Sekcija 1: Instalacija Tomcata
==========================================================

Na linuxu - mogućnost uporabe paketnih managera; ne razmatramo ovdje

Windowsi/Linux: Skinuti tomcat
http://tomcat.apache.org/download-80.cgi
 - konkretno, u sekciji Core skinite ZIP arhivu (apache-tomcat-8.5.15.zip; za linux predlazem .tar.gz jer čuva dozvole nad datotekama)

Raspakirati ga negdje; npr:
d:\usr\apache-tomcat-8.5.15
/home/pero/apache-tomcat-8.5.15

Taj direktorij označavat ćemo s CATALINA_HOME.

Imamo poddirektorije:
CATALINA_HOME/bin
CATALINA_HOME/conf
CATALINA_HOME/logs
CATALINA_HOME/webapps
CATALINA_HOME/...

Sljedeći dio je opcionalan:
   Napraviti (pazi, prilagodi staze po potrebi tako da odgovaraju stanju na Vašem računalu!!!)
   windowsi:  CATALINA_HOME\bin\setenv.bat
   -------------------
   set "JAVA_HOME=c:\Program Files (x86)\Java\jdk1.8.0_45"
   set "PATH=%JAVA_HOME%\jre\bin;%JAVA_HOME%\bin;%PATH%"
   set "CATALINA_HOME=d:\usr\apache-tomcat-8.5.15"
   exit /b 0
   -------------------

   linux:  CATALINA_HOME/bin/setenv.sh   (ovisno o inačici linuxa, prilagoditi JRE_HOME)
   -------------------
   JRE_HOME=/usr/lib/jvm/java-8-oracle/jre
   CATALINA_HOME=/home/pero/apache-tomcat-8.5.15
   -------------------

Pretpostavimo da smo u konzoli i da je trenutni direktorij CATALINA_HOME.

Pokretanje Tomcata:
bin\startup.bat   (windowsi)
bin/startup.sh    (linux)

Gašenje Tomcata:
bin\shutdown.bat  (windowsi)
bin/shutdown.sh   (linux)

Osnovna konfiguracija poslužitelja:

CATALINA_HOME/conf/server.xml

Pronaći u toj datoteci <Connector port="8080" protocol="HTTP/1.1" ... /> i dodati atribut URIEncoding="UTF-8".

Pogledati i CATALINA_HOME/conf/web.xml ==> mime-mapping.

Tomcat po defaultu parametre koji se nalaze u adresi zahtjeva GET dekodira koristeći ISO-8859-1. Zbog toga je potrebno u connector dodati URIEncoding="UTF-8" kako bi to promijenili. Kako se dekodira tijelo zahtjeva (primjerice, kod POST-a), moguće je eksplicitno podesiti uporabom HttpServletRequest.setCharacterEncoding("UTF-8").

Vidi:
http://wiki.apache.org/tomcat/FAQ/CharacterEncoding

==========================================================
Sekcija 2: Rad u Eclipse-u
==========================================================

Važno: Eclipse, izbornik Window -> Preferences:

   General -> Workspace -> Text File Encoding ==> Other: UTF-8

1) Napraviti novi maven projekt u Eclipse-u (sekcija 0-B: aid, gid; archetype je maven-archetype-webapp).
2) Odraditi dio opisan u sekcija 0-B
3) Proučiti strukturu direktorija koja je nastala.

==========================================================
Sekcija 3: Prva web aplikacija
==========================================================

Provjerite da je opisnik web-aplikacije src/main/webapp/WEB-INF/web.xml
---------------------------------------------------------------------------------------
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>

<web-app xmlns="http://xmlns.jcp.org/xml/ns/javaee"
         xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance"
         xsi:schemaLocation="http://xmlns.jcp.org/xml/ns/javaee
		 http://xmlns.jcp.org/xml/ns/javaee/web-app_3_1.xsd"
         version="3.1"
  metadata-complete="true">

  <display-name>Moja prva aplikacija</display-name>
  <description>
     Prva aplikacija
  </description>

</web-app>
---------------------------------------------------------------------------------------

Dodati u web.xml definiciju servleta, prije zatvarajućeg <web-app> taga:

