woswos

Sądy i trybunały są niezależne i niezawisłe, wydają wyroki w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej.
Sędziowie muszą:
- przestrzegać jedynie konstytucji i ustaw
- być apolityczni
- postępować zgodnie z treścią ślubowania sędziowskiego
- unikać sytuacji mogących przynieść ujmę godności ich stanowiska
Nie mogą także podejmować dodatkowego zatrudnienia bez zgody prezesa sądu.
Sędziowie są nieusuwalni.
W Polsce obowiązuje dwuinstancyjność - można odwołać się od wyroku sądu pierwszej instancji poprzez apelację. Od wyroku sądu drugiej instancji nie można się odwołać drogą normalnego odwołania, można natomiast wystąpić z wnioskiem o kasację kierowany do Sądu Najwyższego, który może albo podtrzymać wyrok albo przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia.

STRUKTURA SĄDÓW W POLSCE
============================
Sądy powszechne - Sąd Najwyższy - sądy apelacyjne - sądy okręgowe - sądy rejonowe
Sądy wojskowe - Sąd Najwyższy - wojskowe sądy okręgowe - wojskowe sądy garnizonowe
Sądy administracyjne - Naczelny Sąd Administracyjny - wojewódzkie sądy administracyjne
Trybunały - Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu

Krajowa Rada Sądownictwa - organ stojący na straży niezawisłości sędziów i niezależności sądów, 25 członków, najistotniejsze zadania:
- opiniowanie aktów normatywnych z zakresu sądownictwa
- podejmowanie uchwał dotyczących występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami o zbadanie zgodności aktów prawnych z Konstytucją w zakresie niezawisłości sądów i sędziów
- ocena kandydatów na sędziego
- przedstawianie prezydentowi wniosków o powołanie sędziów
- rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku lub ich powrót na stanowiska
- ustanawianie zasad etyki zawodowej sędziów i czuwanie nad jej przestrzeganiem
- przeprowadzanie wizytacji sędziów
- wyrażanie opinii na temat powoływania i odwoływania prezesów oraz wiceprezesów sądów powszechnych i wojskowych
- wybór rzecznika dyscyplinarnego sądów powszechnych
- występowanie z żądaniami wszczynania postępowań dyscyplinarnych

Sąd Najwyższy - nadzoruje orzecznictwo sądów powszechnych i wojskowych, prezydent powołuje sędziów na wniosek KRS, ma prawo do rozpatrywania środków odwoławczych od orzeczeń sądowych, podejmowania uchwał tłumaczących przepisy, których interpretacja budzi wątpliwości, udzielania odpowiedzi na pytania prawne formułowane przez sądy, rozpatrywania innych kwestii przewidzianych w ustawach; na jego czele stoi pierwszy prezes powoływany na 6-letnią kadencję przez prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego

sądy powszechne - prowadzą procesy z dziedziny prawa karnego, cywilnego, rodzinnego, pracy, ubezpieczeń społecznych, ksiąg wieczystych i spraw gospodarczych
Każdy ma prawo odwołać się od wyroku sądu rejonowego do sądu okręgowego. W niektórych sprawach sąd okręgowy będzie sądem pierwszej instancji, można wtedy odwołać się do sądu apelacyjnego. Sędziowie sądów powszechnych są powoływani przez prezydenta na wniosek KRS na czas nieokreślony. Sędziowie muszą być niezawiśli, są także nieusuwalni (może zostać zwolniony tylko wyrokiem sądu w warunkach określonych w ustawie) i posiadają immunitet (nie można ich zatrzymać ani aresztować z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku).

Ławnicy (sędziowie społeczni) - powinni wnosić do procesu sędziowego takie wartości jak doświadczenie życiowe, znajomość problemów społecznych oraz szacunek dla człowieka. Ławnikiem może zostać osoba, która:
- jest obywatelem Polski i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich
- ma nieskazitelny charakter
- ukończyła 30 lat, ale nie 70
- pracuje/mieszka w miejscu kandydowania przynajmniej od roku
- spełnia wymogi zdrowotne
- ma średnie wykształcenie
Kadencja ławnika trwa 4 lata i jest sprawowana tylko w jednym sądzie.

NSA i WSA kontrolują zgodność działań administracyjnych z prawem. Jeżeli dany WSA uzna, że określony organ administracji publicznej podjął decyzję z naruszeniem prawa, może ją albo uchylić, albo stwierdzić jej nieważność. NSA jest instancją odwoławczą do wyroków WSA.
Sądy wojskowe prowadzą procesy karne dotyczące żołnierzy. Cywil może podlegać wyrokowi takiego sądu po popełnieniu określonych przestępstw, np. szpiegostwo.

