu niệm. Từ những bức trướng chúc thọ 80 tuổi, tức là cách đây hơn 20 năm, đến những bài thơ, câu đối dịp sinh nhật vừa qua đều được trưng bày lớp lang khắp phòng tiếp khách, hành lang nơi Đại tướng từng làm việc. Thay nhau tiếp những đoàn khách tới chia buồn, văn phòng và người thân của Đại tướng cũng tranh thủ sắp xếp lại đồ đạc, kỷ vật. Nhiều cán bộ, cận vệ của Đại tướng dù đã nghỉ hưu hoặc chuyển công tác nhưng không ai bảo ai cùng về góp một tay dọn dẹp. Chiều hôm đó, Văn phòng Ban chấp hành trung ương Đảng có thông cáo đặc biệt về lễ viếng, lễ truy điệu, lễ an táng Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Tối 5/10, hàng trăm người dân Thủ đô đã tới ngôi nhà 30 Hoàng Diệu, nơi Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng cùng gia đình sinh sống để bày tỏ tình cảm, lòng thành kính khi biết tin ông từ trần. Ngôi nhà nơi Đại tướng Võ Nguyễn Giáp cùng gia đình sinh sống sáng điện suốt đêm. Hàng trăm người dân xếp thành hàng dài trước ngôi nhà, nhiều người đưa cả gia đình mang hoa tới viếng Đại tướng. Không được phép vào bên trong, nhiều người cài hoa trên tường rào nhà. Hầu hết hoa của người dân mang đến viếng Đại tướng được vệ binh chuyển vào trong nhà. Đại tướng Võ Nguyên Giáp qua đời là mất mát lớn đối với tất cả người dân Việt Nam, từ những người trẻ sinh sau kháng chiến cho đến những người lớn tuổi. Một số người bày tỏ lòng thành kính, vái lạy trước nhà Đại tướng. Nhiều người vẫn còn bàng hoàng trước sự ra đi của Đại tướng. Con trai và con gái Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông Võ Điện Biên và bà Võ Hòa Bình, ra tận cổng nói lời cảm ơn tình cảm của đồng bào dành cho Đại tướng. Ông bà cho biết, gia đình đang chuẩn bị hậu sự nên chưa thể tiếp đón đồng bào.

Ngày 6/10, nghe tin Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ trần, người dân từ nhiều miền quê đã đổ về Hà Nội để được chào tiễn biệt "Người anh cả của quân đội". Dưới ánh nắng vàng cuối thu, hàng chục nghìn người lặng lẽ xếp hàng dọc phố Hoàng Diệu, Điện Biên Phủ để được vào viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Hai hàng ngay ngắn nhích từng bước, gương mặt buồn bã, nhiều người mắt đỏ hoe, bật khóc. Từng đợt 100 người nối nhau theo hàng một lặng lẽ tiến vào, trong khi hàng chục nghìn người khác xếp hàng dài chờ phía sau. Nhà riêng Đại tướng bắt đầu mở cửa đón khách từ 14h30. Tới gần 16h, đoàn người tới tưởng niệm mỗi lúc một đông, kéo dài cả cây số từ cổng nhà 30 Hoàng Diệu vòng qua đường Điện Biên Phủ, Lăng Bác Hồ tới tận cửa Bộ Ngoại giao. Hàng nghìn trong số này đã tới trước giờ mở cửa hàng tiếng đồng hồ. Trên tay cầm hoa, nến và hương, họ lặng lẽ cùng nhau chờ đợi, ai nấy đều rưng rưng lệ như sắp chia xa người ruột thịt. Nắng thu vàng rực len qua tán lá dày xanh mướt, gió man mác thổi gợi nỗi buồn da diết. Dòng người xếp hàng kéo dài cả cây số từ cổng nhà 30 Hoàng Diệu, chờ tới lượt đến bên bàn thờ tưởng niệm Đại tướng. Bên ngoài căn phòng đặt ban thờ Tướng Giáp, gia đình kê bàn ghế phủ vải trắng để người dân có thể ngồi ghi cảm tưởng. Dù có tới 5 cuốn sổ, song lúc nào khu vực này cũng có hàng chục người phải đứng đợi chờ đến lượt. Những dòng chữ nhòa trong nước mắt của người viết. Dù thời gian vào viếng Đại tướng ngày 6/10 kết thúc lúc 18h nhưng đến sát giờ, cả nghìn người vẫn lặng lẽ xếp hàng chờ đến lượt. Dọc đường Hoàng Diệu, Điện Biên Phủ, những gương mặt đượm buồn của cả người già, người trẻ vẫn mong ngóng được đứng trước ban thờ vị tướng tài ba. Gia đình Đại tướng đã ra cảm ơn và cáo lỗi với người dân, mời bà con đến viếng vào những ngày tiếp theo.