---------------------------------------------------------------------------------------
  <servlet>
    <servlet-name>servlet1</servlet-name>
    <servlet-class>hr.fer.zemris.java.p11.servleti.PrviServlet</servlet-class>
  </servlet>
  <servlet-mapping>
    <servlet-name>servlet1</servlet-name>
    <url-pattern>/prvi</url-pattern>
  </servlet-mapping>
---------------------------------------------------------------------------------------

Uočite, dodajemo deklaraciju servleta te mapping servleta (koja ga staza aktivira). Jedan servlet moguće je mapirati na više staza. Zato se u deklaraciji servleta definira njegov identifikator i potom se piše jedan ili više servlet-mapping tagova kojima se isti mapira na različite staze.
U mapiranju je moguće (ograničeno) koristiti i zamjenski znak *; primjerice, <url-pattern>/akcije/*</url-pattern> će bilo koji URL koji počinje s "/akcije/" u kontekstu web-aplikacije mapirati na zadani servlet.

Napraviti sada i sam servlet: hr.fer.zemris.java.p11.servleti.PrviServlet iz HttpServlet-a, i overrideati doGet:

PrintWriter writer = resp.getWriter();
writer.println("<h1>Hello, World!</h1>");

==========================================================
Sekcija 3.1: Upogonjavanje naše prve aplikacije
==========================================================

Napravite build (maven package). U direktoriju target dobit ćete webapp1.war. Deploy uvijek radite na isti način:
1) ako je tomcat pokrenut, ugasite ga
2) iskopirajte webapp1.war u tomcatov webapps direktorij
3) ako imate greske u kodu, obrisite sve datoteke iz tomcatovog logs direktorija
4) pokrenite tomcat
5) ako ima gresaka, ugasite tomcat pa pogledajte log datoteke - tamo ce biti ispisan exception koji se dogodio

Pokušajte sada dohvatiti naš prvi servlet; staza je:

http://localhost:8080/webapp1/prvi

==========================================================
Sekcija 3.2: Sitno podešavanje
==========================================================

Dodajte u web.xml mapping kojim se i staza /index.html povezuje s našim prvim servletom. Time će se on pozivati ako korisnik zada i URL:

http://localhost:8080/webapp1

(naime, provjerite da je u CATALINA_HOME/conf/web.xml kao jedan od welcome-file-ova naveden i index.html pa kad mi ne zatražimo ništa, tomcat pokuša nalijepiti index.html i to onda pokrene ovog servleta.

==========================================================
Sekcija 4: Tehnologija JSP
==========================================================

Dodati u Eclipse-u novu datoteku: src/main/webapp/datum.jsp
---------------------------------------------------------------------------------------
<%@ page import="java.util.Date,java.util.Calendar" contentType="text/html; charset=UTF-8" pageEncoding="UTF-8" %>
<%@ taglib uri="http://java.sun.com/jsp/jstl/core" prefix="c" %>
<!-- Primjer bloka u kojem možemo deklarirati funkcije -->
<%!
private void zapisiDatum(javax.servlet.jsp.JspWriter out, Date now) throws java.io.IOException {
	out.print(now);
}
%>
<html>
   <body>
     <p>Pozdrav! Sada je:
      <%
         Date now = new Date();
         out.println(now);
      %>
	  a to možemo napisati i ovako: <%= now %> i ovako <% zapisiDatum(out, now); %>.</p>
	  <p>
	  <% if (Calendar.getInstance().get(Calendar.AM_PM) == Calendar.AM) {%>
        Good Morning
      <% } else { %>
        Good Afternoon
      <% } %>
	  </p>
	  <p>Ispis preko taga: <c:out value="abc" />, ispis preko EL-izraza: ${"abc"}.</p>
	  <p><c:forEach var="brojac" begin="1" end="5">${brojac},</c:forEach></p>
   </body>
</html>
---------------------------------------------------------------------------------------

EL-izrazi, poput ${brojac}, postojanje varijable tog imena traže u nizu mapa (kažemo "dosega"), prema sljedećem redosljedu:
1) page scope ("privremeni atributi koji se čuvaju u mapi same stranice")
2) request scope ("privremeni atributi koji se čuvaju u zahtjevu koji se trenutno obrađuje")
3) session scope ("permanentni atributi koji se čuvaju u korisnikovoj sjedničkoj mapi")
4) application scope ("atributi koji se čuvaju na razini čitave web-aplikacije")

Želimo li zabraniti interpretiranje EL-izraza u stranici, koristimo:
<%@ page isELIgnored ="true" %>

Više o EL-u:
http://docs.oracle.com/javaee/1.4/tutorial/doc/JSPIntro7.html

Možemo dohvaćati i parametre poslane kroz URL, npr. ${param.username} ili ekvivalentno ${param["username"]}.

