Metro 2033 [PL] part 2

, kilka schodków wyżej, za mostkiem,
widać było drug± część stacji. Artem chciał przejść się i tam, ale zatrzymał
się przy żelaznym ogrodzeniu utworzonym z dwumetrowych elementów,
jak na Prospekcie Mira.
Przy w±skim przejściu stało, opieraj±c się łokciami o płot, kilku ludzi.
Od strony Artema
  - znane już buldogi w sportowych spodniach. Z
przeciwnej - smagli, w±saci bruneci, nie tak ogromnych rozmiarów, ale z

140
wygl±du też nie zachęcaj±cy do żartów. Jeden z nich trzymał między
nogami karabin, drugiemu z kieszeni sterczała rękojeść pistoletu. Bandyci
spokojnie rozmawiali ze sob± i zupełnie nie chciało się wierzyć, że kiedyś
był między nimi konflikt. Stosunkowo uprzejmie wyjaśnili Artemowi, że
przejście na s±siedni± stację będzie go kosztowało dwa naboje, i że tyle
samo będzie musiał zapłacić w drodze powrotnej. Nauczony gorzkim
doświadczeniem, Artem nie zakwestionował zasadności tej opłaty, ale po
prostu odszedł.
Zatoczywszy koło, uważnie przygl±daj±c się kramom i pchlim targom,
wrócił na ten koniec peronu, na który weszli. Odkrył, że hol wcale się tu nie
kończy: na górę prowadziły jeszcze jedne schody. Nimi wkroczył w krótki
korytarz, przecięty na pół takim samym ogrodzeniem ze strażnikami. Jak
widać, przebiegała tu jeszcze jedna granica między dwiema strefami
panowania. Natomiast z prawej strony, ku swojemu zdziwieniu, Artem
ujrzał prawdziwy pomnik  - w rodzaju tych, które ogl±dał na obrazkach z
widokami miasta  - lecz przedstawiał on nie całego człowieka, jak to było
na zdjęciach, a tylko jego głowę.
Ale cóż to była za gigantyczna głowa! Nie mniej niż dwa metry
wysokości... Chociaż na górze była czymś zapaskudzona, a do tego
głupkowato błyszczał jej wypolerowany od częstego chwytania nos, to
jednak budziła szacunek, a nawet pewn± grozę. Do głowy przychodziły mu
bajki o olbrzymach i jednym, który stracił w walce głowę, a teraz to ona,
pokryta br±zem, zdobiła marmurowe hole tej małej Sodomy, wydr±żonej
głęboko w ziemi, aby skryć się przed wszechwiedz±cym okiem Pana i
unikn±ć kary. Twarz odr±banej głowy miała smutny wyraz, i Artem miał z
pocz±tku podejrzenie, że należy ona do Jana Chrzciciela z Nowego
Testamentu, który kiedyś miał okazję przejrzeć. Potem jednak uznał, że,
s±dz±c po rozmiarach, chodzi tu o jednego z bohaterów niedawno
przypomnianej opowieści o Dawidzie i Goliacie, tego, który był wielki i
silny, wręcz olbrzymi, lecz na końcu i tak stracił głowę. Żaden ze snuj±cych
się wokół mieszkańców stacji nie umiał mu jednak wyjaśnić, do kogo
konkretnie należała ta odcięta głowa, co trochę go rozczarowało.
Za to obok pos±gu natkn±ł się na wspaniałe miejsce - prawdziw±
restaurację urz±dzon± w przestronnym, czystym namiocie, w przyjemnym,
swojskim, ciemnozielonym kolorze, takim jak u nich na stacji. Wewn±trz, w
rogach, były plastikowe atrapy kwiatów z liśćmi z materiału, które nie
wiadomo co tu robiły, ale były ładne, oraz parę solidnych stolików, na
których stały lampki olejowe wypełniaj±ce namiot przytulnym, łagodnym
światłem. I jedzenie... Pokarm bogów: najdelikatniejsza wieprzowa pieczeń
z grzybami - aż ślinka cieknie, u nich przyrz±dzano takie potrawy tylko w
święta, ale nigdy nie wygl±dały tak smakowicie i wykwintnie.

141
Wokół siedzieli ludzie porz±dni, szacowni, dobrze i gustownie ubrani,
pewnie bogaci kupcy. Starannie kroili kotleciki z usmażon± na chrupko
skórk±, pływaj±ce w gor±cym aromatycznym tłuszczu, nieśpiesznie
wkładali malutkie k±ski do ust i cicho, statecznie rozmawiali, dyskutuj±c o
swoich sprawach i z rzadka rzucaj±c na Artema uprzejme, ciekawe
spojrzenia.
Było oczywiście drogo: trzeba było wyci±gn±ć z zapasowego magazynka
całe piętnaście naboi i położyć je na szerokiej dłoni karczmarza tłuściocha, a
potem żałować, że człowiek poddał się pokusie, ale tak czy owak, w
brzuchu było tak przyjemnie, spokojnie i ciepło, że głos rozumu w tej
błogości umilkł.
I kufel domowego piwa, delikatnego, przyjemnie szumi±cego w głowie,
ale niezbyt mocnego, nie to co krzepki, mętny samogon w niedomytych
butelkach i słoikach, gdzie wystarczy sam zapach, żeby pod człowiekiem
ugięły się nogi. Tak, to kolejne trzy naboje, ale co to s± trzy żałosne naboje,
kiedy dostajesz za nie czarę skrz±cego się eliksiru, który zabiera cię poza
ten nierzeczywisty świat i pomaga osi±gn±ć harmonię?
Dopijaj±c piwo małymi łyczkami, zostawszy sam z sob±, w ciszy i
spokoju, po raz pierwszy od kilku dni, Artem spróbował odtworzyć w
pamięci minione zdarzenia i zrozumieć co już osi±gn±ł i dok±d ma teraz iść.
Jeszcze jeden odcinek zaplanowanej drogi został pokonany, i znów znalazł
się na rozstajach.
Jak bohater prawie zapomnianych baśni z dzieciństwa, tych odległych,
kiedy nie pamięta się już nawet kto je opowiadał: czy to Suchy, czy rodzice
Żeńki, czy to jego własna matka. Artem najbardziej lubił myśleć, że słyszał
to od matki, i z mroku nawet jakby wyłaniała się na mgnienie oka jej twarz,
i słyszał głos czytaj±cy mu z przeci±gł± intonacj±: "Byli sobie...".
I oto, tak samo jak ten śmiałek z baśni, stał teraz przy kamieniu na
rozstaju i rozci±gały się przed nim trzy drogi: na KuĽniecki Most, na
Trietiakowsk± i na Tagańsk±. Rozkoszował się pienistym napojem, jego
ciałem owładnęło błogie znużenie, zupełnie nie chciało mu się myśleć, a w
głowie dĽwięczało mu w kółko: "Prosto pójdziesz - życie stracisz, w lewo
pójdziesz - konia stracisz...".
Mogłoby się to z pewności± ci±gn±ć bez końca: spokój był mu po tych
wszystkich przeżyciach koniecznie potrzebny. W Kitaj-Gorodzie dobrze się
było zatrzymać, rozejrzeć się, popytać miejscowych o trasy; trzeba też było
spotkać się jeszcze raz z Chanem, dowiedzieć się, czy pójdzie z nim dalej,
czy też ich drogi rozejd± się na tej dziwnej stacji.
Ale wyszło zupełnie nie tak, jak leniwie planował Artem, obserwuj±c
ospale mały języczek ognia tańcz±cy w lampce na jego stoliku.

142
ROZDZIAŁ 8
CZWARTA RZESZA
Huknęły strzały z pistoletów, zagłuszaj±c wesoły gwar tłumu, potem
przeraĽliwie krzyknęła kobieta, zaterkotał karabin maszynowy, a pulchny
karczmarz z zaskakuj±c± dla swojej postury szybkości± wyci±gn±ł spod lady
krótk± broń i rzucił się do wyjścia. Artem zostawił niedopite piwo i
wyskoczył za nim, zarzucaj±c plecak i odwodz±c bezpiecznik, żałuj±c przy
okazji, że każ± tu płacić z góry, bo można by było ulotnić się bez płacenia.
Może się okazać, że osiemnaście straconych nabojów bardzo by mu się
przydało.
Już z góry, ze szczytu schodów, było widać, że dzieje się coś strasznego.
Żeby zejść na peron, musiał przeciskać się przez tłum oszalałych ze strachu
ludzi, napieraj±cych w przeciwnym kierunku, tak że Artem zadał sobie
pytanie, czy naprawdę powinien schodzić - popychała go jednak
ciekawość.
Na torach rozpościerało się kilka ciał w skórzanych kurtkach, a na
peronie, dokładnie pod jego nogami, w kałuży jasnoczerwonej krwi
rozlewaj±cej się maleńkimi strumyczkami, twarz± w dół leżała martwa
kobieta. Pośpiesznie przest±pił przez ni±, staraj±c się nie patrzeć w dół, ale
poślizgn±ł się i o mało nie upadł obok niej. Wokół niego panowała panika, z
namiotów wyskakiwali, rozgl±daj±c się niepewnie, półnadzy ludzie. Jeden z
nich zamarudził próbuj±c trafić nog± w nogawkę spodni, ale nagle zgi±ł się
w pół, złapał za brzuch i powoli opadł na bok.
Jednak sk±d padaj± strzały, tego Artem nie mógł poj±ć. Strzelanina
trwała, z drugiego końca sali biegli krępi ludzie w skórach, rozpychaj±c na
boki piszcz±ce kobiety i przerażonych handlarzy. Ale to nie byli napastnicy,
tylko ci sami bandyci, którzy rz±dzili t± części± Kitaj-Gorodu. I na całym
peronie nie widać było nikogo, kto mógłby spowodować tę rzeĽ.
Wtedy Artem wreszcie zrozumiał, dlaczego nikogo nie widział.
Atakuj±cy ukryli się w tunelu znajduj±cym się tuż obok niego i stamt±d
prowadzili ogień, raż±c ludzi na peronie, sami nie wychodz±c na stację,
widocznie obawiaj±c się pokazać na otwartej przestrzeni.
To zmieniało postać rzeczy. Nie było już czasu na rozmyślania: tamci
wejd± na peron jak tylko zrozumiej±, że opór został stłumiony; od tego
wejścia należało jak najszybciej uciekać. Artem rzucił się naprzód, mocno
ściskaj±c automat i ogl±daj±c się przez ramię: echo, błyskawicznie nios±ce
huk wystrzałów pod sklepienie stacji, deformuj±ce dĽwięki i zmieniaj±ce
ich kierunek, sprawiało, że nie było nawet wiadomo z którego właściwie
tunelu, prawego czy lewego, prowadzony był ostrzał.

143
Wreszcie, kiedy odbiegł już dość daleko, zauważył ubrane w barwy
ochronne postacie w czeluści lewego tunelu. Zamiast twarzy mieli coś
czarnego i Artemowi zrobiło się w środku zimno. Dopiero po paru chwilach
dotarło do niego, że ci czarni, którzy oblegali WOGN, nigdy nie mieli broni
ani ubrań. Napastnicy po prostu założyli maski, wi±zane kominiarki w
rodzaju tych, które można było kupić na dowolnym targu z broni±, a przy
zakupie AK-47 nawet dostać bezpłatnie, jako bonus.
Przybyłe posiłki kałużskich rzuciły się na ziemię i też otworzyły ogień,
kryj±c się za leż±cymi na torach trupami jak za barykad±. Widać było jak
kolbami zrywaj± płyty z dykty, które zastępowały przednie szyby w
wagonie sztabowym, odsłaniaj±c zamaskowane gniazdo cekaemu.
Gruchnęła ciężka seria.
Podniósłszy wzrok, Artem odszukał wisz±c± pośrodku holu podświetlon±
od wewn±trz tabliczkę z rozkładem stacji. Tamci napadli ze strony
Trietiakowskiej: ta droga była odcięta. Żeby dostać się na Tagańsk± trzeba
było wrócić przez cał± stację tam, gdzie było teraz istne piekło. Został mu
tylko tunel do stacji KuĽniecki Most.
Problem rozwi±zał się sam. Artem zeskoczył na tory i ruszył w stronę
ciemniej±cego przed nim wejścia do jedynego tunelu, jaki mu pozostał. Ani
Chana, ani Tuza nigdzie nie było widać. Raz tylko mignęła mu na górze
sylwetka przypominaj±ca brodatego filozofa, ale, zatrzymawszy się na
moment, Artem zrozumiał, że się pomylił.
Nie był jedynym, który szukał ratunku w tunelu: ponad połowa
wszystkich uciekaj±cych z peronu rzuciła się właśnie do tego wyjścia.
Przejazd rozbrzmiewał przerażonymi głosami i gniewnymi krzykami, ktoś
histerycznie szlochał. To tu, to tam migały światełka latarek, gdzieniegdzie
majaczyły nieregularne plamy światła pochodni; każdy oświetlał sobie
drogę sam.
Artem wyj±ł z kieszeni prezent od Chana i ścisn±ł r±czkę. Słabe światło
latareczki skierował sobie pod nogi, staraj±c się nie potkn±ć, i pośpieszył
naprzód, wyprzedzaj±c małe grupki uciekinierów
  - czasem całe rodziny,
czasem samotne kobiety, starców i młodych zdrowych mężczyzn,
taszcz±cych jakieś wory, raczej niebęd±ce ich własności±.
Parę razy stawał, żeby pomóc się podnieść tym, którzy upadli. Przy
jednym z nich zatrzymał się dłużej: oparty plecami o ożebrowan± ścianę
tunelu, na ziemi siedział całkiem siwy staruszek, z grymasem bólu na
twarzy, trzymaj±c się za serce. Obok niego, beztrosko i tępo rozgl±daj±c się
dookoła, stał nastoletni chłopiec, z którego zwierzęcych rysów i mętnego
wzroku widać było, że nie jest zwykłym dzieckiem. Coś ścisnęło Artema za
serce, kiedy ujrzał tę dziwn± parę, i chociaż sam siebie popędzał i łajał za
każde opóĽnienie, tym razem stan±ł jak wryty.

144
Staruszek spostrzegł, że ktoś zwrócił na nich uwagę i spróbował się
uśmiechn±ć do Artema i coś powiedzieć, jednak zabrakło mu tchu. Skrzywił
się i zamkn±ł oczy zbieraj±c siły, a Artem pochylił się nad nim, chc±c
dosłyszeć to, co staruszek starał się mu powiedzieć.
Lecz nagle chłopiec groĽnie zamuczał i Artem z odraz± zauważył, że
kiedy szczerzy po zwierzęcemu swoje drobne żółte zęby, z ust zwisa mu
nitka śliny. Nie potrafi±c przezwyciężyć napływaj±cego wstrętu, odepchn±ł
chłopaczka, a ten cofn±ł się i niezdarnie usiadł na szynie żałośnie zawodz±c.
- Młody... człowieku...  - zmusił się do mówienia staruszek.

- Tak
nie... można... To jest Wanieczka... On przecież... nie rozumie...
Artem tylko wzruszył ramionami.
- Proszę... Nitro... gliceryna... w torbie... na dnie... Jedna kapsułka...
Proszę mi dać... Ja... nie mogę... sam...
  - bardzo już słabo wychrypiał
dziadek.
Artem pogrzebał w torbie na zakupy ze skaju, pośpiesznie wymacał
nowe, nienapoczęte opakowanie, rozci±ł paznokciem folię, ledwo złapał
wyskakuj±c± z niej kapsułkę i podał j± staruszkowi. Ten z trudem rozci±gn±ł
usta w przepraszaj±cym uśmiechu i wycharczał:
- Nie... mogę... ręce... nie słuchaj±... Pod język...  - poprosił i powieki
znów mu opadły.
Artem z pow±tpiewaniem popatrzył na swoje czarne od brudu dłonie, ale
usłuchał i wsadził staruszkowi ślisk± kapsułkę w usta. Nieznajomy słabo
kiwn±ł głow± i umilkł. Wci±ż nowi i nowi uciekinierzy mijali ich
pośpiesznie, lecz Artem widział przed sob± tylko niekończ±cy się rz±d
butów i pantofli, ubłoconych, często dziurawych jak sito. Czasem potykały
się o czarne drewno podkładów kolejowych, wtedy z góry dochodziły grube
przekleństwa. Na ich trójkę nikt już nie zwracał uwagi; chłopak wci±ż
siedział w tym samym miejscu i głucho beczał. Obojętnie, a nawet z pewn±
złośliw± satysfakcj± Artem zauważył, jak któryś z przechodz±cych solidnie
przyłożył mu butem, i ten zacz±ł wyć jeszcze głośniej, rozmazuj±c
pięściami łzy i kiwaj±c się na boki.
Staruszek tymczasem otworzył oczy, ciężko westchn±ł i wymamrotał:
- Bardzo panu dziękuję... Już mi lepiej... Pomógłby mi pan wstać?
Artem podtrzymał go za rękę, kiedy ten z wysiłkiem się podnosił, i wzi±ł
jego torbę, przez co karabin musiał przewiesić na ramię. Staruszek
pokuśtykał naprzód, podszedł do chłopca i zacz±ł łagodnie namawiać go, by
wstał. Ten muczał obrażony, a kiedy zobaczył zbliżaj±cego się Artema,
groĽnie sykn±ł i ślina znów kapnęła mu z wystaj±cej dolnej wargi.
- Rozumie pan, przecież dopiero co kupiłem lekarstwo

- wybuchn±ł
staruszek, który doszedł już do siebie

- przecież specjalnie tu po nie

145
szedłem, taki kawał, u nas, wie pan, nie da się go dostać, nikt nie przywozi,
i poprosić nie ma kogo, a akurat mi się kończyło, ostatni± tabletkę wzi±łem
po drodze, kiedy nie chcieli nas przepuścić na Puszkińskiej, wie pan,
przecież tam s± teraz faszyści, toż to prawdziwy skandal, pomyśleć tylko, na
Puszkińskiej s± faszyści! Słyszałem, że chc± j± nawet przemianować, czy to
na Hitlerowsk±, czy na Schillerowsk±... Chociaż, oczywiście, oni nawet nie
słyszeli o Schillerze, to już nasze, inteligenckie domysły. I proszę sobie
wyobrazić, nie chcieli nas tamtędy przepuścić, ci młodzieńcy ze swastykami
zaczęli się naśmiewać z Wanieczki, ale co ten biedny chłopiec może im
odpowiedzieć przy swojej chorobie? Bardzo się zdenerwowałem, zrobiło mi
się słabo na sercu, i dopiero wtedy nas puścili. O czym to ja? Ach tak! I
rozumie pan, przecież specjalnie to schowałem jak najgłębiej, żeby nie
znaleĽli, jeśli będzie przeszukanie, jeszcze pytania będ± zadawać, wie pan,
mogliby to Ľle zrozumieć, nie każdy wie, co to za środek... A tu nagle ta
strzelanina! Przebiegłem ile mogłem, jeszcze Wanieczkę musiałem ci±gn±ć,
zobaczył lizaki i zupełnie nie chciał iść. I na pocz±tku, wie pan, tak lekko
ukłuło, myślałem, że może przestanie, obejdzie się bez lekarstwa, w końcu
dziś jest na wagę złota, ale potem zrozumiałem, że się nie uda. I właśnie
chciałem wyci±gn±ć tabletkę, kiedy mnie zmogło. A Wanieczka, on
przecież nic nie rozumie, ja już od dawna próbuję go nauczyć podawać mi
tabletki, kiedy mi słabo, ale on nijak nie może poj±ć, to sam je połyka, to ni
z tego ni z owego wyci±ga i mnie karmi. Mówię mu dziękuję, uśmiecham
się, on też się do mnie uśmiecha, wie pan, tak radośnie, muczy wesoło, ale
żeby tak w odpowiednim momencie, to jeszcze nigdy mu się nie udało. Nie
daj Boże, żeby coś mi się przytrafiło: przecież nie będzie się miał kto nim
zaj±ć, nie wyobrażam sobie, co się z nim stanie!
Staruszek wci±ż mówił i mówił, badawczo zagl±daj±c Artemowi w oczy,
i ten, z jakiegoś powodu, czuł się bardzo niezręcznie. Choć dziadek kuśtykał
jak umiał najszybciej, Artemowi i tak wydawało się, że poruszaj± się zbyt
wolno, i coraz mniej ludzi doganiało ich z tyłu. Najprawdopodobniej
wkrótce będ± ostatni. Wanieczka szedł koślawo po prawej stronie staruszka,
wczepiwszy mu się w rękę; na jego twarzy znów zagościła beztroska. Od
czasu do czasu wyci±gał do przodu praw± rękę i z ożywieniem gulgotał,
wskazuj±c jakiś przedmiot, porzucony lub zgubiony w pośpiechu przez
uciekaj±cych ze stacji, lub po prostu ciemność, która gęstniała teraz przed
nimi.
- A pan, to jak się, przepraszam, nazywa, młody człowieku? Bo jak to
tak, rozumie pan, rozmawiamy, a jeszcze się sobie nie przedstawiliśmy...
Artem? Bardzo mi miło, jestem Michaił Porfiriewicz. Porfiriewicz, właśnie
tak. Ojciec miał na imię Porfiry, wie pan, nietypowe imię, i w czasach
sowieckich miał nawet w niektórych organizacjach problemy, bo wtedy to
zupełnie inne imiona były w modzie: dla chłopca Władilen, dla dziewczynki
Stalina... A sk±d pan jest? Z WOGN-u? A my z Wanieczk± z Barikadnej,

146
kiedyś tam mieszkałem  - staruszek uśmiechn±ł się ze smutkiem - wie pan,
tam taki budynek kiedyś stał, wysoki, tuż obok metra... Chociaż pan na
pewno już nie pamięta żadnych budynków... Ile pan ma, przepraszam, lat?
Zreszt±, wszystko to oczywiście nieważne. Miałem tam mieszkanko, dwa
pokoje, dość wysoko, i cudowny widok się stamt±d roztaczał na centrum.
Nieduże mieszkanko, ale bardzo, wie pan, przytulne, klepki oczywiście,
dębowy parkiet, jak u wszystkich w budynku, kuchenka z palnikiem na gaz.
Boże, tak sobie teraz myślę, jaka to wygoda, kuchenka gazowa, a wtedy
doprowadzała mnie do szału, chciałem elektryczn±, tylko ci±gle nie mogłem
na ni± uzbierać. Jak się wchodzi, to z prawej na ścianie wisiała reprodukcja
Tintoretta, w ładnej pozłacanej ramie, cóż to był za piękny obraz! Miałem
prawdziwe łóżko, z poduszkami, z prześcieradłem, wszystko było zawsze
czyste, duże biurko do pracy, z tak± lampk± na nóżce, ze sprężynkami, jak
ona jasno świeciła. A przede wszystkim, regały z ksi±żkami, pod sam sufit.
Po ojcu odziedziczyłem duż± bibliotekę, a i sam kolekcjonowałem, ze
względu na pracę i zainteresowania. Ach, ale po co ja panu to wszystko
opowiadam, pana na pewno nie interesuj± te bzdury starca... A ja, proszę,
do tej pory wspominam, rozumie pan, bardzo mi tego wszystkiego brakuje,
szczególnie biurka i ksi±żek, a ostatnimi czasy jakoś coraz bardziej tęsknię
za tapczanem. Tutaj sobie człowiek nie dogodzi, my tam mamy takie
drewniane koje, wie pan, własnej roboty, a innym razem trzeba i wprost na
ziemi spać, na jakichś szmatach. Ale to nic, najważniejsze jest
  tutaj -
 wskazał na swoj± pierś  - najważniejsze jest to, co się dzieje w środku, a
nie na zewn±trz. Najważniejsze to w sercu być tym samym człowiekiem, nie
upaść, a okoliczności  - czort, za przeproszeniem, z okolicznościami! Ale z
tym łóżkiem, to, wie pan, jakoś naprawdę...
Nie milkł ani na chwilę, i Artem słuchał wszystkiego z żywym
zainteresowaniem, chociaż nijak nie mógł sobie wyobrazić, jak to jest
mieszkać w wysokim budynku i jak to jest, kiedy z okna rozpościera się
widok, albo kiedy na górę można się dostać w kilka sekund, bo wjeżdża się
nawet nie schodami ruchomymi, a wind±.
Kiedy Michaił Porfiriewicz umilkł na chwilę, żeby złapać oddech, Artem
postanowił skorzystać z pauzy, żeby skierować rozmowę z powrotem na
odpowiednie tory. Tak, czy inaczej, trzeba było iść przez Puszkińsk± (czy
może już Hitlerowsk±?), przesi±ść się na Czechowsk±, a stamt±d dostać się
do tajemniczej Polis.
- Czy na Puszkińskiej s± prawdziwi faszyści? - wtr±cił.
- Co pan mówi? Faszyści? Ach, tak...

- westchn±ł skonfundowany
staruszek. - Tak, tak, wie pan, tacy ogoleni na zero, na rękawach opaski,
coś strasznego. Nad wejściem i wszędzie na stacji wisz± znaki, wie pan, co
to kiedyś się oznaczało, że przejścia nie ma: czarna sylwetka w czerwonym
kółku przekreślona ukośn± lini±. Myślałem, że to jakaś pomyłka, dziwnie

147
dużo wszędzie tych znaków, i nierozważnie o to zapytałem. Okazuje się, że
to ich nowy symbol. Oznacza, że czarnym wstęp wzbroniony, czy że
zabrania im się w ogóle istnieć, jakiś taki idiotyzm.
Artem wzdrygn±ł się przy słowie "czarni". Skierował na Michaiła
Porfiriewicza przestraszony wzrok i spytał ostrożnie:
- To znaczy, że tam s± czarni? Czyżby i tutaj dotarli?

- A w głowie
rozgor±czkowane, paniczne myśli kręciły się jak karuzela; jak to, przecież
był w drodze niecały tydzień, a WOGN już padł, czarni atakuj± już
Puszkińsk± i jego misja jest zaprzepaszczona? Nie udało mu się, nie dał
rady? Wszystko to było na próżno? Nie, to niemożliwe, na pewno
chodziłyby o tym słuchy, choćby deformuj±ce skalę zagrożenia, ale jednak
na pewno coś by się mówiło... A jeśli? To wtedy koniec z nimi
wszystkimi...
Michaił Porfiriewicz spojrzał na niego z niepokojem, oddalił się
niezauważalnie o krok w prawo i ostrożnie zapytał:
- A pan, przepraszam, to jak± ideologię wyznaje?
- W sumie to żadnej nie wyznaję - zawahał się Artem. - A co?
- A jak pan się odnosi do innych narodowości, na przykład z Kaukazu?
- A co ma do rzeczy Kaukaz?  - nie rozumiał Artem.  - Tak w ogóle, to
nie najlepiej się orientuję w narodowościach. No, byli Francuzi, czy tam
Niemcy, Amerykanie też. Ale już ich chyba nie ma... A tych z Kaukazu, to
szczerze mówi±c w ogóle nie znam - przyznał niezręcznie.
- Oni właśnie mieszkańców Kaukazu nazywaj± czarnymi

- wyjaśnił
Michaił Porfiriewicz, cały czas próbuj±c zrozumieć, czy Artem aby go nie
oszukuje i nie rżnie głupa.
- Ale przecież to s±, jeśli dobrze rozumiem, normalni ludzie?
  - uściślił
Artem. - Dopiero co kilku dziś widziałem...
- Oczywiście, że normalni!

- potwierdził uspokojony Michaił
Porfiriewicz. - Zupełnie zwyczajni ludzie, ale te łyse pałki uznały, że
czymś się od nich różni±, i ich prześladuj±. To po prostu nieludzkie!
Wyobraża pan sobie, maj± tam pod sufitem, prosto nad torami, wbite haki, i
na jednym z nich wisiał człowiek, najprawdziwszy człowiek. Wanieczka tak
się podekscytował, zacz±ł pokazywać na niego palcem, muczeć, więc ci
bestialcy zwrócili na niego uwagę.
Na dĽwięk swojego imienia chłopiec odwrócił się i wlepił w staruszka
mętne spojrzenie. Artemowi wydało się, że słucha i nawet częściowo
rozumie o czym rozmawiaj±, ale jego imię już się nie pojawiło, i szybko
stracił zainteresowanie Michaiłem Porfiriewiczem, przenosz±c swoj± uwagę
na szyny, wzdłuż których szli.

148
- A kiedy już mówimy o narodach, tamci, wszystko na to wskazuje,
bardzo szanuj± Niemców. W końcu to Niemcy stworzyli ich ideologię, ale
pan to na pewno wie, co ja będę opowiadał

- dodał szybko Michaił
Porfiriewicz, i Artem wieloznacznie kiwn±ł głow±, chociaż tak naprawdę
wcale niczego nie wiedział, po prostu nie chciał wyjść na nieuka.
  - Wie
pan, wszędzie tam wisz± niemieckie orły, swastyki, rozumie się, jakieś
sentencje po niemiecku, cytaty z Hitlera: o waleczności, o dumie, wszystko
w takim duchu. Maj± tam jakieś parady, marsze. Kiedy tam staliśmy i
próbowałem ich przekonać, żeby nie męczyli Wanieczki, przez peron ci±gle
ktoś maszerował i śpiewał jakieś pieśni. Coś tam o wielkości ducha i
pogardzie dla śmierci. Ale tak w ogóle, wie pan, język niemiecki to sobie
słusznie wybrali. Jest wprost stworzony do takich rzeczy. Widzi pan, ja
trochę mówię po niemiecku... Proszę spojrzeć, mam to gdzieś zapisane...
Zwalniaj±c kroku wyci±gn±ł z zanadrza kurtki zatłuszczony notatnik.

