NRC.Next | Uw kenteken gaat even langs de Belastingdienst

Uw kenteken gaat even langs de Belastingdienst

De politie scant kentekens op snelwegen om boeven te vangen Alle andere gegevens moeten direct worden verwijderd Maar die blijken wekelijks te worden doorgestuurd aan de Belastingdienst

WILMER HECK
AMSTERDAM. VERSLAGGEVER
Langs steeds meer Nederlandse snelwegen scant de politie de kentekens van alle passerende auto’s. Niet om hardrijders te flitsen, maar om boeven te vangen. Anpr, oftewel automatic number plate recognition, wordt de techniek genoemd. De nummerplaten worden in enkele seconden vergeleken met een lijst van voertuigen van verdachten. Als er politie in de buurt is, kan de wagen bij een ‘hit’ aan de kant worden gezet. Het kan ook gaan om mensen die nog een parkeerboete moeten betalen, of bij wie de apk is verlopen.

Volgens de huidige wetgeving moeten de ‘no hits’ direct worden verwijderd. De politiekorpsen IJsselland en Rotterdam-Rijnmond werden in 2010 dan ook stevig op de vingers getikt. Van wegverkeer op diverse routes bleken ze alle kentekens weken te bewaren. Zo komt iedere automobilist als een potentiële verdachte in de politiebestanden terecht. Dat is in strijd met de Wet politiegegevens en een onrechtmatige inbreuk op de persoonlijke levenssfeer, zo oordeelde het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP). Dat vreest dat burgers onterecht verdacht worden als criminelen met vervalste kentekens, of gestolen voertuigen, misdaden plegen.

Alleen ‘hits’ bewaren
De politie en het kabinet beloofden beterschap. „Het advies van het CBP zullen wij opvolgen. De politiekorpsen zullen hun praktijk aan de conclusies van het CBP aanpassen”, schreven de ministers Hirsch Ballin (Justitie, CDA) en Ter Horst (Binnenlandse Zaken, PvdA) aan de Tweede Kamer. Alleen de ‘hits’ mochten worden bewaard. Bijvoorbeeld om te kijken waar een verdachte van een overval heeft gereden.

Toch gebeurt het bewaren van de ‘no hits’ nog steeds en op grote schaal. Dit blijkt uit een convenant tussen de Belastingdienst en de Landelijke Eenheid (voorheen de KLPD) dat in het bezit is van deze krant. Daarin staat dat de anpr-beelden in een „afgeschermde omgeving” worden „opgeslagen”. De Landelijke Eenheid heeft vermoedelijk zo’n zestig anpr-camera’s, zowel vaste als mobiele, waarvan de locaties onbekend zijn. In het convenant is afgesproken dat alle beelden die in de database worden vastgelegd naar zowel de Landelijke Eenheid als naar de Belastingdienst worden doorgestuurd.

Woordvoerders van de ministeries van Justitie en Financiën bevestigen de afspraken. Volgens Financiën ontvangt de Belastingdienst iedere vrijdag een „beveiligde disk” met de anpr-beelden die in de voorgaande week zijn verzameld. „Kentekens van automobilisten die voor de Belastingdienst niet interessant zijn, worden dan gewist. Kentekenbeelden van bijvoorbeeld mensen met openstaande belastingschulden of van leaserijders worden opgeslagen”, zegt een woordvoerder. Het bewaren van die gegevens kan zeven jaar duren.

Een woordvoerder van Justitie zegt dat de Landelijke Eenheid, zoals de wet voorschrijft, alle beelden van niet-verdachte kentekens wel direct wist. Maar over het bewaren van kentekenbeelden voor de Belastingdienst is CBP-voorzitter Jacob Kohnstamm zeer kritisch. „De politie is de geweldsmonopolist en moet secuur omgaan met de bevoegdheden die het heeft. Het opslaan van kentekens van allerlei onschuldige mensen is in strijd met de wet. Die moeten direct worden verwijderd”, zegt hij.

Het niet-ondertekende convenant tussen de Belastingdienst en de Landelijke Eenheid is voor burgers onvindbaar. Het werd onlangs tevoorschijn getoverd door een belastinginspecteur in een proefprocedure die de Amsterdamse advocaat Guido de Bont tegen de Belastingdienst heeft aangespannen. Daarop stuurde De Bont het document naar deze krant.

Diverse leaserijders zijn de voorbije maanden geconfronteerd met kentekenfoto’s van jaren terug die moeten aantonen dat hun rittenadministratie over die jaren niet klopt. Ze mogen jaarlijks 500 privékilometers rijden met hun zakelijke auto en moeten tegenover de fiscus precies verantwoorden waar ze zijn geweest. Een van hen werd in 2010 gefotografeerd bij grensovergang Hazeldonk in de buurt van Breda. Die rit was niet in de rittenadministratie opgenomen. Bij een controle in 2012 zocht de belastinginspecteur terug in de kentekenbeelden en stuitte op de foto bij Hazeldonk. De inspecteur legde een naheffing van duizenden euro’s op omdat het om een privérit zou gaan, waarmee de leaserijder boven de 500 privékilometers zou uitkomen. Leaserijders zijn naar de rechter gestapt omdat ze vinden dat de opslag van hun rijgedrag hun privacy schendt. Bij het gerechtshof in Den Bosch loopt een hoger beroep.

Ook betwisten ze het recht van de Landelijke Eenheid om überhaupt politiegegevens door te spelen aan de Belastingdienst. Dat is niet onbegrijpelijk, want eerder weigerden regionale politiekorpsen dat. Gegevens die de politie voor strafrechtelijke handhaving verzamelt, of om te kijken of de verkeerswetgeving wordt nageleefd, mogen niet aan andere instanties worden doorgegeven, zo lieten ze de Belastingdienst weten.

De constructie van de ‘afgeschermde omgeving’ waar de fiscus gegevens uit ontvangt, is volgens Justitie en Financiën geen schending van die regel. Zij stellen dat de data die naar de Belastingdienst gaan geen politiegegevens zijn, omdat ze niet door de politie zijn verwerkt. De Landelijke Eenheid stelt alleen zijn infrastructuur beschikbaar, zo menen de ministeries.

Listige kunstgreep
Volgens Gerrit-Jan Zwenne, hoogleraar Recht en Informatiemaatschappij aan de Universiteit Leiden, lijkt er sprake van een „listige kunstgreep”. Zwenne: „Je krijgt de indruk dat er wat technocraten aan het werk zijn gegaan om waarborgen te omzeilen die er niet voor niets zijn.” CBP-voorzitter Kohnstamm stelt dat het toch echt de Landelijke Eenheid is die de kentekens verzamelt. Hij kan niet zeggen of zijn organisatie een onderzoek instelt. Daarover worden nooit mededelingen gedaan.

In het najaar stemt de Tweede Kamer over een wetsvoorstel om alle gescande kentekens in Nederland vier weken door de politie te laten bewaren. Dan zou het wettelijk mogelijk worden om te kijken of een verdachte op het moment van een misdrijf in de buurt reed. De politie en de Landelijke Eenheid beschikken samen al over enige honderden anpr-camera’s. Minister Opstelten (Veiligheid en Justitie, VVD) streeft naar een landelijk dekkend netwerk.