Direktiva contentType konfigurira writer koji ćemo dobiti kada prvi puta nešto treba zapisati prema klijentu. Direktiva pageEncoding govori u kojoj jekondoj stranici napisan izvorni kod ove JSP stranice.
JSTL je implementacija standardnih tagova (vidi <c:out> u primjeru) koju definira Sun/Oracle. Međutim, Tomcat ne dolazi s potrebnim jarovima; zato će biti kopirani u WEB-INF/lib direktorij (provjerite nakon "mvn package" u target/webapp1/WEB-INF/lib).
<c:out> po defaultu escape-a tekst koji ispisuje (rješava se problem koji nastaje ako tekst sadrži znakove poput <, &, > i slično). To se može isključiti ovako:

<c:out value="<b>abc</b>" />
<c:out value="<b>abc</b>" escapeXml="false" />

Procesiranje anotacija radi ako u web.xml nije zadan atribut metadata-complete="true"; dakle, ako ga nema iako je prisutan ali je metadata-complete="false", servlet containter je dužan pretražiti sve razrede za eventualnim anotacijama i njih koristiti za konfiguraciju kao nadopuna datoteke web.xml.

Evo još jednog primjera.

---------------------------------------------------------------------------------------
package hr.fer.zemris.web.demo;

public class StringInfo {

	private String text;

	public StringInfo() {
	}

	public String getText() {
		return text;
	}

	public void setText(String text) {
		this.text = text;
	}

	public int getLength() {
		return text==null ? 0 : text.length();
	}

	public String getCharAt(long index) {
		if(text==null || index<0 || index>=text.length()) return "";
		return String.valueOf(text.charAt((int)index));
	}

	public StringInfo getReversed() {
		StringInfo rev = new StringInfo();
		if(text==null || text.isEmpty()) {
			rev.setText(text);
		} else {
			char[] arr = text.toCharArray();
			char[] arr2 = new char[arr.length];
			for(int i = 0; i < arr.length; i++) {
				arr2[arr.length-1-i] = arr[i];
			}
			rev.setText(new String(arr2));
		}
		return rev;
	}
}
---------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------
package hr.fer.zemris.web.demo;

// Ovo je Java-bean
public class User {

	private String lastName;
	private String firstName;

	public User() {
	}

	public User(String lastName, String firstName) {
		super();
		this.lastName = lastName;
		this.firstName = firstName;
	}

	public String getLastName() {
		return lastName;
	}

	public void setLastName(String lastName) {
		this.lastName = lastName;
	}

	public String getFirstName() {
		return firstName;
	}

	public void setFirstName(String firstName) {
		this.firstName = firstName;
	}
}
---------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------
package hr.fer.zemris.web.demo;

import java.io.IOException;
import java.util.ArrayList;
import java.util.HashMap;
import java.util.List;
import java.util.Map;

import javax.servlet.ServletException;
import javax.servlet.annotation.WebServlet;
import javax.servlet.http.HttpServlet;
import javax.servlet.http.HttpServletRequest;
import javax.servlet.http.HttpServletResponse;

@WebServlet(name="d1", urlPatterns={"/d1"})
public class DemoServlet extends HttpServlet {

	private static final long serialVersionUID = 1L;

	@Override
	protected void doGet(HttpServletRequest req, HttpServletResponse resp)
			throws ServletException, IOException {

		List<User> userList = new ArrayList<>();
		userList.add(new User("Žunić", "Žunko"));
		userList.add(new User("Šabić", "Šanko"));
		userList.add(new User("Ćinić", "Ćinko"));

		req.setAttribute("userList", userList);

