Ład wersalki

Utworzony przez wielka trojke na konferencji pokojowej w Paryżu od stycznia do 28 czerwca 1919


Wielka trójka

-Thomas Woodrow Wilson/USA
-David Lloyd George/GB
-George Clemencean/Francja


Traktat wersalki - 28 czerwca 1919

Wprowadzil wobec niemiec ograniczenia

-terytorialne
(Zmuszono do zrzeczenia sie pozostałości kolonialnych)

-militarne
(Armia zmienjszona do 100 tyś zolniezy zawodowych, zmuszono do zniszczenia broni pancernej)

-gospodarcze
(Zobowiazano do zaplat repatriacji w wysokości 31,5 mld $)


Liga narodów

Powolana do życia przez traktat wersalski. Organizacja miala czuwac nad pokojem na świecie. Zalozenia opisano w 26 art Traktatu.  Do ligi przystąpiły 32 państwa uczestniczace w konferencji wersalskiej I 13 niezależnych. Glowna siedziba w Genewie. W sklad ligi miało wejsc pięć mocarstw (USA, GB, Japonia, Francja i Włochy) ostatecznie USA jednak nie przystąpiło. Liga nie byla wyposażona w organy wykonawcze. Liga miala zajac sie koloniami poniemieckimi. Podzielili kolonie na mandaty (A,B,C) tereny mandatu A byly najbardziej rozwiniete i moglt szybko odzyskac samodzielność, tereny mandatu B byly slabiej rozwiniete i dluzej potrzebowały "opieki", a tereny mandatu C nie mialy szansy na niepodległość, byly pod wladza wielkich mocarstw.


Mały traktat wersalski

Po wojnie na terenach wielu państw pozostaly mniejszosci narodowe. Mały TW je chronił i zobowiązywal wladze panstw do ochrony praw mniejszości. Liga narodow miala kontrolowac jego przestrzeganie.


-----------------------------------


Przyczyny narodzin faszyzmu we Włoszech

-kryzys gospodarczy
-bezrobocie
-frustracja
-niezadowolenie z powojennego podzialu świata (wlochy dostały mniej niz sie spodziewaly)


Powstanie party faszystkowskiej Mussoliniego

Benito Mussolini założył w marcu 1919 Wloskie Związki Bojowe - fasci. Wprowadził bojówki "czarne bojówki", ktore stosowały terror wobec opozycji.
Mussolini obiecywał poprawe sytuacji robotników.


Dzialania Mussoliniego

-1921
Powstanie Narodowej Parti Faszystkowskiej z Mussolinim na czele

-1922
"Marsz na Rzym" i obalenie rządu

-1929
Pakty Lateranskie
Papiez uzyskal suwerennosc w watykanie w zamian za specjalna pozycje kościoła w panstwie i szkolnictwie

-Mussolini zostal premierem rządu


Polityka zagraniczna

Plany odbudowy dawnego imperium rzymskiego


-----------------------------------


Republika Weimarska

Ogloszona w lipcu 1919 w miescie weimar, miala byc odpowiedzia na kryzys gospodarczy w niemcech i proba ich demokratyzacji


Wzrost nacjonalizmu (antysemityzmu)

Demokracja zawiodla Niemcy czekali na "silnego człowieka"


Nieudane wystapienia przeciw republice

1920- pucz Wolfganga Kappa- Berlin
1923- pucz Adolfa Hitlera- Monachium


NSDAP

W 1919 powstala Niemiecka Partia Robotnicza, ktora pozniej przeksztalcila sie w NSDAP (Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników)


Program nacjonalistycznofaszystowski zostal zawarty w "Mein Kampf" w 1925 roku


Powstanie III Rzeszy

-30 stycznia 1933- Hitler zostal kanclerzem

-luty 1933- pożar Reichstagu


Budowa Panstwa totalitarnego

-kult wodza
-rzadzi jedna osoba
-dyktatura
-jedna "wlasciwa" ideologia
-centralizacja gospodarki
-cenzura
-ingerencja w zycie obywateli
-rząd kontroluje wszystkie organizacje


-----------------------------------


Budowa panstwa komunistycznego w ZSRR po zwycięstwie bolszewików w 1917 roku

A. policja polityczna (kontrolowala wojsko i milicję)

-"CzeKa"- ogolnorosyjska nadzwyczajna komisja do walki z kontrrewolucja i sabotazem
-"GPU"- Panstwowy Zarząd Polityczny
-"NKWD"- 1934 - 1946

CzeKa --> NKWD --> KGB

B. Urzedy tylko dla czlonkow Rosyjskiej Komunistycznej Partii (RKP(ь))

C. Inne partie rozwiązano

D. Cenzura

E. "Czerwony Terror"
-masowe aresztowania
-sądy doraźne
-zamordowanie rodziny carskiej (16 lipca 1918)

F. Konstytucja Bolszewików
-pozbawiono praw politycznych właścicieli ziemskich i kupców
-"kto nie pracuje ten nie je"-hasło konstytucji
-Cerkwi odebrano prawa i majątek

