wah

Stereotypowo uważa się, że skoro niesłyszący nie słyszą, to nie mogą czerpać przyjemności z muzyki. To nieprawda. Polscy badacze z Krakowa dowiedli, że głusi odbierają rytm za pomocą wzroku.

Czy z głuchym da się pogadać o muzyce? Pewnie jak z niewidomym o kolorach - pomyślicie. Bardzo się mylicie!

Na świecie nie są niczym niezwykłym kluby taneczne dla głuchych. W Polsce jeszcze do niedawna istniał taki w Łodzi - nazywał się Dwie Dłonie. W Kielcach przy Filharmonii Świętokrzyskiej przez głuchych prowadzona była restauracja Beethoven oraz Teatr Plastyczny SEN.

Szwedzki tłumacz języka migowego podczas festiwalu Eurowizji robił furorę większą niż oryginalni wykonawcy:
https://www.youtube.com/watch?v=S0OeBrQBPNc

Na świecie karierę robi brytyjski głuchy DJ - Robbie Wilde - udaje mu się to dzięki technologii, którą sam opracował - nazwał ją Sound Of Touch. To połączenie dwóch adapterów i miksera, które dają mu możliwość poczucia wibracji.
https://www.youtube.com/watch?v=no3t5-VsXh0

Z kolei niemiecka orkiestra Jungen Symphoniker Hamburg kupiła niedawno wynalazek stworzony przez brytyjską firmę CuteCircuit. Sound Shirt jest koszulą pozwalającą głuchym „poczuć” muzykę. Zmienia dźwięki w wibracje oraz grę świateł.
https://youtu.be/8V3XQZZCED4

Na co dzień „czucie muzyki” ułatwia też głuchym tzw. pętla indukcyjna. Umożliwia ona osobom niedosłyszącym odbiór wyraźnego dźwięku poprzez cewkę telefoniczną w aparatach słuchowych czy implantach.

A o tym, że głusi, w tym szczególnie głucha młodzież, mają potrzebę obcowania z muzyką i jest to dla nich ważny element kultury, mogą świadczyć grupy takie jak Młodzi Migają Muzykę (MMM) - założona w ośrodku zwanym Przystanek Łucka w Warszawie.

Trzynaścioro nastolatków zajmuje się tam interpretowaniem tekstów piosenek w polskim języku migowym. Młodzi nagrywają też teledyski.

- Pracujemy od listopada 2012 roku - mówi Anna Stopińska, dyrektor Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Głuchych i pomysłodawczyni MMM. - W grupie są nastolatki, które lubią muzykę, nie boją się nowych wyzwań, angażują się w różne projekty, mają dużo energii i pomysłów. Gdy tylko mamy czas, spotykamy się, by zrobić razem nowy klip. Organizujemy warsztaty, podczas których staramy się pokazać, że muzykę czuje się sercem, a pokazana w języku migowym jest czymś naprawdę niezwykłym i pięknym.

Pomysł na taką formę aktywności dla młodzieży przyszedł Annie Stopińskiej do głowy, kiedy odkryła, że podobne rzeczy robią głusi na Zachodzie, głównie w USA. Jako miłośniczka Polskiego Języka Migowego przeniosła ideę do Polski. Piosenki, które mają być migane, wybierają sami młodzi. - Wbrew pozorom, oni dobrze wiedzą, czego się słucha i co jest na fali - mówi koordynatorka grupy. - Znają słowa, wyczuwają rytm. Często wieczorami podczas warsztatów tańczą, korzystając z pomocy "tanecznego karaoke”. Grupa brała udział w różnych warsztatach, a nawet koncertowała.

Podobnymi projektami zajmują się grupy Mig-Band z Ośrodka w Olsztynie czy SIGN-SING, grupa karaoke stworzona przez uczniów Instytutu Głuchoniemych z Warszawy. Jest częścią projektu Erasmus+ "Deaf Matters.

Efekty pracy MMM i SIGN-SING można zobaczyć tu:
https://youtu.be/gUwLNNI7khw

Wyczucie rytmu u osób głuchych nie powinno zaskakiwać. Rytm jest jedną z najbardziej podstawowych umiejętności, która pozwala przyswoić dziecku jego pierwszy język. Mózg uczącego się dziecka jest w tym czasie bardzo wyczulony na odnajdywanie powtarzalności, regularności. A że języki migowe u swych lingwistycznych podstaw mają cechy jak każdy naturalny język - także głuche dzieci (lub słyszące dzieci głuchych rodziców) uczą się ich jak każdego innego języka fonicznego. Ich mózgi odnajdują rytm i regularności w ciągu znaków wizualno-przestrzennych.

    Rytmiczność pozwala także w językach migowych tworzyć poezję.

Bo co to jest rym? W języku fonicznym polega to na pewnej powtarzalności – na przykład takim samym brzmieniu części wyrazów. „Woda – uroda", "różami – dziewczynami", "łabędzie – to będzie". Rymuje się? A jak!

A teraz wyobraźcie sobie, jak mogą rymować się gesty-słowa. Tu też musi być jakiś powtarzalny element. Jaki? Na przykład kształt dłoni. Miejsce ciała, przy którym pokazuje się znak (często ten sam gest zamigany na wysokości głowy i na przykład przy ramieniu – zmienia znaczenie – można powiedzieć, że to dwa słowa różniące się jedną głoską – jak po polsku „tam” i „dam”).