		Map<String, User> map = new HashMap<String, User>();
		map.put("Odlikaš", userList.get(0));
		map.put("Tak-tak", userList.get(1));
		map.put("Ajme-meni", userList.get(2));
		req.setAttribute("primjerci", map);

		req.getRequestDispatcher("/WEB-INF/pages/demo.jsp").forward(req, resp);
	}

}
---------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------
<%@ page contentType="text/html; charset=UTF-8" pageEncoding="UTF-8" %>
<%@ taglib uri="http://java.sun.com/jsp/jstl/core" prefix="c" %>

<jsp:useBean id="si" class="hr.fer.zemris.web.demo.StringInfo" scope="request" />
<jsp:setProperty property="text" name="si" value="Perica" />
Radim s tekstom: <jsp:getProperty property="text" name="si"/> odnosno ${si.text}<br/>
Duljina je: <jsp:getProperty property="length" name="si"/><br/>
Prvi znak je: ${si.getCharAt(1)}<br/>
Prvi znak reverznog niza je: ${si.reversed.getCharAt(1)}<br/>

<ol>
<c:forEach var="u" items="${userList}">
<li>${u.lastName}, ${u.firstName}</li>
</c:forEach>
</ol>

<ol>
<c:forEach var="e" items="${primjerci}">
<li>${e.key} ==&gt; ${e.value.lastName}, ${e.value.firstName}</li>
</c:forEach>
</ol>

Tko je Odlikaš? ${primjerci["Odlikaš"].lastName}
---------------------------------------------------------------------------------------

==========================================================
Sekcija 5: Anotacije, Filtri, Listeneri
==========================================================

Od Servlet specifikacije 3 više nije nužno sve navoditi u web.xml; moguće je koristiti i anotacije direktno u izvornom kodu.
Primjer anotiranog servleta:

---------------------------------------------------------------------------------------
package hr.fer.zemris.java.p11.servleti;

import java.io.IOException;

import javax.servlet.ServletException;
import javax.servlet.annotation.WebServlet;
import javax.servlet.http.HttpServlet;
import javax.servlet.http.HttpServletRequest;
import javax.servlet.http.HttpServletResponse;

@WebServlet(name="S2",urlPatterns={"/dr","/drugi"})
public class DrugiServlet extends HttpServlet {

	private static final long serialVersionUID = 1L;

	@Override
	protected void doGet(HttpServletRequest req, HttpServletResponse resp)
			throws ServletException, IOException {
		resp.setCharacterEncoding("UTF-8");
		resp.getWriter().print("<h1>Hello, World, drugi pokušaj!</h1>");
	}

}
---------------------------------------------------------------------------------------

Primjer anotiranog filtra:

---------------------------------------------------------------------------------------
package hr.fer.zemris.java.p11.servleti;

import java.io.IOException;

import javax.servlet.Filter;
import javax.servlet.FilterChain;
import javax.servlet.FilterConfig;
import javax.servlet.ServletException;
import javax.servlet.ServletRequest;
import javax.servlet.ServletResponse;
import javax.servlet.annotation.WebFilter;

@WebFilter("/dr")
public class PrimjerFiltera implements Filter {

	@Override
	public void init(FilterConfig filterConfig) throws ServletException {
	}

	@Override
	public void doFilter(ServletRequest request, ServletResponse response,
			FilterChain chain) throws IOException, ServletException {
		System.out.println("Ušao sam u filter!");
		request.setCharacterEncoding("UTF-8");
		chain.doFilter(request, response);
		System.out.println("Izašao sam iz filtera!");
	}

	@Override
	public void destroy() {
	}

}
---------------------------------------------------------------------------------------

Primjer anotiranog listenera:

---------------------------------------------------------------------------------------
package hr.fer.zemris.java.p11.servleti;

import javax.servlet.ServletContextEvent;
import javax.servlet.ServletContextListener;
import javax.servlet.annotation.WebListener;

@WebListener
public class Informacije implements ServletContextListener {

	@Override
	public void contextInitialized(ServletContextEvent sce) {
		System.out.println("Dojava da je aplikacija pokrenuta!");
	}