Sáng 7/10, dù là đầu tuần nhưng hàng nghìn người dân vẫn xếp hàng trên phố Hoàng Diệu và Điện Biên Phủ để chờ tới lượt được vào ngôi nhà số 30 viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Dù là đầu tuần nhưng hàng nghìn người dân vẫn xếp hàng trên phố Hoàng Diệu và Điện Biên Phủ để chờ tới lượt được vào ngôi nhà số 30 viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Dòng người kéo từ Quảng trường Ba Đình đên nhà Đại tướng, quãng đường chừng 700m. Trong cái nắng hanh cuối thu dòng người vẫn kiên trì đi trong im lặng. Trong dòng người xếp hàng vào viếng Đại tướng từ sáng 7/10 đến cuối chiều có nhiều cựu chiến binh ngực đeo đầy huân chương, người dân từ các tỉnh xa và cả những người khuyết tật. 18h tối, trời thu se lạnh khắp nẻo đường, góc phố Hà Nội, dòng người vẫn xếp hàng dài dọc đường Hoàng Diệu. Nhận được thông báo hết giờ vào viếng nhưng không ai chịu rời hàng. Những bó hồng, bông cúc nằm nguyên trên tay, cả đoàn người cố ngóng về phía cánh cổng vừa đóng kín để mong các chiến sĩ canh gác cho phép mình vào. Phía ngoài, thanh niên tình nguyện đứng xếp hàng dài, nắm tay nhau tạo thành một hàng rào để đảm bảo trật tự. Một số trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hà Nội cho xe đưa học sinh qua đây khi vừa tan trường. Những khuôn mặt ngây thơ quàng khăn đỏ, tay cầm hoa đứng xếp hàng ngay ngắn dù bóng tối đã buông. Qua 12h đêm, hàng trăm người dân vẫn đứng trước căn nhà 30 Hoàng Diệu. Những bông hoa mang đến viếng bắt đầu rũ lá, nhưng bàn tay người cầm thì vẫn bấu chặt hàng rào sắt không rời.

Ngày thứ ba gia đình mở cửa cho người dân vào viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại tư gia, dòng người từ khắp mọi miền Tổ quốc đổ về mỗi lúc một đông. Những ngày kế tiếp, dòng người đến viếng vẫn không ngớt. Ngày cuối cùng được viếng Đại tướng tại tư gia, ai cũng mong muốn được vào bên trong. Sáng sớm 13/10, hàng vạn người dân đã đổ ra đường hướng về UBND tỉnh Quảng Bình, nơi chuẩn bị Lễ truy điệu Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Đại tướng giờ đây đã về với đất mẹ...

Trở lại ngôi nhà số 30 trên đường Hoàng Diệu vào lúc nửa giờ đêm, không gian có vẻ vắng vẻ hơn nhiều ngày qua. Nhưng vẫn còn đó những con người thành tâm, tiếc thương vô vàn trước sự ra đi của Đại tướng. Những ngọn nến cũng được thắp sáng trên hàng rào, 2 bên mé đường trước nhà Đại tướng. Những khuôn mặt buồn bã, hay những nét mặt tiếc thương vẫn hướng về ngôi nhà riêng của Đại tướng. Suốt nhiều ngày qua, đất nước chung nỗi đau mất mát, hàng triệu người Việt Nam cùng hướng về Hà Nội, nơi Đại tướng Võ Nguyên Giáp lưu lại những ngày cuối cùng trước khi về với Đất Mẹ Quảng Bình. Ở nơi ấy, giữa tận cùng nỗi đau, bên Đại tướng - một nhân cách vĩ đại, người người xích lại gần nhau, sẻ chia mất mát, nguyện cùng hướng thiện. Ở nơi ấy, hơn lúc nào khác, ta thấy rõ niềm tin con người.

Ngày quốc tang cuối cùng, ở Hà Nội hay Quảng Bình, từ Điện Biên, Cao Bằng, Thái Nguyên, TP Hồ Chí Minh, Cà Mau, hải đảo xa xôi… đến cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, đâu đâu cũng câu chuyện ghi tạc công lao của Đại tướng. Người Hà Nội gọi nhau ra đường từ tờ mờ sớm, chờ đợi giây phút tiễn đưa Người về với tổ tiên, về với các vị tiền bối cách mạng. Từ Nhà tang lễ nằm trên đường Trần Thánh Tông, qua Quảng trường Cách mạng Tháng Tám, Hoàng Diệu, Quảng trường Ba Đình, Cầu Giấy hướng về sân bay quốc tế Nội Bài, cỗ linh xa đi giữa lòng Hà Nội, giữa âm vang lời dân "Đại tướng muôn năm", giữa biển người nghẹn ngào thương tiếc, nước mắt chảy vào trong… Có thể nói gì thêm, có thể nói gì khác ngoài tình người Việt Nam, tình người Hà Nội rộng mở trong nỗi đau chung, vào lúc "cả dân tộc đang nắm tay nhau", "cả nước một nhà" như ai đó nói?

Đã qua nhiều ngày kể từ giây phút Đại tướng hòa vào lòng Đất Mẹ, ta vẫn không muốn tin đó là sự thật. Tử thần mang ông đi, nhưng không thể lấy đi khối tài sản tinh thần vô giá mà ông để lại, không thể lay chuyển mối dây kết đoàn bền chặt mà ông - "Vị tướng của nhân dân", ngay cả khi đã mất vẫn tỏ rõ là nguồn cổ vũ lớn lao. Hôm qua, người Hà Nội đã trở lại nhịp sống - lao động thường nhật, ngày thứ hai kể từ lúc Đại tướng rời Thủ đô nhưng hình bóng ông, tấm gương vì nước vì dân từ ông vẫn còn ở lại. Trên các trang mạng, trong câu chuyện giữa đời thường, người Hà Nội vẫn quặn lòng khi nhắc đến ông, sao "cây bằng lăng trên phố Hoàng Diệu bỗng ngả màu lá úa", liệu "người học trò cưng đã được tái ngộ với thầy"… Người ta tin vào di sản mà ông để lại, như Chủ tịch Hồ Chí Minh ngày nào, đã hơn bốn chục năm mà nay lòng người vẫn trọn vẹn dòng cảm xúc: "Yêu Bác lòng ta trong sáng hơn".