1. Bloed
Een volwassen mens heeft 5-6 liter bloed. Bloed bestaat uit een vloeistof die bloedplasma heet. In het bloedplasma bevinden zich bloedcellen en bloedplaatjes. Er zijn 2 soorten bloedcellen: rode en witte bloedcellen. Als je vers bloed een enkele dagen laat staan, dan zakken de bloedcellen en bloedplaatjes naar de bodem. Boven de bloedcellen en bloedplaatjes is het bloedplasma. Dat is gelig van kleur. Bloed bestaat 55% uit bloedplasma, 45% uit rode, witte bloedcellen en bloedplaatjes. Deze 3 dingen noem je de vaste bestanddelen. Bloedplasma bestaat voor 7% uit eiwitten(plasma-eiwitten) en voor 91% uit water. De rest van het bloedplasma bestaat uit stoffen die in het water zijn opgelost, zoals zouten. Een van de plasma-eiwitten is fibrinogeen. Fibrinogeen vervult een functie bij bloedstolling. Bloedplasma vervoert vele stoffen, zoals zuurstof(klein beetje), voedingsstoffen, koolstofdioxide en andere afvalstoffen. Rode bloedcellen hebben de vorm van kleine ronde schijfjes.Ze zijn in het midden dunner dan de rand. Rode bloedcellen hebben geen celkern. Ze vervoeren vloeistof, en ze bevatten een rode kleurstof: hemoglobine. Door hemoglobine kunnen ze makkelijk zuurstof opnemen en afgeven. In de longen nemen de rode bloedcellen zuurstof op. In andere organen geven ze het af. Per mm^3 komen gemiddeld 5,000,000(5 miljoen) rode bloedcellen in. Witte bloedcellen hebben een celkern, maar geen vaste borm. Daardoor kunnen witte bloedcellen door kleine openingen in de wand van de kleinste bloedvaten heen. Witte bloedcellen maken ziekteverwekkers onschadelijk. Wanneer die je lichaam binnenkomen, kunnen witte bloedcellen ze insluiten. Dan gaan ze dood. Dit gebeurd b.v. Als een wond is ontstoken, De etter of pus uit een wond bestaat uit dode witte bloedcellen en gedode bacterien. Andere typeswitte bloedcellen bestrijden ziekteverwekkers op andere manieren. Per mm^3 komen er 7,000 witte bloedcellen voor. Bloedplaatjes zijn geen cellen, maar delen van uiteengevallen cellen. Ze hebben geen celkern, en ze spelen een rol bij bloedstolling. Ze bevatten stoffen die ervoor zorgen dat het bloed buiten de bloedvaten stolt. Bij deze bloedstolling speelt ook het bloedplasma een rol. Soms kan het bloed ook binnen de bloedvaten stollen. Dat is dan een bloedprop. Dit noem je trombose. Daardoor kan het bloed niet verder stromen. Per mm^3 bloed komen er ong. 300,000 bloedplaatjes voor.
2. De Bloedsomloop
Het bloedvatenstelsel van de mens bestaat uit het hart en de bloedvaten. Door het hele lichaam lopen grote en kleine bloedvaten. Het hart pompt het bloed door de bloedvaten. De weg die het bloed door het lichaam aflegt, heet de bloedsomloop. Het hart bestaat uit 2 helften, de rechterharthelft en de linkerharthelft. De harthelften zijn van elkaar gescheiden door een tussenwand. Je moet er bij alle afbeeldingen van het hart op letten dat ze in vooraanzicht zijn getekend. Je kijkt tegen het hart aan. Hierdoor lijkt het alsof de tekening in spiegelbeeld staat. De rechterharthelft staat links op het papier, vice versa.
Kleine Bloedsomloop:
Het hart is een dubbele pomp. De rechterhelft van het hart pompt het bloed naar de rechterlong en de linkerlong. Vanuit beide longen stroomt het terug naar het hart. Dit is de kleine bloedsomloop. In de kleine bloedsomloop wordt zuurstof opgenomen in het bloed en koolstofdioxide afgeven aan de lucht. Dit gebeurt in de longen.
Grote bloedsomloop
Vanuit de kleine bloedsomloop komt het bloed in de linkerhelft van het hart. Deze pompt het bloed door het hele lichaam. Een deel stroomt naar het hoofd en de armen. Een ander naar de romp en de benen. Het bloed stroomt door de organen in al deze lichaamsdelen. Vanuit de organen stroomt het weer terug naar de rechterhelft. Dit deel is de grote bloedsomloop. In de grote bloedsomloop worrden zuurstof en voedingsstoffen(glucose) afgegeven aan de cellen en koolstofdioxide en andere afvalstoffen opgenomen in het bloed. Per omloop stroomt het bloed 2 keer door het hart. De bloedsomloop bij de mens noemen we dan ook een dubbele bloedsomloop.





3. Het Hart
Het hart ligt in de borstholte, iets naar links onder het borstbeen. Een hart is ongeveer zo groot als een vuist.