-
 Proszę momencik poczekać i poświecić mi z łaski swojej... Gdzie to było?
Ach, jest!
W żółtej plamie światła Artem ujrzał skacz±ce mu przed oczami
łacińskie litery, starannie wykaligrafowane na kartce z notesu, a nawet
troskliwie otoczone wzruszaj±co ozdobion± ramk±:
Du stirbst. Besitz stirbt.
Die Sippen sterben.
Der einzig lebt - wir wissen es
Der Toten Tatenruhm.
Artem znał alfabet łaciński, nauczył się z jakiegoś przedpotopowego
podręcznika szkolnego, odkopanego w bibliotece na stacji. Obejrzał się za
siebie z niepokojem i poświecił na notes jeszcze raz. Oczywiście nie udało
mu się niczego zrozumieć.
- Co to?  - spytał, znów ci±gn±c za sob± Michaiła Porfiriewicza, który
pośpiesznie wepchn±ł sobie notes do kieszonki i próbował ruszyć z miejsca
Wanieczkę, który akurat czemuś się zaparł i zacz±ł z niezadowoleniem
porykiwać.
- To wiersz - nieco, jak wydało się Artemowi, urażonym tonem odparł
staruszek. - Ku czci poległych wojowników. Nie podejmuję się,
oczywiście, dokładnego przekładu, ale brzmi to mniej więcej tak: "Umrzesz
ty. Umr± wszyscy bliscy twoi. Potęgi upadn±. Jedno tylko żyć będzie przez
wieki - poległych wojenna chwała". Ale jak to jednak słabiutko brzmi po
rosyjsku, co? A po niemiecku po prostu grzmi! "Der Toten Tatenruhm!" Aż
ciarki chodz± po plecach! Tak... - zaj±kn±ł się nagle, wstydz±c się
widocznie swojego zachwytu.
Jakiś czas szli w milczeniu. Artemowi zdawało się to głupie i irytuj±ce,
że z pewności± byli już ostatni, i nie wiadomo było, co dzieje się za ich

149
plecami, a tu nagle zatrzymuj± się na środku tunelu, żeby przeczytać jakiś
wiersz. Ale wbrew swej woli wci±ż miał w uszach ostatnie wersy, i nie
wiedzieć czemu przypomniał mu się nagle Witalik, z którym był wtedy na
stacji Ogród Botaniczny. Witalik Maruda, którego zastrzelili rabusie
próbuj±cy przebić się na stację południowym tunelem. Ten tunel zawsze był
uważany za bezpieczny, dlatego to właśnie Witalika tam postawili, w końcu
miał tylko osiemnaście lat, a Artem akurat kończył wtedy szesnaście. Tego
wieczora umawiali się jeszcze, żeby iść do Żeńki, znajomy straganiarz
właśnie przywiózł mu nowego kwasa, jakiegoś specjalnego... Prosto w
głowę go trafili, i na środku czoła miał tylko tak± malutk± dziurkę, czarn±, a
z tyłu rozerwało mu pół potylicy. I już. "Umrzesz ty..." Z jakiegoś powodu
bardzo wyraĽnie przypomniał sobie nagle rozmowę Huntera z Suchym,
kiedy ojczym powiedział: "A nuż nic tam nie ma?". Umrzesz i nie będzie
żadnej kontynuacji. To wszystko. Nic nie zostanie. Ktoś, oczywiście,
jeszcze będzie potem pamiętał, ale niedługo. "Umr± też bliscy twoi", czy
jak to było? Artema przeszedł prawdziwy dreszcz. Kiedy Michaił
Porfiriewicz wreszcie przerwał ciszę, nawet go to ucieszyło.
- A panu przypadkiem z nami nie po drodze? Tylko do Puszkińskiej?
Czy może zamierza pan tam wyjść? To znaczy, na peron? Bardzo to panu,
panie Artemie, odradzam. Nie wyobraża pan sobie, co tam się dzieje. Może
poszedłby pan z nami, do Barikadnej? Tak przyjemnie by było z panem
podyskutować!
Artemowi znów przyszło w nieokreślony sposób kiwać głow± i mruczeć
coś niezrozumiale: nie mógł przecież wygadać pierwszemu napotkanemu
człowiekowi, nawet temu niegroĽnemu staruszkowi, o celu swojej
wyprawy. Michaił Porfiriewicz, nie słysz±c żadnego potwierdzenia, znów
zamilkł.
Przez dłuższy czas szli w ciszy, a za nimi wszystko zdawało się być w
porz±dku, tak że Artem wreszcie się rozluĽnił. Wkrótce w oddali błysnęły
ogniki, najpierw słabo, ale potem coraz jaśniej. Zbliżali się do stacji
KuĽniecki Most.
O tutejszych porz±dkach Artem nie wiedział nic, dlatego na wszelki
wypadek postanowił usun±ć swoj± broń z widoku. Zawin±wszy karabin w
podkoszulek, wcisn±ł go jak najgłębiej do plecaka.
KuĽniecki Most był zamieszkał± stacj± i jakieś pięćdziesi±t metrów przed
wejściem na peron, pośrodku torów, stał całkiem porz±dny posterunek, fakt,
że tylko jeden, za to z reflektorem, w tym momencie dla wygody
zgaszonym, i umocnionym stanowiskiem cekaemu. Karabin był nakryty
pokrowcem, ale siedział przy nim otyły mężczyzna w wytartym zielonym
mundurze i jadł jak±ś breję z obtłuczonej żołnierskiej miski. Dwaj pozostali,
w podobnych uniformach, z nieporęcznymi wojskowymi automatami
przewieszonymi przez ramię, pedantycznie sprawdzali dokumenty

150
wychodz±cym z tunelu. Stała przed nimi krótka kolejka: wszyscy
uciekinierzy z Kitaj-Gorodu, którzy wyprzedzili Artema, kiedy ten wlókł się
z Michaiłem Porfiriewiczem i Wanieczk±.
Wpuszczali powoli i niechętnie, jakiemuś chłopakowi w ogóle odmówili
wstępu, i stał teraz z boku w rozterce, nie wiedz±c co ma robić i od czasu do
czasu próbuj±c zbliżyć się do sprawdzaj±cego, który za każdym razem go
odpychał i wołał następnego w kolejce. Każdego z przechodz±cych
dokładnie rewidowano, i na ich oczach zaleĽli u jakiegoś mężczyzny
niezadeklarowany pistolet makarowa, natychmiast wypchnęli go z kolejki, a
kiedy próbował dyskutować, zwi±zali go i gdzieś zabrali.
Artem poruszył się niespokojnie przeczuwaj±c nieprzyjemności. Michaił
Porfiriewicz spojrzał na niego ze zdziwieniem, Artem szepn±ł mu do ucha,
że też ma broń, ale staruszek tylko uspokajaj±co kiwn±ł głow± i obiecał, że
wszystko będzie w porz±dku. Nie to, żeby Artem mu nie uwierzył, jednak
bardzo był ciekaw, jak konkretnie zamierza załatwić tę sprawę. A dziadek
tylko tajemniczo się uśmiechał.
Tymczasem powoli nadchodziła ich kolej, i pogranicznicy właśnie
przetrz±sali plastikow± walizkę jakiejś nieszczęsnej kobiety około
pięćdziesi±tki, która natychmiast zaczęła lamentować, nazywać celników
potworami i dziwić się, że ich do tej pory ziemia nosi. Artem po cichu
przyznał jej rację, ale postanowił nie wyrażać swojej solidarności na głos.
Pogrzebawszy jak trzeba w jej rzeczach, strażnik z gwizdem zadowolenia
wyci±gn±ł ze sterty brudnej bielizny kilka granatów przeciwpiechotnych i
przygotował się na wysłuchiwanie wyjaśnień.
Artem był pewny, że kobieta opowie zaraz wzruszaj±c± historię o wnuku,
któremu to dziwo jest potrzebne do pracy: rozumie pan, on jest z zawodu
spawaczem i to s± jakieś części do jego spawarki; albo że zacznie
opowiadać, jak to znalazła te granaty po drodze i od razu pośpieszyła oddać
je w kompetentne ręce. Ale ta, oddalaj±c się na kilka kroków, syknęła
przekleństwo i rzuciła się z powrotem do tunelu, by jak najszybciej ukryć
się w mroku. Strzelec odstawił na bok miskę i chwycił za broń, ale jeden z
pograniczników, najwidoczniej dowódca, powstrzymał go ruchem dłoni.
Tamten westchn±ł rozczarowany i wrócił do jedzenia, zaś Michaił
Porfiriewicz zrobił krok do przodu trzymaj±c w gotowości swój paszport.
Co zadziwiaj±ce, dowódca straży, który dopiero co bez skrupułów
przetrz±sn±ł cał± torbę wydawałoby się zupełnie niegroĽnej kobiety, szybko
przekartkował ksi±żeczkę staruszka, a na Wanieczkę wcale nie zwrócił
uwagi, jakby go w ogóle nie było. Przyszła kolej na Artema. Ten bez
oci±gania wręczył swoje dokumenty chuderlawemu, w±satemu strażnikowi,
który zacz±ł skrupulatnie przegl±dać każd± stroniczkę, szczególnie długo
zatrzymuj±c światło latarki na stronach z piecz±tkami. Pogranicznik
przynajmniej pięć razy przenosił wzrok z fizjonomii Artema na fotografię,

151
mrucz±c z pow±tpiewaniem, kiedy Artem z przyjaznym uśmiechem starał
się wygl±dać jak uosobienie niewinności.
- Dlaczego paszport jest sowieckiego wzoru?  - spytał wreszcie surowo
strażnik, nie wiedz±c, do czego by tu się jeszcze przyczepić.
- Ależ ja byłem mały, kiedy jeszcze były prawdziwe. A potem już nasza
administracja mi wypisała na pierwszym lepszym - wyjaśnił Artem.
- Nieporz±dek tam macie
  - spochmurniał w±saty.  - Proszę otworzyć
plecak.
Jeśli znajdzie karabin, w najlepszym wypadku będzie trzeba iść z
powrotem, a mog± też go skonfiskować, pomyślał Artem, ocieraj±c z czoła
zdradzaj±cy go pot.
Michaił Porfiriewicz podszedł do pogranicznika na niedozwolon±
odległość i szepn±ł mu pośpiesznie:
- Konstantinie Aleksiejewiczu, niech pan zrozumie, że ten młody
człowiek to mój znajomy. Bardzo, bardzo porz±dny chłopiec, ręczę za niego
osobiście.
Pogranicznik, otwieraj±c torbę Artema i wkładaj±c do niej rękę, od czego
Artemowi zrobiło się zimno, sucho powiedział:
- Pięć - i kiedy Artem próbował się domyślić, o co mu chodzi, Michaił
Porfiriewicz wyci±gn±ł z kieszeni garść nabojów, szybko odliczył pięć sztuk
i wsun±ł je do na wpół otwartego chlebaka, który wisiał strażnikowi na
ramieniu.
Lecz w tym momencie ręka Konstantina Aleksiejewicza, kontynuuj±c
swoj± podróż po plecaku Artema najwyraĽniej natknęła się na coś
strasznego, bo jego twarz znów przybrała wyraz zainteresowania.
Artem poczuł, jak serce spada mu w otchłań, i zamkn±ł oczy.
- Piętnaście - beznamiętnie rzekł w±saty.
Artem kiwn±ł głow±, odliczył jeszcze dziesięć nabojów i wsypał je do
tejże torby. Ani jeden muskuł nie drgn±ł na twarzy pogranicznika. Po prostu
zrobił krok na bok, i droga na KuĽniecki Most była wolna. Podziwiaj±c
żelazne panowanie nad sob± tego człowieka, Artem ruszył naprzód.
Kolejne piętnaście minut zeszły na przepychankach z Michaiłem
Porfiriewiczem, który uparcie odmawiał wzięcia od Artema pięciu nabojów,
zapewniaj±c go, że jego dług jest o wiele większy, i tak dalej w tym duchu.
KuĽniecki Most nie różnił się niczym szczególnym od większości
pozostałych stacji, które Artem miał okazję odwiedzić podczas swojej
podróży. Wci±ż ten sam marmur na ścianach i granitowa posadzka, jedynie
arkady były tu wyj±tkowe, wysokie i szerokie, co dawało wrażenie
wyj±tkowo dużej przestrzeni.

152
Ale najbardziej zadziwiaj±ce było co innego: na obu torach stały całe
poci±gi - niewiarygodnie długie, tak ogromne, że zajmowały prawie cał±
długość stacji. Z okien płynęło ciepłe światło, przebijaj±c się przez swojskie
wielobarwne zasłonki, a drzwi gościnnie stały otworem...
W świadomym życiu Artem ani razu nie miał okazji widzieć niczego
podobnego. Tak, zostały na wpół zatarte wspomnienia pędz±cych z hukiem
poci±gów ze świetlistymi kwadratami okien, wspomnienia z wczesnego
dzieciństwa, ale były one niewyraĽne, niedokładne, ulotne, jak i inne myśli
o tym, co było wcześniej: człowiek tylko spróbuje wyobrazić coś sobie
szczegółowo, odtworzyć w pamięci detale, kiedy nieuchwytny obraz zaciera
się, wycieka jak woda przez palce, i przed oczami nie zostaje nic... A kiedy
podrósł, widział tylko poci±g, który utkwił w wyjeĽdzie z tunelu na
Ryżskiej, czy rozwalone wagony w Kitaj-Gorodzie i Prospekcie Mira.
Artem zastygł w miejscu, patrz±c oczarowany na poci±gi, licz±c wagony
nikn±ce w mroku na przeciwległym krańcu peronu, przy przejściu na Linię
Czerwon±. Wycięta z ciemności ostrym kręgiem elektrycznego światła, z
sufitu zwisała tam karmazynowa flaga, a pod ni± nieruchomo stało na
posterunku dwóch ludzi z automatami, w jednakowych zielonych
mundurach i kaszkietach. Z daleka wydawali się malutcy i śmieszni,
przypominali dziecinne żołnierzyki.
Artem miał takie trzy, kiedyś jeszcze, kiedy mieszkał z mam±: jeden
  -
 dowódca, z wyci±gniętym z kabury maciupeńkim pistoletem, krzyczał coś
odwracaj±c się do tyłu, najprawdopodobniej wzywał swój oddział do walki.
Dwóch pozostałych stało równo, przyciskaj±c do piersi automaty.
Żołnierzyki były z pewności± z różnych zestawów, i nijak nie dało się nimi
bawić: dowódca rwał się do ataku, a jego bohaterscy żołnierze zamarli na
posterunku, zupełnie jak pogranicznicy Linii Czerwonej, i bitwa wcale ich
nie interesowała. Dziwne, te żołnierzyki pamiętał bardzo dobrze, a twarzy
matki jakoś nijak nie mógł sobie przypomnieć...
KuĽniecki Most był utrzymany we względnym porz±dku. ¦wiatło,
podobnie jak na WOGN-ie, było tu awaryjne, wzdłuż sklepienia ci±gnęła się
jakaś tajemnicza żelazna konstrukcja, która może kiedyś oświetlała peron.
Oprócz poci±gu, na stacji nie było zupełnie nic godnego uwagi.
- Tyle się nasłuchałem, że w metrze jest wiele poruszaj±co pięknych
stacji, a gdzie nie popatrzysz, wszystkie s± niemal jednakowe

- Artem
podzielił się swoim rozczarowaniem z Michaiłem Porfiriewiczem.
- Ależ co pan, młody człowieku! S± tu i tak piękne, że by pan nie
uwierzył! WeĽmy na przykład Komsomolsk± na Okrężnej, toż to
prawdziwy pałac!  - zacz±ł go gor±co przekonywać staruszek.
  - Jest tam
takie ogromne panneau, wie pan, na sklepieniu. Co prawda z Leninem i
innymi banialukami... Oj, co też ja mówię  - obejrzał się szybko i szeptem
wyjaśnił Artemowi:
  - Na stacji jest pełno szpicli, agentów z Linii

153
Sokolniczeskiej, to jest Czerwonej, proszę wybaczyć, że tak j± po staremu
nazywam... Tak że trzeba tu ciszej rozmawiać. Miejscowe władze s± niby
niezależne, ale konfliktu z czerwonymi nie chc±, i dlatego, jeśli tamci
zaż±daj± wydania kogoś, to mog± go i wydać. Nie mówi±c już o
zabójstwach - dodał ledwo już słyszalnie i bojaĽliwie rozejrzał się
dookoła. - ChodĽmy może poszukać jakiegoś miejsca, żeby odpocz±ć,
szczerze mówi±c strasznie się zmęczyłem, a i pan, jak mi się wydaje, ledwo
się trzyma na nogach. Przenocujemy tu, a potem ruszymy dalej.
Artem przytakn±ł: ten dzień rzeczywiście okazał się niemożliwie długi i
intensywny, i odpoczynek był mu po prostu niezbędny.
Wzdychaj±c zazdrośnie i nie zdejmuj±c wzroku z poci±gu, Artem
pod±żał w ślad za Michaiłem Porfiriewiczem. Z wagonów dochodziły
czyjeś wesołe śmiechy i rozmowy, w drzwiach, obok których przechodzili,
stali zmęczeni po całym dniu pracy mężczyĽni, pal±cy z s±siadami
papierosy i żywo dyskutuj±cy o wydarzeniach minionego dnia. Zebrawszy
się przy stoliku, starsi ludzie pili herbatę pod maleńk± lampk± zwisaj±c± z
kosmatego kabla, dookoła szalały dzieci. To wszystko też było dla Artema
niezwykłe: na WOGN-ie sytuacja zawsze była bardzo napięta, ludzie cały
czas byli gotowi na wszystko. Tak, zbierali się wieczorkiem, by z
przyjaciółmi posiedzieć cichutko u kogoś w namiocie, ale nie było nigdy
tak, żeby wszystkie drzwi były otwarte na oścież, wszystko było na widoku,
żeby przychodzić tak w gości bez zapowiedzi, dzieci wszędzie... Aż za
duży dobrobyt panował na tej stacji.
- A z czego tu ludzie żyj±? - nie wytrzymał Artem, doganiaj±c dziadka.
- Jak to, to pan nie wie?
  - zdziwił się łagodnie Michaił Porfiriewicz.  -
 Przecież to KuĽniecki Most! S± tu najlepsi technicy w metrze, wielkie
warsztaty. Przywoż± im tu sprzęt do naprawy z Sokolniczeskiej, a nawet z
Okrężnej. Kwitn±ca stacja, kwitn±ca. Tutaj to by się   żyło! - westchn±ł
rozmarzony. - Ale ciężko to załatwić...
Nadzieje Artema, że im też uda się pospać w wagonach, na siedzeniach,
były płonne. Pośrodku holu stał rz±d dużych namiotów, w rodzaju tych, w
których mieszkali na WOGN-ie, i na najbliższym z nich widniał porz±dny,
namalowany od szablonu napis: HOTEL. W pobliżu ustawiła się kolejka
złożona z uchodĽców, ale Michaił Porfiriewicz poprosił kierownika na
stronę, brzękn±ł mosi±dzem, szepn±ł parę czarodziejskich słów
zaczynaj±cych się na "Konstantin Aleksiejewicz", i problem został
rozwi±zany.
- To tutaj  - pokazał zapraszaj±cym gestem, a Wanieczka radośnie
zagulgotał.
Podawano tu nawet herbatę i nie trzeba było za ni± nic dopłacać, a
materace na ziemi były tak miękkie, że kiedy człowiek się na nich położył,
strasznie nie chciało się już wstawać. Półleż±c, Artem delikatnie dmuchał na

154
kubek z wywarem i uważnie słuchał staruszka, który z płon±cymi oczami,
zapomniawszy o swojej herbacie, opowiadał:
- Oni jednak nie maj± władzy nad cał± lini±. O tym, prawda, nikt nie
mówi, i czerwoni nigdy się do tego nie przyznaj±, ale Uniwersytetu nie
kontroluj±, i wszystkich dalszych stacji też nie! Tak, tak, Linia Czerwona
ci±gnie się tylko do Sportiwnej. Za Sportiwn±, wie pan, zaczyna się długi
tunel, dawno temu była tam stacja Lenińskie Gory, potem j± przemianowali,
ale ja już tak z przyzwyczajenia... I akurat za Lenińskimi Gorami, gdzie
tory wyjeżdżaj± na powierzchnię, był most. I, rozumie pan, po wybuchu
zacz±ł się rozpadać, aż kiedyś zawalił się do rzeki, tak że z Uniwersytetem
nie było kontaktu prawie od samego pocz±tku...
Artem poci±gn±ł łyczek napoju i poczuł jak w środku wszystko mu
przyjemnie zamiera w oczekiwaniu na coś tajemniczego, niezwykłego, co
zaczynało się za stercz±cymi nad przepaści± szynami urwanej Linii
Czerwonej daleko na południowym zachodzie. Wanieczka zawzięcie
obgryzał paznokcie, przerywaj±c tylko, żeby z zadowoleniem przyjrzeć się
owocom swojej pracy, a potem znów brał się do roboty. Artem spojrzał na
niego prawie z sympati± i poczuł wdzięczność do dzieciaka, że jest grzeczny
i milczy.
- Wie pan, mamy u siebie na Barikadnej taki mały klub dyskusyjny
  - z
zawstydzonym uśmiechem wyznał Michaił Porfiriewicz
  - zbieramy się
wieczorami, czasem przychodz± do nas ludzie z Ulicy 1905 Roku, a teraz z
Puszkińskiej wygnali wszystkich inaczej myśl±cych, i Anton Pietrowicz się
do nas przeniósł... To nic takiego, oczywiście, zwykłe pogaduszki o
literaturze, no, czasem o polityce porozmawiamy, i właśnie... Tam u nas, na
Barikadnej, wie pan, wykształconych ludzi też nie bardzo lubi±, czego to
tam się można nasłuchać: a że zawszona inteligencja, a to, że pi±ta
kolumna... Tak że my tam po cichutku się spotykamy. Ale właśnie Jakow
Josipowicz mówił, że ponoć Uniwersytet nie zgin±ł. Że udało im się
zablokować tunele, i teraz wci±ż jeszcze s± tam ludzie. Nie po prostu jacyś
ludzie, a... Rozumie pan, tam kiedyś był Moskiewski Uniwersytet
Państwowy, to po nim ta stacja się tak nazywa. I podobno części profesury
udało się uratować, i studentom też. W końcu pod Uniwersytetem mieściły
się ogromne schrony, zbudowane jeszcze za czasów Stalina, według mnie
miały własne poł±czenie z metrem. I teraz utworzyło się tam takie
intelektualne centrum, wie pan... Ale to pewnie tylko legendy. I że
wykształceni ludzie s± tam u władzy, wszystkimi trzema stacjami i
schronami rz±dzi rektor, a na czele każdej stacji stoi dziekan, a wszystkich
wybieraj± na określon± kadencję. I rozwija się tam też nauka  - w końcu s±
tam studenci, rozumie pan, doktoranci, wykładowcy! I kultura nie umiera,
nie to, co u nas, i pisz± tam coś, i nie zapominaj± o naszym dziedzictwie...
A Anton Pietrowicz mówił nawet, że pewien znajomy inżynier przekazał
mu w tajemnicy, że jakoby oni tam wynaleĽli sposób na wychodzenie na

155
powierzchnię, sami stworzyli kombinezony ochronne, i ich ekspedycje
czasem pojawiaj± się w metrze... Zgodzi się pan, że brzmi to
nieprawdopodobnie?! - na wpół pytaj±cym tonem dodał Michaił
Porfiriewicz, zagl±daj±c w oczy Artemowi, który ujrzał w jego spojrzeniu
tyle jakiejś tęsknoty, tyle nieśmiałej, zmęczonej nadziei, że lekko odkaszln±ł
i odparł z możliwie największym przekonaniem:
- Dlaczego? Brzmi zupełnie realnie! Jest przecież na przykład Polis.
Słyszałem, że tam też...
- Tak, Polis to cudowne miejsce, tylko jak tam się teraz dostać? Do tego
mówiono mi, że w Radzie władzę znów przejęli wojskowi...
- W jakiej Radzie? - podniósł brwi Artem.
- No, jak to? Polis jest rz±dzona przez Radę złożon± z ludzi z
największym autorytetem. A tam, wie pan, największy autorytet maj± albo
bibliotekarze, albo wojskowi. No, o Bibliotece to pan na pewno wszystko
wie, nie ma sensu o niej opowiadać, ale drugie wejście do Polis znajdowało
się kiedyś w samym budynku Ministerstwa Obrony, jeśli dobrze pamiętam,
albo w każdym razie gdzieś niedaleko, i części generalicji udało się wtedy
ewakuować. Na samym pocz±tku władzę przejęli wojskowi, w Polis dość
długo panowała taka, wie pan, junta. Ale ludziom jakoś nie bardzo się
podobały te ich rz±dy, były zamieszki, dosyć krwawe, ale to było dawno, na
długo przed wojn± z czerwonymi. Wtedy poszli na ustępstwa, i utworzono
właśnie tę Radę. I tak się złożyło, że powstały w niej dwie frakcje:
bibliotekarze i wojskowi. Dziwne to, oczywiście, poł±czenie. Wie pan,
w±tpię, żeby ci wojskowi w swoim dotychczasowym życiu spotkali wielu
żywych bibliotekarzy. A tu tak się złożyło. I między tymi frakcjami s±,
rzecz jasna, wieczne kłótnie: to jedni bior± górę, to drudzy. Kiedy była
wojna z czerwonymi, obrona była ważniejsza niż kultura i przewaga była po
stronie generałów. Zacz±ł się pokój: bibliotekarze odzyskali wpływy. I tak
tam u nich jest, rozumie pan, jak wahadło. Teraz przypadkiem usłyszałem,
że to wojskowi maj± silniejsz± pozycję, i znów wprowadzaj± dyscyplinę,
wie pan, godzinę policyjn± i inne radości życia

- uśmiechn±ł się lekko
Michaił Porfiriewicz.  - Dotrzeć tam jest teraz równie trudno jak do
Szmaragdowego Grodu... My tak między sob± nazywamy Uniwersytet, i te
stacje obok niego, dla żartu... Bo przecież trzeba iść albo przez Linię
Czerwon±, albo przez Hanzę, ale tamtędy się nie da tak po prostu przejść,
sam pan rozumie. Kiedyś, zanim nastali faszyści, można było iść przez
Puszkińsk± na Czechowsk±, a tam do Borowickiej jest jedna stacja.
Nieprzyjemny jest wprawdzie ten tunel, ale kiedy byłem młodszy, to
zdarzało się, że tamtędy chadzałem.
Artem nie omieszkał zainteresować się, co takiego nieprzyjemnego było
we wspomnianym tunelu, i staruszek niechętnie odpowiedział:

156
- Rozumie pan, tam wprost pośrodku tunelu stoi poci±g, spalony. Dawno
już tam nie byłem, nie wiem jak jest teraz, ale kiedyś leżały w nim i
siedziały na ławkach zwęglone ludzkie ciała... Coś strasznego. Sam nie
wiem, jak to się stało, i znajomych pytałem, co tam się wydarzyło, ale nikt
nie potrafił mi tego wyjaśnić. Przez ten poci±g bardzo ciężko przejść, a
obejść go nijak nie można, bo tunel zacz±ł się osypywać, i wszystko wokół
wagonów jest zawalone ziemi±. A w samym poci±gu, to jest w wagonach,
dziej± się różne straszne rzeczy, których nie podejmuję się wyjaśnić, bo tak
w ogóle to jestem ateist±, wie pan, i we wszystkie te mistyczne bzdury nie
wierzę, dlatego wtedy obwiniałem o to szczury, różne stwory... A teraz już
niczego nie jestem pewny.
Te słowa nastroiły Artema na mroczne wspomnienia o szumie w
tunelach na jego linii, i wreszcie nie wytrzymał i opowiedział o tym, co
stało się z jego oddziałem, a potem z Burbonem i, zawahawszy się jeszcze
przez chwilę, spróbował powtórzyć wyjaśnienie zaproponowane przez
Chana.
- Ależ co pan, co pan, toż to kompletne brednie! - machn±ł ręk± Michaił
Porfiriewicz, surowo marszcz±c brwi.
  - Słyszałem już o takich rzeczach.
Pamięta pan, jak panu mówiłem o Jakowie Josipowiczu? A więc, on jest
fizykiem i wyjaśniał mi, że takie zakłócenia psychiki s± możliwe, kiedy
ludzi poddaje się działaniu dĽwięku o bardzo niskich, niesłyszalnych dla
ludzi, częstotliwościach, jeśli się nie mylę, około siedmiu herców, chociaż z
moj± dziuraw± pamięci±... A dĽwięk może się tworzyć sam z siebie, z
powodu naturalnych procesów, na przykład ruchów tektonicznych, czy
czegoś takiego, ja wtedy, rozumie pan, nie słuchałem zbyt uważnie... Ale
żeby dusze zmarłych? I to w rurach? Pozwoli pan...
Z tym staruszkiem bardzo interesuj±co mijał czas. O tym, o czym
opowiadał, Artem od nikogo wcześniej nie słyszał, a i na metro patrzył z
jakiejś innej perspektywy, staroświeckiej, zabawnej, i wci±ż najwidoczniej
ci±gnęło go na górę, zaś tutaj było mu ci±gle tak nieswojo, jak w pierwszych
dniach. I Artem, który często wspominał spór Suchego i Huntera, zapytał
go:
- A jak pan myśli... Czy my... to znaczy, ludzie... Czy my jeszcze tam
wrócimy? Na górę? Uda nam się przeżyć i wrócić?
I natychmiast pożałował, że zadał to pytanie, gdyż jakby podcięło ono
staruszkowi skrzydła: zgarbił się i cicho, przeci±głym głosem, w którym nie
było życia, odparł:
- Nie wydaje mi się. Nie wydaje mi się.
- Ale było też metro w innych miastach, tak słyszałem, w Petersburgu i
w Mińsku, i w Nowogrodzie
  - wymieniał Artem wyuczone na pamięć
nazwy, które od zawsze były dla niego pust± skorup±, łupin±, która nigdy
nie kryła w sobie sensu.

157
- Ach, Pitier, jakież to było piękne miasto!
  - nie odpowiadaj±c, tęsknie
westchn±ł Michaił Porfiriewicz.
  - Rozumie pan, Sobór Izaaka... A
Admiralicja, ta iglica... Cóż za gracja, jaki wdzięk! A wieczorami na
Newskim Prospekcie: ludzie, gwar tłumu, śmiech, dzieci jedz± lody, młode
dziewczyny, takie smukłe... Słychać muzykę... Szczególnie latem, tam
rzadko jest ładna pogoda w lecie: tak, żeby było słońce i czyste niebo, ale
kiedy już jest... I tak, wie pan, lekko się oddycha...
Jego oczy zatrzymały się na Artemie, ale wzrok szedł dalej i rozpływał
się w złudnej dali, gdzie z półprzejrzystej porannej mgiełki wyłaniały się
ogromne sylwetki dawno już obróconych w pył gmachów, i Artemowi
wydało się, że zaraz obejrzy się przez ramię i przed nim też pojawi się ten
zachwycaj±cy obraz. Staruszek zamilkł i ciężko westchn±ł, a Artem nie
chciał już go wci±gać we wspomnienia.
- Tak, rzeczywiście były też i inne sieci metra poza moskiewskim. Może
gdzieś jeszcze jacyś ludzie się uratowali... Ale proszę pomyśleć, młody
człowieku! - Michaił Porfiriewicz podniósł w górę żylasty  palec. - W
końcu tyle lat minęło, i nic. Ani widu, ani słychu. Czyżby przez tyle lat nas
nie znaleĽli, jeśli miałby kto szukać? Nie  - opuścił głowę - nie wydaje mi
się...
A potem, po jakichś pięciu minutach milczenia, prawie niesłyszalnie,
mówi±c raczej do siebie niż do Artema, westchn±ł:
- Boże, jaki piękny świat zniszczyliśmy...
W namiocie zapada ciężka cisza. Wanieczka, utulony ich cich± rozmow±,
spał z otwartymi ustami i lekko pochrapywał, z rzadka tylko zaczynaj±c
skomleć jak pies. Michał Porfiriewicz nie rzekł więcej ani słowa, i choć
Artem był pewny, że jeszcze nie śpi, postanowił go nie niepokoić, tylko
zamkn±ł oczy i próbował zasn±ć.
Myślał, że po tym wszystkim, co mu się przytrafiło w tym niemaj±cym
końca dniu, sen przyjdzie natychmiast, ale czas ci±gn±ł się powolutku,
materac, który niedawno wydawał się miękki, uciskał mu bok, i przyszło
mu się sporo powiercić, nim wreszcie znalazł wygodn± pozycję. A w uszach
wci±ż huczały mu ostatnie, smutne słowa staruszka. Nie. Nie wydaje mi się.
Nie wróc± już rozświetlone bulwary, wspaniałe dzieła architektury, lekka,
odświeżaj±ca bryza w letni ciepły wieczór, mierzwi±ca włosy i głaszcz±ca
po twarzy, nie wróci już to niebo, już nigdy nie będzie takie, o jakim mówił
staruszek. Teraz niebo to zamykaj±ce się nad nimi, opl±tane sparciałymi
kablami, żebrowe sklepienie tuneli, i tak będzie zawsze. A wtedy było, jak
on to powiedział? Lazurowe? Czyste? Dziwne było to niebo, zupełnie jak
to, które Artem widział wtedy, na stacji Ogród Botaniczny, i też usiane
gwiazdami, lecz nie aksamitno-granatowe, lecz jasnobłękitne, skrz±ce się,
radosne... I budynki były rzeczywiście ogromne, ale nie przytłaczały swoj±
mas±, były jasne, lekkie, jakby utkane z powietrza, unosiły się, prawie

158
odrywaj±c się od ziemi, ich kontury rozmywały się nieskończenie wysoko.
A dokoła było tylu ludzi! Artem nigdy wcześniej nie miał okazji widzieć tak
wielu ludzi naraz, może tylko w Kitaj-Gorodzie, ale tutaj było ich jeszcze
więcej, cała przestrzeń u stóp gigantycznych budynków i między nimi była
wypełniona ludĽmi. Kręcili się wszędzie, a dzieci było wśród nich
rzeczywiście wyj±tkowo dużo, jadły coś, pewnie wspomniane lody. Artem
chciał nawet poprosić jedno z nich, żeby dało mu spróbować, bo sam nigdy
nie jadł prawdziwych lodów, a kiedy był mały, bardzo chciał choć
odrobinkę. Ale nie było sk±d ich wzi±ć, fabryki słodyczy już od dawna
produkowały tylko szczury i pleśń, pleśń i szczury. A te małe dzieci, liż±c
swoje smakołyki, ci±gle uciekały przed nim ze śmiechem, zręcznie się
wyślizguj±c, i nie udało mu się nawet zajrzeć w niczyj± twarz. I Artem już
nie wiedział, co on właściwie próbuje zrobić: zjeść kawałek loda, czy
zajrzeć któremuś dziecku w twarz, zobaczyć, czy te dzieci w ogóle je
maj±... I nagle ogarn±ł go strach.
Lekkie sylwetki budynków zaczęły powoli gęstnieć, ciemnieć, i po
jakimś czasie wisiały już groĽnie nad nim, a potem zaczęły się zacieśniać,
coraz bardziej i bardziej. Artem ci±gle gonił dzieci, i zaczęło mu się
wydawać, że dzieci nie śmiej± się dĽwięcznie i radośnie, a złośliwie i
złowrogo. Zebrał wtedy wszystkie siły i jednak złapał któregoś chłopczyka
za rękaw. Ten wił się i wyrywał jak diabeł, ale ścisn±wszy mu gardło
stalowym uściskiem, Artemowi udało się jednak zajrzeć złapanemu w
twarz. Był to Wanieczka. Rykn±ł i odsłoniwszy zęby wykręcił szyję i
próbował wgryĽć się Artemowi w rękę. Wtedy Artem w panice odepchn±ł
go precz, a ten, wstaj±c z kolan, zadarł do tyłu głowę i rozległo się to samo
przeci±głe, straszliwe wycie, przed którym Artem uciekł z WOGN-u... I
dzieci, które biegały chaotycznie dookoła, zaczęły się zatrzymywać i
powolutku, bokiem, nie patrz±c w jego kierunku, zbliżać się do niego, zaś
za ich plecami wznosiły się, zupełnie już teraz czarne grupy budynków,
które też jakby ruszyły w jego kierunku... A potem dzieci, które teraz
wypełniały tę niewielk± już swobodn± przestrzeń między gigantycznymi
cielskami domów, podchwyciły wycie Wanieczki, napełniaj±c go zwierzęc±
nienawiści± i obezwładniaj±c± tęsknot±, aż wreszcie zaczęły sun±ć w
kierunku Artema. Nie miały twarzy, tylko czarne skórzane maski z
wyciętymi otworami ust i błyszcz±cymi, czarnymi okr±głymi oczami, bez
białek i Ľrenic.
I znów rozległ się głos, którego Artem nijak nie mógł rozpoznać: był
cichy, i to straszne wycie go zagłuszało, lecz głos upor­czywie powtarzał
ci±gle to samo, i wsłuchuj±c się w niego, staraj±c się nie zwracać uwagi na
zbliżaj±ce się dzieci, Artem zacz±ł w końcu rozumieć, co mówił. "Musisz
iść". A potem jeszcze raz. I jeszcze. I Artem poznał ten głos. Głos Huntera.
Otworzył oczy i zrzucił kołdrę. W namiocie było ciemno i bardzo
duszno, głowa zrobiła mu się ciężka jak z ołowiu, myśli płynęły leniwie i

159
ociężale. Artem nijak nie mógł dojść do siebie, poj±ć, jak długo spał, czy
pora już wstawać i ruszać w drogę, czy też można jeszcze obrócić się na
drugi bok i czekać aż przyśni mu się coś weselszego.
Wtem zasłona namiotu podniosła się i w utworzonej w ten sposób
szczelinie pojawiła się głowa pogranicznika, który wpuścił ich na KuĽniecki
Most. Konstatntin... jak mu tam było po ojcu?
- Michaile Porfiriewiczu! Michaile Porfiriewiczu! Wstawaj, szybko!
Michaile Porfiriewiczu! Co on, umarł, czy co?  - i, nie zwracaj±c uwagi na
gapi±cego się na niego z przestrachem Artema, wlazł do namiotu i zacz±ł
trz±ść śpi±cym staruszkiem.
Pierwszy obudził się Wanieczka i zamuczał z niezadowoleniem. Strażnik
nie zwrócił na niego uwagi, a kiedy Wanieczka chciał poci±gn±ć go za rękę,
wymierzył mu siarczysty policzek. Wtedy wreszcie obudził się staruszek.
- Michaile Porfiriewiczu! Wstawaj szybciej!

