Woensdag 27 maart 2019

Woensdag 27 maart 2019.

Cannabis. Van gedoogbeleid tot volwassen branche.

Er was een tijd dat cannabis veelal door burgers behorend tot de sociaal-economische elite werd gezien als genotmiddel voor de minder scherpen van geest. Koos Koets. De scheeflopers onder de pubers. Malle creatievelingen en semi-paranoide subversievelingen. Tegendraadse individualisten. Of waren dit gewone burgers gesteld op vrijheid van gedachte en geest?

Het kabinet Den Uyl gaf hen in de jaren '70 van de vorige eeuw de coffeeshop om hun Rode Libanon, Thai Sticks en Ketama te gebruiken. Feitelijk een uiting van een door vele landen met ontzag maar ook afgrijzen ontvangen pragmatisch-technocratische visie op de volksgezondheid.

De coffeeshop werd een uithangbord voor Nederland. Toerisme centreerde zich - met name in Amsterdam - rond de coffeeshops. Kruidige geuren, hypnotische reggae-rythmes en bezwerende rap zongen in de straten van onze hoofdstad. De slappe lach, met vrienden, in samenhang met een plezierige geestelijke dissociatie. Voor Nederlandse ondernemers in de branche een recept voor commercieel succes. Voor talloze toeristen veelal een onvergetelijke ervaring. Mond-op-mond reclame bracht wereldburgers in Nederland in "Haze" bijeen.

De achterdeur bleef lang ongereguleerd. Uitbanningsdoelen ten grondslag liggend aan narcoticaverdragen werden als complicatie voor regulering gezien. Doel en strekking van de bij de verdragen aangesloten landen: lidstaten hebben de plicht normalisatie van cannabisgebruik tegen te gaan. Nederland wás al eigenwijs met de coffeeshop. In 2014 gaf de Minister-President Mark Rutte uiting aan het tegengaan van normalisatie van cannabisgebruik door in een campagnetour voor de gemeenteraadsverkiezingen ten overstaan van studenten aan de Universiteit Wageningen cannabis als ongelooflijke rotzooi, tot een lager intelligentiequotient en op jonge leeftijd tot dementie leidend genotsmiddel te omschrijven.

Of Mark Rutte deze mededeling uit onwetendheid heeft gedaan of uit strategische overwegingen is nooit bekend geworden.

De vraag is of het er toe doet. Interessanter is de vraag welke aannames er objectief gezien waarschijnlijk aan de mening van de destijds politiek leider van Nederland ten grondslag hebben gelegen. Ondersteunende gezondheidswetenschappelijke inzichten voor het standpunt van de Minister-President waren er in 2014 niet, noch waren er aanwijzingen voor. Wel stond in 2014 onomstotelijk vast dat de achterdeur van de coffeeshop tot menselijke slachtoffers leidde. Verfijnde gewelddadige internationaal opererende criminele misdaadsyndicaten positioneerde zich sinds eind jaren '80 van de vorige eeuw in de productie en handel van cannabis. Criminologen maakte zich ernstig zorgen over de uitvloeisels hiervan: cannabis was, evenals tegenwoordig, het meest populaire roesmiddel. De daarmee gemoeide geldstromen nestelden zich als onweigerbare "reikende hand" in de bovenwereld. Wanneer hiervan wordt uitgegaan zijn de mededelingen tegenover de Wageningse studenten, te begrijpen. Communicatief-strategisch maakte de Minister-President tegenover de Wageningse studenten niettemin al dan niet onbedoeld de fout door het stijlmiddel van de minachting van de intelligentie van de toehoorder te gebruiken. Gebruik van metataal door politiek leiders in publieke optredens wordt in de communicatiewetenschap inmiddels als niet effectief beschouwd.

In lijn met Rutte's uitingen is het in 2014 ingevoerde, maar in 2016 weer ingetrokken gemoeide wetsvoorstel voor inzet van criminele burgerinfiltranten. De met inzet van burgers gepaarde risico's - reeds veroordeeld voor zware misdrijven of niet - in de syndicaten bleek te groot. De angst regeerde. De reikende hand werd ontvangen, niet gegeven.

Inmiddels heeft de historie laten zien dat de Verenigde Staten intellectueel een bondgenoot zijn geweest in verdere ontwikkeling van het Nederlandse cannabisbeleid. De consumptiecijfers in de Verenigde Staten in verhouding tot de illegaliteit van de productie van cannabis en de impact van de Mexicaanse Drugsoorlogen op omringende landen, leidde immers tot vergelijkbare maatschappelijke uitdagingen. Anders dan Rutte, zag destijds president Barack Obama persoonlijk gebruik van cannabis overigens niet als een probleem. Obama's opmerkingen waren in lijn met de racistische ondertoon van de ontstaangeschiedenis van het cannabisverbod in de Verenigde Staten, waarin in de jaren '30 van de vorige eeuw cannabisgebruik onder de zwarte bevolking reeds sociaal geaccepteerd was maar door blanke politiek leiders verketterd en gedemoniseerd werd. Het succes van het per staat ingezette Amerikaanse omkeringsbeleid behoeft amper een nadere toelichting.

De eigenwijze Heerlense burgemeester Paul Depla zette indachtig de ontwikkelingen in de Verenigde Staten, in 2014 in strijd met de stijle uitleg die het kabinet Rutte-II gaf aan de narcoticaverdragen, het plan voor gemeentelijke wietteelt voort. Rutte verklaarde in een interview in NRC Handelsblad op 21 januari 2017: "De druk vanuit Frankrijk was erg groot. De handelsbelangen kwamen in het geding. Frankrijk zag absoluut geen oplossing in regulering van cannabis en voorzag een verhoging van problematisch cannabisgebruik met alle problemen van dien. Men keek er anders aan tegen de aanpak van georganiseerde misdaad. Men dacht dat ontmoedigingsbeleid een krachtiger publiek signaal zou afgeven. Regulering zou daar diametraal tegenover staan. Uiteraard hadden wij daar intern onze sterke twijfels bij. Ik moet achteraf concluderen dat de knowhow over dit soort vraagstukken in de Verenigde Staten op een hoger niveau lag. Er ontstaat niettemin een schisma als een territoriaal nabijgelegen handelspartner dreigt met aantasting van handelsbelangen. Dit maakte het tot een gecompliceerd vraagstuk waarbij de afweging van belangen destijds is uitgevallen door geen creativiteit toe te passen in de uitleg van de narcoticaverdragen."

De eigenwijsheid - op individueel niveau creativiteit - van burgemeester Paul Depla en wethouders als Victor Everhardt zijn de incentive voor verdere succesvolle vorming van het Nederlandse cannabisbeleid gebleken. Ook door het door justitie omarmde burgerinitiatief als het Haarlems Coffeeshop Keurmerk en sponsoring van de intellectuele "warfare" tegen visieloze repressieve beleidsrichtingen inzake cannabis door cannabisondernemers als Ben Dronkers waren aanwijzingen voor de immer creatieve kracht die uit gaat van de branche [...]