Peter De Groote
27 mei 2023 04:00

In een wereld die uiteenvalt in rivaliserende economische machtsblokken, rolt het piepkleine maar schatrijke Singapore de rode loper uit voor innovatieve bedrijven uit alle continenten. Op verkenning met tien Vlaamse starters in een ondernemerswalhalla met scherpe kantjes. ‘Als ik hier kom wonen, kan ik dan nog kattenkwaad uithalen?’

‘Guys, het is hier phenomenal om te ondernemen.’ In een kleine vergaderzaal, tien hoog in een wolkenkrabber in downtown Singapore, staat Reuben Lim als een enthousiaste leraar voor de klas. In klaterend Engels met sappige Aziatische tongval gidst hij zijn Vlaamse publiek in sneltempo door een presentatie over waarom ondernemen in Singapore een must is.

‘Het lijkt tegenwoordig overal economische droefenis’, zegt Lim, woordvoerder van de Singaporese Fintech Associatie, de sectororganisatie van de bedrijven die financiële spitstechnologie ontwikkelen in de stadstaat. ‘Maar in dit stuk van de wereld is er nog groei. Jullie staan op de drempel van Zuid-Oost-Azië, een veelbelovende markt met honderden miljoenen consumenten.’

‘Dit is a weird place’, zegt Lim grinnikend. ‘We hebben niets. Geen grondstoffen, weinig plaats. Maar we hebben het geluk dat 40 procent van de wereldhandel hier passeert. Dan moet je slim zijn en heb je een sterke overheid nodig die ondernemers verwent. De subsidies liggen hier voor het rapen. Je hebt er om je product te ontwikkelen, om het naar de markt te brengen, om je personeel bij te scholen… Dit is een nanny state, maar dan een die fantastisch werkt.’
"
De subsidies liggen hier voor het rapen. Dit is een nanny state, maar dan een die fantastisch werkt
"
Reuben Lim
Singaporese Fintech Associatie

De Vlaamse starters in de zaal luisteren aandachtig. Vijf dagen krijgen ze een spoedcursus ondernemen in Singapore: een 'Tech@venture-trip' van de werkgeversorganisatie Voka Antwerpen-Waasland, in samenwerking met VLAIO en Flanders Investment & Trade (FIT), de afdelingen van de Vlaamse overheid die bedrijven helpen te innoveren en wereldwijd hun vleugels uit te slaan.

Koen Vanderhoydonk en Wouter Bens van The Connector, een start-up die optreedt als matchmaker tussen fintechbedrijven en de klassieke financiële sector, snuffelden al even aan de Aziatische markt en Singapore, vooral wegens het boomende financieel centrum. De uiteenzetting van Lim heeft het enthousiasme van het duo alleen maar groter gemaakt.
TIP

Begin uw dag goed geïnformeerd.

Ontvang nu De Tijd Vandaag.

Elke dag via e-mail - Uitschrijven in één klik

‘De dynamiek hier is uitzonderlijk’, zegt Vanderhoydonk. ‘Ondernemers, investeerders, regulatoren, overheid. Iedereen staat hier heel nauw in verbinding met elkaar. Dat is uniek en werkt als een bruistablet.’ Hij heeft al een grote Singaporese fintechbeurs in het najaar aangestipt in zijn agenda. ‘In België raak je niet binnen bij de Nationale Bank, daar kan je de regulator gewoon aanspreken. En als je dan hoort hoe de overheid hier de kraan openzet voor de sectoren waarin ze gelooft...’

Die gulle overheid is een rode draad door onze trip. Ze komt terug in getuigenissen van Vlaamse ondernemers, advocaten en consultants die hier al actief zijn, in de verkooppraatjes van locals zoals Lim, in de contacten die de Vlaamse ondernemers opdoen met sectorgenoten en investeerders. In Singapore kan veel met overheidsgeld. En veel kan heel veel worden, zelfs voor erg kleine bedrijven van het andere eind van de wereld.
100 miljoen in Starbucks

‘Alles hangt af van de sector waarin je actief bent en je activiteiten’, zegt Kim Demeyer, technologieattaché van FIT. ‘Als een bedrijf waarde kan opleveren voor Singapore, dan is geld geen probleem. Voor wie naar hier komt en duidelijk maakt dat hij jobs kan creëren voor de Singaporezen, de economie kan laten groeien en geen te zware ecologische voetafdruk heeft, wordt de rode loper uitgerold. Maar je moet in het plaatje passen.’
"
Als een bedrijf waarde kan opleveren voor Singapore, dan is geld geen probleem. Maar je moet in het plaatje passen.
"
Kim Demeyer
Technologieattaché FIT

Dat is gebetonneerd in een economische visie van de overheid die decennia overspant. ‘Industrie, gezondheid, duurzaamheid, stadsontwikkeling, handel: dat zijn de pijlers van vandaag’, zegt Demeyer. ‘Elke vijf jaar vijlen ze bij. En als de wereld tussentijds drastisch verandert, schakelen ze. Handel is door de coronacrisis en de oorlog gekanteld naar meer strategische diversificatie. Plots liep de import van kippen uit Maleisië en eieren uit Oekraïne strop, moesten ze op zoek naar andere lijnen en werd zelfvoorziening belangrijker.’