- szepn±ł trwożliwie
pogranicznik. - Trzeba uciekać! Czerwoni wnieśli o wydanie cię za
rzucanie kalumnii i wrog± propagandę. Mówiłem przecież, ostrzegałem cię:
no, chociaż tutaj, chociaż na naszej parszywej stacji nie opowiadaj o tym
swoim Uniwersytecie! Posłuchasz ty mnie kiedyś?
- Pan pozwoli, Konstantinie Aleksiejewiczu, o co chodzi?
  - staruszek
pokręcił głow± z zakłopotaniem i stękaj±c podniósł się z posłania.

-
 Przecież nic nie mówiłem, żadnej propagandy nie uprawiałem, niech Bóg
broni, tak tylko młodemu człowiekowi opowiedziałem, ale po cichu, bez
świadków...
- Młodego człowieka też ze sob± zabierz! Przecież wiesz co za stację tu
mamy po s±siedzku. Wezm± cię na Łubiankę i flaki z ciebie wypruj±, a tego
twojego chłopaka to od razu pod ścianę postawi±, żeby nie gadał co nie
trzeba! Szybciej, czemu się guzdrzesz, zaraz tu będ±! Na razie jeszcze radz±,
co by tu wytargować od czerwonych w zamian, więc się pośpiesz!
Artem w tej chwili już stał z plecakiem na ramionach. Nie wiedział tylko,
czy wyj±ć broń, czy też obejdzie się bez tego. Staruszek też się ożywił i w
ci±gu minuty kroczyli już po torach, przy czym Konstantin Aleksiejewicz
własnoręcznie zatykał Wanieczce usta, robi±c przy tym miny męczennika, a
dziadek spogl±dał na niego z niepokojem, obawiaj±c się, czy pogranicznik
nie skręci chłopcu karku.
W tunelu prowadz±cym do Puszkińskiej stacja była o wiele lepiej
umocniona. Minęli tu dwa posterunki, sto i dwieście metrów od wejścia. Na
bliższym było betonowe umocnienie, osłona stanowiska strzeleckiego, która
przecinała tory i zostawiała tylko w±skie przejście przy ścianie, z lewej za
ni± był telefon z przewodem ci±gn±cym się do samego KuĽnieckiego
Mostu, na pewno do sztabu, skrzynie z amunicj± i drezyna, patroluj±ca owe
sto metrów. Na następnym  - zwykłe worki z piaskiem, cekaem i reflektor,

160
tak jak z drugiej strony. W obu wartowniach stali strażnicy, ale Konstantin
Aleksiejewicz przeprowadził ich przez wszystkie blokady, doprowadził do
granicy i powiedział zmęczonym głosem:
- ChodĽmy, pójdę z tob± pięć minut. Obawiam się, że nie będziesz mógł
się tu więcej pokazywać, Michaile Porfiriewiczu
  - mówił pogranicznik,
kiedy powoli szli w kierunku Puszkińskiej.  - Jeszcze ci starych grzeszków
nie wybaczyli, a ty znowu zaczynasz. Słyszałeś? Towarzysz Moskwin
osobiście o ciebie pytał. No, dobra, coś wymyślimy. Uważaj na tej
Puszkińskiej! - rzucił na drogę, odł±czaj±c się od nich i znikaj±c w
mroku. - PrzejdĽ przez ni± jak najszybciej! Nasi się ich, widzisz, boj±! No,
bywaj!
Na razie nie było się dok±d śpieszyć, i uciekinierzy zwolnili kroku.
- W jaki sposób zalazł im pan tak za skórę?  - spytał Artem, spogl±daj±c
z ciekawości± na staruszka.
- Widzi pan, po prostu nie darzę ich zbytni± sympati±, i kiedy była
wojna... Ogólnie rzec bior±c, rozumie pan, w naszym klubie napisaliśmy
pewne teksty... A Anton Pietrowicz, kiedy jeszcze mieszkał na
Puszkińskiej, miał dostęp do maszyny drukarskiej. Wtedy na Puszkińskiej
była taka maszyna, jacyś szaleńcy przytaszczyli j± z redakcji "Izwiestii"... I
on te teksty drukował.
- A granica u czerwonych tak niegroĽnie wygl±da: stoi dwóch ludzi i
wisi flaga, żadnych umocnień, nic, nie to, co w Hanzie...

- wspomniał
nagle Artem.
- Rozumie się! Z tej strony s± nieszkodliwi, bo granice musz± być
szczególnie szczelne nie od zewn±trz, a od   środka - uśmiechn±ł się
ironicznie Michaił Porfiriewicz. - Więc tam maj± umocnienia, a tutaj tylko
dekoracje.
Dalej szli w ciszy, każdy myślał o swoich sprawach. Artem
przysłuchiwał się temu, co mówił mu tunel. Ale, dziwna rzecz, zarówno ten,
jak i poprzedni, wiod±cy od Kitaj-Gorodu do KuĽnieckiego Mostu, były
jakieś puste, zupełnie nic nie dało się w nich wyczuć, nic ich nie
wypełniało, była to tylko bezduszna konstrukcja...
Potem wrócił myślami do dopiero co widzianego koszmaru. Jego
szczegóły już zatarły mu się w pamięci, zostało tylko niewyraĽne, straszne
wspomnienie o dzieciach bez twarzy i jakichś czarnych kształtach na tle
nieba. Ale ten głos...
Nie udało mu się jednak dokończyć myśli. Przed nimi dał się słyszeć
znajomy wstrętny pisk i szelest pazurków, potem doleciał do nich dusz±cosłodkawy odór rozkładaj±cych się ciał, i kiedy słabe światło latarki dosięgło
wreszcie miejsca, z którego dochodził te dĽwięki, pojawił się przed nimi

161
taki widok, że Artem zawahał się, czy nie lepiej byłoby wrócić do
czerwonych.
Pod ścian± tunelu, twarzami do ziemi, leżały rzędem trzy spuchnięte
ciała. Ręce, zwi±zane drutem za plecami, były już mocno obgryzione przez
szczury. Przyciskaj±c do nosa rękaw kurtki, by nie czuć ciężkiego,
obrzydliwie słodkawego zapachu, Artem pochylił się nad ciałami i
poświecił na nie. Były rozebrane do bielizny, a na ich ciałach nie było widać
żadnych ran. Lecz włosy na głowie każdego z nich były sklejone zakrzepł±
krwi±, szczególnie gęst± wokół czarnej plamy śladu po kuli.
- W tył głowy
  - stwierdził Artem, staraj±c się, by jego głos brzmiał
spokojnie, i czuj±c, że robi mu się teraz niedobrze.
Michaił Porfiriewicz zakrył usta ręk±, i oczy zrobiły mu się mokre.
- Co oni robi±, Boże mój, co oni robi±!

- odezwał się zdławionym
głosem. - Wanieczka, nie patrz, nie patrz, chodĽ tu!
Ale Wanieczka, nie okazuj±c najmniejszego niepokoju, ukucn±ł obok
najbliższego trupa i zacz±ł w skupieniu popychać go palcem i żywo
gulgotać.
¦wiatło latarki prześlizgnęło się po ścianie i oświetliło kawałek grubego
papieru pakowego, przyklejony dokładnie nad ciałami, na wysokości oczu.
U góry, ozdobiony podobiznami orłów z rozpostartymi skrzydłami, widniał
napisany gotyckim szryftem nagłówek: "Vierter Reich", a potem już po
rosyjsku: "Żadnych czarnych mend bliżej niż trzysta metrów od Wielkiej
Rzeszy!", i barwnym drukiem wspomniany już znak: "Przejścia nie ma"
  -
 czarna sylwetka człowieka w przekreślonym kole.
- Łajdaki - wycedził przez zaciśnięte zęby Artem.
  - Za co, za włosy
innego koloru?
Staruszek tylko pokręcił z przygnębieniem głow± i poci±gn±ł za kołnierz
Wanieczkę, któremu tak się spodobało badanie ciał, że nijak nie chciał
wstawać.
- Widzę, że nasza maszyna drukarska wci±ż działa
  - ponuro zauważył
Michaił Porfiriewicz, i ruszyli dalej.
Szli coraz wolniej, tak że dopiero po dwóch minutach ukazała się
namalowana na ścianie czarn± farb± sylwetka orła i napis
"300 m".
- Jeszcze trzysta metrów

- zauważył Artem, wsłuchuj±c
niepokojem w odgłosy szczekania psa, które dochodziły z oddali.
się
z
Kiedy do stacji było ponad sto metrów, w oczy zaświeciło im ostre
światło, i zatrzymali się.

162
- Ręce za głowę! Stać spokojnie!
  - rykn±ł wzmocniony megafonem
głos.
Artem posłusznie położył obie dłonie na potylicy, a Michaił Porfiriewicz
podniósł ręce do góry.
- Powiedziałem, wszyscy ręce za głowę! Powoli idĽcie naprzód!
Żadnych gwałtownych ruchów!  - ci±gle wydzierał się głos, a Artem nijak
nie mógł zauważyć, kto mówi, gdyż światło mieli skierowane prosto w
twarz i ostry ból oczu zmuszał do patrzenia w dół.
Kiedy przeszli małymi kroczkami pewn± odległość, znów pokornie
znieruchomieli, i reflektor został skierowany w bok.
Zbudowano tu cał± barykadę, na pozycjach stało dwóch krzepkich
strzelców z karabinami i jeszcze jeden człowiek z kabur± na pasie, wszyscy
w wojskowych panterkach i czarnych beretach, założonych na bakier na
krótko ostrzyżone głowy. Na ich rękawach widniały białe opaski z czymś
podobnym do niemieckiej swastyki, lecz nie z czterema końcami, a z
trzema. Kawałek dalej widać było ciemne sylwetki jeszcze paru ludzi, u nóg
jednego z nich siedział nerwowo skoml±cy pies. ¦ciany dookoła były
pomazane krzyżami, orłami, hasłami i przekleństwami pod adresem
wszystkich nie-Rosjan. To ostatnie nieco zaskoczyło Artema, bo część
napisów była po niemiecku. W widocznym miejscu, pod osmalon± płacht± z
sylwetk± orła i trójramienn± swastyk±, stał podświetlony plastikowy znak z
nieszczęsnym czarnym człowiekiem, i Artem pomyślał, że to pewnie ich
odpowiednik k±cika z ikonami.
Jeden z pograniczników zrobił krok do przodu i wł±czył dług±,
przypominaj±c± pałkę, latarkę, trzymaj±c j± w zgiętej ręce na wysokości
głowy. Nie śpiesz±c się obszedł cał± trójkę, przygl±daj±c się badawczo ich
twarzom, widocznie próbuj±c wyszukać u nich jakieś niesłowiańskie rysy.
Jednak rysy mieli wszyscy, może za wyj±tkiem Wanieczki, którego twarz
nosiła znamię jego choroby, względnie rosyjskie, dlatego zabrał latarkę i z
rozczarowaniem wzruszył ramionami.
- Dokumenty! - zaż±dał.
Artem posłusznie wyci±gn±ł paszport, Michaił Porfiriewicz, spóĽniony,
zacz±ł szukać swojego w wewnętrznej kieszeni, aż wreszcie także go
znalazł.
- A gdzie macie dokumenty na to?
  - dowódca ze wstrętem pokazał na
Wanieczkę.
- Rozumie pan, rzecz w tym, że chłopiec  ma... - zacz±ł wyjaśniać
staruszek.
- Milczeeeć! Zwracać się do mnie: "panie oficerze"! Na pytania
odpowiadać krótko!
  - wrzasn±ł na niego pogranicznik, i latarka
podskoczyła mu w dłoniach.

163
- Panie oficerze, widzi pan, chłopiec jest chory, nie ma paszportu, jest
jeszcze mały, rozumie pan, ale proszę spojrzeć, jest tu u mnie wpisany, o,
proszę... - zacz±ł paplać speszony Michaił Porfiriewicz, patrz±c przymilnie
na oficera i staraj±c się odnaleĽć w jego oczach choć iskierkę empatii.
Ale ten stał w miejscu, wyprostowany i twardy jak skała, twarz też jakby
mu skamieniała, i Artem znów poczuł chęć zabicia żywego człowieka.
- Gdzie zdjęcie? - splun±ł oficer, doszedłszy do właściwej stronicy.
Wanieczka, który do tej chwili stał spokojnie, w skupieniu przypatrywał
się sylwetce psa i od czasu do czasu gulgotał z zachwytem, przerzucił swoj±
uwagę na pogranicznika i, ku przerażeniu Artema, obnażył zęby i zacz±ł
wydawać gniewne dĽwięki. Artem nagle tak się o niego przestraszył, że
zapomniał o całej swojej niechęci do tego stworzenia i o tym, że sam parę
razy z trudem powstrzymał się od wymierzenia mu porz±dnego kopniaka.
Celnik zrobił mały krok w tył, popatrzył wrogo na Wanieczkę i wycedził:
- Zabierzcie go. Natychmiast. Albo ja to zrobię.
- Proszę wybaczyć, panie oficerze, on nie wie, co robi  - ze zdziwieniem
usłyszał Artem swój głos.
Michaił Porfiriewicz spojrzał na niego z wdzięczności±, a pogranicznik,
szybko przejrzawszy jego paszport, oddał go Artemowi i chłodno
powiedział:
- Do was nie mam pytań. Możecie przejść.
Artem zrobił parę kroków naprzód i stan±ł, czuj±c że nogi odmawiaj± mu
posłuszeństwa. Oficer obojętnie odwrócił się do niego plecami i powtórzył
pytanie o fotografię.
- Widzi pan, rzecz w tym...

- zacz±ł Michaił Porfiriewicz, lecz
spostrzegłszy bł±d, poprawił się:  - Panie oficerze, rzecz w tym, że my tam
nie mamy fotografa, a na innych stacjach to kosztuje niewiarygodnie drogo,
ja po prostu nie mam pieniędzy, żeby zrobić zdjęcie...
- Rozbierać się! - przerwał tamten.
- Słucham? - łami±cym się głosem spytał Michaił Porfiriewicz, i
zadrżały mu nogi.
Artem zdj±ł plecak i postawił go na ziemi, kompletnie nie myśl±c o tym,
co robi. S± takie rzeczy, których nie chcesz robić, przysięgasz, że ich nie
zrobisz, zabraniasz sobie, a potem to nagle dzieje się samo. Nie da się ich
nawet przeanalizować, nie podlegaj± procesom myślowym: dziej± się i już,
pozostaje tylko patrzeć na siebie ze zdziwieniem i zapewniać, że nie ma w
tym twojej winy, po prostu samo się stało.
Jeśli ich teraz rozbior± i zaprowadz±, tak jak tamtych, na trzechsetny
metr, Artem wyci±gnie z plecaka automat, przeł±czy bezpiecznik na ogień

164
automatyczny i postara się zabić jak najwięcej tych nieludzi w mundurach,
zanim go zastrzel±. Nic poza tym nie miało znaczenia. Nieważne było, że
odk±d poznał Wanieczkę i staruszka min±ł zaledwie dzień. Nieważne, że go
zabij±. Co będzie z WOGN-em? Nie można myśleć o tym, co będzie potem.
S± rzeczy, o których lepiej po prostu nie myśleć.
- Rozbierać
 Przeszukanie!
się!
  - wyraĽnie
artykułuj±c
powtórzył
oficer. -
- Niech pan pozwoli... - zaj±kn±ł się Michaił Porfiriewicz.
- Milczeeeć! - wrzasn±ł tamten. - Szybciej! - i podkreślaj±c swoje
słowa czynem, wyci±gn±ł z kabury pistolet.
Staruszek zacz±ł pośpiesznie rozpinać guziki kurtki, a pogranicznik
skierował rękę z pistoletem w bok i w milczeniu obserwował, jak ten
zdejmuje kamizelkę, niezdarnie skacz±c na jednej nodze zzuwa buty i waha
się, czy rozpinać pasek od spodni.
- Szybciej! - sykn±ł gniewnie oficer.
- Ale... Niezręcznie tak... Rozumie  pan... - zacz±ł Michaił
Porfiriewicz, ale pogranicznik, wychodz±c w końcu z siebie, mocno uderzył
go pięści± w zęby.
Artem rzucił się do przodu, ale wtedy z tyłu złapały go dwie silne ręce, i
choćby nie wiem jak starał się wyrwać, wszystko na próżno.
Wtedy stało się coś nieoczekiwanego. Wanieczka, który był prawie dwa
razy niższy od bandyty w czarnym berecie, nagle wyszczerzył zęby i ze
zwierzęcym rykiem rzucił się na prześladowcę. Ten zupełnie nie spodziewał
się takiej szybkości po chorym chłopcu, i Wanieczce udało się wczepić
zębami w jego lew± rękę, a nawet uderzyć go dłoni± w pierś. Jednak po
chwili oficer opamiętał się, odrzucił Wanieczkę od siebie, zrobił krok do
tyłu, wyci±gn±ł rękę z pistoletem przed siebie i nacisn±ł spust.
Wystrzał, wzmocniony echem pustego tunelu, prawie rozerwał mu
bębenki, ale Artemowi wydało się, że mimo to słyszy jak Wanieczka,
siadaj±c na ziemi, cicho westchn±ł. Pochylił jeszcze głowę w dół, trzymaj±c
się obiema rękoma za brzuch, kiedy oficer czubkiem buta przewrócił go na
wznak i z wyrazem obrzydzenia na twarzy nacisn±ł spust jeszcze raz,
celuj±c w głowę.
- Uprzedzałem was - rzucił chłodno Michaiłowi Porfiriewiczowi, który
zastygł w miejscu i z otwartymi ustami patrzył na Wanieczkę, wydaj±c z
piersi rzęż±ce dĽwięki.
W tym momencie Artemowi pociemniało przed oczami, i znalazł w sobie
tak± siłę, że zaskoczony żołnierz, który trzymał go z tyłu, o mało nie
poleciał na ziemię, kiedy ten rzucił się naprzód. Czas rozci±gn±ł się dla
Artema, i starczyło go akurat, żeby złapać za rękojeść automatu, i

165
szczękn±wszy bezpiecznikiem, puścić serię wprost przez plecak w
umundurowan± pierś oficera.
Zd±żył tylko z satysfakcj± zauważyć, jak na zieleni panterki pojawia się
przerywana linia dziur po kulach.

166
ROZDZIAŁ 9
DU STIRBST
- Przez powieszenie - zakończył komendant.
Bezlitośnie raż±c uszy, zagrzmiały oklaski.
Artem z trudem podniósł głowę i rozejrzał się dookoła. Otwierało mu się
tylko jedno oko, drugie zupełnie mu obrzmiało: przesłuchuj±cy starali się ze
wszystkich sił. Słyszał też nie najlepiej, dĽwięki przebijały się jakby przez
grub± warstwę waty. Zęby miał, zdaje się, w komplecie. Choć z drugiej
strony, po co mu teraz zęby. Znów ten sam jasny marmur, zwykły, obrzydły
już biały marmur. Masywne żelazne żyrandole pod sufitem, które kiedyś
pewnie świeciły elektrycznym światłem. Teraz tkwiły w nich dymi±ce
łojowe świece, a sklepienie nad nimi było zupełnie czarne. Na całej stacji
paliły się tylko dwa takie żyrandole, na samym jej końcu, gdzie w górę
biegły szerokie schody, i w miejscu, w którym stał Artem, pośrodku holu,
na stopniach ł±cznika prowadz±cego do bocznego przejścia na inn± linię.
Gęste półokr±głe arkady, prawie niewidoczne kolumny, mnóstwo
wolnego miejsca. Co to za stacja?
- Egzekucja odbędzie się jutro o godzinie pi±tej rano na stacji Twerska -
 uszczegółowił grubas stoj±cy obok komendanta.
Tak jak i jego naczelnik, był ubrany nie w zielon± panterkę, a w czarny
mundur z błyszcz±cymi żółtymi guzikami. Również ci dwaj mieli czarne
berety, nie były jednak tak duże i zgrzebne jak te należ±ce do żołnierzy w
tunelu.
Było tu bardzo wiele wizerunków orłów, trójramiennych swastyk,
wszędzie hasła i sentencje, pedantycznie, z lubości± wykaligrafowane
gotykiem.
Z wysiłkiem koncentruj±c się na rozmywaj±cych mu się przed oczami
literach, Artem przeczytał: "METRO DLA ROSJAN!", "CZARNUCHY
NA POWIERZCHNIĘ!", "¦MIERĆ SZCZUROJADOM!". Były też inne, o
bardziej abstrakcyjnej treści: "NAPRZÓD, DO OSTATNIEJ WALKI O
WIELKO¦Ć ROSYJSKIEGO DUCHA!", "OGNIEM I MIECZEM
ZAPROWADZIMY
W
METRZE
PRAWDZIWIE
ROSYJSKI
PORZˇDEK", potem jeszcze coś z Hitlera, po niemiecku, i względnie
neutralne "W ZDROWYM CIELE ZDROWY DUCH!". Szczególne
wrażenie zrobił na nim podpis pod umiejętnie wykonanym portretem
mężnego wojownika o potężnej szczęce i władczym podbródku i bardzo
stanowczo wygl±daj±cej kobiety. Byli pokazani z profilu, tak że mężczyzna
nieco zasłaniał swoj± bojow± koleżankę. "KAŻDY MĘŻCZYZNA

167
ŻOŁNIERZEM, KAŻDA KOBIETA MATKˇ ŻOŁNIERZA!" głosiło
hasło. Wszystkie te napisy i rysunki, nie wiedzieć czemu, zajmowały teraz
Artema o wiele bardziej niż słowa komendanta.
Na wprost niego, za ogrodzeniem szemrał tłum. Ludzi nie było tu zbyt
dużo, i wszyscy jakoś tak marnie ubrani, głównie w waciaki i zatłuszczone
spodnie robocze. Kobiet prawie nie było widać i, jeśli wierzyć hasłu,
żołnierzy wkrótce powinno zabrakn±ć. Głowa Artema opadła na pierś  - nie
miał już siły, żeby trzymać j± prosto; gdyby nie dwóch barczystych
konwojentów w beretach, trzymaj±cych go pod pachami, w ogóle by się
przewrócił.
Znów zaczęły się mdłości, zakręciło mu się w głowie, i nie mógł już
ironizować w duchu. Artem pomyślał, że zaraz, przy wszystkich tych
ludziach, zwymiotuje.
Tępa nieczułość na to, co się z nim dzieje, pojawiała się u Artema
stopniowo. Teraz czuł już tylko abstrakcyjne zainteresowanie tym, co go
otaczało, jak gdyby to wszystko nie przytrafiło się jemu, jak gdyby po
prostu czytał ksi±żkę. Los głównego bohatera interesował go oczywiście,
ale, gdyby zgin±ł, można by było po prostu wzi±ć z półki następn± powieść,
tak±, która kończy się dobrze.
A pocz±tek był taki, że długo i dokładnie bili go cierpliwi silni ludzie, zaś
inni ludzie, m±drzy i rozs±dni, zadawali mu pytania. Pokój był przezornie
wyłożony kafelkami niepokoj±co żółtego koloru, na pewno bardzo łatwo
było zmywać z nich krew, ale pozbyć się st±d jej zapachu było
niemożliwości±.
Na pocz±tek nauczyli go nazywać suchego mężczyznę z przylizanymi
jasnymi włosami i drobnymi rysami twarzy, który prowadził przesłuchanie,
"panem komendantem". Potem  - nie zadawać pytań, a tylko odpowiadać.
Potem - odpowiadać konkretnie na zadane pytanie, zwięĽle i na temat.
Tego zwięĽle i na temat uczyli go osobno, i Artem nie mógł poj±ć jak to się
stało, że wszystkie zęby zostały mu na swoich miejscach, choć kilka mocno
się chwiało i w ustach czuł ci±gle posmak krwi. Z pocz±tku próbował się
tłumaczyć, lecz wyjaśniono mu, że nie warto. PóĽniej próbował milczeć, ale
i to okazało się niewłaściwe, szybko się o tym upewnił. Bardzo bolało. To w
ogóle bardzo dziwne uczucie, kiedy bije cię w głowę silny, zdrowy
mężczyzna - nie tyle ból, co jakiś huragan, który wymiata wszystkie myśli i
rozbija w drzazgi uczucia. Prawdziwe męki przychodz± póĽniej.
Po jakimś czasie Artem wreszcie zrozumiał, co trzeba robić. Wszystko
było proste: należy tylko jak najlepiej spełniać oczekiwania pana
komendanta. Jeśli pan komendant pytał, czy to nie z KuĽnieckiego Mostu
przysłano tu Artema, należało tylko twierdz±co kiwn±ć głow±. Na to traciło
się mniej sił, a pan komendant nie marszczył w niezadowoleniu swojego
niew±tpliwie słowiańskiego nosa, zaś jego asystenci nie przysparzali

168
Artemowi kolejnych fizycznych cierpień. Jeśli pan komendant sugerował,
że Artema skierowano tu w celu zbierania danych wywiadowczych i
prowadzenia dywersji, na przykład organizacji zamachu na życie
kierownictwa Rzeszy (w tym i samego pana komendanta), należało znów
kiwn±ć potakuj±co, wtedy oprawca z zadowoleniem zacierał ręce, a
Artemowi oszczędzano drugie oko. Ale nie można było po prostu kiwać,
trzeba było uważnie słuchać, o co konkretnie pytał pan komendant, gdyż
jeśli Artem przytakiwał nie w porę, nastrój pana komendanta pogarszał się, i
jeden z jego pomocników próbował, na przykład, złamać Artemowi żebro.
Po półtorej godziny nieśpiesznej pogawędki, Artem nie czuł już swojego
ciała, kiepsko widział, nie najlepiej słyszał i prawie niczego nie rozumiał.
Kilka razy próbował stracić przytomność, ale cucili go lodowat± wod± i
amoniakiem. NajwyraĽniej był bardzo ciekawym rozmówc±.
W efekcie przesłuchuj±cy mieli o nim zupełnie fałszywe wyobrażenie:
widzieli w nim nieprzyjacielskiego szpiega i dywersanta, który zjawił się,
by zadać Czwartej Rzeszy zdradziecki cios w plecy, przez zgładzenie
kierownictwa zasiać chaos, i przygotować w ten sposób inwazję wroga.
Oczywistym celem było ustanowienie antynarodowego kaukaskosyjonistycznego reżimu na terytorium całego metra. Chociaż Artem w ogóle
mało co rozumiał z polityki, taki globalny cel wydał mu się godzien
szacunku, i zgodził się z nim. I dobrze zrobił, może to właśnie dlatego
wszystkie zęby ostatecznie zostały mu na miejscu. Po tym, gdy ostatnie
szczegóły spisku zostały odkryte, Artemowi pozwolono w końcu zemdleć.
Kiedy następnym razem udało mu się otworzyć oko, komendant już
kończył czytać wyrok. Kiedy tylko formalnościom stało się zadość, a
oficjalna data jego rozstania z tym światem została ogłoszona publicznie, na
głowę i twarz oskarżonego założono czarn± czapkę, i wizja znacznie mu się
pogorszyła. Nie było już na co patrzeć, co jeszcze wzmocniło mdłości. Z
trudem wytrzymawszy minutę, Artem przestał się opierać, jego ciałem
wstrz±snęły torsje i zwymiotował prosto na własne buty. Ochrona zrobiła
ostrożny krok w tył, a publiczność zaszemrała z oburzeniem. Przez ułamek
sekundy Artem czuł wstyd, a potem poczuł jak głowa gdzieś mu odpływa, a
kolana bezwolnie się pod nim uginaj±.
Silna ręka przytrzymała mu podbródek, i usłyszał znajomy głos, który
dĽwięczał teraz prawie w każdym jego śnie:
- ChodĽmy! ChodĽ ze mn±, Artem! Już po wszystkim. Wszystko dobrze.
Wstawaj! - mówił głos, a Artem wci±ż nie mógł znaleĽć sił, żeby wstać, a
nawet podnieść głowę.
Było bardzo ciemno  - pewnie przeszkadzała mu czapka, domyślił się.
Ale jak ma j± zdj±ć, przecież ręce ma zwi±zane za plecami? A zdj±ć j±
trzeba, żeby popatrzeć, czy to ten człowiek, czy tylko mu się wydaje.
- Czapka... - zajęczał w nadziei, że ów człowiek sam zrozumie.

