ten wos mnie dobija

prawo - uporządkowany zbiór norm postępowania powszechnie obowiązujących na terytorium danego państwa i ustanowionych przez jego odpowiednie organy
normy:
indywidualne - ustalone przez jednego człowieka na własny użytek
grupowe - zdefiniowane i respektowane przez daną zbiorowość
społeczne - ustanowione dla społeczeństwa, mają charakter powszechny, ogólny i abstrakcyjny; rodzaje - prawne, moralne, religijne, obyczajowe

przepis prawny - najmniejsza redakcyjna cząstka każdego aktu prawnego, zwykle pojedyncze zdanie
norma prawna - zawarta w przepisie reguła postępowania, składa się z hipotezy, dyspozycji i sankcji
funkcje prawa: organizacyjna, kontrolna, represyjna, wychowawcza, dystrybutywna

prawo naturalne - system norm i wartości obowiązujący niezależnie od decyzji człowieka, pochodzą z godności człowieka, zdolności do refleksji nad sobą, a także mogą pochodzić od Boga, jest uznawane za najtrwalsze
prawo pozytywne - prawo stworzone przez ludzi, zależne od woli ustawodawcy, obowiązuje na danym terenie w określonym czasie

prawo naturalne a pozytywne:
kryterium | prawo naturalne | prawo pozytywne
====================================================================================================================================
czynniki uzasadniające obowiązywanie norm | bóg, natura ludzka, godność człowieka | dobro określonej społeczności, konieczność uregulowania prawnego
====================================================================================================================================
źródło zasad | prawo nawiązuje do uniwersalnych wzorców postępowania | zasady wynikają z aktów prawnych
====================================================================================================================================
rola człowieka w tworzeniu norm | zasady obowiązują niezależnie od woli człowieka | prawo jest tworzone i spisywane przez człowieka
====================================================================================================================================
funkcja państwa w tworzeniu prawa | państwo nie kreuje norm | akty prawne pochodzą od państwa
====================================================================================================================================
zmienność norm w czasie | zasady są trwałe | prawo jest zmienne
====================================================================================================================================
stosunek prawa do moralności | prawo i moralność są ze sobą ściśle powiązane | nie ma bezpośredniego związku między prawem a moralnością

praworządność - organy władzy i instytucje przestrzegają prawa

rodziny prawa:
prawo stanowione (kontynentalne, ustawowe) - dominujące znaczenie ustaw tworzonych przez organ przedstawicielski, inne akty normatywne muszą być z nimi zgodne
prawo zwyczajowe - często nie przybiera formy przepisu bądź ustawy, lecz jest przyjęte i stosowane przez organy państwowe jako reguła, przez co panuje powszechne przekonanie, że stanowi ono normę prawną (np. powoływanie na marszałka sejmu przedstawiciela zwycięskiej partii w Polsce)
prawo powszechne zwyczajowe - obowiązuje w nim również prawo stanowione, ale nie jest wyłączne, ważną rolę odgrywa prawo sędziowskie, zwyczajowe oraz zasady słuszności

cechy systemu prawnego: hierarchiczny, spójny, zupełny

zasady prawa - główne wytyczne, które są nadrzędne w stosunku do pozostałych przepisów, wywodzą się z prawa rzymskiego:
- zakaz działania prawa wstecz (nie można zastosować aktu prawnego, jeżeli sytuacja zaistniała przed jego ustanowieniem)
- domniemanie niewinności (oskarżony uznawany początkowo za niewinnego, wina musi być udowodniona)
- nie ma przestępstwa bez ustawy (jeżeli żadna ustawa nie zakazuje czynu, to nie ma przestępstwa)
- nieznajomość prawa szkodzi (brak wiedzy o danym akcie prawnym nie zwalnia z jego przestrzegania)

inne zasady prawa rzymskiego:
- nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
- twarde prawo, ale prawo
- wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego
- trzeba wysłuchać także drugiej strony
- prawo sprzyja temu, co legalne
- sprawę osądzoną uważa się za prawdę

kultura prawna - wiedza jednostek i grup społecznych na temat obowiązujących przepisów, a także ich ocena oraz postulaty dotyczące ewentualnych zmian