De Bouw van het Hart
Het hart is een spier die van binnen hol is. Die spier verbruikt zuurstof en voedingsstoffen bij de verbranding. Daarbij komen koolstofdioxide en andere afvalstoffen vrij. Over het hart lopen bloedvaten. Dat zijn kransslagaders en kransaders. Door de kransslagaders stroomt bloed dat rijk is aan zuurstof en voedingsstoffen naar de hartspier. Die zijn aftakkingen van de Aorta. Door de kransaders stroomt bloed dat rijk is aan koolstofdioxide en andere afvalstoffen, weg van de hartspier. De kransaders monden rechtstreeks uit in de rechterboezem. De bloedvaatjes die de kransslagaders met de kransaders verbinden zijn er ook. Iedere harthelft bestaat uit 2 delen: een boezem en een kamer. De boezems zitten als een soort 'zakjes' bovenop de kamers. De harttussenwand vormt de scheiding tussen de linkerhelft en de rechterhelft van het hart. Het bloed dat van de organen in het lichaam wegstroomt, is zuurstofarm. Het bloed dat van de organen in het hoofd en de armen afkomt, stroomt het hart binnen via de bovenste holle ader. Het bloed dat van de organen in de romp en de benen stroomt binnen via de onderste holle ader. Beide holle aders monden uit in de rechterboezem, Van de rechterboezem stroomt het naar de rechterkamer. De rechterkamer pompt het in de longslagader. De longslagader splitst zich in twee bloedvaten: een naar elke long.In de longen wordt het bloed zuurstofrijk. Dit bloed stroomt via de longaders terug naar het hart. De longaders monden uit in de linkerboezem. Van de linkerboezem stroomt het naar de linkerkamer. De linkerkamer pompt het bloed in de aorta. Via aftakkingen van de aorta stroomt het bloed naar de organen van het lichaam. Daar wordt het weer zuurstofarm. Door de onderste en de bovenste holle ader stroomt het terug naar het hart. Boezems en kamers zijn van elkaargescheiden door hartkleppen. Deze verhinderen dat het bloed terugstroomt van de kamers naar de boezems. Aan het begin van de longslagader en de aorta bevinden zich halvemaanvormige kleppen. Zij verhinderen dat het bloed terugstroomt in de kamers.
De Werking van het Hart
De hartspier van een volwassene trekt zich gemiddeld 70 keer per minuut samen. We noemen dat een hartslag van 70. Bij de werking van het hart zijn drie fasen te onderscheiden, die elkaar steeds opvolgen. De hartslag begint als de boezems zijn volgestroomd met bloed uit de holle aders en de longaders. Het samentrekken van de boezems vind in beide helften tegelijkertijd plaats. Het bloed stroomt hierdoor de kamers in, en die zijn ontspannen. Als de kamers dan volstromen met bloed, vind het samentrekken van de kamers plaats. De hartkleppen slaan dicht en stoppen het terugstromen van terugstroming naar de boezems. De druk in de kamers stijgt. Als die druk hoger is dan de druk in de aorta en de longslagader, worden de kleppen opengeduwd. Het bloed wordt tegelijkertijd in de aorta en in de longslagader gepompt. Tijdens het samentrekken van de kamers zijn de boezems ontspannen. Hierna komt de hartpauze. De kamers en boezems zijn ontspannen. Het bloed stroomt uit de holle aders en de longaders in de boezems en gedeeltelijk al door in de kamers. De kleppen sluiten, en alles begint opnieuw.
4. De Bloedvaten
We onderscheiden 3 typen bloedvaten: slagaders, haarvaten en aders. Het hart pompt het bloed in de slagaders. Door de slagaders stroomt het bloed weg van het hart, naar de organen toe. De hartkamers pompen het bloed met kracht weg. De bloeddruk in de slagaders is daardoor hoog. De wanden van de slagaders zijn dik, stevig en elastisch. Als het hart bloed in de slagaders perst, zetten ze uit. Daarna veren ze weer terug. Dat kun je voelen aan je pols.(Polsslag.) In de polsen ligt een slagader vlak onder de huid. De meeste liggen dieper in het lichaam. Daardoor worden ze niet zo gauw beschadigd. In de organen vertakken de slagaders zich in steeds fijnere bloedvaten. Hierbij wordt de wand van de bloedvaten steeds dunner. Als de wand van de bloedcellen nog maar een cellaag dik is, spreken we van haarvaten. De haarvaten in een orgaan vormen samen een haarvatennet. In de haarvaten neemt de bloeddruk sterk af. Door de dunne wand van de haarvaten kan vocht met zuurstof en voedingsstoffen de haarvaten verlaten naar de cellen toe. De cellen verbruiken zuurstof en voedingstoffen bij verbranding.
Daarbij komen koolstofdioxide en andere afvalstoffen vrij. Vocht met koolstofdioxide en andere afvalstoffen kan door de dunne wand in haarvaten terechtkomen. De haarvaten komen samen in grotere bloedvaten: de aders. Het hart zuigt het bloed uit de aders terug. Veel aders bevatten kleppen, ooral de aders in armen en benen. De aderkleppen laten het bloed slechts in een richting door. Hierdoor helpen de kleppen mee het bloed terug te voeren naar het hart. Ze voorkomen dat het bloed terugstroomt naar de organen. In de slagaders komen geen kleppen voor, behalve dan de kleppen in de aorta en de longslagader.
Alle bloedvaten in je lichaam vormen samen het bloedvatenstelsel. Slagaders en aders hebben in het algemeen de naam van het orgaan waar ze naartoe of vanaf lopen. Door de beenslagaders stroomt bloed uit de benen weg. De bloedafvoer uit de wand van het darmkanaal vormt een uitzondering, Het bloed uit een groot deel gaat via de poortader naar de lever. Dit bloed is zuurstofarm, in het darmkanaal is zuurstof gebruikt voor de verbranding. De lever ontvangt zuurstofrijk bloed via de leverslagader. Het bloed stroomt uit de lever weg via de leverader. In thema 2 heb je geleerd dat in de dunne darm voedingsstoffen worden opgenomen in het bloed. De samenstelling van het bloed in de poortader kan hierdoor sterk wisselen. Na een maaltijd bevat het bloed in de poortader veel voedingsstoffen. In de lever wordt een deel van deze voedingstoffen tijdelijk opgeslagen.