169
Wtedy czarna zasłona przed oczami zniknęła, i Artem ujrzał przed sob±
Huntera. Nic się nie zmienił od czasu, kiedy Artem rozmawiał z nim
ostatnim razem, dawno, cał± wieczność temu, na WOGN-ie. Ale jak on się
tu dostał? Artem ciężko ruszył głow± i rozejrzał się. Znajdował się na
peronie tej samej stacji, na której odczytywano mu wyrok. Wszędzie wokół
leżały martwe ciała; tylko kilka świec na jednym z żyrandoli nadal dymiło.
Drugi był zgaszony. Hunter trzymał w prawej ręce ten sam pistolet, który
takie wrażenie zrobił na Artemie poprzednim razem, ten stieczkin, który
wydawał się tak olbrzymi przez długi, przykręcony do lufy tłumik i
zewnętrzny celownik laserowy. Myśliwy patrzył na Artema z niepokojem i
uwag±.
- Wszystko z tob± w porz±dku? Możesz iść?
- Tak. Bez problemu  - nadrabiał min± Artem, ale w tym momencie
interesowało go całkiem co innego. - Żyje pan? Wszystko się udało?
- Jak widzisz  - posłał mu zmęczony uśmiech Hunter.
  - Dziękuję ci za
pomoc.
- Ale przecież nie dałem rady  - pokręcił głow±, i gor±c± fal± ogarn±ł go
wstyd.
- Zrobiłeś wszystko, co mogłeś  - uspokajaj±co poklepał go po plecach
Hunter.
- A co stało się z moim domem? Co z WOGN-em?
- Wszystko jest w porz±dku, Artem. Wszystko już za nami. Udało mi się
zawalić wejście, i czarni nie mog± już wchodzić do metra. Jesteśmy
uratowani. ChodĽmy.
- A co się stało tutaj?
  - Artem rozgl±dał się dookoła, z przerażeniem
odkrywaj±c, że prawie cała sala jest zasłana trupami, i oprócz głosu jego i
Huntera, nie słychać ż±dnych dĽwięków.
- To nie ma znaczenia
  - Hunter twardo popatrzył mu w oczy.
  - Nie
powinieneś się tym niepokoić.  - Schyliwszy się, podniósł z posadzki swoj±
walizkę, w której leżał, lekko dymi±c, wojskowy erkaem. Z taśmy z
nabojami prawie nic nie zostało.
Myśliwy ruszył naprzód, i Artemowi pozostało tylko iść za nim.
Rozgl±daj±c się na boki, dostrzegł coś, czego wcześniej nie zauważył. Z
mostka, na którym stał, kiedy czytano mu wyrok, zwisało nad torami kilka
ciemnych sylwetek.
Hunter milcz±c szedł długimi krokami, jakby zapominaj±c o tym, że
Artem ledwo nad±ża. Choćby nie wiem jak się starał, odległość między nimi
wci±ż rosła, i Artem przestraszył się, że Myśliwy w końcu sobie pójdzie,
porzucaj±c go na tej strasznej stacji, której cała posadzka była zalana ślisk±,
ciepł± jeszcze krwi±, a mieszkańcy to same trupy. Czyżbym był tyle wart,

170
myślał Artem, czyżby moje życie znaczyło tyle, co życie ich wszystkich
razem wziętych? Tak, cieszył się, że został uratowany. Ale wszyscy ci
ludzie, zwaleni teraz bezładnie jak worki z gałganami na granitowy peron,
jeden na drugiego, na szyny, pozostawieni na wieczność w pozie, w jakiej
dosięgły ich kule Huntera
  - czy oni umarli, żeby on mógł żyć? Hunter z
tak± lekkości± dokonał tej wymiany, tak jak w szachach poświęca się kilka
słabych figur, żeby zbić tę siln±... Jest przecież tylko graczem, a metro to
jego szachownica i wszystkie figury należ± do niego, bo gra sam z sob±. Ale
w tym jest problem: czy Artem jest tak siln± i ważn± figur±, żeby uśmiercić
dla niego tylu ludzi? Odt±d ta wylana na zimny granit krew będzie pewnie
pulsować w jego żyłach
  - zupełnie jakby j± wypił, zabrał innym, żeby
przedłużyć swoje istnienie. Teraz już nigdy nie uda mu się ogrzać...
Artem zmusił się, żeby pobiec naprzód, żeby dogonić Huntera i zapytać,
czy będzie jeszcze kiedyś umiał się rozgrzać, czy przy każdym, nawet
najgorętszym ognisku będzie mu tak zimno i smutno, jak w mroĽn± zimow±
noc na opuszczonej stacyjce.
Lecz Hunter był wci±ż tak samo daleko z przodu, i Artemowi może
dlatego nie udawało się go dogonić, że ten opadł na cztery łapy i mkn±ł
przez tunel zręcznie, niczym jakieś zwierzę. Jego ruchy wydały się
Artemowi nieprzyjemnie podobne do ruchów... psa? Nie, szczura...
Boże...
- Pan jest szczurem?  - wyrwał się Artemowi straszliwy domysł, i sam
przestraszył się tego, co powiedział.
- Nie - usłyszał w odpowiedzi.
  - To ty jesteś szczurem. Szczur!
Tchórzliwy szczur!
- Tchórzliwy szczur!  - powtórzył ktoś pogardliwie prawie nad samym
uchem Artema i soczyście splun±ł.
Artem potrz±sn±ł głow± i natychmiast pożałował, że to zrobił.
Dotychczasowy słaby tępy ból ust±pił teraz miejsca istnej eksplozji.
Straciwszy kontrolę nad swoim ciałem, zacz±ł opadać do przodu, aż
płon±cym czołem dotkn±ł chłodnego żelaza. Powierzchnia była nierówna i
nieprzyjemnie uciskała czaszkę, ale studziła rozpalone ciało, Artem
znieruchomiał w tej pozycji na jakiś czas, nie maj±c siły zdecydować się na
cokolwiek więcej. Kiedy odpocz±ł, ostrożnie spróbował otworzyć nieco
lewe oko.
Siedział na ziemi, czołem opieraj±c się o kratę prowadz±c± w górę aż do
sklepienia i z obu stron zamykaj±c± niski i ciasny łuk między filarami. Przed
nim otwierał się widok na hol, z tyłu biegły tory. Wszystkie pobliskie
arkady widoczne naprzeciwko, jak i pewnie te z jego strony, były
przerobione na takie właśnie klatki. W każdej z nich siedziało po kilka osób.
Stacja była zupełnym przeciwieństwem tej, na której skazano go na śmierć.
Tamta była nie pozbawiona wdzięku, lekka, przestronna, pełna powietrza,

171
ze smukłymi kolumnami, szerokimi i wysokimi zaokr±glonymi arkadami, i
mimo słabego oświetlenia i pokrywaj±cych j± napisów i rysunków, w
porównaniu z obecn± wydawała się istn± sal± balow±. Tutaj wszystko
przytłaczało i przerażało: niskie, okr±głe jak w tunelu sklepienie, zaledwie
dwa razy wyższe od człowieka, masywne, grube filary, z których każdy był
o wiele szerszy niż wybite między nimi łuki. Przy tym były one wypchnięte
do przodu, i z wystaj±cych części wychodziły kraty zrobione z zespawanych
prętów zbrojeniowych. Sklepienie łuków ci±żyło ku ziemi, tak że można by
było bez trudu dosięgn±ć go rękami, gdyby nie miał ich skrępowanych
drutem za plecami. W nędznej celi, odciętej od holu krat±, oprócz Artema
znajdowało się dwóch ludzi. Jeden leżał na podłodze z twarz± schowan± w
stercie szmat, i wydawał z siebie krótkie, głuche jęki. Drugi, czarnooki i od
dawna niegolony brunet, siedział w kucki, oparty plecami o marmurow±
ścianę, i z żywym zainteresowaniem obserwował Artema. Wzdłuż klatek
przechadzało się dwóch krzepkich młodzieńców w panterkach i takich
samych beretach, jeden z nich na nawiniętej na rękę smyczy trzymał
wielkiego psa, od czasu do czasu każ±c mu siadać. To oni, jak się zdaje,
obudzili Artema.
To był sen. To był sen.
To wszystko mu się przyśniło.
Powiesz± go.
- Która godzina?  - spytał, z trudem ruszaj±c opuchniętym językiem i
patrz±c na czarnookiego.
- Półda dziesi±tyj  - chętnie odpowiedział tamten, wymawiaj±c słowa z
tym samym dziwnym akcentem, który Artem miał okazję słyszeć na KitajGorodzie: zamiast "o" - "a", zamiast "e" - "y". I dodał: - Wieczarym.
Pół do dziesi±tej. Dwie i pół godziny do dwunastej, i jeszcze pięć do...
do wykonania. Siedem i pół godziny. Nie, po tym liczeniu i myśleniu czasu
zostało jeszcze mniej.
Kiedyś Artem wci±ż próbował sobie wyobrazić, co powinien czuć, o
czym powinien myśleć człowiek skazany na śmierć, jedn± noc przed
egzekucj±? Strach? Nienawiść do oprawców? Skruchę?
W nim była tylko pustka. Serce ciężko waliło mu w piersi, w skroniach
huczało, w ustach powoli zbierała się krew, póki jej nie połykał. Krew miała
zapach mokrego, zardzewiałego żelaza. Czy może to wilgotne żelazo miało
zapach świeżej krwi?
Powiesz± go. Zabij±.
Więcej go nie będzie.
Uświadomić to sobie, wyobrazić - niemożliwe.

172
Wszyscy i każdy z osobna rozumie, że śmierć jest nieunikniona. W
metrze śmierć była codzienności±. Ale zawsze wydaje się, że tobie nie
przytrafi się żaden nieszczęśliwy wypadek, że kule cię omin±, choroba cię
nie dotknie. A śmierć ze starości nie przyjdzie tak szybko, można o tym
nawet nie myśleć. Nie da się żyć w ci±głej świadomości swojej
śmiertelności. Trzeba o tym zapomnieć, a jeśli takie myśli mimo wszystko
się pojawiaj±, trzeba je przepędzać, trzeba je zagłuszać, inaczej mog±
zapuścić korzenie w świadomości i rozrosn±ć się, a ich jadowite zarodniki
zatruj± życie temu, kto im się podda. Nie wolno myśleć o tym, że i ciebie
czeka śmierć. Inaczej można postradać zmysły. Tylko jedno ratuje
człowieka od szaleństwa: nieświadomość. Życie skazanego na śmierć,
którego strac± za rok, i on o tym wie, życie śmiertelnie chorego, któremu
lekarze powiedzieli, ile mu zostało, życie tych ludzi różni się od życia
zwykłego człowieka tylko jednym: ci pierwsi dokładnie, lub w przybliżeniu
wiedz± kiedy umr±, zaś zwykły człowiek tkwi w niewiedzy, i dlatego
wydaje się mu, że może żyć wiecznie, chociaż nie jest wykluczone, że
następnego dnia zginie w wypadku. Straszna jest nie sama śmierć. Straszne
jest jej oczekiwanie.
Za siedem godzin.
Jak to zrobi±? Artem nie bardzo wiedział, jak wiesza się ludzi. U nich na
stacji było raz rozstrzelanie zdrajcy, ale Artem był wtedy jeszcze mały i
niewiele rozumiał, a poza tym, na WOGN-ie nie robiliby z egzekucji
publicznego przedstawienia. Pewnie założ± pętlę na szyję... i albo
podci±gn± do sufitu... albo każ± wejść na jakiś stołek... Nie, nie wolno o
tym myśleć.
Chciało mu się pić.
Z trudem przestawił zardzewiał± zwrotnicę i wagonik jego myśli
pojechał innym torem
  - do zastrzelonego przez niego oficera. Do
pierwszego człowieka, którego zabił. Przed oczami znów pojawił mu się
widok tego, jak niewidoczne kule wbijaj± się w szerok± pierś z
przewieszonym paskiem od kabury, i każda zostawia po sobie wypalon±
czarn± plamkę, natychmiast nasi±kaj±c± śwież± krwi±. Nie odczuwał
najmniejszego żalu z tego powodu, i to go zdziwiło. Kiedyś uważał, że
każdy zabity będzie jak ciężkie brzemię na sumieniu zabijaj±cego, że będzie
pojawiać się w jego snach, niepokoić go na starość, przyci±gać niczym
magnes wszystkie jego myśli. Nie. Okazało się, że to zupełnie nie tak.
Żadnego żalu. Żadnej skruchy. Tylko mroczna satysfakcja. I Artem
zrozumiał, że jeśli zabity przywidzi mu się w koszmarze, on po prostu
obojętnie odwróci się do zjawy plecami, i ta zniknie bez śladu. A starość...
Teraz starości nie będzie.
Zostało jeszcze mniej czasu. Pewnie jednak postawi± go na stołku. Kiedy
zostaje tak mało czasu, to powinno się przecież myśleć o czymś ważnym, o

173
najistotniejszym, o czym wcześniej nigdy nie miało się czasu pomyśleć,
zawsze odkładało się to na potem... O tym, że przeżył swoje życie Ľle, i
gdyby było mu dane jeszcze raz, wszystko zrobiłby inaczej... Nie. Żadnego
innego życia w tym świecie mieć nie mógł, i nie było tu czego zmieniać.
Może tylko wtedy, kiedy tamten dobijał Wanieczkę strzałem w głowę, nie
rzucać się w kierunku karabinu, ale zostać z boku? Ale nic by z tego nie
wyszło, i to właśnie Wanieczki i Michaiła Porfiriewicza nigdy nie udałoby
mu się wyrzucić ze swoich snów. Co się stało ze staruszkiem? Cholera,
żeby choć łyczek wody!
Najpierw wyci±gn± go z celi... Jak się poszczęści, przeprowadz± przez
przejście, to trochę dodatkowego czasu. Jeśli nie założ± mu znów na oczy
tej przeklętej czapki, zobaczy jeszcze co nieco, oprócz prętów krat i
niekończ±cego się rzędu cel.
- Jaka to stacja?  - rozkleił zaschnięte wargi Artem, odrywaj±c się od
kraty i podnosz±c oczy na s±siada.
- Twyrska - odezwał się ten i zapytał:
  - Słuchaj, bracie, a za ca cię
wsadzili?
- Zabiłem oficera - powoli odpowiedział Artem. Ciężko mu się mówiło.
- Eee... - zaci±gn±ł współczuj±co zarośnięty. - Tyraz bynd± wieszać?
Artem wzruszył ramionami, odwrócił się od niego, i znów przywarł do
kraty.
- Na pywna bynd± - zapewnił go jego s±siad.
Będ±. Już niedługo. Od razu na tej stacji, nigdzie go nie wezm±.
Pić się chce... Zmyć ten posmak rdzy w ustach, zwilżyć zaschł± krtań,
wtedy może i mógłby rozmawiać dłużej niż minutę. W celi wody nie było,
w drugim końcu stało tylko śmierdz±ce blaszane wiadro. Poprosić
strażników? Może dla skazańców s± nieco bardziej pobłażliwi? Gdyby mógł
wyci±gn±ć rękę przez kraty i machn±ć im... Ale ręce miał zwi±zane za
plecami, drut wrzynał się w nadgarstki, dłonie mu spuchły i stracił w nich
czucie. Spróbował zawołać, ale wyszedł z tego tylko skrzek przechodz±cy w
rozdzieraj±cy płuca kaszel.
Obaj strażnicy zbliżyli się do klatki, jak tylko zauważyli jego próby
zwrócenia ich uwagi.
- Szczur się obudził - wyszczerzył się ten, który trzymał na smyczy psa.
Artem przechylił głowę do tyłu, żeby widzieć jego twarz i z wysiłkiem
wychrypiał:
- Pić. Wody.

174
- Pić? - udał zdziwienie ten z psem. - A to ci na co? Jeszcze trochę i cię
powiesz±, a ty chcesz pić! Nie, wody nie będziemy na ciebie marnować.
Może szybciej zdechniesz.
OdpowiedĽ była wyczerpuj±ca i Artem zamkn±ł ze zmęczeniem oczy, ale
klawisze najwidoczniej chcieli z nim jeszcze pogawędzić o tym i o owym.
- Co, ścierwo, rozumiesz teraz na kogo podniosłeś   rękę? - spytał
drugi. - I to Rosjanin, szczur jeden! Przez takie mendy jak ty, co tylko
szukaj± okazji, żeby swoim wbić nóż w plecy, tamci  - kiwn±ł w stronę jego
s±siada, który uciekł w gł±b klatki

-  niedługo podbij± całe metro i
prostemu Rosjaninowi nie dadz± odetchn±ć.
Zarośnięty spuścił wzrok. Artem znalazł w sobie siłę tylko by wzruszyć
ramionami.
- A tego twojego niedorozwoja to słusznie stuknęli

- wtr±cił się
pierwszy strażnik. - Sidorow nam opowiadał, że pół tunelu było we krwi. I
słusznie. Niedorobiony! Takich też należy likwidować. Oni nam, ten...
materiał genetyczny  - przypomniał sobie trudne słowo  - zanieczyszczaj±. I
ten wasz dziadyga też już zdechł - zakończył.
- Jak? - zaszlochał Artem. Obawiał się tego, obawiał, ale miał nadzieję:
a nuż nie umarł, nie zabili go, a nuż jest gdzieś tutaj, w s±siedniej celi...
- A tak. Sam zdechł. Nawet przesłuchanie miał całkiem delikatne, a on
wzi±ł i kopn±ł w kalendarz  - chętnie wyjaśnił ten z psem, zadowolony, że
wreszcie dotkn±ł czymś Artema do żywego.
"Umrzesz ty. Umr± wszyscy bliscy twoi..." Znów zobaczył, jak Michaił
Porfiriewicz, zapomniawszy o całym świecie, stoj±c pośrodku ciemnego
tunelu, przegl±da swój notatnik, a potem z przejęciem powtarza ostatni
wers. Jak to było? "Der Toten Tatenruhm"? Nie, pomylił się poeta. Chwała
dziejów też nie zostanie. Nic nie zostanie.
Potem przypomniało mu się nie wiedzieć czemu, jak Michaił
Porfiriewicz tęsknił za swoim mieszkaniem, szczególnie za łóżkiem. Potem
myśli zaczęły krzepn±ć, płynęły coraz wolniej, aż w końcu zupełnie się
zatrzymały. Znów oparł się czołem o kratę i tępo wpatrywał w opaskę na
rękawie klawisza. Trójramienna swastyka. Dziwny symbol. Podobny ni to
do gwiazdy, ni to do okaleczonego paj±ka.
- Czemu trzy ramiona? - spytał. - Czemu trzy?
Musiał jeszcze kiwn±ć głow±, wskazuj±c opaskę, zanim strażnicy
zrozumieli, co ma na myśli, i łaskawie wyjaśnili.
- A ile byś chciał?
  - oburzył się ten z psem.
  - Ile stacji, tyle ramion,
debilu! Symbol jedności. Poczekaj, dobierzemy się do Polis, dodamy i
czwarte...

175
- Jakie tam stacje!  - wmieszał się drugi.  - To jest starożytny, rdzennie
słowiański znak! Nazywa się przesilenie dnia z noc±. Fryce to już póĽniej
od nas przejęli. Stacje! Durna pała...
- Ale przecież nie ma już dnia i nocy... - wydusił z siebie Artem, czuj±c
jak przed oczami znów widzi ciemn± zasłonę, sens tego, co usłyszał,
wymyka mu się, aż spada w ciemność.
- I już, szczurek zszedł  - z zadowoleniem stwierdził klawisz z psem.  -
 ChodĽmy, Sieńka, jeszcze z kimś sobie pogadamy.
Artem nie wiedział jak długo był w odrętwieniu, pozbawionym myśli i
snów, z rzadka tylko pozwalaj±cym przedostać się do świadomości jakimś
niewyraĽnym obrazom, wypełnionym smakiem i zapachem krwi,
wysuszonym i wysuszaj±cym. Jakkolwiek było, cieszył się, że jego ciało
zlitowało się nad mózgiem, zabiło wszystkie myśli i tym samym uwolniło
umysł od tęsknoty i zjadania samego siebie.
- Ej, bracie!  - potrz±sn±ł go za ramię jego s±siad z celi.
  - Nie śpij, już
długa śpisz! Już prawie cztyry godziny!
Artem z trudem, jakby do nóg miał przywi±zany żelazny odważnik,
próbował wypłyn±ć na powierzchnię z otchłani, w któr± wepchnęła go
świadomość. Rzeczywistość nie wracała od razu, a rysowała się przed nim
powoli, jak dzieje się to z niewyraĽnym obrazem na odbitce zanurzonej w
roztworze, by j± wywołać.
- Ile? - wychrypiał.
- Cztyry godziny, byz dziesięciu minut  - powtórzył brunet.
Cztery bez dziesięciu minut... Pewnie już za jakieś czterdzieści minut
przyjd± po niego. I za godzinę i dziesięć minut... Godzinę i dziesięć minut.
Godzinę i dziewięć minut. Godzinę i osiem. I siedem.
- Jak ci na imię? - spytał go s±siad.
- Artem.
- A ja Rusłan. Majemu bratu było Ahmed, jega ad razu razstrzelali. A zy
mn± nie wiedz± co zrabić. Imię rasyjskie, nie chc± się pamylić
  - brunet był
rad, że wreszcie udało mu się nawi±zać dialog.
- Sk±d jesteś?
Artema wcale to nie interesowało, ale gadanina zarośniętego s±siada
pomagała mu wypełnić głowę, bo nie wolno było o niczym myśleć. Nie
wolno było myśleć o WOGN-ie. Nie wolno było myśleć o misji, któr± mu
powierzono. Nie wolno myśleć o tym, co stanie się z metrem. Nie wolno.
Nie wolno!
- Ja jestym z Kijewskiej, wiesz gdzie ta jest? Nazywamy j± słaneczna
Kijewska... - wyszczerzył się w uśmiechu Rusłan.
  - Duża tam naszych,

176
prawie wszyscy... Żanę tam zostawiłem, dzieci, trójkę. Najstarszy ma po
szyść palców u r±k! - dodał z dum±.
...Pić. Nie szklankę, ale chociaż łyczek. Niech będzie ciepła, wzi±łby i
ciepł±. Niech będzie niefiltrowana. Jakakolwiek. Łyczek. I znów zasn±ć,
póki nie przyjd± konwojenci. Żeby znów zrobiło się pusto i nie było się
czego bać. Żeby nie kręciła się, nie swędziała go, nie dĽwięczała mu w
uszach myśl, że popełnił bł±d. Że nie miał prawa. Że powinien był stamt±d
odejść. Odwrócić się plecami. Zatkać uszy. Iść dalej. Przedostać się z
Puszkińskiej na Czechowsk±. A stamt±d jedna stacja. To takie proste. Tylko
jedna stacja, i zrobione, zadanie wykonane. Żyje.
Pić. Ręce tak mu zdrętwiały, że kompletnie ich nie czuł.
O ile łatwiej jest umierać tym, którzy w coś wierz±! Tym, którzy s±
przekonani, że śmierć to nie koniec wszystkiego. W oczach których świat
dzieli się wyraĽnie na białe i czarne, którzy wiedz± dokładnie, co trzeba
robić i dlaczego, którzy nios± pochodnię idei, wiary, a w ich świecie
wszystko wygl±da prosto i zrozumiale. Tym, którzy nie maj± żadnych
w±tpliwości, żadnych wyrzutów sumienia. Takim ludziom umiera się lekko.
Umieraj± z uśmiechem.
- Kiedyś awoce, o, takie były! A jakie piękny kwiaty! Dawałem je w
pryzyncie dziewczynom, byzpłatnie, a ony się da mnie uśmiechały

-
 docierało do niego, ale te słowa nie mogły go już odci±gn±ć od tamtego.
Z głębi holu dały się słyszeć kroki  - nadchodziło kilku ludzi i Artemowi
serce ścisnęło się w piersi, zamieniaj±c się w mał±, pulsuj±c± nerwowo
kuleczkę. Po niego? Jak szybko! Myślał, że czterdzieści minut będzie się
ci±gn±ć dłużej... Albo oszukał go ten cholerny współwięzień, złośliwie
powiedział, że zostało więcej czasu, chciał dać nadzieję? Nie, to już...
Wprost przed jego wzrokiem zatrzymały się trzy pary butów. Dwóch
ludzi w wojskowych spodniach w panterkę, jeden w czerni. Zazgrzytał
zamek i Artem ledwo powstrzymał się, by nie upaść w ślad za otwieraj±c±
się krat±.
- Podnieście go - rozległ się wibruj±cy głos.
Od razu chwycono go pod pachy, i wzniósł się pod sam sufit.
- Pawadzynia! - życzył mu na pożegnanie Rusłan.
Dwaj ludzie z karabinami, nie ci, którzy z nim rozmawiali, inni, ale tak
samo pozbawieni twarzy, i trzeci  - odziany w czarny mundur i mały beret,
z ostrym w±sikiem i wodnistymi niebieskimi oczyma.
- Za mn±
  - rozkazał dowódca i powlekli Artema w kierunku
przeciwległego końca peronu.
Próbował iść sam, nie miał ochoty, by go ci±gnęli niczym bezwoln±
kukłę... jeśli już rozstawać się z życiem, to z godności±. Lecz nogi nie

177
słuchały go, uginały się, mógł tylko niezdarnie szurać nimi po posadzce,
hamuj±c ich pochód, aż w±saty w czarnym mundurze srogo na niego
spojrzał.
Klatki nie ci±gnęły się do samego końca sali. Ich szereg urywał się
kawałek za środkiem stacji, w miejscu, gdzie w dół schodziły wstęgi
ruchomych schodów. Tam, w dole, płonęły pochodnie, po sklepieniu
pełgały złowieszcze krwistoczerwone odblaski. Dolatywały stamt±d pełne
bólu krzyki. Artemowi przemknęła myśl o piekle, i nawet poczuł ulgę,
kiedy poprowadzili go dalej. Z ostatniej celi jakiś nieznajomy zawołał do
niego: "Żegnaj, towarzyszu!", ale nie zwrócił na to uwagi. Przed oczami
majaczyła mu szklanka wody.
Pod przeciwległ± ścian± stała straż, grubo ciosany stół z dwoma
krzesłami i wisiał podświetlony znak zakazu wstępu czarnym. Szubienicy
nigdzie nie było widać i Artemowi mignęła przez ułamek sekundy szalona
nadzieja, że chcieli go po prostu nastraszyć: tak naprawdę prowadz± go nie
po to, żeby go powiesić, ale wypuścić na końcu stacji, tak żeby inni
więĽniowie nie widzieli.
W±saty, który szedł przodem, skręcił w ostatni± arkadę, w stronę torów, i
Artem jeszcze mocniej uwierzył w fantastyczny ratunek...
Na szynach stała niewielka, zbita z desek platforma na kółkach, zrobiona
tak, że jej powierzchnia znajdowała się na równi z poziomem peronu.
Sprawdzaj±c pętlę zwisaj±c± z wbitego w sklepienie haka, stał na niej krępy
mężczyzna w mundurze z kamuflażem. Od pozostałych różniły go tylko
zakasane rękawy, obnażaj±ce krótkie, mocne przedramiona, i naci±gnięta na
głowę chusta z wyciętymi otworami na oczy.
- Wszystko gotowe? - zabrzęczał czarny mundur, i kat skin±ł mu głow±.
- Nie podoba mi się ta konstrukcja - oznajmił czarnemu. - Dlaczego nie
można było wzi±ć starego dobrego stołeczka?
Tam było: trrach!  - uderzył pięści± w dłoń.  - Kręgosłup chrup! - klient
załatwiony. A ten wynalazek... Zanim zdechnie, to ile się będzie rzucał, jak
robak na haczyku. A potem, jak zdychaj±, ile jest jeszcze z nimi roboty!
Jelita im przecież puszczaj± i...
- Cisza! - przerwał mu czarny, zabrał go na bok i coś mu wściekłe
sykn±ł.
Kiedy tylko dowódca odszedł, żołnierze natychmiast wrócili do
przerwanej rozmowy:
- No i co? - niecierpliwie zapytał ten z lewej.
- A no to - odrzekł scenicznym szeptem ten z prawej  - przycisn±łem j±
do filara, włożyłem rękę pod spódnicę, no, a ona tak zmiękła i mówi mi...  -
 ale nie mógł dokończyć, gdyż w±saty

178
wrócił.
- ...Mimo że jest Rosjaninem, przygotowywał zamach! Zdrajca,
odstępca, degenerat, a zdrajcy powinni w męczarniach!  - pouczył na koniec
kata.
Rozwi±zali Artemowi zdrętwiałe ręce, zdjęli mu kurtkę i sweter, tak że
został tylko w brudnej podkoszulce. Potem zerwali mu z szyi otrzyman± od
Huntera łuskę.
- Talizman? - zainteresował się oprawca.
  - Włożę ci go do kieszeni,
może jeszcze się przyda.
Jego głos brzmiał zupełnie niezłośliwie, a nawet jakoś uspokajaj±co.
Potem znów zwi±zali mu ręce z tyłu, i popchnęli na szafot. Żołnierze
zostali na peronie, byli już niepotrzebni, bo nie miał szans na ucieczkę,
wszystkie siły zużywał na to, żeby ustać na nogach, kiedy kat zakładał mu
pętlę na szyję i regulował jej zacisk. Ustać, nie upaść, milczeć. Pić. To
wszystko, co zajmowało teraz jego myśli. Wody. Wody!
- Wody... - wychrypiał.
- Wody? - ze smutkiem rozłożył ręce kat.
  - A sk±d ja ci teraz wezmę
wodę? Nie da się, goł±beczku, my tu z tob± i tak mamy opóĽnienie w
harmonogramie, tak że wytrzymaj jeszcze chwilkę...
Ciężko zeskoczył na tory i, splun±wszy w dłonie, złapał za przywi±zan±
do szafotu linę. Żołnierze stanęli na baczność, a ich dowódca zrobiła ważn±,
a nawet nieco uroczyst± minę.
- Jako nieprzyjacielskiego szpiega, który nikczemnie zdradził swój
naród, odst±pił... - zacz±ł ten w czerni.
Artemowi w głowie zawirował gor±czkowy korowód oderwanych myśli i
obrazów, poczekajcie, jeszcze wcześnie, jeszcze nie jestem gotowy, ja
muszę, potem przed oczyma stanęła mu surowa twarz Huntera i od razu
rozpłynęła się w szkarłatnym półmroku stacji, oczy Suchego spojrzały na
niego z tkliwości± i zgasły. Michaił Porfiriewicz... "Umrzesz ty"...
czarni... oni przecież nie mog±... Czekajcie! I nad tym wszystkim,
zagłuszaj±c wspomnienia, słowa, chęci, otaczaj±c je dusz±cym gęstym
dymem, wisiało pragnienie. Pić...
- ...wyrodka, plugawi±cego swój naród... - wci±ż dudnił głos.
Nagle z tunelu rozległy się krzyki i zagrzmiała seria z karabinu
maszynowego, potem doleciał ich głośny trzask i wszystko ucichło.
Żołnierze złapali za automaty, czarny poruszył się niespokojnie i
pośpiesznie zakończył:
- Do egzekucji. Wykonać! - i machn±ł ręk±.