Zo’n beweging gaat razendsnel. Het plan voor meer strategische autonomie voor voedsel werd in een weekend afgeklopt, met alle miljardeninvesteringen en gewijzigde regelgeving die daaraan vasthangen. Enorme programma’s voor verticale stadslandbouw, intensievere viskweek en de productie van labovlees kwamen op tafel, en werden nadien in sneltempo uitgerold tot in alle geledingen van de economie. De privé weet welke grote lijnen ze moet volgen, in veel sectoren zit de overheid via het staatsinvesteringsfonds Temasek zelf mee aan het stuur.

Voor een ondernemer die op dat moment in het plaatje past, kan het snel gaan. En vergunningen dan? Procedures? De bekende Belgische molen van de administratie? ‘Eén overheidsfunctionaris kan een plan van 100 miljoen aftekenen op de hoek van een tafel in de lokale Starbucks’, zegt Bert Grobben, een Belgische innovatieconsultant en ondernemer met jaren Singapore op de teller. ‘Alles is gepland in Singapore. Alles heeft een doel. En alles kan daarvoor wijken.’
"
Alles is gepland in Singapore. Alles heeft een doel. En alles kan daarvoor wijken.
"
Bert Grobben
Belgisch innovatieconsultant

Singapore kan die snelheid maken omdat het met strakke hand geleid wordt. Officieel is het een democratie, in de praktijk wordt het autoritair geleid door een kransje technocraten. Een opmerkelijke bestuursvorm die op poten werd gezet door Lee Kuan Yew, ’s lands eerste premier (en de vader van de huidige) nadat het in de jaren 60 na een clash met Maleisië onafhankelijk was geworden.

Lee tilde Singapore op van de derde naar de eerste wereld door de gunstige ligging te koppelen aan een dito klimaat voor handel en bedrijfsinvesteringen, een kleine, efficiënte overheid met veel macht en een democratie light: in Singapore bijvoorbeeld geen vrije pers en geen vrijheid om te protesteren. In ruil kregen de Singaporezen een welvaartsexplosie - per hoofd is het land van 5,5 miljoen inwoners een van de rijkste wereld, bijna dubbel zo rijk als België - stabiliteit in een woelige regio en sterk onderwijs.
Springplank

De jonge ondernemers staan te kijken van de snelheid waarmee deuren opengaan in Singapore. Dries Bols van Lifepowr, een start-up voor slimmer gebruik van thuisbatterijen met een duizendtal klanten in België, versierde afgelopen week op een netwerkavond van Voka en FIT in de lokale businessschool een afspraak met de digitale topman van Sembcorp, een Singaporees miljardenbedrijf actief in energie en stadsontwikkeling met activiteiten tot in het Verenigd Koninkrijk. Een dag later stond hij op de hoofdzetel een demo te geven van zijn product aan de directeur en drie van zijn collega’s.

‘Dat liep eerst wat onwennig’, vertelt hij. ‘Ze waren wat terughoudend en bedeesd. Maar gaandeweg maakte die houding plaats voor veel openheid. Ze wilden heel goed weten waarmee ik bezig was en legden ook uit hoe hun bedrijf werkt. Wij hebben in Vlaanderen 23 man in dienst, en moeten onze eerste recurrente omzet nog boeken. Maar die omvang maakt hen niet uit. De Belgische elektriciteitsmarkt is nog iets matuurder dan de Singaporese, ze waren vooral erg benieuwd hoe ons aanbod daarop inhaakte en wat die evolutie voor hen betekende.’

Sealution en Expect Me klopten deze week zelfs deals af met Singaporese bedrijven. Voor de maritieme start-up van Sebastian Hamers en Ruben Verplancke gaat het om een miljoenencontract met de reder Eastern Pacific Shipping. Expect Me van Roeland Verhamme, dat een tool ontwikkelt die gasten toelaat een specifieke kamer in een hotel te boeken, gaat in zee met een uitbater van luxeverblijven in Azië met hoofdkwartier in Singapore. ‘Een deal van 50.000 euro voor 1.000 kamers’, zegt Verhamme. ‘We hopen dat dat een springplank kan zijn naar de rest van de regio, waar de grote ketens en de groei zitten.’

Kim Demeyer van FIT is niet verrast door de vruchtbare grond waarin de Vlamingen terechtkomen. ‘Op basis van de economische visie van de overheid kan je bijna voorspellen wie het goed gaat doen.’ En als de ondernemers in Singapore ook effectief een bedrijf oprichten, loopt dat op weinig plekken in de wereld makkelijker. Het kan vliegensvlug, goedkoop, en wie begint te verkopen geniet van een fiscaal gunstregime: een vennootschapsbelasting van 17 procent met mogelijkheid op vrijstelling voor starters, geen taksen op dividenden en meerwaarden.