Trybunał Konstytucyjny - orzeka w kwestiach zgodności ustaw i ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją RP. Z wnioskiem mogą wystąpić: prezydent, marszałkowie sejmu i senatu, premier, 50 posłów, 30 senatorów. Pytanie prawne dotyczące zgodności aktu normatywnego z Konstytucją ma prawo zadać każdy sąd. Skargę konstytucyjną ma prawo wnieść każdy obywatel, który uważa, że jego konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone.
Trybunał Stanu - decyduje o odpowiedzialności osób sprawujących kierownicze stanowiska w państwie za naruszenie konstytucji oraz ustaw; odpowiedzialność konstytucyjną ponoszą: prezydent, premier, członkowie rządu, prezes NBP i NIK oraz członkowie KRRiT, nie jest to odpowiedzialność karna. Z wnioskiem o postawienie prezydenta musi wystąpić co najmniej 1/4 członków Zgromadzenia Narodowego, a decyzję o postawieniu go przed Trybunałem podejmuje Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów. Trybunał Stanu może pozbawić taką osobę biernego i czynnego prawa wyborczego, pełnionej funkcji, części lub wszystkich odznaczeń, pozbawić możliwości zajmowania stanowisk kierowniczych.

postępowanie sądowe - rozstrzyganie sprawy przez niezawisły i niezależny sąd, wyróżnia się postępowania cywilne, karne i administracyjne

procesy cywilne - prawo cywilne, rodzinne, pracy, ubezpieczeń społecznych
procesy karne - przestępstwa (zbrodnie(od 3 lat do dożywocia) i występki(ponad miesiąc lub grzywna) i wykroczenia (wszystko inne)
procesy administracyjne - postępowanie zaczyna się na wniosek obywatela

sala sądowa: sędzia, ławnicy, protokolant
proces karny: obrońca, oskarżony, prokurator, publiczność
proces cywilny: powód, pozwany, publiczność

proces cywilny - spór zainicjowany pozwem, kończy się wyrokiem, dzieli się na procesowe i nieprocesowe
W procesowej formie postępowania cywilnego występują dwie strony o równej pozycji: powód wnoszący pozew i pozwany. Każda ze stron zgłasza swoje żądania i wnioski oraz przedstawia dowody na swoje poparcie. Sędzia powinien skłaniać strony do pojednania. W nieprocesowym postępowaniu (np. o podział majątku w małżeństwie) przedstawia się sądowi problem do oceny. Składa się wniosek, na który wydaje się postanowienie. W tym postępowaniu biorą udział wnioskodawca oraz osoby zainteresowane sprawą, nie ma strony powodowej i pozwanej.

Pozew w procesie cywilnym zawiera:
- nazwę i adres sądu
- imiona i nazwiska lub nazwy stron
- dokładne określenie żądania
- przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie
- oświadczenia dotyczące stwierdzeń opisywanych w pozwie lub dowody
- podpis strony
- lista załączników
- pełnomocnictwo jeśli w trakcie procesu powoda będzie reprezentowała inna osoba

proces karny - rozprawę poprzedza postępowanie przygotowawcze (śledztwo lub dochodzenie) inicjowane przez prokuratora. Prokuratura i policja rozpoczynają wtedy następujące działania:
- ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy jest przestępstwem
- zebranie danych o podejrzanym, przeprowadzenie wywiadu środowiskowego
- wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym wskazanie osób pokrzywdzonych i wymiaru szkody
- zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dla sądu dowodów
- wykrycie i ujęcie sprawcy
Potem sporządza się akt oskarżenia, a później następuje przewód sądowy. Obejmuje on:
- odczytanie aktu oskarżenia
- przeprowadzenie postępowania dochodowego
- wysłuchanie oskarżonego
Oskarżony może odmówić składania zeznań oraz jest pytany, czy przyznaje się do winy. Proces karny kończy się wyrokiem.

zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - może je złożyć każdy obywatel, nie ma określonej formy, można je złożyć osobiście, pisemnie lub telefonicznie. Po przyjęciu zawiadomienia zapada decyzja o wszczęciu postępowania, odmowie wszczęcia śledztwa lub umorzeniu postępowania.

mediacja - rozmowa stron, w trakcie której dąży się do rozwiązania konfliktu i znalezienia porozumienia pomiędzy stronami sporu

sądy polubowne - jednoinstancyjny sąd rozstrzygający spory, konieczna jest umowa stron określająca przedmiot sprawy lub stosunek prawny, jaki ma z rozstrzygnięcia wyniknąć, liczba sędziów zależy od woli stron, arbitrem może zostać ktokolwiek, kto ma pełną czynność do zdolności prawnych, nie musi być to obywatel Polski, o uznaniu wyroku sądu polubownego decyduje sąd powszechny