	@Override
	public void contextDestroyed(ServletContextEvent sce) {
		System.out.println("Dojava da se aplikacija gasi!");
	}

}
---------------------------------------------------------------------------------------

==========================================================
Sekcija 6: Sigurnost
==========================================================

U tomcat/conf/tomcat-users.xml dodati:

  <role rolename="administrator"/>
  <user username="a" password="123" roles="administrator"/>

Napraviti sigurni servlet:

---------------------------------------------------------------------------------------
package hr.fer.zemris.java.p11.servleti;

import java.io.IOException;
import java.io.PrintWriter;

import javax.servlet.ServletException;
import javax.servlet.http.HttpServlet;
import javax.servlet.http.HttpServletRequest;
import javax.servlet.http.HttpServletResponse;

public class SigurniServlet extends HttpServlet {

	private static final long serialVersionUID = 1L;

	@Override
	protected void doGet(HttpServletRequest req, HttpServletResponse resp)
			throws ServletException, IOException {
		PrintWriter writer = resp.getWriter();
		writer.println("<h1>Sigurnost na djelu!</h1>");
		writer.println("<p>Bok "+req.getRemoteUser()+"</b>");
		writer.println("<p>request.isUserInRole(\"ADM\")? "+req.isUserInRole("ADM")+"</b>");
	}
}
---------------------------------------------------------------------------------------

Napravite WEB-INF/pages/prijava.jsp
---------------------------------------------------------------------------------------
<form method="post" action="j_security_check">
Ime: <input type="text" name="j_username"><br>
Zaporka: <input type="text" name="j_password"><br>
<input type="submit">
</form>
---------------------------------------------------------------------------------------

Napravite WEB-INF/pages/pogreska.jsp
---------------------------------------------------------------------------------------
Dogodila se pogreška.
---------------------------------------------------------------------------------------

Podesite web.xml
---------------------------------------------------------------------------------------
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>

<web-app xmlns="http://xmlns.jcp.org/xml/ns/javaee"
         xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance"
         xsi:schemaLocation="http://xmlns.jcp.org/xml/ns/javaee
		 http://xmlns.jcp.org/xml/ns/javaee/web-app_3_1.xsd"
         version="3.1"
  metadata-complete="false">

  <display-name>Moja prva aplikacija</display-name>
  <description>
     Prva aplikacija
  </description>

  <servlet>
    <servlet-name>servlet1</servlet-name>
    <servlet-class>hr.fer.zemris.java.p11.servleti.PrviServlet</servlet-class>
  </servlet>
  <servlet>
    <servlet-name>servlet3</servlet-name>
    <servlet-class>hr.fer.zemris.java.p11.servleti.SigurniServlet</servlet-class>
    <security-role-ref>
      <description>Može samo administrator</description>
      <role-name>ADM</role-name>
      <role-link>administrator</role-link>
    </security-role-ref>
  </servlet>
  <servlet-mapping>
    <servlet-name>servlet1</servlet-name>
    <url-pattern>/prvi</url-pattern>
  </servlet-mapping>
  <servlet-mapping>
    <servlet-name>servlet1</servlet-name>
    <url-pattern>/index.html</url-pattern>
  </servlet-mapping>
  <servlet-mapping>
    <servlet-name>servlet3</servlet-name>
    <url-pattern>/sig</url-pattern>
  </servlet-mapping>

  <session-config>
    <session-timeout>15</session-timeout>
  </session-config>

  <security-constraint>
    <web-resource-collection>
      <web-resource-name>Stranice za administraciju</web-resource-name>
      <url-pattern>/sig</url-pattern>
      <http-method>GET</http-method>
      <http-method>POST</http-method>
    </web-resource-collection>
    <auth-constraint>
      <role-name>administrator</role-name>
    </auth-constraint>
  </security-constraint>

  <login-config>
    <auth-method>FORM</auth-method>
    <form-login-config>
      <form-login-page>/WEB-INF/pages/prijava.jsp</form-login-page>
      <form-error-page>/WEB-INF/pages/pogreska.jsp</form-error-page>
    </form-login-config>
  </login-config>

  <security-role>
    <description>Administrator sustava</description>
    <role-name>administrator</role-name>
  </security-role>

</web-app>
---------------------------------------------------------------------------------------