En dan is er nog die nanny state, met al zijn subsidies. Demeyer: ‘Je kunt het wat vergelijken met het Vlaamse systeem, maar dan nog meer doorgedreven en top-down. Wie in het juiste vakje van de overheid valt, wordt vertroeteld. De overheid zorgt naast subsidies ook voor begeleiding op maat, er is kans op gratis kantoorruimte, en ze zet heel sterk in op events waar ze starters, grote bedrijven en investeerders samenbrengt.’

Zoveel lekkers doet dromen. Eén ondernemer zegt na een meeting met een enthousiaste potentiële klant dat hij overweegt in Singapore te komen wonen, maar hij voegt daar een stevige ‘maar’ aan toe. ‘Ik wil nog kattenkwaad kunnen uithalen. Pinten drinken en nadien dronken naar huis wandelen.’ Hij wil zijn verzuchting alleen anoniem in de krant (‘ik weet hoe snel mensen vooroordelen hebben’), maar hij meent het. Meerdere anderen stellen met hem dezelfde vraag: hoe hard kunnen ze in Singapore nog buiten de lijntjes kleuren?

In mei en april executeerde Singapore nog twee mannen voor drugstrafiek, in 2022 iemand met een verstandelijke beperking met heroïne op zak. Ook kleine misdrijven worden soms zwaar bestraft. Een man die wakeboardde, kreeg een paar jaar geleden 4.000 dollar boete, Singapore deelde al stokslagen uit aan buitenlanders die graffiti spoten. Veel Vlamingen en Singaporezen die we daarover aanspreken, relativeren die praktijken. En als ze kritisch zijn, wordt er vaak in één adem aan toegevoegd dat Singapore wel een van de veiligste landen ter wereld is.

Dan maken de meesten zich een stuk drukker over die andere wolken boven het economische groeimirakel. Volgend jaar staan verkiezingen gepland en dat maakt de overheid nerveus. Onlangs nog probeerde ze de hoge vlucht van de huizenprijzen af te remmen door een aankooptaks op vastgoed voor buitenlanders op te trekken naar 60 procent. Die maatregel kwam er na de massale instroom van vermogende Chinezen die het eigen wispelturige regime ontvluchten. Intussen wordt de druk op ondernemers opgevoerd om vooral Singaporezen in dienst te nemen.
"
Singapore is een geweldige plek om te ondernemen, maar elke relatie is hier transactioneel.
"
Kim Demeyer
Technologieattaché FIT

‘Ondernemers onthouden het best dat Singapore een geweldige plek om te ondernemen is, maar dat elke relatie hier transactioneel is’, zegt Demeyer. ‘Dat werkt uitstekend, als het Singapore iets opbrengt. Of het nu over groei of sociale vrede gaat. Maar het kan in de omgekeerde richting ook pijnlijk zijn.’ Een jonge ondernemer die al een paar jaar actief is in Singapore bevestigt. ‘Het is hier heel goed zakendoen. Maar ik weet ook dat als ik morgen mijn job verlies, ik één maand heb om iets anders te vinden of ik moet het land verlaten. Dan is het heel koel: gedaan, go home.’
Singapore

Met 5,5 miljoen inwoners en een bruto binnenlands product van 397 miljard dollar (2021) is Singapore berekend per inwoner het vierde rijkste land ter wereld. Het is ook het tweede gemakkelijkste land ter wereld om zaken te doen, volgens de Wereldbank.

Singapore tilde zich in 50 jaar op van een van de armste naar een van de rijkste landen door het aantrekken van buitenlandse investeringen met een gunstig fiscaal en financieel klimaat, en door zich te positioneren als handels- en financiële hub voor Zuid-Oost-Azië.

De overheid is slank en efficiënt. Ministerposten, administraties en onderwijs worden bemand door de goed betaalde primussen die het onderwijs aflevert. Singapore staat aan de top van de PISA-ranking die onderwijsoutput meet.

De belangrijkste sectoren zijn handel, financiën en industrie. China, Maleisië, Hongkong en de VS zijn de belangrijkste handelspartners. De drie grootste en bekendste ondernemingen - PSA (containerterminals), Keppel (energie en afval) en ST Engineering (technologie) - zijn ook actief in België.

Het staatsfonds Temasek zit op een portefeuille ter waarde van ruim 277 miljard euro. De dividendenstroom spekt de begroting en voorziet in pensioenopbouw voor de Singaporezen. Het fonds wordt gefinancierd met een maandelijkse bijdrage op het loon door werkgever en werknemer.

Voor zover bekend zijn 66 Vlaamse bedrijven actief in Singapore, een cijfer dat jaar na jaar stijgt. Het grootste is Katoen Natie.
5 praktische tips om te ondernemen in Singapore

Wees geduldig om een deal te sluiten. Investeer in vertrouwen winnen, waarbij een Singaporese tussenpersoon helpt.

Neem een ‘ja’ niet per se voor een formele ‘ja’. Vaak gaat het om standaard beleefdheid.

Zet de veiligheid en de besparingen die uw product of dienst oplevert in de verf en besteed aandacht aan details.

Doe een financiële geste bij het begin van een samenwerking, maar onderhandel op een later moment stevig over betere voorwaarden.

Hou betalingstermijnen in de gaten en wees bereid onder stevige druk te werken.