179
Kat chrz±kn±ł i poci±gn±ł za linę, zapieraj±c się nogami o deski podkładu
kolejowego. Platforma uciekła Artemowi spod nóg, próbował jeszcze
przebierać nimi tak, żeby zostać na szafocie, ale ten odjeżdżał coraz dalej,
utrzymać się było coraz trudniej, sznur wrzynał się w szyję i ci±gn±ł go w
tył, ku śmierci, a on nie chciał, on tak bardzo nie chciał...
A potem ziemia usunęła mu się spod nóg i całym swoim ciężarem
ści±gn±ł pętlę. ¦cisnęła mu drogi oddechowe, z gardła wyrwało mu się
ochrypłe rzężenie, wzrok natychmiast stracił ostrość, wszystkie wnętrzności
Artema skręciły się, każda komórka błagała o łyk powietrza, ale zaczerpn±ć
go nijak się nie dało, i jego ciało zaczęło się wić bezmyślnie, konwulsyjnie,
a w dole brzucha poczuł ohydn±, łaskocz±c± słabość.
W tym momencie stację nagle wypełnił gryz±cy żółty dym, wystrzały
zaterkotały całkiem blisko i tu Artem stracił świadomość.
- Hej, wisielec! Dawaj, nie ma co udawać! Puls masz wyczuwalny, więc
mi tu nie symulować!
  - i porz±dne chlaśnięcie w policzek wróciło mu
przytomność.
- Nie będę mu robił jeszcze raz sztucznego oddychania!
  - powiedział
drugi głos.
Tym razem Artem był absolutnie pewny, że to sen, być może jakieś
ostatnie majaki przed końcem. ¦mierć była tak blisko, a jej żelazny ucisk na
gardle czuł tak mocno, jak wtedy, gdy jego nogi straciły podporę i zawisły
nad szynami.
- Daruj sobie spanie, jeszcze masz na to  czas! - nastawał pierwszy
głos. - Tym razem ści±gnęliśmy cię z szubienicy, więc porozkoszowałbyś
się życiem, a nie mord± w dół leżysz!
Czuł silne mdłości. Artem otworzył nieśmiało jedno oko i od razu je
zamkn±ł, upewniwszy się, że chyba jednak musiał przedwcześnie wyzion±ć
ducha i zaczęło się już dla niego życie pozagrobowe. Nad nim stał stwór
nieco tylko podobny do człowieka, lecz tak niezwykły, że czas było
przypomnieć sobie wykłady Chana na temat miejsc, do których trafia dusza
po oddzieleniu się od śmiertelnego ciała. Skórę to stworzenie miało
matowożółt±, co było widać nawet w świetle latarki, zaś w miejsce oczu
były tylko w±skie szparki, zupełnie jakby ktoś rzeĽbił w drzewie i
zakończył prawie cał± twarz, a oczy tylko zaznaczył i zapomniał je potem
wyżłobić, by się otwarły i mogły popatrzeć na świat. Twarz była okr±gła, z
wyrazistymi kośćmi policzkowymi, Artem jeszcze nigdy takiej nie widział.
- Nie, tak się nie będziemy bawić
  - stanowczym tonem oznajmił ktoś
nad nim, i w twarz chlusnęła mu woda.
Artem przełkn±ł j± konwulsyjnie, wyci±gn±ł ręce i chwycił dłonie
trzymaj±ce butelkę. Najpierw na dłuższy czas przyssał się do jej szyjki i
dopiero potem podniósł się i rozejrzał dookoła.

180
Jechał z zawrotn± prędkości± w ciemnym tunelu, leż±c na dość długiej,
co najmniej dwumetrowej drezynie. W powietrzu unosił się słaby zapach
spalenizny i Artem pomyślał z niedowierzaniem, że pojazd chyba jest na
benzynę. Oprócz niego na drezynie było czterech ludzi i duży, br±zowy
podpalany pies. Jednym z czwórki był ten, który uderzał Artema po
policzkach, drugi okazał się brodatym facetem w czapce uszance z naszyt±
czerwon± gwiazd± i w waciaku. Za plecami kołysał mu się długi automat, w
rodzaju tej "motyki", któr± Artem miał wcześniej, tyle że z dodatkowo
przytwierdzonym pod luf± bagnetem. Trzecim był chłop na schwał, którego
twarzy Artem nie mógł z pocz±tku dojrzeć, a potem o mało nie zeskoczył na
tory ze strachu: jego skóra była bardzo ciemna, i dopiero kiedy mu się
przyjrzał, trochę się uspokoił: to nie był czarny, odcień skóry był zupełnie
inny, a i twarz miał on normaln±, ludzk±, choć z nieco wydętymi wargami i
spłaszczonym jak u boksera nosem. Ostatni z nich posiadał względnie
zwyczajn± powierzchowność, za to jego piękna, szlachetna twarz i męski
podbródek przypominały Artemowi trochę plakat z Puszkińskiej. Ubrany
był w szykown± skórzan± kurtkę, przewi±zan± szerokim paskiem z
podwójnym rzędem dziurek i oficerskim bandoletem, a z pasa zwisała mu
imponuj±cych rozmiarów kabura. Z tyłu drezyny pobłyskiwał karabin
maszynowy diegtiariowa i dziarsko powiewała czerwona flaga. Kiedy padł
na ni± przypadkowy promień latarki, stało się jasne, że to nie do końca
sztandar, a właściwie, że to w ogóle nie jest żaden sztandar, ale oberwany
strzęp materiału z czarn± podobizn± brodatej twarzy. Wszystko to razem o
wiele bardziej przypominało bzdurne przywidzenie, niż jego wcześniejszy
sen z Hunterem, który bez litości wyrżn±ł cał± Puszkińsk±.
- Ockn±ł się! - zawołał radośnie ten z w±skimi oczami.  - No, wisielec,
gadaj, za co to było?
Mówił bez żadnego akcentu, jego wymowa niczym się nie różniła od tej
Artema czy Suchego. To było bardzo dziwne, słyszeć czyst± rosyjsk± mowę
z ust takiego niezwykłego stwora. Artem nie mógł się pozbyć wrażenia, że
to jakaś farsa i w±skooki tylko otwiera usta, a mówi za niego facet z brod±
albo ten w skórzanej kurtce.
- Oficera im... zastrzeliłem - wyznał niechętnie.
- No, to niezły kozak z ciebie! Tak to się robi po naszemu! Tak ich
trzeba! - skomentował z entuzjazmem w±skooki, a potężny ciemnoskóry
chłopak siedz±cy z przodu odwrócił się do Artema i podniósł brwi z uwag±.
Artemowi przemknęła przez głowę myśl, że ten to już na pewno kaleczy
słowa.
- Czyli nie na próżno zrobiliśmy tam taki  burdel - uśmiechn±ł się
szeroko, wymawiaj±c wszystko tak nienagannie, że Artem pogubił się i nie
wiedział już, co myśleć.

181
- Jak cię zw±, bohaterze?  - spojrzał na niego przystojniak w skórze, i
Artem przedstawił się.
- Ja jestem towarzysz Rusakow. To jest towarzysz Banzai - ten w kurtce
wskazał w±skookiego.
  - To towarzysz Maksym
  - ciemnoskóry znów
wyszczerzył zęby w uśmiechu - a to towarzysz Fiodor.
Do psa doszedł na końcu. Artem zupełnie by się nie zdziwił, gdyby jego
też przedstawiono jako "towarzysza". Ale pies nazywał się po prostu
Karacupa. Artem ścisn±ł po kolei siln±, żylast± dłoń towarzysza Rusakowa,
w±sk± lecz siln± rękę towarzysza Banzaia, czarn± szuflę towarzysza
Maksyma i mięsist± kiść towarzysza Fiodora, usilnie staraj±c się zapamiętać
wszystkie te imiona, szczególnie najtrudniejsze - Karacupa. Przy tym
szybko się wyjaśniło, że wszyscy zwracali się do siebie nawzajem trochę
inaczej. Do dowódcy mówili "towarzyszu komisarzu", ciemnoskórego
nazywali raz Maksimka, innym razem Lumumba, w±skookiego po prostu
Banzai, a brodacza w uszance - wujek Sasza.
- Witamy w Pierwszej Międzynarodowej Czerwonej Brygadzie Bojowej
Metra Moskiewskiego imienia Towarzysza Ernesto Che Guevary!

-
 zakończył uroczyście towarzysz Rusakow.
Artem podziękował i umilkł, rozgl±daj±c się po bokach. Nazwa była
bardzo długa, jej koniec zlał się w ogóle w coś niezrozumiałego, czerwień
od jakiegoś czasu działała na Artema podobnie jak na byka, a słowo
"brygada" wywoływało nieprzyjemne skojarzenia z opowieściami Żeńki o
bandyckim chaosie panuj±cym gdzieś na Szabołowskiej. Najbardziej
intrygowała go fizjonomia na trzepocz±cym na wietrze płótnie, i nieśmiało
zapytał:
- A kto to jest na waszej fladze?
  - w ostatniej chwili powstrzymał się,
żeby nie chlapn±ć "na waszej szmacie".
- A to, bracie, jest właśnie Che Guevara - wyjaśnił mu Banzai.
- Jaka czegewara?  - nie zrozumiał Artem, ale po nabiegłych krwi±
oczach towarzysza Rusakowa i drwi±cym uśmieszku Maksyma domyślił
się, że paln±ł głupstwo.
- Towarzysz. Ernesto. Che. Guevara

- odmierzył
oddzielnie komisarz. - Wielki. Kubański. Rewolucjonista.
każde
słowo
Teraz wszystko zabrzmiało o wiele czytelniej, i chociaż nie stało się
bardziej zrozumiałe, Artem postanowił zrobić entuzjastyczny wyraz twarzy
i zamilkn±ć. W końcu ci ludzie uratowali mu życie, i denerwować ich teraz
swoj± ignorancj± byłoby nieuprzejmie.
Spojenia na półokr±głym sklepieniu tunelu migały fantastycznie szybko,
w czasie rozmowy zdołali już przemkn±ć przez jedn± na wpół opuszczon±
stację i zatrzymali się w półmroku tunelu za ni±. W bok skręcała tu ślepa
uliczka.

182
- Zobaczmy, czy faszystowska gadzina spróbuje nas ścigać
  - odezwał
się towarzysz Rusakow.
Trzeba teraz było mówić szeptem, bo towarzysz Rusakow i Karacupa
uważnie przysłuchiwali się dĽwiękom dochodz±cym z głębi tunelu.
- Dlaczego to zrobiliście? Czemu mnie... odbiliście?  - próbuj±c znaleĽć
odpowiednie słowo spytał Artem.
- Planowy wypad. Dostaliśmy informację  - uśmiechaj±c się tajemniczo,
wyjaśnił Banzai.
- O mnie?  - spytał z nadziej± Artem, który po słowach Chana o jego
specjalnej misji, zacz±ł wierzyć we własn± wyj±tkowość.
- Nie, ogóln±  - Banzai zrobił ręk± nieokreślony  ruch - że planuj±
bestialskie mordy. Towarzysz komisarz postanowił temu zapobiec. Poza
tym, takie mamy zadanie: szarpać te swołocze cały czas.
- Z tej strony nie maj± barykad, nawet żadnego mocnego reflektora,
tylko zwykłe posterunki z ogniskami

- dodał Maksimka.
  - No to
przejechaliśmy prosto przez nich. Niestety, trzeba było użyć cekaemu. A
potem granat dymny, my w maskach przeciwgazowych, ciebie żeśmy zdjęli,
tego domorosłego esesmana szybko os±dziliśmy trybunałem rewolucyjnym,
i wio z powrotem.
Wujek Fiodor, milcz±cy i popalaj±cy jakieś świństwo, które dymiło tak,
że aż oczy łzawiły, nagle się przej±ł:
- Tak, mały, porz±dnie ci tam przylutowali. Chcesz   spirytu? - i,
wyci±gn±wszy ze stoj±cej na drezynie żelaznej skrzynki do połowy
opróżnion± butelkę z jakimś mętnym płynem, potrz±sn±ł ni± i podał
Artemowi.
Ten potrzebował dużo odwagi, żeby wzi±ć łyk. W środku jakby ktoś
przejechał mu papierem ściernym, ale imadło, które ściskało mu głowę
przez ostatni± dobę, nieco puściło.
- Czyli jesteście... czerwoni? - spytał ostrożnie.
- My, bracie, jesteśmy komuniści! Rewolucjoniści!  - powiedział z dum±
Banzai.
- Z Linii Czerwonej? - dr±żył Artem.
- Nie, sami z siebie  - jakoś niepewnie odrzekł tamten i szybko dodał:  -
 To ci wyjaśni towarzysz komisarz, on jest u nas na odcinku ideologii.
Towarzysz Rusakow po jakimś czasie wrócił i oznajmił:
- Wszędzie cisza  - jego wspaniała, męska twarz wyrażała spokój.

-
 Możemy zrobić przerwę.

183
Nie było z czego rozpalić ogniska. Mały czajniczek powiesili nad
maszynk± spirytusow± i rozdzielili po równo kawałek zimnej wieprzowej
szynki. Jadali, jak na rewolucjonistów, podejrzanie dobrze.
- Nie, towarzyszu Artemie, nie jesteśmy z Linii Czerwonej

- twardo
oznajmił towarzysz Rusakow, kiedy Banzai powtórzył mu pytanie
Artema. - Towarzysz Moskwin przeszedł na pozycje stalinowskie,
rezygnuj±c z wszechstacyjnej rewolucji, oficjalnie odcinaj±c się od
Międzystacjonówki i zaprzestaj±c działalności rewolucyjnej. To renegat i
ugodowiec. My tu z towarzyszami skłaniamy się raczej ku linii
trockistowskiej. Można jeszcze wysnuć paralelę z Castro i Che Guevar±.
Dlatego mamy go na naszej banderze bojowej

- i zamaszystym gestem
wskazał zwisaj±c± markotnie szmatkę.

- Pozostaliśmy wierni idei
rewolucji, w odróżnieniu od tego kolaboracjonisty, towarzysza Moskwina.
My tu z towarzyszami potępiamy jego linię.
- Aha, a wachę to kto ci daje?
  - wtr±cił z innej beczki wujek Fiodor,
zaci±gaj±c się skrętem.
Towarzysz Rusakow zrobił się czerwony i zabójczym wzrokiem spojrzał
na wujka Fiodora. Ten tylko szyderczo mrukn±ł i zaci±gn±ł się jeszcze
mocniej.
Artem mało co zrozumiał z wyjaśnień komisarza, oprócz
najważniejszego: z tymi czerwonymi, którzy zamierzali wypruć flaki z
Michaiła Porfiriewicza, a jego samego rozstrzelać, ci tutaj mieli niewiele
wspólnego.
To go uspokoiło, i chc±c zrobić dobre wrażenie, i błysn±ć wiedz±
powiedział:
- Stalin to ten, co leży w Mauzoleum, tak?
Tym razem stanowczo przeholował. Gniewny grymas oszpecił piękn±
męsk± twarz towarzysza Rusakowa, Banzai w ogóle odwrócił się plecami, i
nawet wujek Fiodor spochmurniał.
- Nie, nie, to Lenin leży w Mauzoleum! - szybko poprawił się Artem.
GroĽne zmarszczki na wysokim czole towarzysza Rusakowa wygładziły
się, i powiedział tylko surowo:
- Trzeba jeszcze nad wami dużo pracować, towarzyszu
Artemie!
Artem zupełnie nie miał ochoty, żeby towarzysz Rusakow nad nim
pracował, ale powstrzymał się i nic nie powiedział. O polityce rzeczywiście
miał nikłe pojęcie, ale zaczynała go interesować, dlatego, przeczekawszy
burzę, któr± wywołał, odważył się spytać:
- A dlaczego jesteście przeciw faszystom? To znaczy, ja też jestem
przeciw, ale wy jesteście rewolucjonistami, i...

184
- My tak te gnidy za Hiszpanię, za Ernsta Thälmanna i drug± wojnę!
  -
 zaciskaj±c wściekle zęby, wycedził towarzysz Rusakow, i choć Artem
znów nic nie zrozumiał, ustrzegł się błędu i nie zdradził swojej niewiedzy.
Kubki wypełniły się wrz±tkiem i wszyscy się ożywili. Banzai zacz±ł
zasypywać brodacza jakimiś idiotycznymi pytaniami, ewidentnie, żeby go
zdenerwować, a Maksimka, przysiadłszy się do towarzysza Rusakowa,
cicho zapytał:
- A powiedzcie, towarzyszu komisarzu, co marksizm-leninizm mówi o
bezgłowych mutantach? Mnie to już od dawna niepokoi. Chciałbym być
mocny ideologicznie, a w tej kwestii ci±gle mam lukę
  - jego olśniewaj±co
białe zęby błysnęły w uśmiechu wyrażaj±cym poczucie winy.
- Widzisz, towarzyszu Maksymie

- nie od razu odpowiedział
komisarz - to jest, bracie, trudna sprawa - i głęboko się zadumał.
Artema też ciekawiło, co reprezentuj± mutanty z punktu widzenia
polityki, no i czy w ogóle istniej±. Lecz towarzysz Rusakow milczał i myśli
Artema wróciły na tory, na których tkwiły przez wszystkie ostatnie dni.
Musi dotrzeć do Polis. Cudem udało mu się uratować, otrzymał jeszcze
jedn± szansę, być może ostatni±. Wszystko go bolało, ciężko mu było
oddychać, zbyt głębokie wdechy przechodziły w kaszel, a jednego oka
nadal nijak nie mógł otworzyć. Tak bardzo chciał teraz zostać z tymi
ludĽmi! Z nimi czuł się o wiele spokojniej i pewniej, i gęstniej±cy wokół
mrok nieznanego tunelu zupełnie nie przytłaczał: po prostu nie było czasu
ani ochoty, by o nim myśleć. Szelesty i skrzypnięcia dochodz±ce z czarnych
czeluści już go nie przerażały, nie budziły niepokoju, i marzył, żeby ten
odpoczynek trwał wiecznie: tak cudownie było przeżywać od nowa swoje
ocalenie. Choć śmierć kłapnęła mu żelaznymi zębami nad samym uchem,
minimalnie tylko chybiaj±c, lepki, zabijaj±cy myśli, paraliżuj±cy ciało
strach, który owładn±ł nim przed egzekucj±, już się ulotnił, wyparował bez
śladu, a jego resztki, ukryte gdzieś pod sercem i w żoł±dku, wypalił
diabelski samogon brodatego towarzysza Fiodora. A sam Fiodor, i narwany
Banzai, i poważny komisarz w skórze, i ogromny Maksym-Lumumba - z
nimi było tak lekko, jak nie czuł się od czasu, kiedy sto lat temu wyszedł z
WOGN-u. Nie zostało mu już nic z tego, co wcześniej posiadał. ¦wietny
nowiutki automat, prawie pięć magazynków z nabojami, paszport, jedzenie,
herbata, dwie latarki  - wszystko przepadło. Wszystko zostało u faszystów.
Tylko kurtka, spodnie... aha! I łuska z wiadomości±, o której kat
powiedział: "Może jeszcze się przyda". Co tu teraz robić? Ech, zostać tutaj,
z bojownikami Międzynarodowej, nawet Czerwonej Brygady imienia...
imienia... nieważne. Żyć ich życiem i zapomnieć o własnym...
Nie. Nie wolno mu. Nie można się zatrzymywać ani na minutę, nie
można odpoczywać. Nie ma prawa. To już nie jest jego życie, jego los

185
należy do innych, od momentu, w którym zgodził się na propozycję
Huntera. Teraz już za póĽno. Trzeba iść. Innego wyjścia nie ma.
Długo siedział w milczeniu, staraj±c się o niczym nie myśleć, lecz ponura
decyzja dojrzewała w nim z każd± sekund±, nawet nie w świadomości, a w
zmęczonych mięśniach, w nabrzmiałych i obolałych żyłach, zupełnie jakby
pluszow± zabawkę, z której wypruto wszystkie trociny, tak że stała się
bezkształtn± szmat±, ktoś naci±gn±ł na twardy, stalowy szkielet. To był już
nie całkiem on, jego dawna osobowość rozwiała się razem z tymi trocinami,
które zabrały przeci±gi w tunelach, rozpadła się na części, a teraz w jego
powłoce zamieszkał ktoś inny, kto po prostu nie chciał słuchać
rozpaczliwych błagań umęczonego, krwawi±cego ciała, kto żelazn± pięści±
tłumił w zarodku chęć, by się poddać, zostać tu, odpocz±ć, nic nie robić, i to
jeszcze zanim przyjęła ostateczny, rozpoznawalny kształt. Ten inny
człowiek podejmował decyzje na poziomie odruchów, reakcji mięśniowych,
rdzenia kręgowego, z pominięciem świadomości, w której panowała teraz
cisza i pustka, i niekończ±cy się dialog wewnętrzny urwał się w pół słowa.
Wewn±trz Artema jakby wyprostowała się ściśnięta sprężyna.
Niezręcznym drewnianym ruchem podniósł się z ziemi i komisarz spojrzał
na niego ze zdziwieniem, a Maksym nawet położył rękę na automacie.
- Towarzyszu komisarzu, mogę pana prosić... na słowo  - pozbawionym
intonacji głosem poprosił Artem.
Tu odwrócił się z niepokojem również Banzai, odczepiwszy się wreszcie
od nieszczęsnego wujka Fiodora.
- Mówcie otwarcie, towarzyszu Artemie, nie mam z moimi partyzantami
żadnych tajemnic - ostrożnie odparł komisarz.
- Rozumie pan... Jestem wszystkim wam bardzo wdzięczny za to, że
mnie uratowaliście. Ale nie mam wam czym odpłacić. Bardzo chciałbym z
wami zostać. Ale nie mogę. Powinienem iść dalej. Ja... muszę.
Komisarz nic nie odpowiedział.
- A dok±d to musisz iść? - wtr±cił się nieoczekiwanie wujek Fiodor.
Artem zacisn±ł usta i wbił wzrok w ziemię. Zapanowała niezręczna cisza.
Wydało mu się, że patrz± teraz na niego w napięciu i podejrzliwie, próbuj±c
odgadn±ć jego zamiary. Szpieg? Zdrajca? Dlaczego się kryje?
- No, jak nie chcesz, to nie mów - rzekł pojednawczo wujek Fiodor.
- Do Polis
  - nie wytrzymał Artem. Nie mógł przez idiotyczn±
konspirację ryzykować utraty zaufania i sympatii takich ludzi.
- A co, masz tam jak±ś sprawę? - zapytał brodacz z niewinn± min±.
Artem kiwn±ł głow± w milczeniu.
- Piln±? - wypytywał dalej.

186
Artem kiwn±ł jeszcze raz.
- Widzisz, chłopcze, nie będziemy cię zatrzymywać. Nie chcesz nic
powiedzieć o swoich sprawach, Bóg z tob±. Ale nie możemy cię przecież
porzucić na środku tunelu! Bo nie możemy, prawda, chłopaki?  - obrócił się
do pozostałych.
Banzai zdecydowanie przytakn±ł, Maksimka od razu zdj±ł ręce z lufy
karabinu i również potwierdził, że nie mog±. Tu wyst±pił towarzysz
Rusakow.
- Towarzyszu Artemie, jesteście gotowi przed obliczem bojowników
naszej brygady, którzy uratowali wam życie, przysi±c, że nie zamierzacie
swoim zadaniem przynieść uszczerbku dziełu rewolucji? - zapytał surowo.
- Przysięgam - z ochot± odpowiedział Artem. Dziełu rewolucji nie
zamierzał zrobić żadnej krzywdy, były rzeczy jeszcze poważniejsze.
Towarzysz Rusakow długo i uważnie patrzył mu w oczy, i wreszcie
ogłosił werdykt:
- Towarzysze bojownicy! Osobiście wierzę towarzyszowi Artemowi.
Proszę głosować za tym, by pomóc mu dotrzeć do
Polis.
Wujek Fiodor podniósł rękę jako pierwszy, i Artem pomyślał, że to
pewnie właśnie on zdj±ł go z szubienicy. Potem zagłosował Maksym, a
Banzai po prostu kiwn±ł głow±.
- Widzicie, towarzyszu Artemie, tu niedaleko jest nieznany szerokim
masom ludowym przejazd, który ł±czy linie Zamoskworieck± i Czerwon±  -
 powiedział dowódca. - Możemy was przewieĽć...
Nie udało mu się zakończyć, gdyż Karacupa, leż±cy dot±d spokojnie u
jego nóg, nagle podskoczył i zacz±ł ogłuszaj±co szczekać. Towarzysz
Rusakow błyskawicznie wyci±gn±ł z kabury lśni±c± TT-kę. Ruchów
pozostałych Artem nawet nie potrafił zarejestrować: Banzai już ci±gn±ł
linkę silnika, Maksym zaj±ł pozycję z tyłu, a wujek Fiodor z tej samej
skrzynki, w której trzymał samogon, wyj±ł butelkę ze stercz±cym z szyjki
lontem.
Tunel schodził w tym miejscu w dół, tak że widoczność była bardzo
słaba, lecz pies ci±gle ujadał, i Artemowi udzielił się ogólny nastrój
niepokoju.
- Dajcie mi też karabin - poprosił szeptem.
Gdzieś niedaleko zapaliło się i zgasło światło dość silnej latarki, potem
dał się słyszeć czyjś szczekliwy głos wydaj±cy krótkie komendy. Po
szynach zastukały ciężkie buciory, rozległo się stłumione przekleństwo, i
znów wszystko ucichło. Karacupa, któremu komisarz zacisn±ł pysk ręk±,
uwolnił się i znów zacz±ł szczekać.

187
- Nie chce odpalić
  - stłumionym głosem mrukn±ł Banzai

- trzeba
będzie popchn±ć!
Artem pierwszy zszedł z drezyny, za nim zeskoczył brodacz, potem
Maksym, i ciężko, zapieraj±c się podeszwami o śliskie deski torowiska,
ruszyli maszynę z miejsca. Rozpędzała się zbyt wolno, i kiedy uruchomiony
w końcu silnik zacz±ł wydawać przypominaj±ce kaszel dĽwięki, stukot
buciorów grzmiał już całkiem blisko.
- Ognia! - padł rozkaz z ciemności, i w±sk± przestrzeń tunelu wypełniły
odgłosy strzałów. Grzmiały z pocz±tku przynajmniej cztery karabiny, kule
chaotycznie gwizdały dookoła, odbijały się rykoszetem, krzesz±c iskry przy
trafieniach w rury.
Artem pomyślał, że nie wydostan± się st±d żywi, lecz Maksym
wyprostował się i trzymaj±c cekaem w rękach puścił dług± serię, po której
automaty umilkły. Wtedy drezyna poszła łatwiej, i pod koniec trzeba było
za ni± biec, żeby się dało wskoczyć na platformę.
- Uciekaj±! Naprzód!  - ktoś krzykn±ł z tyłu, i automaty za ich plecami
zagrały z potrójn± sił±, ale większość kul trafiała w ściany i sufit tunelu.
Brodacz zręcznie podpalił od skręta groĽnie sycz±cy lont, zawin±ł
butelkę w jakiś gałgan i rzucił na tory. Po chwili za nimi oślepiaj±co
błysnęło i rozległ się ten sam trzask, który Artem już raz słyszał, kiedy stał z
pętl± na szyi.
- Dawaj jeszcze! I dymny! - rozkazał towarzysz Rusakow.
Drezyna spalinowa to po prostu cudo, myślał Artem, kiedy pogoń została
daleko w tyle, próbuj±c przedrzeć się przez zasłonę dymn±. Maszyna z
lekkości± sunęła naprzód, i płosz±c pieszych, przemknęła przez
NowokuĽnieck±, na której towarzysz Rusakow kategorycznie zabronił się
zatrzymywać. Minęli stację tak szybko, że Artemowi nie udało się jej nawet
należycie przyjrzeć. Niczego specjalnego na niej jednak nie zauważył, tylko
bardzo sk±pe oświetlenie, choć ludzi było na niej całkiem sporo. Banzai
szepn±ł mu, że to bardzo kiepska stacja, a jej mieszkańcy też s± dziwni, zaś
ostatnim razem, kiedy chcieli się tu zatrzymać, mocno tego pożałowali i
ledwo uszli st±d cało.
- Wybacz, towarzyszu, teraz nie będziemy mogli ci pomóc

- po raz
pierwszy przechodz±c na "ty", zwrócił się do niego towarzysz Rusakow.
  -
 Teraz przez dłuższy czas nie będziemy mogli tam wracać. Wycofujemy się
do naszej rezerwowej bazy na Awtozawodskiej. Jeśli chcesz, przył±cz się do
brygady.
Artem znów musiał przezwyciężyć sam siebie i odrzucić propozycję, ale
teraz było to łatwiejsze. Ogarn±ł go rozpaczliwy śmiech. Cały świat był
przeciwko niemu, wszystko szło nie tak. Oddalał się teraz od centrum, i z
każd± sekund± ten cel był coraz mniej wyraĽny, pogr±żał się w mrokach

188
tuneli, które dzieliły Artema od niego, tracił swoj± realność, znów
zmieniaj±c się w coś abstrakcyjnego i niedosiężnego. Ale wrogość świata do
niego i jego zadania budziła w Artemie złość, która wypełniała mu teraz
muskuły, upart± złość, rozpalaj±c± mu przygasły już wzrok buntowniczym
ogniem, zastępuj±c± mu i strach, i instynkt samozachowawczy, i rozum, i
siłę.
- Nie - powiedział, po raz pierwszy twardo i spokojnie. - Muszę iść.
- A więc dojedziemy razem do Pawieleckiej i tam się rozstaniemy
  - po
chwili milczenia zaakceptował jego wybór komisarz.  - Szkoda, towarzyszu
Artemie. Potrzebujemy bojowników.
Nieopodal NowokuĽnieckiej tunel się rozdwajał. Drezyna skręciła w
lewo. Kiedy Artem spytał, co jest w prawym tunelu, usłyszał, że tam nie
mog± jechać: kilkaset metrów dalej znajduje się wysunięta placówka Hanzy,
istna twierdza. Ten niepozorny tunel, jak się okazało, wiódł do trzech stacji
Linii Okrężnej naraz: Oktiabrskiej, Dobrynińskiej i Pawieleckiej. Hanza nie
zamierzała burzyć tego ł±cznika i tym samym unicestwić tak ważnego
węzła komunikacyjnego, ale był on wykorzystywany tylko przez jej tajnych
agentów. Jeśli ktoś obcy próbował zbliżyć się do placówki, był
likwidowany jeszcze na przedpolu, bez szans na tłumaczenia.
Po jakimś czasie za tym rozwidleniem ukazała się Pawielecka. Artem
pomyślał, że prawdę mówił któryś z jego znajomych na WOGN-ie, że
kiedyś całe metro z jednego końca do drugiego można było przejechać w
godzinę, choć wtedy w to nie wierzył. Ech, gdyby miał tak± drezynę...
Tyle, że i drezyna by nie pomogła, mało gdzie można było przejechać ot
tak, po prostu, na luzie, może tylko wzdłuż granicy Hanzy, a i to tylko na
pokonanym przez nich właśnie odcinku.
Nie, niepotrzebnie marzył. W nowym świecie tak już być nie mogło, w
nim każdy krok robiło się za cenę niewiarygodnych wysiłków i pal±cego
bólu. Tamte czasy minęły bezpowrotnie. Tamten czarodziejski, przepiękny
świat umarł. Już go nie ma. I nie można po nim płakać do końca życia.
Trzeba splun±ć na jego grób i nigdy więcej nie odwracać się za siebie.

189
ROZDZIAŁ 10
NO PASARÁN!
Przed Pawieleck± żadnych posterunków nie było widać, rozst±piła się
tylko przed nimi, daj±c im przejechać i uważnie przygl±daj±c się drezynie,
grupka włóczęgów siedz±ca jakieś trzydzieści metrów od wejścia na stację.
- Co to, nikt tu nie mieszka?
  - spytał Artem, staraj±c się by jego głos
brzmiał obojętnie.
Zupełnie nie miał ochoty zostać sam na porzuconej stacji, bez broni,
jedzenia i dokumentów.
- Na Pawieleckiej?
  - towarzysz Rusakow spojrzał na niego ze
zdziwieniem. - Oczywiście, że mieszkaj±!
- Ale dlaczego w takim razie nie ma tu posterunków?