G. Komunizm wojenny (trwał 1918-1921)-
Nazwa pierwszego okresu istnienia rosji radzieckiej, od zdobycia wladzy przez bolszewików i później w czasie wojny domowej

H. NEP (nowa polityka ekonomiczna)-
Okreslenie polityki gospodarczej Rosji Radzieckiej i pozniej ZSRR w latach 1921-1929. Okreslana jest jako rodzaj polityki kapitalistycznej lub mieszanej


-----------------------------------


ZSRR powstal w 1922

-Państwo federacyjne w którego sklad wchodziło 16 republik

-Rady robotnicze i chłopskie wybieraly delegatow na Zjazd Rad

-Zjazd Rad wybieral Wszechzwiazkowy Centralny Komitet Wyborczy, który wylanial Radę Komisarzy Ludowych (Rzad- władza wykonawczą)

-o wszystkim jednak decydowała Wsechzwiazkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) (WKP(ь))

-po śmierci Lenina w 1924 kierownictwo partii objął Jozef Stalin

Obozy pracy przymusowej

Pierwszymi wielkimi oczami pracy przymusowej byly Polnocne Obozy Specjalnego Przeznaczenia (Sołowki, SłoN)

Gospodarka ZSRR

-gospodarka planowana (w 1928 pierwszy plan 5-letni)
-rozwoj przemysłu ciężkiego, zbrojeniowego

Kolektywizacja

Rozkułaczenie- czyli likwidacja dużych gospodarstw chłopskich
14,5 mln ludzi umarło z głodu przez kolektywizacje

Miedzynarodowe stosunki ZSRR

Po zakończeniu 1WŚ panstwa zachodnie zerwaly wspolprace z rosja radziecką. Rosja nie zostala zaproszona na obrady do wersalu. W 1922 rosja nawiazala stosunki gospodarcze i polityczne z Niemcami. Po ukladzie w Rapallo rowniez inne panstwa zaczely prowadzic uklady gospodarcze z Rosja.


-----------------------------------

czarny czwartek- 24 pazdziernika 1929

Paln Davesa- pomoc amerykanska powojennej Europie

Program "New Deal"
-obnizenie pensji urzednikow
-specjalne pozyczki dla bankow z rezerw federalnych
-zakaz wywozu złota

-----------------------------------


Granica wschodnia

W polowie kwietnia 1919 wojska polskie podjęły ofensywe w kierunku wschodnim. Zajeli Wilno i cala Bialorus wraz z Mińskiem. Latem 1919 polska zajela cala galicje i Wołyń. Jesienią 1919 polskie wojska zostały wstrzymane. Bolszewicy roscili sobie pretensje do wszystkich ziem imperium carów. Polska chciala posrednictwa panstw ententy w konflikcie z rosja, oni jednak odrzucili propozycje. Pod koniec wrzesnia 1920 podjęto rozmowy pokojowe. Ostatecznie granice ustalono wzdłuż linii Dziska-Dolaszyce-Słucz-Ostróg-Zburcz. Mińsk pozostal po radzieckiej stronie.


Granica północna i zachodnia

Powstanie Wielkopolskie
26 grudnia 1918 wybuch powstabia Wielkopolskiego wraz z przyjazdem Paderewskiego do Poznania. 28 czerwca 1919 wielkopolske i pomoze gdanskie wlaczona do Polski. Zaslubiny polski z baltykiem odbyly sie 10 lutego 1920 dokonane przez generala jozefa Hallera.


Górny Śląsk

-pierwsze powstanie śląskie- 1919

-drugie powstanie śląskie- 1920

-plebiscyt- 20 marca 1921
Wygrali go Niemcy glownie glosami ludnosci przybylej z niemiec a urodzonej na Śląsku. Za polska opowiedzialo sie 40,4% osób.

-trzecie powstanie śląskie- 2/3 maja 1921
Polska uzyskala dzieki niemu około 76% kopalni wegla i 50% hut żelaza


Plebiscyt na Warmii i Mazurach

Odbyl sie 11 lipca 1920, spośród 476 tyś oddanych glosow za polska opowiedziało sie 3,4%, polska uzyskala na tym terebie 8 wsi


Ostateczny ksztalt granic
Przyjela go Rada Ambasadorow w 1923
Powierzchnia IIRP wyniosla 388,6 tyś km2
Liczba ludności wyniosła 27 mln
-Polacy- 65%
-Ukraińcy-16%
-Żydzi-10%
-Białorusini-5%
-Niemcy i inni-4%