Napomene:

web.xml mora deklarirati koje sve uloge koristi (vidi <security-role> pri kraju web.xml datoteke). Moguc je scenarij i u kojem servlet koristi nepostojece (virtualne) uloge a koje zelimo namapirati
na konkretne postojece uloge. Primjerice, recimo da servlet zeli koristiti ulogu "ADM" pa koristi upit tipa req.isUserInRole("ADM"), a mi zelimo da "ADM" alias za ulogu "administrator"; tada se u
deklaraciji pojedinih servleta mogu navesti takva mapiranja uporabom taga <security-role-ref> (vidi gore primjer).

==========================================================
Sekcija 7: Web i MVC
==========================================================

Napraviti primjer u kojem servlet računa sve što treba i rezultat zakvači u atribute zahtjeva te napravi forward na JSP; taj JSP onda nacrta rezultat korisniku.
Za prosljeđivanje koristiti req.getRequestDispatcher("/WEB-INF/pages/pogled.jsp").forward(req, resp);
Riješite to na primjeru servleta koji ispisuje kvadrate zadanog raspona brojeva; raspon se predaje preko parametara "a" i "b"; defaultne vrijednosti su 0 i 20.

==========================================================
Sekcija 8: Dodatak
==========================================================

Directives
Directive elements have a syntax of the form <%@ directive...%>.

Scripting Elements

EL expressions can be used in JSP standard and custom actions and template data. EL expressions use the syntax ${expr} and #{expr};
For example:
<mytag attr1="${bean.property}".../>
${map[entry]}
<lib:myAction>${3+counter}</lib:myAction>

Chapter JSP.2, “Expression Language” provides more details on the EL.
There are three language-based types of scripting elements: declarations,
scriptlets, and expressions. Declarations follow the syntax <%! ... %>. Scriptlets
follow the syntax <% ... %>. Expressions follow the syntax <%= ... %>.


-------------------------------------------------------
<% response.setContentType("....");
whatever... %><?xml version=”1.0” ?>
<%@ page buffer=”8kb” %>
The rest of the document goes here
-------------------------------------------------------

Implicitni objekti koji stoje na raspolaganju:
 * request:      javax.servlet.ServletRequest ili podtip (npr. javax.servlet.HttpServletRequest)
 * response:     javax.servlet.ServletResponse ili podtip (npr. javax.servlet.HttpServletResponse)
 * pageContext:  javax.servlet.jsp.PageContext
 * session:      javax.servlet.http.HttpSession
 * application:  javax.servlet.ServletContext (getServletConfig().getContext())
 * out:          javax.servlet.jsp.JspWriter, omata response.getWriter()
 * config:       javax.servlet.ServletConfig
 * page:         java.lang.Object (za JSP skriptu koja koristi jezik Javu je "page" sinonim za "this")

Ako je JSP stranica proglasena Error stranicom, još ima na raspolaganju objekt:
 * exception:    java.lang.Throwable

Unutar JSP-a autorima je zabranjeno da ispisuju direktno na response.getWriter() ili response.getOutputStream().

Scope-ovi:
 * "page":         vidljivo samo unutar te stranice; cim se posalje odgovore, reference se gube; objekti se pohranjuju u pageContext objekt
 * "request":      vidljivo od trenutka stvaranja pa do kraja lanca obrade zahtjeva (ako jsp nesto npr. forwarda dalje); pohranjuje se u request objekt
 * "session":      vidljivo od svih stranica koje sudjeluju u istoj sjednici; reference na pohranjene objekte se otpustaju kad sjednica zavrsi; pohranjuju se u session objekt
 * "application":  vidljivo na razini web aplikacije; objekti se pohranjuju u application objektu (koji je zapravo ServletContext dobiven pri konfiguraciji servlet objekta)

Uključivanje sadržaja u JSP stranicu - dva načina:
1) <%@ include file="xyz" %> uključuje xyz kao #include<xyz> u C-u (uključi tijelo od xyz u trenutnu stranicu i onda sve skupa kompajlira)
2) <jsp:include page="xyz" /> u trenutku izvođenja izvrši stranicu xyz i ovno što je ona generirala zalijepi na ovo mjesto