- upierał się
Artem.
- No, przecież to Pa-wie-lec-ka! - wmieszał się Banzai, przy czym
nazwę stacji wymówił z naciskiem, sylaba po sylabie.
  - Kto by j± chciał
ruszyć?
Artem zrozumiał, że rację miał ten starożytny mędrzec, który umieraj±c
wyjawił, że wie tylko, że nic nie wie. Wszyscy mówili o nietykalności
Pawieleckiej jak o czymś nie potrzebuj±cym wyjaśnień i dla każdego
zrozumiałym.
- Nie orientujesz się, czy co?  - nie mógł uwierzyć Banzai.  - Poczekaj,
zaraz sam zobaczysz!
Pawielecka zdumiała Artema od pierwszego wejrzenia. Sklepienia były
tu tak wysokie, że pochodnie stercz±ce z wbitych w ściany obręczy nie
sięgały ich swoim drż±cym światłem, co sprawiało niepokoj±ce i magiczne
wrażenie rozci±gaj±cej się nad głow± nieskończoności. Ogromne półokr±głe
arkady podtrzymywały zgrabne smukłe kolumny, które nieznanym
sposobem były w stanie unieść potężne sklepienia. Przestrzeń między
łukami arkad pokrywały zmatowiałe, ale wci±ż jeszcze przypominaj±ce sw±
dawn± wielkość, płaskorzeĽby z br±zu, i choć przedstawiały tylko
tradycyjne sierpy i młoty, w obramowaniu tych łuków na wpół zapomniane
symbole zburzonego imperium wygl±dały tak dumnie i wyzywaj±co, jak w
dniu, kiedy je wykuto. Niekończ±cy się rz±d kolumn, miejscami zalany
drż±cym, krwawym światłem pochodni, nikn±ł w niewiarygodnie dalekiej
ciemności, i nie chciało się wierzyć, że tam się urywa. Wydawało się, że
płomienie liż± takie same wdzięczne marmurowe kolumny jeszcze setki i
tysi±ce kroków dalej, nie mog±c się po prostu przebić przez gęsty, prawie

190
wyczuwalny mrok. Ta stacja była pewnie kiedyś siedzib± cyklopa, i dlatego
wszystko tu było takie gigantyczne...
Czyżby nikt nie śmiał się na niej osiedlić tylko dlatego, że jest tak
piękna?
Banzai przeł±czył silnik na jałowe obroty, drezyna toczyła się coraz
wolniej, stopniowo się zatrzymuj±c, a Artem wci±ż chciwie patrzył na
niezwykł± stację. W czym rzecz? Dlaczego nikt nie niepokoi Pawieleckiej?
W czym kryje się jej świętość? Przecież nie tylko w tym, że przypomina
raczej bajkowy podziemny pałac niż element infrastruktury
komunikacyjnej?
Tymczasem wokół nieruchomej drezyny zebrał się cały tłum oberwanych
i brudnych chłopców w każdym możliwym wieku. Przygl±dali się maszynie
z zazdrości±, a jeden odważył się nawet zeskoczyć na tory i dotykał silnika
pogwizduj±c z podziwem, póki Fiodor go nie przegonił.
- To wszystko, towarzyszu Artemie. Tu nasze drogi się rozchodz±

-
 przerwał rozmyślania Artema dowódca.
  - Poradziłem się towarzyszy i
postanowiliśmy dać ci mały prezent. Trzymaj!  - i podał Artemowi automat,
pewnie jeden z tych, które zabrano zabitym konwojentom.  - I jeszcze to  -
 w jego dłoni była latarka, któr± oświetlał sobie drogę w±saty faszysta w
czarnym mundurze. - To wszystko zdobyczne, więc bierz śmiało. Należy ci
się. Zostalibyśmy tu dłużej, ale nie możemy się zatrzymywać. Kto wie jak
długo te faszystowskie świnie będ± nas gonić. A za Pawieleck± na pewno
nie ośmiel± się pokazać.
Mimo dopiero co zyskanej hardości i zdecydowaniu, Artemowi zrobiło
się nieprzyjemnie ciężko na sercu, kiedy Banzai ściskał mu dłoń, życz±c
powodzenia, Maksym klepn±ł go przyjaĽnie po ramieniu, a brodaty wujek
Fiodor wyci±gn±ł dla niego niedopit± flaszkę ze swoim wynalazkiem, nie
wiedz±c, co by mu jeszcze podarować:
- Bierz, chłopcze, jeszcze się kiedyś spotkamy. Nie umrzemy, żyć
będziemy!
Towarzysz Rusakow jeszcze raz potrz±sn±ł jego ręk± i jego piękna męska
twarz spoważniała.
- Towarzyszu Artemie! Na pożegnanie chciałbym ci powiedzieć dwie
rzeczy. Po pierwsze, wierz w swoj± gwiazdę. Jak mawiał towarzysz Ernesto
Che Guevara: "Hasta la victoria siempre!". A po drugie, i najważniejsze:
"NO PASARÁN!".
Pozostali bojownicy podnieśli w górę zaciśnięte w pięści prawe dłonie i
chórem powtórzyli zaklęcie: "No pasarán!". Artemowi nie pozostało nic
innego jak również zacisn±ć pięść i odpowiedzieć tak zdecydowanie i
rewolucyjnie, jak tylko potrafił: "No pasarán!", chociaż dla niego osobiście
cały ten rytuał był kompletn± abrakadabr±. Jednak nie chciał psuć tej

191
podniosłej chwili pożegnania głupimi pytaniami. Widocznie wszystko
zrobił tak, jak trzeba, bo towarzysz Rusakow spojrzał na niego z dum± i
zadowoleniem, a potem uroczyście zasalutował.
Motor zaterkotał głośniej, i drezyna, spowita w siny obłok spalin,
odprowadzana przez grupkę radośnie piszcz±cych dzieci, rozpłynęła się w
mroku. Artem znowu był zupełnie sam i tak daleko od domu, jak nigdy
przedtem.
Pierwsz± rzecz±, na któr± zwrócił uwagę wędruj±c wzdłuż peronu, były
zegary. Artem od razu naliczył ich cztery sztuki. Na WOGN-ie czas był
bardziej czymś symbolicznym: jak ksi±żki, jak próby stworzenia szkoły dla
dzieci - na znak tego, że mieszkańcy stacji nadal walcz±, że nie chc± ulegać
degradacji, że pozostali ludĽmi. Ale tutaj, jak się zdawało, zegary grały
jak±ś inn±, nieskończenie ważniejsz± rolę. Pospacerowawszy jeszcze trochę,
Artem zauważył i inne osobliwości: po pierwsze, na samej stacji nie było
widać żadnych mieszkań, a jedynie kilka sczepionych wagonów, które stały
na drugim torze i zagłębiały się w tunelu, tak że z peronu było widać tylko
mał± część poci±gu, przez co Artem na pocz±tku wcale go nie zauważył.
Handlarze wszystkich specjalności, różne warsztaty: tego wszystkiego było
do woli, ale żadnego mieszkalnego namiotu, ani nawet parawanu, za którym
można by było przenocować. Jedynie na walaj±cych się po stacji kartonach
leżeli nieliczni żebracy i kloszardzi. Snuj±cy się po stacji ludzie od czasu do
czasu podchodzili do zegarów, niektórzy, posiadaj±cy własne zegarki,
nerwowo porównywali je z czerwonymi cyframi na ekranach i wracali do
swoich spraw. Tu to by się przydał Chan, pomyślał Artem; ciekawe, co by
na to powiedział.
Inaczej niż na Kitaj-Gorodzie, gdzie podróżni byli otoczeni żywym
zainteresowaniem - próbowano ich nakarmić, coś im sprzedać, gdzieś
zaprowadzić - tutaj wszyscy wydawali się pogr±żeni we własnych
sprawach. Do Artema nie mieli żadnego interesu, i poczucie samotności,
zagłuszone z pocz±tku przez ciekawość, powróciło z jeszcze większ± sił±.
Próbuj±c odegnać narastaj±cy smutek, znów zacz±ł się przypatrywać
otaczaj±cym go ludziom. Artem spodziewał się, że również oni będ± jacyś
inni, ze szczególnym wyrazem twarzy, w końcu życie na takiej stacji nie
mogło się na nich nie odcisn±ć. Na pierwszy rzut oka wokół niego krz±tali
się, krzyczeli, pracowali, dyskutowali zwyczajni ludzie, tacy sami jak
wszędzie. Ale im uważniej im się przygl±dał, tym częściej przechodził go
dreszcz: wstrz±saj±co dużo było tu małych kalek i potworków: tu ktoś bez
palców, tam ktoś pokryty ohydnymi krostami, u jeszcze innego w miejscu
odciętej trzeciej ręki sterczał gruby kikut. Dorośli najczęściej byli łysi i
chorzy - zdrowych, silnych ludzi prawie się nie spotykało. Ich cherlawe,
zwyrodniałe ciała aż kłuły oczy w kontraście z mrocznym ogromem stacji,
na której mieszkali.

192
Pośrodku szerokiego peronu dwa prostok±tne otwory prowadz±ce w dół
ukazywały przejście na Linię Okrężn±, do Hanzy. Ale nie było tu ani
hanzeatyckich pograniczników, ani punktu celnego, jak na Prospekcie Mira,
a przecież ktoś wspominał Artemowi, że Hanza trzyma w żelaznej garści
wszystkie s±siednie stacje. Nie, tu wyraĽnie działo się coś dziwnego.
Artem nie dotarł do przeciwległego końca holu. Na pocz±tek kupił sobie
za pięć nabojów miskę krojonych, smażonych grzybów i szklankę zgniłej,
nasyconej gorycz± wody i ze wstrętem przełkn±ł to świństwo siedz±c na
przewróconej plastikowej skrzynce, w jakich kiedyś trzymało się
opakowania szklane. Potem doszedł do poci±gu, w nadziei, że uda mu się tu
odpocz±ć, bo siły miał już na wyczerpaniu, a ciało wci±ż jeszcze bolało go
po przesłuchaniu. Ale poci±g był zupełnie inny niż ten na Kitaj-Gorodzie:
wagony okazały się być obszarpane i kompletnie puste, miejscami spalone
lub podtopione; miękkie skórzane siedzenia były wyrwane i dok±dś
wyniesione; wszędzie widniały plamy zaschniętej krwi, a na podłodze
ciemno połyskiwały sterty łusek po nabojach. To miejsce wyraĽnie nie było
odpowiednie na nocleg, bardziej przypominało twierdzę, która przeżyła już
niejedno oblężenie.
Badanie poci±gu przez Artema nie trwało długo, ale kiedy wrócił na
peron, nie poznał stacji. Stragany opustoszały, gwar ucichł i oprócz kilku
włóczęgów, którzy zbili się w gromadę niedaleko przejścia, na peronie nie
było widać kompletnie nikogo. Zrobiło się wyraĽnie ciemniej, zgasły
pochodnie z tej strony, od której wszedł na stację; płonęło tylko kilka w
centrum holu, i jeszcze daleko, na jego przeciwległym końcu pobłyskiwało
małe ognisko. Na zegarze była ósma wieczorem z minutami. Co się stało?
Artem pośpiesznie, na ile pozwalał mu ból, ruszył naprzód. Przejście było
zamknięte z obu stron, nie zwykłymi metalowymi bramkami, a mocnymi
wrotami obitymi żelazem. Na drugich schodach było dokładnie tak samo,
ale jedno skrzydło było uchylone, a za nim widać było solidne kraty
zrobione, podobnie jak w kazamatach na Twerskiej, z grubych prętów
zbrojeniowych. Za nimi postawiono oświetlony słab± lampk± stolik, za
którym siedział strażnik w szaroniebieskim mundurze.
- Po ósmej wstęp wzbroniony  - odparł w odpowiedzi na prośbę Artema
o wpuszczenie do środka.  - Brama otwiera się o szóstej rano
  - i odwrócił
się daj±c do zrozumienia, że rozmowa została zakończona.
Artem wpadł w zakłopotanie. Dlaczego po ósmej wieczorem na stacji
kończyło się życie? I co miał teraz zrobić? Bezdomni kłębi±cy się na swoich
kartonach wygl±dali odpychaj±co, nie miał ochoty nawet się do nich
zbliżać, więc postanowił spróbować szczęścia przy ognisku, które migotało
w przeciwległym końcu holu.
Już z daleka stało się jasne, że to nie zbiorowisko włóczęgów, a
posterunek graniczny, czy coś w tym rodzaju: na tle płomieni widać było

193
mocne męskie postacie, można było rozpoznać ostre kontury karabinów; ale
czego tam można było strzec, siedz±c na samym peronie? Posterunki
powinno się wystawiać w tunelach, na przedpolu stacji, im dalej tym lepiej,
a tak... Jeśli nawet wylezie stamt±d jakieś cholerstwo, albo napadn± ich
bandyci, strażnicy nawet nie będ± mogli nic zrobić.
Lecz kiedy Artem podszedł bliżej, zauważył coś jeszcze: z tyłu, za
ogniskiem, od czasu do czasu pojawiała się jasna, biała smuga światła,
skierowana jakby w górę, ale dziwnie krótka, jakby od razu ucięta, nie
dosięgaj±c sklepienia, a nikn±c, wbrew wszelkim prawom fizyki, po kilku
metrach. Reflektor był wł±czany co jakiś czas, w równych odstępach, i
pewnie dlatego Artem wcześniej go nie zauważył. Co to mogło być?
Podszedł do ogniska, grzecznie się przywitał, wyjaśnił, że jest tu
przejazdem i z niewiedzy przegapił moment zamknięcia bramy, i zapytał
czy mógłby odpocz±ć tutaj, ze strażnikami.
- Odpocz±ć? - zapytał ze śmiechem siedz±cy najbliżej rozczochrany,
ciemnowłosy mężczyzna z wielkim, mięsistym nochalem, niewysoki, lecz
wygl±daj±cy na bardzo silnego.
  - Tutaj, mój chłopcze, nie odpoczniesz.
Dobrze będzie, jak dożyjesz do rana.
Na pytanie, co jest takiego niebezpiecznego w siedzeniu przy ognisku na
środku peronu, mężczyzna nic nie odpowiedział, tylko kiwn±ł głow± do
tyłu, gdzie zapalał się reflektor. Pozostali byli zajęci własn± rozmow± i w
ogóle nie zwrócili na Artema uwagi. Wtedy postanowił wyjaśnić w końcu,
co tu się dzieje, i podszedł do reflektora. To, co zobaczył, zdziwiło go, ale
wiele mu wyjaśniło.
Na samym końcu holu stała niewielka budka, w rodzaju tych, które
znajdowały się czasem koło schodów ruchomych przy przejściach na inne
linie. Dookoła leżały worki, gdzieniegdzie przytwierdzone były masywne,
żelazne płyty, jeden z wartowników zdejmował pokrowce z bardzo groĽnie
wygl±daj±cych działek, a drugi siedział w budce. To właśnie na niej
postawiono świec±cy w górę reflektor. W górę! O żadnej osłonie, żadnej
barierze nie było tu nawet mowy, od razu za budk± zaczynały się schody
ruchome prowadz±ce na powierzchnię. I światło reflektora biło właśnie w
tamtym kierunku, niespokojnie kr±ż±c od ściany do ściany, próbuj±c jakby
wypatrzeć kogoś w tych egipskich ciemnościach, ale wychwytywało z nich
tylko porosłe czymś br±zowym resztki lamp, zawilgocony sufit, z którego
ogromnymi kawałami odpadał tynk, a dalej... Dalej nie było widać nic.
Wszystko od razu wskoczyło na swoje miejsce.
Z jakiegoś powodu nie było tu typowej metalowej osłony, odcinaj±cej
stację od powierzchni, ani na peronie, ani na górze. Pawielecka miała
bezpośrednie poł±czenie ze światem zewnętrznym, i jej mieszkańcy byli
ci±gle narażeni na niebezpieczeństwo wtargnięcia. Oddychali skażonym
powietrzem, pili skażon± wodę, to pewnie dlatego miała taki dziwny

194
smak... Dlatego wśród dzieci pojawiało się tu o wiele więcej mutacji niż, na
przykład, na WOGN-ie. Dlatego dorośli byli tacy mizerni: pozbawiaj±c ich
włosów, wyniszczaj±c i rozkładaj±c żywe ciało, stopniowa pożerała ich
choroba popromienna. Ale najwidoczniej to nie było wszystko, bo jak
inaczej wyjaśnić fakt, że cała stacja pustoszała po ósmej wieczorem, a
ciemnowłosy wartownik przy ognisku powiedział, że nawet przeżyć jedn±
noc to tutaj wyczyn?
Po zastanowieniu, Artem zbliżył się do człowieka siedz±cego w budce.
- Dobry wieczór - odpowiedział ten na pozdrowienie.
Miał koło pięćdziesi±tki, ale zd±żył już standardowo wyłysieć, nieliczne
siwe włosy zwisały mu jeszcze ze skroni i potylicy, ciemne oczy patrzyły
ciekawie na Artema, a prościutka, wi±zana kamizelka kuloodporna nie
mogła ukryć wydatnego brzuszka. Na piersi wisiała mu lornetka, a obok niej
gwizdek.
- Siadaj - wskazał Artemowi najbliższy worek.  - Oni tam, rozumiesz,
dobrze się bawi±, mnie tu samego zostawili, żebym się nudził. Niech
chociaż z tob± pogadam. Kto ci tak oko załatwił?
Nawi±zała się rozmowa.
- Rozumiesz, nie umiemy zmajstrować niczego chociaż w miarę
porz±dnego - opowiadał z przygnębieniem wartownik pokazuj±c ręk±
wyjście - tutaj by trzeba nie blachę, a zalać betonem, z blach± już
próbowaliśmy i to nie ma sensu. Przychodzi jesień i woda wszystko znosi w
cholerę, przy czym najpierw sobie kapie, a potem jak nie przerwie... Było
tak już kilka razy, i dużo ludu zginęło, więc od tej pory radzimy sobie w ten
sposób. Ale spokojnie żyć się tu nie da, jak na innych stacjach, tylko ci±gle
jesteśmy w gotowości: co noc złazi tu jakieś ścierwo. W dzień to się nie
pokazuj±, czy to śpi±, czy przeciwnie, biegaj± po powierzchni. A jak się
ściemni, to jest normalnie czarna rozpacz. Przystosowaliśmy się oczywiście,
po ósmej wszyscy chronimy się do przejścia, to tam mieszkamy, a tutaj
bardziej prowadzimy gospodarstwo. Poczekaj no...
  - przerwał, szczękn±ł
przeł±cznikiem na pulpicie, i reflektor rozbłysn±ł.
Wrócili do rozmowy dopiero kiedy biały jęzor światła oblizał wszystkie
trzy pary schodów ruchomych, sufit i ściany, a na końcu uspokajaj±co zgasł.
- Tam, na górze - wartownik wskazał palcem sklepienie - jest Dworzec
Pawielecki. W każdym razie kiedyś był. Przeklęte miejsce. Nie wiem już
dok±d stamt±d id± tory, ale teraz dzieje się tam coś strasznego. Takie
dĽwięki czasem tu dochodz±, że normalnie krew ścina w żyłach. A już jak
zaczn± leĽć na dół...  - zamilkł. - Mówimy na te potwory, co id± z góry,
przyjezdni - ci±gn±ł po chwili. - Przez ten dworzec. Niby żeby nie było tak
strasznie. Kilka razy tacy przyjezdni, co byli silniejsi, cały ten posterunek
zmietli. Widziałeś ten poci±g, co tam u nas stoi na torach? Chłopaki poszli

195
do niego. Z dołu nikt by im nie otworzył

- tam s± kobiety, dzieci, jeśli
przyjezdni by tam wleĽli, to koniec, po zawodach. A i nasze chłopaki
dobrze to rozumieli, wycofali się do poci±gu, zaczaili się tam i położyli
kilka tych stworów. Ale i sami... żywych zostało tylko dwóch z dziesięciu.
Jeden przyjezdny uciekł, polazł w kierunku NowokuĽnieckiej. Rano chcieli
go wyśledzić, zostawiał za sob± taki gęsty śluz, ale dał nura w boczny tunel,
który prowadzi w dół, a my się tam nie zapuszczamy. Mamy własn± biedę.
- A ja słyszałem, że na Pawieleck± nikt nigdy nie napada  - przypomniał
sobie Artem - to prawda?
- Oczywiście - poważnie kiwn±ł głow± wartownik.
  - Kto nas ruszy?
Gdybyśmy nie prowadzili tu obrony, rozpełzliby się st±d po całej linii. Nie,
nikt na nas ręki nie podniesie. Hanza w końcu i tak prawie całe przejście
nam oddała, ich posterunek jest na samym końcu. Broń nam podrzucaj±,
tylko żebyśmy ich chronili. Lubi± cudzymi rękoma wyci±gać kasztany z
ognia, tyle ci powiem! Mówisz, że jak ci na imię? Artem? A mnie Mark.
Poczekaj no, Artem, coś tam szeleści...

- i znów szybko wł±czył
reflektor. - Nie, pewnie się przesłyszałem - rzekł niepewnie po chwili.
Artema stopniowo ogarniało przygniataj±ce poczucie zagrożenia. Tak jak
Mark, uważnie patrzył w górę, ale tam, gdzie ten widział tylko cienie
rozbitych lamp, Artemowi zwidywały się zastygłe w oślepiaj±cym świetle
reflektora złowieszcze, fantastyczne sylwetki. Z pocz±tku myślał, że to
tylko jego wyobraĽnia stroi sobie z niego żarty, kiedy jeden z dziwnych
kształtów ledwo zauważalnie się poruszył, gdy tylko minęła go plama
światła.
- Niech pan poczeka...  - wyszeptał. - Proszę spróbować, o, w tamtym
k±cie, przy tej dużej wyrwie, tylko szybko...
I, jakby przygwożdżone reflektorem, gdzieś daleko, za połow± schodów,
coś wielkiego, kościstego na moment zamarło, a potem nagle rzuciło się w
dół. Mark chwycił uciekaj±cy z dłoni gwizdek i dmuchn±ł w niego ze
wszystkich sił. W tej sekundzie wszyscy siedz±cy przy ognisku zerwali się z
miejsc i rzucili na
pozycje.
Tam, jak się okazało, był jeszcze jeden reflektor, słabszy, ale sprytnie
poł±czony z nietypowym ciężkim karabinem maszynowym. Artem nigdy
wcześniej takiego nie widział: działo miało dług±, rozszerzon± na końcu
lufę, celownik przypominał kształtem pajęczynę, a pociski były ładowane z
oleiście błyszcz±cej ­taśmy.
- Tam jest, blisko dziesi±tej!  - namierzył przyjezdnego ochrypły, chudy
facet, przysiadaj±c się do Marka.  - Daj lornetkę... Lecha! Dziesi±ta, prawy
rz±d!

196
- Jest! Dobra, kochasiu, stacja końcowa, teraz siedĽ spokojnie - mrukn±ł
strzelec celuj±c w przyczajony czarny cień.  - Trzymam go!
Gruchnęła ogłuszaj±ca seria, dziesi±ta, licz±c od dołu, lampa rozleciała
się w drzazgi, a na górze coś przeraĽliwie zaskrzeczało.
- Zdaje się, że go dorwaliśmy  - ocenił ten z chrypk±.  - Dobra, poświeć
jeszcze... Leży. Załatwiony, śmierdziel.
Ale z góry jeszcze długo, przynajmniej godzinę, dochodziły ciężkie,
niemal ludzkie jęki, od których Artemowi robiło się nieswojo. Kiedy
zaproponował, żeby dobić przyjezdnego, żeby się nie męczył, usłyszał w
odpowiedzi:
- Chcesz, to biegnij, dobij go. Tutaj, młody, nie strzelnica, każdy nabój
się liczy.
Mark został zmieniony, i razem z Artemem podeszli do ogniska. Mark
zapalił od płomienia skręta i zamyślił się, a Artem zacz±ł przysłuchiwać się
ogólnej rozmowie.
- Na przykład Lecha wczoraj o krisznowcach opowiadał

- niskim,
głuchym głosem mówił masywny mężczyzna z niskim czołem i potężnym
karkiem - co to siedz± na Oktiabrskim Polu i chc± iść do Instytutu
Kurczatowa, żeby wysadzić reaktor j±drowy i załatwić nam wszystkim
nirwanę, ale jak na razie nijak nie mog± się wybrać. Wtedy sobie
przypomniałem, co ze mn± było cztery lata temu, kiedy jeszcze mieszkałem
na Sawielowskiej. Kiedyś wybrałem się w interesach na Białorusk±. Miałem
wtedy kontakty na Nowosłobodskiej, tak że przeszedłem prosto przez
Hanzę. No i przychodzę na Białorusk±, szybko dotarłem, spotkałem się z
kim trzeba, interes z nim załatwiłem, myślę sobie, trzeba to oblać. On mi
mówi, żebym był ostrożny, bo tutaj pijani często znikaj±. Ja na to: Dobra,
dobra, daj spokój, nie można tego tak zostawić. Generalnie, obaliliśmy
flaszkę na dwóch. Ostatnie, co pamiętam, to jak ten gość chodzi na
czworakach i krzyczy "Jestem Łunochod-1!". Budzę się  - Matko Boska! -
 zwi±zany, w ustach knebel, bańka ogolona na zero, leżę sam w jakiejś
komórce, zdaje się w dawnym komisariacie. Myślę sobie, co za porażka. Po
półgodzinie przychodz± jakieś diabły i ci±gn± mnie za kołnierz do holu. Nie
dowiedziałem się dok±d trafiłem, wszystkie tablice zerwane, ściany czymś
pomazane, podłoga we krwi, ogniska się pal±, prawie cała stacja rozkopana
i jakiś dół, głęboki na dwadzieścia metrów najmniej, jak nie trzydzieści. Na
podłodze i suficie były narysowane gwiazdy, takie, wiecie, jedn± kresk±, jak
dzieci rysuj±. No to, myślę, może u czerwonych jestem? Ruszyłem głow±
  -
 coś niepodobni. Zaci±gnęli mnie do tego dołu, a tam drabinka; mówi±: złaĽ
po drabince. I kałachami popychaj±. Patrzę, a tam kupa ludzi na dnie, z
łomami i łopatami, i tę dziurę pogłębiaj±. Ziemię na górę wyci±gaj±
kołowrotkiem, ładuj± na wagoniki i gdzieś wywoż±. Nie ma wyjścia, ci
kolesie z kałachami to normalnie nawiedzeni byli, wszyscy wytatuowani od

197
stóp do głów, myślę sobie: jakiś lepszy kryminał. Pewnie w mamrze
wyl±dowałem. Ci tu, niby bandziory z autorytetem, robi± podkop, chc±
uciec. A zwykłe złodziejaszki na nich pracuj±. Ale potem zrozumiałem, że
to bzdura jakaś. Sk±d w metrze mamr, jak tu nawet psów nie ma? Mówię
im, że się boję wysokości, spadnę tamtym zaraz prosto na łeb, pożytku ze
mnie dużo nie będzie. Naradzili się i kazali mi ładować ziemię, któr±
wyci±gaj± z dołu, do wagoników. Kajdanki mi, ścierwa, założyli, na nogi
jakieś łańcuchy, i ładować. A ja cały czas nie mogłem zrozumieć, co oni tu
robi±. Robota, powiem wprost, do łatwych nie należała. Ja to jeszcze

-
 poruszył potężnymi ramionami  - ale tam i słabsi byli, i jak ktoś padał na
ziemię, to ci z tatuażami go podnosili i wlekli gdzieś do schodów.
Przechodziłem potem raz obok, patrzę, a tam taki jakby pniak, jak ten, co na
Placu Czerwonym kiedyś był do egzekucji, w ten pniak był wbity konkretny
topór, a dookoła wszystko we krwi i głowy stercz± na kijach. O mało się nie
porzygałem. Nie, myślę sobie, trzeba się st±d zmywać, zanim zrobi± ze
mnie stracha na wróble.
- No, i kto to był?
  - przerwał mu niecierpliwie ten z chrypk±, który
siedział za reflektorem.
- Spytałem potem chłopaków, z którymi ładowałem ziemię. Wiesz, kto
to był? Sataniści, rozumiesz? Oni, znaczy się, stwierdzili, że koniec świata
już nast±pił, i że metro to brama piekieł. I coś tam jeszcze o jakichś kręgach
mówili, już nie pamiętam...
- Wrota piekieł - poprawił go strzelec.
- No. Metro to wrota piekieł, a samo piekło leży nieco głębiej, i diabeł,
znaczy się, tam na nich czeka, trzeba tylko się do niego dokopać. No to
kopi±. Cztery lata już minęły od tamtej pory. Może już się dokopali.
- A gdzie to było? - spytał strzelec.
- Nie wiem! Jak Boga kocham, nie wiem. Bo wydostałem się stamt±d
tak: schowali mnie w wagoniku, kiedy strażnicy nie patrzyli, i przysypali
ziemi±. Długo gdzieś jechałem, potem wysypali mnie z wysokości i
straciłem przytomność, ockn±łem się, zacz±łem się czołgać, wylazłem na
jakieś tory, i tak po tych torach szedłem, aż się skrzyżowały z innymi, a ja
się na tym skrzyżowaniu wywaliłem. Potem ktoś mnie tam znalazł i
ockn±łem się dopiero na Dubrowce, rozumiesz? A ten dobry człowiek, co
mnie stamt±d zabrał, już się zd±żył zmyć. No i domyśl się teraz, gdzie to
było...
Potem mówiono o tym, że podobno na Placu Ilicza i na Rimskiej
wybuchła jakaś epidemia i dużo ludzi umarło, ale Artem puścił to wszystko
mimo uszu. Myśl, że metro to przedsionek piekła, czy może nawet pierwszy
jego kr±g, zahipnotyzowała go, i przed oczami stan±ł mu niewiarygodny
obraz: setki ludzi, roj±cych się jak mrówki, kopi±cych rękami bezdennie
głęboki dół, szyb donik±d, aż za którymś razem łom jednego z nich wejdzie

198
w grunt dziwnie lekko i wpadnie w dół, i wtedy piekło i metro ostatecznie
zlej± się w jedno.
Potem pomyślał, że oto ta stacja żyje prawie jak WOGN: nieustannie
atakuj± j± jakieś potwory przychodz±ce z powierzchni, a oni odpieraj± te
ataki w pojedynkę, i jeśli Pawielecka padnie, to te monstra rozejd± się po
całej linii. Wychodziło na to, że rola WOGN-u wcale nie była tak
wyj±tkowa, jak wydawało mu się wcześniej. Kto wie, ile jest jeszcze w
metrze takich stacji, z których każda odpowiada za swój odcinek, walcz±c
nie o powszechny spokój, a o własn± skórę... Można uciekać, cofać się do
centrum, zawalaj±c za sob± tunele, ale wtedy będzie coraz mniej przestrzeni
życiowej, aż wszyscy pozostali przy życiu zbior± się na małym skrawku
ziemi i sami poprzegryzaj± sobie gardła.
Ale przecież jeśli WOGN nie przedstawia sob± niczego wyj±tkowego,
jeśli s± i inne wyjścia na powierzchnię, których nie da się zamkn±ć... To
znaczy, że... Artem spostrzegł się i zabronił sobie myśleć o tym dalej. To
był po prostu głos słabości, zdradziecko podszeptuj±cy argumenty, żeby nie
kontynuować Wyprawy, by nie d±żyć do Celu. Ale nie wolno się mu
poddawać. Takie myślenie to ślepa uliczka.
Aby się oderwać, zacz±ł się znów przysłuchiwać rozmowie. Najpierw
ocenili szanse niejakiego Puszka na jakieś zwycięstwo. Potem ten z chrypk±
zacz±ł opowiadać o tym, że jacyś bandyci napadli na Kitaj-Gorod,
powystrzelali kupę ludzi, ale na ratunek pośpieszyli kałużscy i ich odparli, a
tamci wycofali się w kierunku Tagańskiej. Artem chciał już zaprzeczyć, że
wcale nie w kierunku Tagańskiej, a Trietiakowskiej, ale tu wmieszał się
jeszcze jakiś żylasty typ, którego twarzy nie było widać, i powiedział, że
kałużskich generalnie wybili ci z Kitaj-Gorodu i teraz stację kontroluje
nowa grupa, o której wcześniej nikt nie słyszał. Ten z chrypk± zacz±ł się z
nim gor±co kłócić, a Artema zacz±ł morzyć sen. Tym razem nie śniło mu się
zupełnie nic, i spał tak mocno, że nawet kiedy rozległ się gwizdek
alarmowy i wszyscy podskoczyli ze swoich miejsc, jemu i tak nie udało się
obudzić. Najwidoczniej alarm był fałszywy, bo żadne strzały po nim nie
nast±piły. Kiedy w końcu obudził go Mark, na zegarze była już za
piętnaście szósta.
- Wstawaj, warta skończona!  - radośnie potrz±sn±ł Artema za ramię.
  -
 ChodĽmy, pokażę ci przejście, tam, gdzie cię wczoraj nie wpuścili.
Paszport masz?
Artem pokręcił głow±.
- No nic, jakoś to załatwimy

- obiecał Mark, i po paru minutach
rzeczywiście byli już w przejściu między stacjami, a wartownik spokojnie
pogwizdywał bawi±c się w dłoni dwoma nabojami.
Korytarz był bardzo długi, dłuższy nawet niż stacja. Wzdłuż jednej
ściany stały brezentowe parawany, i paliły się całkiem jasne lampki ("Hanza

199
o nas dba"  - uśmiechn±ł się ironicznie Mark), a pod drug± ci±gnęło się
długie, choć niewysokie, mniej więcej metrowe przepierzenie.
- Tak przy okazji, to jest jedno z najdłuższych przejść między stacjami w
całym metrze!
  - z dum± poinformował Mark.