Podstawowe zadanie prawa to wywoływanie obawy przed karą u osoby, która zamierza naruszyć przyjęte zasady.

formalne źródła prawa - wszelkiego rodzaju akty prawne
materialne źródła prawa - czynniki wpływające na jego kształt, takie jak sytuacja polityczna, ekonomiczna i społeczna kraju

//przy okazji jest hierarchia tu niżej
Źródła prawa w Polsce: konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego

źródła poznania prawa:
oficjalne - np. Dziennik Ustaw RP, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
nieoficjalne - publikacje umożliwiające ustalenie treści norm prawnych, np. gazety, książki, internet, radio, telewizja

Konstytucja od innych aktów prawnych różni się nazwą, treścią, sposobem uchwalania i zmian oraz mocą prawną.

prawo wspólnotowe - tworzone przez prawo pierwotne (traktaty założycielskie, traktaty zmieniające je oraz umowy akcesyjne) oraz prawo wtórne (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie)
rozporządzenia obowiązują w całości i są przestrzegane przez każde państwo członkowskie, wydaje Rada UE, Komisja Europejska oraz Parlament Europejski razem z Radą UE
dyrektywy wskazują cele, które mają zostać osiągnięte przez państwo członkowskie a także terminy ich realizacji, pozostawiają swobodę w kwestii form i metod dochodzenia do celów
decyzje mają charakter indywidualny, często dotyczą jednej sprawy lub sytuacji, kieruje się do określonych adresatów, dla których są wiążące
zalecenia i opinie nie są wiążące dla państw członkowskich, lecz wydają je organy o dużym autorytecie, przez co państwa członkowskie starają się do nich dostosować

podział prawa:
- wewnętrzne (podmiotami są osoby fizyczne, prawne i instytucje; precyzują dziedziny życia społeczeństwa, dzieli się na gałęzie (dziedziny), które wynikają z tych samych zasad oraz mają pokrewną treść oraz wspólną terminologię)
- publiczne (zespół norm regulujących organizację państwa ustanowionych w celu ochrony interesów społecznych i państwowych, w razie ich naruszenia organ państwa podejmuje działania z własnej inicjatywy a nie na czyjś wniosek, zalicza się do niego prawo konstytucyjne, karne, administracyjne, finansowe, procesowe; jedna ze stron ma możliwość nakazania drugiej określonego zachowania)
- materialne (normy dotyczące obowiązków i uprawnień podmiotów w relacjach prawnych, wyznaczają również sankcje za nieodpowiednie postępowanie)
- międzynarodowe (regulują stosunki między państwami, ma źródła w zwyczaju, umowach międzynarodowych, ogólnych zasadach prawa, uchwałach organizacji międzynarodowych; wyróżnia się prawo międzynarodowe publiczne, którego podmiotami są poszczególne państwa oraz prawo międzynarodowe prywatne, stanowiące część wewnętrznego porządku prawnego kraju)
- prywatne (zespół norm ustanowionych przez państwo w celu określenia wzajemnych relacji między podmiotami prawa (np. sprzedający i kupujący), państwo nie ingeruje w te kwestie, jeżeli przebiegają zgodnie, należy do niego prawo cywilne, relacje przebiegają na zasadzie równości)
- formalne (prawo procesowe, określa zasady postępowania wobec organów władzy publicznej, gdy naruszone zostały normy przewidziane prawem materialnym, reguluje także organizację i strukturę organów wymiaru sprawiedliwości oraz administracji, tryb postępowania wobec nich, pisma procesowe, wnioski, dowody, środki odwoławcze itp)

stosowanie prawa - dostosowanie decyzji uprawnionych organów sprawiedliwości oraz administracji publicznej na podstawie obowiązujących norm prawnych do indywidualnej sytuacji, przebiega etapami takimi jak określenie stanu faktycznego, ustalenie prawdy, uwzględnienie wszelkich dowodów formalnych, kwalifikacja prawna stanu faktycznego, rozstrzygnięcie i egzekucja), nie należy mylić z przestrzeganiem prawa (postępowaniem zgodnie z normami prawnymi)