TROUW - Armsten gebaat bij biologisch boeren

MICHIEL BUSSINK, PUBLICIST OVER VOEDSELKWESTIES EN SCHRIJVER VAN O.A. HET LEES- EN KOOKBOEK 'IK EET, DUS IK BEN', UITGEVERIJ SCRIPTUM. -

Trouw 26/09/13

Biologisch boeren biedt juist hoop voor armsten

Tegenstanders van de biologische landbouw staan aan de kant van de macht. Juist de armste mensen zijn gebaat bij deze vorm van landbouw, betoogt Michiel Bussink.

Ja hoor, daar is-ie weer, de simplificatie 'met biologische landbouw kun je de wereld niet voeden'. Dit keer van theoloog Ralf Bodelier (Letter&Geest, 21 september) die daarvoor Louise Fresco's 'Hamburgers in het Paradijs' opnieuw opdient. Ironisch genoeg verschijnt Bodeliers verhaal een paar dagen nadat een rapport van de VN ('Trade and Environment Review 2013', Unctad) diametraal de tegenovergestelde conclusie trok: 'Ecologische intensivering is nodig, weg van de conventionele op monoculturen gebaseerde industriële productie die te veel afhankelijk is van kunstmest, chemicaliën en krachtvoer.' Juist om honger te bestrijden en de positie van kleine boeren te versterken, volgens het rapport.

'Voor biologische landbouw is meer grond nodig, dus is het een gevaar voor de voedselvoorziening', is het argument van Bodelier dat hij grotendeels aan Fresco ontleent. Vorig jaar heb ik Fresco in een interview grondig ondervraagd over haar stelling 'biologisch kost zes keer zoveel grond'. Ze moest daarin uiteindelijk toegeven dat ze die alleen baseerde op een onderzoek in de tarweteelt, zonder daarin de negatieve externe effecten van de gangbare landbouw (vervuiling, overbemesting, ontbossing, overconsumptie) mee te wegen. Ze gaf toe dat als je naar de biologische landbouw in zijn geheel kijkt, het plaatje heel anders wordt. Dat haar ongenuanceerde 'biologische landbouw kost zes keer zoveel grond' vooral is blijven hangen, was volgens haar de schuld van de media.

Voldoende voedsel
Honger heeft zelden iets te maken met voedselschaarste. Er is op dit moment voldoende voedsel om 12 to14 miljard mensen te voeden. Dat toch een miljard mensen honger heeft en nog een miljard ondervoed is, komt door gebrek aan toegang tot voedsel. Door te weinig koopkracht, gebrekkige toegang tot productiemiddelen, oorlog, geweld.

Ja, inderdaad, in de landen in gematigde gebieden (Europa en Noord-Amerika), levert 1 hectare biologisch bewerkte grond minder kilo's op: 10 tot 15 procent, dus beslist niet zo extreem veel minder als Bodelier en Fresco suggereren. In ontwikkelingslanden zorgen juist biologische methoden voor hogere opbrengsten. Gemiddeld genomen zorgen agro-ecologische benaderingen voor een 116 procent hogere opbrengst in Afrikaanse projecten. Ten slotte ontbreekt er iets cruciaals in de analyse van Bodelier, Fresco en andere aanhangers van de industriële landbouw: macht. Oftewel: wie heeft het voor het zeggen in de voedselketen?

Moestuinieren
Zowel in ontwikkelingslanden als in Nederland zijn de afgelopen jaren allerlei regionale en lokale initiatieven ontstaan van boeren en burgers: voedselcoöperaties, eigen vermarkting, boerenmarkten, groenteabonnementen, verkoop aan huis, eigen verwerking, smaakweken, schooltuinen, slow food, de populariteit van moestuinieren. Bodelier en Fresco doen dat af als voortkomend uit misplaatste romantiek. Maar een boer die geen chemische bestrijdingsmiddelen koopt, is daarmee minder afhankelijk van de industrie en meer baas over eigen erf. Feitelijk zijn het stapjes waardoor boeren en consumenten zélf meer te zeggen krijgen in de voedselproductie. Ten koste van de macht van wetenschap, agrochemische en verwerkende industrie, supermarkten en banken.

Bodelier en Fresco staan aan de kant van de macht. De 'we-want-our-food-back-movement', de nieuwe sociale beweging van onze tijd, biedt daarentegen hoop, ook voor de allerarmsten in de wereld.