- Pytasz, co to za
przepierzenie? To ty nie wiesz? Przecież to słynna rzecz! Połowa ludzi,
którzy do nas przychodz±, to właśnie z tego powodu! Poczekaj, teraz
jeszcze za wcześnie. PóĽniej się zacznie. Tak w ogóle, to najlepiej jest
wieczorem, kiedy zamykaj± wyjście na stację i ludzie nie maj± już nic do
roboty. Ale może w ci±gu dnia będzie jakiś wyścig kwalifikacyjny. Nie, ty
naprawdę nic o tym nie słyszałeś? My tu mamy wyścigi szczurów,
totalizator! Mówimy na to hipodrom. Coś takiego, a ja myślałem, że
wszyscy o tym wiedz±
  - zdziwił się, kiedy wreszcie zrozumiał, że Artem
nie żartuje.  - Ty, tak w ogóle, lubisz grać? Ja, na przykład, jestem
nałogowym graczem.
Artem był oczywiście ciekaw tych wyścigów, ale nigdy nie miał
szczególnej żyłki do hazardu. Do tego teraz, po tym jak przespał tyle
godzin, nad jego głow± zbierały się chmury burzowe poczucia winy. Nie
mógł czekać do wieczora, w ogóle nie mógł już czekać. Musiał iść naprzód,
już i tak za dużo czasu stracił. Ale droga do Polis wiodła przez Hanzę, i
teraz nie dało się już jej omin±ć.
- Chyba nie mogę tu zostać do wieczora
  - powiedział Artem.  - Muszę
iść... na stację Polianka.
- Ale tam przecież się idzie przez Hanzę

- mruż±c oczy zauważył
Mark. - Jak chciałeś przejść przez Hanzę, jeśli nie masz nie tylko wizy, ale
nawet paszportu? Tutaj, przyjacielu, nie mogę ci pomóc. Ale spróbuję
podsun±ć ci pomysł. Naczelnik Pawieleckiej
  - nie naszej, a tej na Linii
Okrężnej - jest wielkim miłośnikiem tych właśnie wyścigów. Jego szczur,
Pirat, jest faworytem. Pojawia się tu co wieczór, z ochron± i w pełnym
majestacie. Jak chcesz, postaw przeciw niemu.
- Przecież nie mam nawet czego stawiać - zaprotestował Artem.
- Postaw siebie, w zamian za przysługę. Chcesz, to ja cię postawię  - w
oczach Marka pojawił się błysk hazardzisty.
  - Jak wygramy, zdobędziesz
wizę. Przegramy  - i tak się tam dostaniesz, a tam już, prawda, od ciebie
będzie zależało, jak się z tego wykaraskać. Czy jest to jakiś pomysł? Moim
zdaniem jest.
Artemowi ten plan wcale się nie spodobał. Sprzedawać samego siebie w
niewolę, a tym bardziej, przegrywać samego siebie w szczurzym
totalizatorze, to było jakoś obraĽliwe. Postanowił spróbować przebić się do
Hanzy inaczej. Kilka godzin kręcił się w pobliżu poważnych
pograniczników w szarych, plamistych mundurach
  - byli ubrani dokładnie
tak, jak ci z Prospektu Mira

- próbuj±c do nich zagadać, ale ci nie
odpowiadali. Po tym, jak jeden z nich nazwał go z pogard± jednookim (co

200
było niesprawiedliwe, bo lewe oko zaczęło się już otwierać, choć wci±ż
jeszcze piekielnie bolało) i zasugerował, żeby się odwalił, Artem porzucił
wreszcie bezowocne starania i zacz±ł wypatrywać najbardziej ciemnych i
podejrzanych typów na stacji, handlarzy broni±, kwasem

- wszystkich,
którzy mogli się okazać przemytnikami. Ale nikt nie podejmował się
przerzucić Artema do Hanzy za jego karabin i latarkę.
Nadszedł wieczór, który zastał Artema siedz±cego na posadzce w
przejściu i pogr±żonego w cichej rozpaczy i samoponiżeniu. Tymczasem
dookoła powstało ożywienie, dorośli wracali z pracy, jedli kolację ze
swoimi rodzinami, dzieci coraz mniej hałasowały, układane do snu, aż
wreszcie, po zamknięciu bramy, wszyscy wysypali się ze swoich namiotów
i zza parawanów, i podeszli do torów wyścigowych. Ludzi było tu dużo,
przynajmniej trzysta osób, i znaleĽć w tym tłumie Marka nie było łatwo.
Ludzie zgadywali, jak dziś pobiegnie Pirat, czy uda się Puszkowi choć raz
go wyprzedzić, padały też imiona innych biegaczy, ale tych dwóch było
wyraĽnie poza konkurencj±.
Do startu podchodzili dumni posiadacze szczurów, nios±c swoich
wychuchanych pupili w małych klatkach. Naczelnika Pawieleckiej Okrężnej
nie było widać, i Mark też jakby zapadł się pod ziemię. Artem przestraszył
się nawet, że znów stoi dziś na warcie i nie przyjdzie. Ale w takim razie jak
on zamierzał grać?
Wreszcie w drugim końcu przejścia pojawiła się mała procesja. Krocz±c
w asyście dwóch ponurych ochroniarzy, bez pośpiechu, dostojnie niósł
swoje ciężkie ciało ogolony na łyso starzec z zadbanymi sumiastymi
w±sami, w okularach i nienagannym czarnym garniturze. Jeden z
ochroniarzy niósł w ręku obit± czerwonym aksamitem skrzynkę z kratk±
zamiast jednej ze ścianek, w której miotało się coś szarego. To był pewnie
słynny Pirat.
Ochroniarz zaniósł skrzynkę ze szczurem na linię startu, a w±saty starzec
podszedł do sędziego siedz±cego za stolikiem, władczym gestem przegonił
z krzesła jego asystenta, ciężko opadł na zwolnione miejsce i zacz±ł
osobist± rozmowę. Drugi ochroniarz stał obok, plecami do stolika, szeroko
rozstawiwszy nogi, z dłońmi na krótkim czarnym automacie, który wisiał
mu na piersi. Takiemu człowiekowi strach było nie tylko proponować
zakład, ale i w ogóle się do niego zbliżyć.
Wtedy Artem zobaczył, jak do tych szacownych ludzi podchodzi tak po
prostu niechlujnie ubrany Mark, przygładzaj±c dawno niemyte włosy, i
zaczyna coś opowiadać sędziemu. Z takiej odległości słychać było tylko ton
głosu, ale za to było doskonale widać, jak w±saty starzec na pocz±tku zrobił
się purpurowy z oburzenia, potem przybrał wyniosł± minę, aż wreszcie
kiwn±ł głow± z niezadowoleniem, i zdj±wszy okulary, zacz±ł je
pedantycznie przecierać.

201
Artem zacz±ł przeciskać się przez tłum w kierunku linii startu, gdzie stał
Mark.
- Wszystko gra! - radośnie oznajmił ten, zacieraj±c ręce.
Na pytanie, co dokładnie ma na myśli, Mark wyjaśnił, że przed chwil±
założył się osobiście ze starym naczelnikiem przeciwko Piratowi,
zapewniaj±c, że jego nowy szczur wygra z faworytem już w pierwszym
wyścigu. Trzeba było dać w zastaw Artema, oznajmił Mark, ale w zamian
zaż±dał wizy na cał± Hanzę dla niego i dla siebie. Naczelnik, wprawdzie
odrzucił propozycję, mówi±c, że nie zajmuje się handlem niewolnikami (tu
Artem westchn±ł z ulg±), ale dodał, że tak± zarozumiałość i bezczelność
trzeba ukarać. Jeśli ich szczur przegra, Mark i Artem przez rok będ± musieli
czyścić wychodki na Pawieleckiej Okrężnej. Jeśli wygra, cóż, dostan± wizy.
On był oczywiście całkowicie pewny, że drugi wariant jest wykluczony, i
dlatego się zgodził. Postanowił ukarać tych bezczelnych zarozumialców,
którzy śmieli rzucić wyzwanie jego ulubieńcowi.
- Ma pan swojego szczura? - ostrożnie zapytał Artem.
- Oczywiście! - zapewnił go Mark.
  - Istna bestia! On tego Pirata
rozerwie na kawałki! Wiesz, jak dziś przede mn± uciekał? Ledwo go
złapałem! Prawie do NowokuĽnieckiej za nim goniłem.
- A jak się wabi?
- Wabi? Faktycznie, jakże on się wabi? No, powiedzmy, Rakieta

-
 zaproponował Mark. - Rakieta brzmi groĽnie?
Artem nie był pewny, czy sens rywalizacji polega na tym, czyj szczur
rozerwie przeciwnika na kawałki, ale nic nie powiedział. Potem wyjaśniło
się, że swojego szczura Mark złapał dopiero dzisiaj, i wtedy Artem nie
wytrzymał.
- A sk±d pan wie, że on zwycięży?
- Wierzę w niego, Artem!
  - rzekł uroczyście Mark.
  - I tak w ogóle,
wiesz, już od dawna chciałem mieć swojego szczura. Stawiałem na cudze,
one przegrywały, i myślałem wtedy: to nic, nadejdzie dzień, kiedy będę
miał swojego, i on już na pewno przyniesie mi wygran±. Ale ci±gle nie
mogłem się zdecydować, zreszt± to nie takie proste, trzeba zdobyć specjalne
pozwolenie sędziego, a to jest takie nudziarstwo... Życie mi minie, jakiś
przyjezdny mnie zeżre, albo sam umrę, a własnego szczura nie będę miał...
Potem mi się trafiłeś, i pomyślałem: to jest to! Teraz albo nigdy. Jeśli teraz
nie zaryzykujesz, mówię sobie, to znaczy, że już zawsze będziesz stawiać na
cudze szczury. I zdecydowałem: jak już grać, to o duż± stawkę. Chciałbym
ci oczywiście pomóc, ale nie to jest najważniejsze, wybacz. A tak chciałem
podejść do tego w±satego starego   grzyba - ściszył głos Mark - i
oświadczyć: stawiam mojego szczura przeciwko pana Piratowi! Tak się
wkurzył, że kazał sędziemu zatwierdzić mojego szczura poza kolejk±. I

202
wiesz co - dodał, po chwili milczenia  - za tak± chwilę warto potem przez
rok czyścić wychodki.
- Ale przecież nasz szczur na pewno przegra!

- zawołał Artem
rozpaczliwie, ostatni raz próbuj±c przemówić mu do rozs±dku.
Mark spojrzał na niego uważnie, potem uśmiechn±ł się i powiedział:
- A może jednak nie?
Rzuciwszy surowe spojrzenie zebranej publiczności, sędzia przygładził
siwiej±ce włosy, odkaszln±ł z godności± i zacz±ł odczytywać imiona
szczurów uczestnicz±cych w wyścigu. Rakietę wymienił na końcu, ale Mark
kompletnie nie zwrócił na to uwagi. Najwięcej oklasków zebrał Pirat, a
Rakiecie bił brawo tylko Artem, gdyż Mark miał zajęte ręce: trzymał w nich
klatkę. W tym momencie Artem wci±ż jeszcze miał nadzieję, że zdarzy się
cud, który wybawi go od niesławnego końca w śmierdz±cym szambie.
Wtedy sędzia oddał ślepy strzał ze swojego makarowa, i właściciele
szczurów otwarli klatki. Rakieta wyrwał się na wolność jako pierwszy, tak
że serce Artema radośnie podskoczyło, za to potem, kiedy pozostałe szczury
rzuciły się naprzód przez całe przejście, jeden wolniej, drugi szybciej,
Rakieta, zupełnie nie uzasadniaj±c swojego dumnego imienia, wbił się w k±t
jakieś pięć metrów od startu, i tam już został. Szczurów, według
regulaminu, nie można było poganiać. Artem popatrzył z obaw± na Marka,
oczekuj±c, że ten zacznie szaleć, albo przeciwnie, zgaśnie przytłoczony
wstydem. Ale surowym i dumnym wyrazem twarzy Mark przypominał
raczej kapitana kr±żownika, który daje rozkaz zatopienia swojego okrętu, by
ten nie wpadł w ręce wroga  - jak w podniszczonej ksi±żce o wojnie Rosji z
kimś tam innym, która leżała w bibliotece na WOGN-ie.
Po paru chwilach pierwsze szczury dotarły do mety.
Wygrał Pirat, na drugim miejscu znalazł się jakiś szczur o
niezrozumiałym imieniu, Puszek przybiegł trzeci. Artem rzucił spojrzenie w
stronę stolika sędziowskiego. W±saty starzec, przecieraj±c spocon± z
napięcia łys± czaszkę t± sam± ściereczk±, któr± wcześniej czyścił szkła
okularów, oceniał wyniki z sędzi±. Artem miał już nadzieję, że o nich
zapomniał, kiedy starzec nagle klepn±ł się w czoło i z łagodnym uśmiechem
kiwn±ł palcem na Marka, przyzywaj±c go.
Wtedy Artem poczuł się prawie jak w chwili, kiedy prowadzili go na
egzekucję, choć teraz to uczucie nie było tak intensywne. Przeciskaj±c się w
ślad za Markiem do stolika sędziowskiego, pocieszał się tym, że tak czy
inaczej wejście na terytorium Hanzy stoi teraz przed nim otworem, trzeba
tylko znaleĽć sposób na ucieczkę. Ale najpierw czekała go chwila hańby.
Uprzejmie zaprosiwszy ich, by weszli na podest, w±sacz odwrócił się do
widowni i pokrótce opisał treść zawartej umowy, a potem grzmi±cym
głosem oznajmił, że obu nieudaczników wysyła się, tak jak było ustalone,

203
na roboty przy czyszczeniu urz±dzeń sanitarnych na jeden rok, licz±c od
dzisiejszego dnia. Nie wiadomo sk±d pojawili się dwaj pogranicznicy
Hanzy, zabrali Artemowi jego automat, upewniaj±c się, że wróg publiczny
przez najbliższy rok będzie niegroĽny, i obiecali zwrócić mu broń po
odbyciu kary. Potem, przy akompaniamencie gwizdów i obelg tłumu,
zaprowadzili ich na Okrężn±.
Przejście wychodziło spod podłogi, na środku holu, jak na s±siedniej
stacji, ale na tym podobieństwa między obiema stacjami Pawieleckimi się
kończyły. Okrężna robiła bardzo dziwne wrażenie: z jednej strony
sklepienie było tu niskie, a prawdziwych kolumn nie było wcale - w
równych odstępach w ścianie wybite były łuki, których szerokość była
równa szerokości ściany między nimi. Zdawało się, że pierwsz± Pawieleck±
łatwiej było wykopać, jakby grunt był tam miększy i łatwo było się przez
niego przebijać, a tutaj trafiła się jakaś twarda, nieustępliwa skała, któr±
ciężko było pokonać. Ale z jakiegoś powodu tutaj nie nastrajało to takim
smutkiem i nie przytłaczało jak na Twerskiej, może st±d, że stacja była
niezwykle dobrze oświetlona, ściany zdobiły nieskomplikowane wzory, a
przy łukach ze ścian wystawały imitacje antycznych kolumn, jak na
ilustracjach w ksi±żce Mity starożytnej Grecji. Krótko mówi±c: nie było to
najgorsze miejsce dla robót przymusowych.
I oczywiście od razu było wiadomo, że to teren Hanzy. Po pierwsze, było
tu nienormalnie czysto, przytulnie, a na sklepieniu, umieszczone w wielkich
szklanych kloszach, miękko świeciły najprawdziwsze lampy. We
właściwym holu, który wprawdzie nie był tak obszerny, jak na bliĽniaczej
stacji, nie stał ani jeden namiot, za to było dużo pulpitów, na których leżały
sterty przemyślnych elementów maszyn. Siedzieli przy nich ludzie w
niebieskich kombinezonach, a w powietrzu unosił się przyjemny lekki
zapach oleju maszynowego. Najwidoczniej dzień pracy kończył się tu
póĽniej niż na Pawieleckiej Promienistej. Na ścianach wisiały sztandary
Hanzy - koło zębate na białym tle, plakaty wzywaj±ce do podniesienia
wydajności pracy i cytaty z jakiegoś A. Smitha.
Pod największ± chor±gwi±, między dwoma nieruchomymi żołnierzami
pocztu sztandarowego, stał stolik ze szklan± gablot±, i kiedy Artem
przechodził obok, specjalnie zwolnił kroku, żeby przyjrzeć się, cóż to za
relikwie leż± pod szkłem.
Na czerwonym aksamicie, czule podświetlone malutkimi lampkami,
spoczywały dwie ksi±żki. Pierwsza - pierwszorzędnie zachowane wydanie
w czarnej oprawie z wyszywanym złotym napisem głosz±cym: Adam Smith
Bogactwo narodów. Druga - mocno podniszczony tomik w porwanej i
zaklejonej cienkimi paskami papieru cienkiej okładce, na której tłustym
drukiem było napisane: Dale Carnegie Jak przestać się martwić i zacz±ć żyć.

204
Ani o jednym, ani o drugim autorze Artem nigdy nie słyszał, dlatego
dużo bardziej zajmowała go kwestia, czy przypadkiem resztkami tego
właśnie aksamitu naczelnik stacji nie obił klatki swojego ulubionego
szczura.
Jeden z torów był wolny, i od czasu do czasu przejeżdżały nim
załadowane skrzyniami drezyny, przeważnie ręczne. Ale raz zadymiła też
spalinowa, zatrzymała się na chwilę na stacji i ruszyła dalej. Artem dojrzał
siedz±cych na niej potężnych żołnierzy w czarnych mundurach i czarnobiałych podkoszulkach. Każdy z nich miał na głowie noktowizor, na piersi
wisiały im dziwne krótkie automaty, a tułów chroniły im ciężkie kamizelki
kuloodporne. Dowódca, gładz±c leż±cy mu na kolanach ogromny
ciemnozielony hełm z przyłbic±, wymienił kilka słów ze strażnikami na
stacji odzianymi w zwykłe szare panterki, i drezyna skryła się w tunelu.
Na drugim torze stał kompletny poci±g, który był nawet w lepszym
stanie niż ten widziany przez Artema na KuĽnieckim Moście. Za
zasłoniętym oknami znajdowały się pewnie kwatery mieszkalne, ale były
też inne okna, z opuszczonymi szybami, przez które widać było biurka z
maszynami do pisania, za którymi siedzieli ludzie z poważnym wyrazem
twarzy, zaś na tabliczce przykręconej nad drzwiami do wagonu
wygrawerowany był napis: GŁÓWNE BIURO.
Stacja wywarła na Artemie niezatarte wrażenie. Nie, nie poraziła go, jak
pierwsza Pawielecka, nie było tu nawet śladu tego tajemniczego, nieco
mrocznego przepychu, przypomnienia zdegenerowanym potomkom o
minionej, nadludzkiej świetności i potędze budowniczych metra. Za to
ludzie tu żyli tak, jakby poza granic± Linii Okrężnej nie panował upadek i
szaleństwo podziemnej egzystencji. Tu życie toczyło się równym tempem,
było dobrze urz±dzone, po pracy następował zasłużony odpoczynek,
młodzież nie uciekała w iluzoryczny świat kwasa, lecz do zakładów pracy  -
 im wcześniej zaczniesz karierę, tym wyższy szczebel osi±gniesz
  - ludzie
dojrzali zaś nie bali się, że gdy tylko strac± siłę w rękach, wyrzuc± ich do
tunelu szczurom na pożarcie. Teraz stało się jasne, dlaczego Hanza
wpuszczała tak niechętnie i tak niewielu obcych na swoje stacje. Liczba
miejsc w raju jest ograniczona, i tylko wejście do piekła jest dla wszystkich
otwarte.
- No i w końcu wyemigrowałem!
  - rozgl±daj±c się z zadowoleniem
dookoła, ucieszył się Mark.
Na końcu peronu, w oszklonej kabinie z napisem "dyżurny", siedział
jeszcze jeden pogranicznik, obok stał niewielki, pomalowany w białoczerwone pasy szlaban. Kiedy mijaj±ce ich drezyny podjeżdżały do niego,
posłusznie się zatrzymuj±c, pogranicznik z ważn± min± wychodził z kabiny,
sprawdzał dokumenty, a czasem też ładunek, i w końcu podnosił szlaban.
Artem zauważył w duchu, że wszyscy pogranicznicy i celnicy s± bardzo

205
dumni ze swojej pozycji, od razu widać, że zajmuj± się tym, co lubi±
najbardziej. Z drugiej strony, pomyślał, takiej pracy nie da się nie lubić.
Zaprowadzili ich za ogrodzenie, od którego prowadziła dróżka do tunelu
i skręcały w bok korytarze z pomieszczeniami służbowymi, i zaznajomili
ich z powierzonym im miejscem pracy. Przygnębiaj±ce żółtawe kafelki,
doły w ziemi dumnie przykryte prawdziwymi sedesami, niewiarygodnie
brudne kombinezony, obrosłe czymś strasznym szufle, taczka z jednym
kółkiem, które wykręcało dzikie ósemki, wagonik, który należało napełniać
i pchać w kierunku najbliższej, prowadz±cej w dół sztolni. I wszystko to
spowite potwornym, niewyobrażalnym smrodem, wżeraj±cym się w
ubranie, przesycaj±cym każdy włos od korzenia do koniuszka,
przenikaj±cym pod skórę, tak że zaczynasz myśleć, że stał się teraz części±
twojej natury i zostanie z tob± na zawsze, odstraszaj±c tobie podobnych i
zmuszaj±c ich, by zeszli ci z drogi zanim jeszcze cię zobacz±.
Pierwszy dzień tej monotonnej pracy ci±gn±ł się tak powoli, że Artem
stwierdził, że ich zmiana nie ma końca, będ± wygrzebywać, przerzucać,
toczyć, znów wygrzebywać, znów toczyć, opróżniać i wracać tylko po to,
żeby ten przeklęty cykl powtórzył się jeszcze raz. Pracy nie było końca,
ci±gle przychodzili nowi goście. Ani oni, ani strażnicy stoj±cy przy wejściu
do pomieszczenia i tam, gdzie kończyli trasę, przy sztolni, nie kryli odrazy
do biednych roboli. Usuwali się na bok ze wstrętem, zatykaj±c nosy rękami,
lub, ci delikatniejsi, nabieraj±c pełne płuca powietrza, żeby przypadkiem nie
zrobić wdechu w pobliżu Artema i Marka. Na ich twarzach dało się
wyczytać takie obrzydzenie, że Artem pytał się w duchu: czy to nie z ich
wnętrzności bierze się ta cała ohyda, od której tak pośpiesznie i
zdecydowanie się odsuwaj±? Pod koniec dnia, kiedy mimo ogromnych,
płóciennych rękawic skórę na rękach miał zdart± do krwi, Artemowi wydało
się, że poj±ł prawdziw± naturę człowieka i sens jego życia. Człowiek jawił
mu się teraz jako zmyślna maszyna do unicestwiania żywności i produkcji
łajna, funkcjonuj±ca prawie bezawaryjnie przez całe swoje życie, które nie
ma żadnego sensu, jeśli pod słowem "sens" rozumieć jakiś ostateczny cel.
Sens zawierał się w procesie: zniszczyć jak najwięcej pokarmu, jak
najszybciej go przetworzyć i wyrzucić z siebie odpady, wszystko, co zostało
z dymi±cych wieprzowych kotletów, soczystych duszonych grzybów,
pulchnych placuszków, teraz zepsute i skalane. Rysy przychodz±cych
zacierały się, stawali się pozbawionymi twarzy mechanizmami do
niszczenia tego, co piękne i przydatne, tworz±c w zamian bezużyteczny
smród. Artem czuł do ludzi gniew i budzili w nim wstręt, nie mniejszy, niż
on w nich. Mark znosił wszystko ze stoickim spokojem i od czasu do czasu
pocieszał Artema sentencjami w rodzaju: "To nic, słyszałem, że na
emigracji zawsze na pocz±tku jest trudno".
I, co najważniejsze, ani pierwszego, ani drugiego dnia nie pojawiła się
żadna okazja ucieczki, straż była czujna, i chociaż wystarczyłoby tylko

206
uciec do tunelu za sztolni±, w stronę Dobrynińskiej, było to zadanie
niewykonalne. Spali w klitce obok, na noc drzwi były zamykane na klucz, a
przez cał± dobę, na posterunku, w szklanej kabinie przy wjeĽdzie na stację
siedział strażnik.
Nadszedł trzeci dzień ich pobytu na stacji. Czas nie płyn±ł tu w rytmie
dni i nocy, lecz pełzł jak ślimak, sekunda za sekund± niekończ±cego się
koszmaru. Artem przywykł stopniowo do myśli, że już nikt nigdy nie
podejdzie do niego i z nim nie porozmawia, i że przypadł mu los pariasa.
Zupełnie jakby przestał być człowiekiem i przeobraził się w jakieś
niewiarygodnie szkaradne stworzenie, w którym ludzie widz± nie tylko coś
obrzydliwego i odpychaj±cego, ale do tego coś, co w nieuchwytny sposób
ich przypomina, i to odstrasza ich i brzydzi jeszcze bardziej, jak gdyby
można było się od niego t± brzydot± zarazić, jakby był trędowaty.
Z pocz±tku obmyślał plany ucieczki. Potem przyszła dĽwięcz±ca pustk±
rozpacz. Po niej nast±piło ciemne otępienie, kiedy rozum usun±ł się z jego
życia, zasklepił się, wci±gaj±c w siebie nitki uczuć i zmysłów i skulił się
gdzieś w k±ciku świadomości. Artem kontynuował pracę mechanicznie,
jego ruchy stały się automatyczne, trzeba było tylko wygrzebywać,
przerzucać, toczyć, znów wygrzebywać, znów toczyć, opróżniać i jak
najszybciej wracać, żeby znów wygrzebywać. Sny przestały mieć fabułę,
Artem, jak na jawie, biegał w nich bez końca, wygrzebywał, popychał,
popychał, wygrzebywał i biegał.
Pod wieczór pi±tego dnia Artem wjechał razem z taczk± na walaj±c± się
na ziemi łopatę i wylał zawartość, a potem jeszcze sam się w ni± wywrócił.
Kiedy powoli podnosił się z ziemi, nagle coś pstryknęło mu w głowie, i
zamiast biec po wiadro i szmatę, nieśpiesznie skierował się do wejścia do
tunelu. Sam czuł się wtedy tak ohydnym, tak odpychaj±cym, że jego aura
powinna była odstręczyć każdego. I dokładnie w tym momencie, dzięki
niewiarygodnemu zbiegowi okoliczności, wartownik, niezmiennie stercz±cy
na końcu jego zwykłej trasy, z jakiegoś powodu był nieobecny. Ani przez
chwilę nie zastanawiaj±c się nad tym, że mog± go ścigać, ruszył wzdłuż
szyn. Na ślepo, ale prawie się nie potykaj±c, szedł coraz szybciej i szybciej,
aż marsz przeszedł w bieg, ale jego rozum nadal nie wrócił do kontroli nad
ciałem, wci±ż jeszcze strachliwie się kulił, wciśnięty w swój k±t. Za nim nie
było słychać ani krzyków, ani tupotu pogoni, i tylko drezyna z ładunkiem
towaru, oświetlaj±ca sobie drogę słab± lamp±, przejechała skrzypi±c obok
niego. Artem po prostu przylgn±ł do ściany, przepuszczaj±c pojazd. Jad±cy
ni± ludzie czy go nie zauważyli, czy też nie uznali za wskazane, żeby
zwracać na niego uwagę; ich spojrzenia prześlizgnęły się po nim
bezwiednie, i nie powiedzieli ani słowa.
Nagle ogarnęło go poczucie własnej niewidzialności, któr± zyskał dzięki
upadkowi; pokryty śmierdz±c± ciecz± stał się jakby niewidoczny, co dodało

207
mu sił, i świadomość zaczęła mu stopniowo wracać. Udało mu się!
Niewiadomym sposobem, wbrew zdrowemu rozs±dkowi, wbrew
wszystkiemu, udało mu się uciec z tej cholernej stacji, i nikt go nawet nie
ściga! To było dziwne, to było nieprawdopodobne, ale wydało mu się, że
jeśli teraz choć spróbuje uprzytomnić sobie, co się stało, zimnym skalpelem
rozkroić cud, to czar pryśnie, i w plecy natychmiast trafi go światło
reflektora patrolowej drezyny.
Na końcu tunelu ukazało się światło. Zwolnił kroku i po chwili wszedł na
Dobrynińsk±. Pogranicznikowi wystarczyło głupawe: "Wzywaliście
hydraulika?", żeby przepuścił go pośpiesznie, rozganiaj±c powietrze wokół
siebie ręk±, drug± przyciskaj±c do ust. Dalej trzeba było iść naprzód,
uciekać jak najszybciej z terytorium Hanzy, póki nie opamięta się wreszcie
straż, póki nie słyszy za plecami stukotu podkutych butów, póki nie
zagrzmi± ostrzegawcze strzały w powietrze, a potem... Szybciej.
Nie patrz±c na nikogo, z oczyma wbitymi w ziemię, i wyczuwaj±c przez
skórę ten wstręt, który czuj± do niego otaczaj±cy go ludzie, tworz±c wokół
siebie próżnię, choćby przeciskał się przez największy tłum, Artem kroczył
w kierunku posterunku granicznego. Co teraz powiedzieć? Znów pytania,
znów ż±danie okazania paszportu - jak na nie odpowie?
Głowę Artem trzymał tak nisko, że podbródek opierał na piersi, i nie
widział zupełnie nic wokół siebie, tak że z całej stacji zapamiętał tylko
równe, ciemne granitowe płyty, którymi była wyłożona posadzka. Szedł
naprzód, zamieraj±c w oczekiwaniu na moment, w którym usłyszy ostry
okrzyk, nakazuj±cy mu się zatrzymać. Granica Hanzy była coraz bliżej.
Jeszcze chwilę... Chwilę...
- A to co za śmieć? - usłyszał nad uchem zdławiony głos.
I już.
- Ja... tego... Zabł±dziłem... Nie jestem st±d...
  - czy to pl±cz±c się ze
zmęczenia, czy to wczuwaj±c się w rolę, mrukn±ł Artem.
- Spieprzaj st±d, słyszysz, śmierdzielu?!

- głos brzmiał bardzo
przekonuj±co, prawie hipnotycznie, tak że miało się ochotę natychmiast mu
podporz±dkować.
- Kiedy ja... Ja bym...