Dziwne, prawda?

Dlatego poezja migowa jest praktycznie nieprzetłumaczalna na język foniczny.

Tym, czy głusi mogą mieć dobre poczucie rytmu, zajęli się także niedawno naukowcy. Ciekawe wnioski płyną z badania zrealizowanego w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z Pracownią Lingwistyki Migowej Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutem Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego. Wyniki opublikowało pismo PNAS.

    Badacze pokazują, że ta sama część kory mózgowej, która u słyszących odpowiada za rytm, u głuchych przełącza się na wzrok. To zresztą kolejny dowód na wyjątkową plastyczność ludzkiego mózgu.

U osoby słyszącej za słyszenie i przetwarzanie rytmu odpowiada część kory słuchowej.
A co robi kora słuchowa u osób głuchych?

- Właściwie nie wiadomo było, czym się ona zajmuje. Wiedziano, że pewna jej część pomaga korze wzrokowej widzieć kątem oka - mówi dr hab. Marcin Szwed z UJ, kierujący eksperymentem. - Służy to głuchym do wyłapywania rozmaitych bodźców, których nie są oni w stanie usłyszeć, np. nadjeżdżających samochodów. Pozostała jej część była jednak niewiadomą. Bo choć nie może słyszeć, to nie jest też martwa.

Wiadomo, że głusi mają całkiem niezłe poczucie tzw. rytmu wzrokowego: potrafią widzieć rytm np. w mrugających światłach. Dotąd nie było jednak wiadomo jak to możliwe i jakie procesy zachodzą wtedy w ich mózgach.

- W naszym badaniu zajęliśmy się zmysłem wzroku i słuchu, tym jak one na siebie oddziałują – tłumaczy dr Szwed. Naukowców z UJ zainspirował - przeprowadzony przez innych badaczy - eksperyment na synestetach.

Synesteci – podejrzewa się że w wyniku błędu genetycznego - mają w mózgach dodatkowe połączenia np. między położonymi w płacie skroniowym mózgu obszarami odpowiedzialnymi za przetwarzanie symboli liczbowych lub literowych a przylegającymi do nich ośrodkami interpretującymi kolory. Takie połączenia mogą wykształcić się również pomiędzy tymi ostatnimi a miejscami odpowiedzialnym za percepcję dźwięków.

    Posiadacz dodatkowego połączenia gamy ćwiczone na fortepianie widzi więc tak jak kosmici w „Bliskich spotkaniach trzeciego stopnia” Spielberga. Zielone, żółte i pomarańczowe soprany, alty i basy tworzą w jego głowie widowisko barwy i dźwięku, którego nie powstydziłby się Jean Michel Jarre.

Okazało się, że synesteci bardzo dobrze radzą sobie z odróżnianiem rytmów postrzeganych za pomocą zmysłu wzroku - pewnie dlatego, że dzięki synestezji są one przez nich jednocześnie słyszane.

Dr Szwed wraz ze swoimi doktorantami z Instytutu Psychologii UJ zbadał piętnaście osób słyszących i tyle samo głuchych od urodzenia. Podczas badania osoby słyszące odbierały rytmiczne dźwięki, a osoby głuche oglądały jedynie migające kółka. Jedne i drugie pokazywano w tym samym rytmie. Obie grupy badanych musiały oceniać, czy następujące po sobie serie rytmów były takie same czy też różne. W tym czasie ich mózgi obserwowano za pomocą rezonansu magnetycznego.

Polscy naukowcy - Marcin Szwed, Maria Zimmermann i Łukasz Bola z Instytutu Psychologii na Wydziale Filozoficznym UJ - opowiadają o badaniu:
https://youtu.be/HCV94YSNHuI

    Okazało się, że część kory słuchowej, która u słyszących zajmuje się czuciem i przetwarzaniem rytmu w dźwiękach, u głuchych całkiem przestawiła się na wzrok - zaczęła reagować na rytmy wzrokowe.

- Kiedy słyszę muzykę, to automatycznie uruchamiam korę słuchową, m.in. jej część odpowiedzialną za rytm. Dokładnie ta sama część – co do milimetra – u osób głuchych uruchamia się, kiedy osoby te widzą migoczące światełka, czy jakikolwiek inny rytm wzrokowy. Mamy tu więc przestawienie zajmującej się rytmem części mózgu z jednego zmysłu na drugi: ze słuchu na wzrok. Przy czym zadanie – wyczuwanie rytmu - pozostaje to samo. Ta część kory słuchowej u głuchych zajmuje się więc tym samym co u słyszących: poczuciem rytmu, ale informacje czerpie z innego zmysłu: ze wzroku – komentuje dr Szwed.

    Te badania to kolejny dowód, że mózg ludzki jest bardziej plastyczny, niż dotychczas sądzono. No i że muzyka dla głuchych może być ważną i dostępną sferą doznań. Choć odbieraną inaczej, niż my, słyszący, zwykliśmy o tym myśleć.

Posłuchajcie (zobaczcie) na koniec wersję migową "Lose Yourself" Eminem:
https://youtu.be/KoVDZJqTmRo