- mamrotał Artem, boj±c się, żeby nie
przeszarżować.
- Żebranina na terytorium Hanzy jest surowo wzbroniona!
  - poważnie
oznajmił głos, i tym razem dochodził już z dużej odległości.
- Kiedy ja... tylko troszkę... dzieci mam malutkie...  - Artem zrozumiał
wreszcie którędy droga i ożywił się.

208
- Jakie znowu dzieci? To już kompletna bezczelność! - zdenerwował się
niewidoczny pogranicznik. - Połow, Łomako, do mnie! Wyrzucić st±d tego
szmaciarza!
Ani Połow, ani Łomako nie mieli ochoty brudzić sobie r±k, więc po
prostu wypchnęli go lufami karabinów. W ślad za nim frunęły przekleństwa
dowódcy. Dla Artema brzmiały one jak niebiańska muzyka.
Sierpuchowska! Hanza została za nim!
Podniósł wreszcie wzrok, lecz to, co wyczytał w oczach pobliskich ludzi
sprawiło, że znów wbił go w ziemię. To już nie było uporz±dkowane
terytorium Hanzy, znów pogr±żył się w brudnym, biednym domu wariatów,
jakim był pozostały obszar metra, ale nawet dla niego Artem był zbyt
obrzydliwy. Cudowna zbroja, która uratowała go po drodze, czyni±c go
niewidzialnym, zmuszaj±c ludzi, by odwracali się od uciekiniera i go nie
zauważali, by przepuszczali go przez wszystkie blokady i posterunki, teraz
znów zmieniła się w śmierdz±cy nawozem strup. Widocznie wybiła już
północ.
Teraz, kiedy minęła pierwsza euforia, ta obca, jakby pożyczona siła,
która sprawiała, że uparcie szedł tunelem z Pawieleckiej do Dobrynińskiej,
naraz zniknęła i zostawiła go samego z sob±: głodnego, śmiertelnie
zmęczonego, bez grosza przy duszy, roztaczaj±cego smród nie do
zniesienia, wci±ż jeszcze nosz±cego ślady bicia sprzed tygodnia.
Nędzarze, obok których przysiadł pod ścian±, stwierdziwszy, że teraz
może już nie unikać takiej kompanii, wśród przekleństw i ur±gań rozpełĽli
się od niego na wszystkie strony, i został całkiem sam. Obj±ł się rękami za
ramiona, żeby nie było tak zimno i zamkn±ł oczy i długo tak siedział, nie
myśl±c o niczym, aż zmorzył go sen.
Artem szedł niekończ±cym się tunelem. Był on dłuższy niż wszystkie
przejazdy, przez które przyszło mu wędrować w życiu razem wzięte. Tunel
zakręcał, to szedł w górę, to zjeżdżał w dół, nie było w nim ani jednego
prostego odcinka dłuższego niż dziesięć kroków. Ale wci±ż nie miał końca,
a iść było coraz trudniej, bolały obtłuczone do krwi nogi, doskwierały plecy,
każdy kolejny krok wywoływał echo bólu w całym ciele, jednak dopóki
zostawała nadzieja, że do wyjścia jest całkiem niedaleko, może jest tuż za
tym rogiem, Artem znajdował w sobie siły, by iść. A potem nagle przyszła
mu do głowy prosta, lecz straszna myśl: a co, jeśli tunel nie ma wyjścia? Co,
jeśli wejście i wyjście s± zamknięte, jeśli ktoś, niewidoczny i
wszechpotężny, wsadził go - wierzgaj±cego, jak szczur próbuj±cy ugryĽć w
palec laboranta  - do tego labiryntu bez wyjścia, żeby parł naprzód, aż
zabraknie mu sił, aż padnie, robi±c to bez żadnego celu, po prostu dla
zabawy? Szczur w labiryncie. ¦winka morska w kołowrotku. Ale w takim
razie, pomyślał, jeśli dalsza droga nie prowadzi do wyjścia, może
zaprzestanie bezmyślnego ruchu da mu wyzwolenie? Usiadł na torach, nie

209
dlatego, że się zmęczył, lecz dlatego, że jego droga się skończyła. I ściany
wokół zniknęły, a on pomyślał: żeby osi±gn±ć cel, żeby zakończyć
wyprawę, trzeba po prostu przestać iść. Potem ta myśl rozpłynęła się i
zniknęła.
Kiedy się obudził, ogarn±ł go niepojęty strach, i z pocz±tku wci±ż nie
mógł się zorientować, co się stało. Dopiero potem zacz±ł przypominać sobie
fragmenty snu, ł±czyć te urywki w układankę, ale urywki w żaden sposób
nie chciały się trzymać kupy, nie było kleju, który poł±czyłby je w całość.
Tym klejem była jakaś myśl, która przyszła mu do głowy we śnie, była ona
rdzeniem, sercem tej wizji, nadawała jej sens. Bez niej była to tylko sterta
porwanych płócien, z ni±
  - piękny obraz, pełen czarodziejskiego sensu,
otwieraj±cy przed nim bezkresne horyzonty. I tej właśnie myśli nie
pamiętał. Artem gryzł sobie kłykcie, wpijał się w swoj± brudn± głowę
brudnymi palcami, usta szeptały coś nieartykułowanego, i przechodz±cy
obok patrzyli na niego ze strachem i wrogości±. A myśl nie chciała wrócić. I
wtedy powoli, ostrożnie, jakby próbuj±c za jeden włosek wyci±gn±ć z bagna
ton±cego, zacz±ł odtwarzać j± z urywków wspomnień.

I - o, cudzie!  -
 zręcznie pochwyciwszy jeden z obrazów, nagle przypomniał j± sobie w
tym samym brzmieniu, w jakim usłyszał j± w swoim śnie.
Żeby zakończyć wyprawę trzeba po prostu przestać iść. Ale teraz, w
jasnym świetle obudzonej świadomości, myśl ta wydała mu się banalna,
żałosna, nie zasługuj±ca na uwagę. Żeby zakończyć wyprawę, trzeba
przestać iść? No, jasne. Przestań iść, i twoja wyprawa się skończy. Nic
prostszego. Tylko czy to jest wyjście? I czy to jest zakończenie wyprawy,
do którego d±żył?
Często bywa, że myśl, która we śnie wydawała się genialna, po
przebudzeniu okazuje się bezmyślnym poł±czeniem słów...
- O umiłowany bracie! Nieprawość jest na twym ciele i w twojej duszy  -
 usłyszał głos wprost nad sob±.
To było dla niego tak nieoczekiwane, że i odzyskana myśl, i gorycz
rozczarowania po jej odzyskaniu, błyskawicznie się rozpłynęły. Nie
pomyślał nawet, żeby zwrócić uwagę na swoje otoczenie, tak bardzo już
przywykł do tego, że ludzie rozbiegaj± się na wszystkie strony jeszcze
zanim uda mu się powiedzieć chociaż słowo.
- Przygarniamy wszystkich porzuconych i ubogich

- ci±gn±ł głos,
brzmiał tak miękko, tak uspokajaj±co, tak łagodnie, że Artem nie
wytrzymał, najpierw k±tem oka popatrzył w lewo, potem rzucił ponure
spojrzenie w prawo, boj±c się odkryć tam kogoś innego, do kogo zwraca się
mówi±cy.
Ale w pobliżu nikogo więcej nie było. Ten ktoś mówił do niego. Wtedy
powoli podniósł głowę i napotkał wzrok niewysokiego, uśmiechniętego
mężczyzny w obszernym kitlu, jasnowłosego i rumianego, który przyjaĽnie

210
wyci±gał do niego rękę. Jakiekolwiek współczucie było teraz Artemowi
potrzebne niczym tlen, więc z nieśmiałym uśmiechem też wyci±gn±ł dłoń.
"Dlaczego on ode mnie nie ucieka jak wszyscy pozostali?"
  - pomyślał
Artem. "Jest nawet gotowy ścisn±ć mi rękę. Dlaczego sam do mnie
podszedł, kiedy wszyscy dookoła staraj± się być ode mnie jak najdalej?"
- Pomogę ci, mój bracie!  - ci±gn±ł rumiany.  - Ja i moi bracia damy ci
schronienie i wrócimy ci twoje duchowe siły.
Artem kiwn±ł tylko głow±, ale jego rozmówcy starczyło i to.
- Więc pozwól mi zabrać cię do Wieży Strażniczej, o umiłowany
bracie - zapiał, i mocno łapi±c Artema za rękę, poci±gn±ł go za sob±.

211
ROZDZIAŁ 11
NIE WIERZĘ
Artem nie pamiętał drogi, zreszt± nie starał się jej pamiętać. Zrozumiał
tylko, że ze stacji poprowadzono go do tunelu, ale który z czterech to był,
nie wiedział.
Jego nowy znajomy przedstawił się jako brat Timofiej. Po drodze,
zarówno na szarej, niepozornej Sierpuchowskiej, jak i w ciemnym głuchym
tunelu, zdawał się mówić praktycznie bez przerwy:
- Raduj się, o umiłowany bracie, albowiem spotkałeś mnie na swej
drodze, i odt±d wszystko odmieni się w twoim życiu. Skończył się
nieprzenikniony mrok twej tułaczki bez celu, albowiem wyszedłeś ku temu,
który szukał.
Artem nie najlepiej rozumiał, co ten miał na myśli, bo szczerze mówi±c
jego tułaczka była daleka od zakończenia, ale zaróżowiony, błogosławiony
Timofiej mówił tak zgrabnie i tkliwie, że chciało się go słuchać i słuchać,
mówić z nim jednym językiem, dziękować mu za to, że nie odepchn±ł
Artema, kiedy odwrócił się od niego cały świat.
- Wierzysz ty w Boga prawdziwego, jedynego, bracie Artemie?
  - niby
przypadkowo zainteresował się Timofiej, patrz±c Artemowi wnikliwie w
oczy.
Artem mógł tylko odpowiedzieć nieokreślonym ruchem głowy i
niewyraĽnym burknięciem, co można było zinterpretować jak się chciało: i
jako zgodę, i jako przeczenie.
- To dobrze, to przecudownie, bracie Artemie

- gruchał Timofiej  -
 jedynie prawdziwa wiara wybawi cię od wiecznych m±k piekielnych i
zapewni ci odkupienie twoich grzechów. Dlatego

- zrobił surow± i
uroczyst± minę
  - bo nadchodzi królestwo Boga naszego Jehowy, i
wypełniaj± się święte biblijne proroctwa. Studiujesz Biblię, bracie?
Artem znów coś mrukn±ł, ale tym razem rumiany popatrzył na niego z
pewnym pow±tpiewaniem.
- Kiedy przyjdziemy do Strażnicy, przekonasz się na własne oczy, że
badanie ¦więtej Księgi podarowanej nam z góry jest konieczne, i wielkie
dobra spływaj± na tych, co wrócili na ścieżkę prawdy. Biblia to drogocenny
dar Boga naszego Jehowy, można j± tylko porównać do listu miłuj±cego
ojca do swoich dziatek - dodał brat Timofiej na wszelki wypadek.  - Wiesz,
kto pisał Biblię? - nieco surowo zapytał Artema.

212
Artem stwierdził, że nie ma sensu dalej udawać, i szczerze pokręcił
głow±.
- O tym, jak i o wielu innych rzeczach, opowiedz± ci w Strażnicy, i
otworz± się twoje oczy

- przyrzekł mu brat Timofiej.

- Wiesz, co
powiedział Jezus Chrystus, syn Boży, swoim wyznawcom w Laodycei?
  -
 widz±c, że Artem ucieka wzrokiem, pokręcił głow± z łagodnym
wyrzutem. - Jezus rzekł: "Zalecam wam kupić u mnie maść na oczy, byście
wtarli j± w oczy i mogli widzieć". Lecz Jezus mówił nie o chorobie ciała
  -
 podnosz±c palec wskazuj±cy podkreślił brat Timofiej, i zawiesił głos z
rosn±c±, intryguj±c± intonacj±, która obiecywała ż±dnym wiedzy
zadziwiaj±cy ci±g dalszy.
Artem natychmiast wyraził żywe zainteresowanie.
- Jezus mówił o ślepocie duchowej, któr± koniecznie trzeba uzdrowić
  -
 rozwi±zał zagadkę Timofiej.
  - Tak ty, jak i tysi±ce innych, którzy
pobł±dzili, wędrujecie na oślep, albowiem jesteście ślepi. Lecz wiara w
prawdziwego Boga naszego Jehowę, to ta maść na oczy, od której twe
powieki otworz± się szeroko i ujrzysz świat takim, jaki jest, albowiem
fizycznie jesteś widz±cy, lecz duchowo ślepy.
Artem pomyślał, że maść na oczy bardzo by mu się przydała jakieś
cztery dni wcześniej. Ponieważ nic nie odpowiadał, brat Timofiej uznał, że
ta skomplikowana idea wymaga przemyślenia, i przez jakiś czas milczał,
pozwalaj±c mu poj±ć to, co usłyszał.
Ale po pięciu minutach błysnęło przed nimi światło, i brat Timofiej
przerwał rozmyślania, by oznajmić radosn± wieść:
- Widzisz te ogniki w oddali? Oto jest Strażnica. Dotarliśmy!
Niczego, co przypominałoby strażnicę tu nie było, i Artem poczuł lekkie
rozczarowanie. Był to zwykły, stoj±cy pośrodku tunelu poci±g, którego
reflektory świeciły słabo w ciemnościach, oświetlaj±c najbliższe piętnaście
metrów. Kiedy brat Timofiej i Artem zbliżyli się do poci±gu, z kabiny
maszynisty wyszedł im na spotkanie otyły mężczyzna w takim samym kitlu,
obj±ł rumianego i również zwrócił się do niego "umiłowany bracie", z
czego Artem wywnioskował, że jest to raczej figura retoryczna niż
wyznanie miłosne.
- Kim jest ten młodzieniec?  - uśmiechaj±c się czule do Artema, niskim
głosem spytał grubas.
- To Artem, nasz nowy brat, który pragnie razem z nami iść drog±
prawdy, studiować Pismo ¦więte i wyrzec się Szatana
  - wyjaśnił rumiany
Timofiej.
- Tak więc pozwól stróżowi Strażnicy powitać cię, ukochany bracie
Artemie! - zahuczał gruby, i Artema znów uderzyło, że i on jakby nie
wyczuwa tego nieznośnego smrodu, który przenikał obecnie cał± jego istotę.

213
- A teraz  - zagruchał brat Timofiej, kiedy nieśpiesznie sunęli przez
pierwszy wagon  - zanim jeszcze wejdziesz na spotkanie braci do Sali
Królestwa, powinieneś oczyścić swoje ciało, albowiem Jehowa nasz czysty
jest i święty, i oczekuje on, by jego wyznawcy zachowywali duchow±,
moraln± i fizyczn± czystość, a także czystość myśli. Żyjemy w nieczystym
świecie - ze smutn± min± obejrzał ubranie Artema, które faktycznie
znajdowało się w opłakanym stanie
  - i aby zachować czystość w oczach
Boga, konieczne s± z naszej strony poważne starania, bracie
  - zakończył i
wepchn±ł Artema do wyłożonej plastikowymi płytkami klitki, urz±dzonej
niedaleko wejścia do wagonu. Timofiej poprosił go, żeby się rozebrał, a
potem wręczył mu wydzielaj±c± mdły zapach kostkę szarego mydła i jakieś
pięć minut polewał go wod± z gumowego węża.
Artem starał się nie zastanawiać, z czego było zrobione mydło. W
każdym razie, nie tylko ścierało skórę, ale też likwidowało ohydny zapach,
którym przesi±kło jego ciało. Po zakończeniu procedury brat Timofiej
wydał Artemowi względnie świeży kitel, podobny do własnego, i spojrzał z
dezaprobat± na zawieszon± na jego szyi łuskę, widz±c w niej pogański
talizman, ale ograniczył się tylko do pełnego wyrzutu westchnienia.
Zadziwiaj±ce było też to, że w tym dziwnym poci±gu, który od nie
wiadomo kiedy tkwił pośrodku tunelu i służył teraz braciom jako
schronienie, jest woda i to pod takim ciśnieniem. Ale kiedy Artem
zainteresował się, co to za woda płynie ze szlauchu i jak udało się
skonstruować takie urz±dzenie, brat Timofiej uśmiechn±ł się tylko
zagadkowo i oznajmił, że chęć służenia Jehowie naprawdę skłania ludzi do
postępków heroicznych i chwalebnych. Wyjaśnienie było więcej niż mętne,
ale Artem musiał się nim zadowolić.
Potem przeszli do drugiego wagonu, gdzie między twardymi bocznymi
ławkami były wstawione długie stoły, obecnie puste. Brat Timofiej podszedł
do człowieka, który krz±tał się nad wielkimi paruj±cymi garami, z których
unosił się kusz±cy zapach, i wrócił z dużym talerzem jakiejś papki, która
okazała się zupełnie zjadliwa, chociaż Artemowi do końca nie udało się
określić jej pochodzenia.
Kiedy pośpiesznie nabierał wytart± aluminiow± łyżk± gor±c± polewkę,
brat Timofiej obserwował go z tkliwości±, nie przepuszczaj±c okazji, by
wtr±cić:
- Nie myśl, że ci nie wierzę, bracie, ale twoja odpowiedĽ na moje
pytanie o wiarę w Boga naszego brzmiała niepewnie. Czyżbyś mógł
wyobrazić sobie świat, w którym Go nie ma? Czyżby nasz świat mógł
powstać sam z siebie, a nie zgodnie z Jego m±dr± wol±? Czyżby
nieskończona różnorodność form życia, całe piękno

ziemi - obj±ł
podbródkiem jadalnię - wszystko to mogło powstać przypadkiem?

214
Artem obrzucił uważnym spojrzeniem wagon, ale nie dostrzegł w nim
innych form życia, oprócz nich samych i kucharza. Znów pochylił się nad
misk± i wydał tylko sceptyczny pomruk.
Wbrew jego oczekiwaniom, jego niezgoda wcale nie zmartwiła brata
Timofieja. Przeciwnie, wyraĽnie się ożywił, i jego różowe policzki rozpalił
czupurny, bojowy rumieniec.
- Jeśli to nie przekonuje cię o Jego istnieniu
  - ci±gn±ł energicznie brat
Timofiej - to pomyśl o czymś innym. Przecież jeśli w tym świecie nie
przejawia się Boska wola, to znaczy...
  - jego głos urwał się, jakby ze
strachu, i dopiero po długiej chwili, podczas której Artem kompletnie stracił
apetyt, zakończył:  - Przecież to znaczy, że ludzie s± pozostawieni sami
sobie, i w naszym istnieniu nie ma żadnego sensu, i nie ma żadnego
powodu, by je przedłużać... To znaczy, że jesteśmy całkiem sami, i nie ma
komu się o nas troszczyć. To znaczy, że jesteśmy pogr±żeni w chaosie, i nie
ma najmniejszej nadziei na światło w końcu tunelu... W takim świecie
życie jest straszne. W takim świecie żyć się nie da.
Artem nic mu nie odpowiedział, ale te słowa skłoniły go do zadumy. Do
tej pory widział swoje życie jako kompletny chaos, jako zlepek
przypadków, pozbawionych zwi±zku i sensu. I chociaż mu to ci±żyło, i
pokusa, by uwierzyć w jak±kolwiek prost± prawdę, która nadałaby jego
życiu sens, była wielka, uważał to za małoduszność, i sam, przez ból i
w±tpliwości, umacniał się w pogl±dzie, że jego życie nikomu innemu nie
jest potrzebne, że każdy powinien sam przeciwstawić się absurdowi i
chaosowi egzystencji. Zupełnie jednak nie miał ochoty kłócić się teraz z
miłym Timofiejem.
Nast±pił syty, spokojny, błogi stan, Artem czuł szczer± wdzię­czność
wobec człowieka, który zabrał go, zmęczonego, głodnego, śmierdz±cego,
ciepło z nim porozmawiał, a teraz go nakarmił i dał mu czyste ubranie.
Chciał mu w jakikolwiek sposób podziękować, i dlatego, kiedy ten
przywołał go do siebie obiecuj±c zabrać go na spotkanie braci, Artem
niezwykle ochoczo poderwał się z miejsca, całym sob± pokazuj±c, że z
największ± przyjemności± pójdzie właśnie na to spotkanie, i w ogóle gdzie
tylko Timofiej będzie chciał.
Na spotkania wydzielony był s±siedni, trzeci z kolei wagon. Cały był
wypełniony ludĽmi o najróżniejszej powierzchowności, w większości
ubranych w te same kitle. Pośrodku wagonu znajdował się niewielki podest,
tak że stoj±cy na nim człowiek wznosił się o pół metra ponad resztę, głow±
dotykaj±c prawie sufitu.
- To ważne, żebyś teraz wszystko   słyszał - mentorskim tonem
powiedział do Artema brat Timofiej, delikatnie toruj±c drogę i ci±gn±c go za
sob± w najgęstszy tłum.

215
Mówca był dosyć stary, na pierś opadała mu szlachetna siwa broda, a
głęboko osadzone oczy niewiadomego koloru patrzyły m±drze i spokojnie.
Jego twarz, ani chuda, ani okr±gła, pokryta była głębokimi zmarszczkami,
lecz wyrażała nie starcz± niedołężność i słabość, a m±drość i niepojęt± siłę.
- Starszy Jan - głosem pełnym czci szepn±ł do Artema brat Timofiej.
  -
 Masz duże szczęście, bracie Artemie, kazanie dopiero się zaczyna, i
usłyszysz od razu kilka lekcji.
Starszy podniósł rękę; szelesty i szepty natychmiast się urwały. Wtedy
głębokim, dĽwięcznym głosem zacz±ł:
- Moja pierwsza lekcja dla was, umiłowani bracia, mówi o tym, jak
poznać, czego chce od nas Bóg. W tym celu odpowiedzcie na trzy pytania:
Jakie ważne wiadomości zawiera Biblia? Kto jest jej autorem? Dlaczego
należy j± studiować?
Jego język różnił się od zawiłej maniery mówienia brata Timofieja:
mówił całkiem prosto, używaj±c niewyszukanych zwrotów i krótkich zdań.
Artema z pocz±tku to zdziwiło, ale potem rozejrzał się wokół i spostrzegł,
że większość słuchaczy jest w stanie poj±ć tylko takie słowa, a różowiutki
Timofiej zrobiłby na nich nie większe wrażenie, niż stół albo ściana.
Tymczasem siwy kaznodzieja oznajmił, że w Biblii przedstawiona jest
prawda o Bogu: kim jest i jakie s± jego prawa. Potem przeszedł do drugiego
pytania i powiedział, że Biblię w ci±gu 1600 lat pisało około czterdziestu
różnych ludzi, lecz wszystkich ich natchn±ł Bóg.
- Dlatego - zakończył starszy  - autorem Biblii nie jest człowiek, lecz
Bóg, żyj±cy w niebiosach. A teraz odpowiedzcie mi, bracia, dlaczego należy
studiować Biblię?  - I, nie czekaj±c aż bracia odpowiedz±, sam wyjaśnił:
  -
 Ponieważ jest to poznanie Boga i wypełnienie Jego woli - warunek waszej
wiecznej przyszłości. Nie wszyscy będ± radzi, że studiujecie  Biblię -
 uprzedził - ale nie pozwólcie nikomu wam w tym przeszkodzić!

-
 Powiódł po zebranych surowym spojrzeniem.
Nast±piła chwila ciszy, i starzec, wzi±wszy łyk wody, kontynuował.
- Moja druga lekcja dla was, bracia, dotyczy tego, kim jest Bóg. W tym
celu odpowiedzcie mi na trzy pytania: Kim jest prawdziwy Bóg i jakie jest
Jego imię? Jakie s± Jego główne cechy? Jak należy Go wysławiać?
Ktoś z tłumu chciał odpowiedzieć na jedno z pytań, ale inni ostro na
niego syknęli, i Jan, jak gdyby nigdy nic, zacz±ł odpowiadać sam:
- Ludzie oddaj± cześć wielu rzeczom. Lecz w Biblii jest napisane, że jest
tylko jeden prawdziwy Bóg. Stworzył wszystko, tak w niebie, jak i na
ziemi. To On dał nam życie, więc należy czcić tylko Jego jedynego. Jak
nazywa się prawdziwy Bóg? - podniósł głos starzec, robi±c pauzę.
- Jehowa! - hukn±ł chór wielu głosów.

216
Artem z niepokojem rozejrzał się dookoła.
- Imię Boga prawdziwego brzmi Jehowa!
  - potwierdził kaznodzieja.  -
 Ma wiele tytułów, lecz tylko jedno imię. Zapamiętajcie imię naszego Boga
i nazywajcie go nie po tchórzowsku, tytułem, a bezpośrednio, po imieniu!
Kto odpowie mi teraz, jakie s± główne atrybuty naszego Boga?
Artem myślał, że teraz już na pewno znajdzie się w tłumie ktoś
wystarczaj±co uczony, żeby odpowiedzieć na to pytanie. I stoj±cy w pobliżu
poważnie wygl±daj±cy chłopak podniósł rękę, żeby odpowiedzieć, ale
starzec go uprzedził:
- To, jaki jest Jehowa, zawarte jest w Biblii. Jego głównymi atrybutami
s±: miłość, sprawiedliwość, m±drość i siła. W Biblii jest napisane, że Bóg
jest miłosierny, dobry, skłonny do przebaczenia, wielkoduszny i cierpliwy.
My, podobni posłusznym dzieciom, powinniśmy Go we wszystkim
naśladować.
To, co powiedział, nie wywołało sprzeciwu wśród słuchaczy, i starzec,
pogładziwszy swoj± wspaniał± brodę, zapytał:
- A teraz powiedzcie mi: Jak należy czcić naszego Boga Jehowę?
Jehowa mówi, że powinniśmy czcić tylko Jego. Nie powinniśmy wielbić
ikon, obrazów, symboli i modlić się do nich! Bóg nasz nie będzie się dzielił
chwał± z nikim więcej! Obrazy nam nie pomog±! - przepowiadaj±cy
groĽnie podniósł głos.
W tłumie odezwały się głosy zgody, a brat Timofiej, odwróciwszy do
Artema swoj± promieniej±c± radości± twarz, powiedział:
- Starszy Jan to wielki orator, dzięki niemu bractwo nasze rośnie z
każdym dniem, i poszerza się grono wyznawców prawdziwej wiary!
Artem kwaśno się uśmiechn±ł. Na razie płomienna przemowa starszego
Jana nie robiła na nim tak piorunuj±cego wrażenia, jak na wszystkich
pozostałych.
Ale może należało posłuchać dalej?
- W mojej trzeciej lekcji opowiem wam, kim jest Jezus Chrystus  - rzekł
starzec. - I tu pojawiaj± się trzy pytania: Dlaczego Jezus Chrystus jest
nazwany pierworodnym synem Boga? Dlaczego przyszedł na świat jako
człowiek? Co zrobi Jezus w niedalekiej przyszłości?
Potem wyjaśniło się, że pierworodnym synem Boga Jezus jest nazywany
dlatego, że był on pierwszym dziełem Boga, przed zst±pieniem na Ziemię
był bytem duchowym i żył w Niebie. Artema mocno to zdziwiło  -
 prawdziwe niebo w świadomym życiu widział tylko raz, owego fatalnego
dnia na stacji Ogród Botaniczny. Ktoś mu kiedyś mówił, że być może w
gwiazdach jest życie. Ale kaznodzieja chyba nie o tym mówił?
Kiedy wyjaśnili tę kwestię, starszy Jan zawołał:

217
- Ale kto z was powie mi, dlaczego Jezus Chrystus, syn Boży, przyszedł
na Ziemię jako człowiek? - i zrobił dramatyczn± pauzę.
Teraz Artem zacz±ł już się nieco orientować, co się dzieje dookoła, i
stało się zauważalne, kto z uczestników zalicza się do nowo nawróconych, a
kto już od dawna uczęszcza na te lekcje. Weterani nigdy nie próbowali
odpowiadać na pytania starszego, nowicjusze przeciwnie, starali się pokazać
swoj± wiedzę i gorliwość, wykrzykuj±c odpowiedzi i machaj±c rękami, ale
tylko do chwili, kiedy starzec zaczynał wyjaśniać sam.
- Nie usłuchawszy nakazu Boga, pierwszy człowiek, Adam, uczynił to,
co w Biblii nazywa się grzechem

- usłyszał z oddali głos starszego.
  -
 Dlatego Bóg uczynił Adama śmiertelnym. Adam stopniowo zestarzał się i
umarł, ale przekazał grzech wszystkim swoim dzieciom, i dlatego my też
starzejemy się, chorujemy i umieramy. I wtedy Bóg posłał swojego
pierworodnego syna, Jezusa, żeby ten nauczył ludzi prawdy o Bogu,
zachowuj±c własn± bezgrzeszność, dał ludziom przykład i ofiarował własne
życie, żeby wyzwolić ludzkość od grzechu i śmierci.
Artemowi ta idea wydała się bardzo dziwna. Po co było najpierw karać
wszystkich śmierci±, by potem poświęcać własnego syna, żeby wszystko
było znów jak na pocz±tku? I to przy założeniu, że jest się wszechmocnym?
- Jezus wrócił do Nieba, wskrzeszony, jako byt duchowy. PóĽniej Bóg
ogłosił go Królem. Wkrótce Jezus usunie z Ziemi wszelkie zło i
cierpienie! - obiecał starzec. - Ale o tym po modlitwie, umiłowani bracia!
Zebrani posłusznie schylili głowy i oddali się tajemniczej modlitwie.
Teraz Artem pogr±żył się w brzęczeniu wielu głosów, z którego można było
wychwycić pojedyncze słowa, jednak ogólny sens wci±ż mu się wymykał.
Po pięciominutowej modlitwie bracia zaczęli ożywion± rozmowę,
przeżywaj±c widocznie duchowe uniesienie. Artemowi zrobiło się ciężko na
sercu, ale na razie zdecydował się zostać, bo najbardziej przekonuj±ca część
lekcji mogła być jeszcze przed nim.
- A w mojej czwartej lekcji powiem wam, kto to taki
  Szatan -
 obrzucaj±c stoj±cych wokół pełnym mrocznego ognia wzrokiem,
ostrzegawczo oznajmił starszy.
  - Wszyscy s± na to gotowi? Wszyscy,
bracia, jesteście wystarczaj±co silni duchem, żeby o tym posłuchać?
Teraz już na pewno trzeba było odpowiadać, ale Artem nie wyrzekł ani
słowa. Sk±d miał wiedzieć, czy ma wystarczaj±co mocnego ducha, jeśli nie
wiadomo, o czym będzie mowa?
- I znów trzy pytania: Sk±d się wzi±ł Szatan, czyli Diabeł? Jak Szatan
oszukuje ludzi? Dlaczego musimy sprzeciwić się Diabłu?
Artem puścił mimo uszu prawie cał± odpowiedĽ na to pytanie,
zastanawiaj±c się, gdzie teraz jest i w którym kierunku ma st±d iść. Usłyszał

218
jedynie, że główny grzech Szatana zawierał się w tym, że ten zechciał, by
oddawano mu cześć, która według prawa należy się Bogu. I jeszcze w tym,
że zw±tpił, czy Bóg właściwie panuje i dba o interesy wszystkich swoich
poddanych, a także czy choć jeden człowiek jest bezgranicznie oddany
Bogu. Język starca wydawał się teraz Artemowi bardzo urzędowy i nie
nadaj±cy się do dyskutowania takich kwestii. Brat Timofiej od czasu do
czasu spogl±dał na niego, bezskutecznie próbuj±c odkryć na jego twarzy
choć iskierkę zapowiadaj±c± rychłe oświecenie, ale Artem robił się tylko
coraz bardziej ponury.
- Szatan oszukuje ludzi, aby to jego czcili  - głosił tymczasem starzec.  -
 Trzy s± sposoby oszustwa: kłamliwa religia, spirytyzm i nacjonalizm. Jeśli
religia głosi kłamstwa o Bogu, służy ona celom Szatana. Wyznawcy
kłamliwych religii mog± szczerze s±dzić, że czcz± prawdziwego Boga, ale w
rzeczywistości służ± oni Szatanowi. Spirytyzm, gdy ludzie przyzywaj±
duchy, aby ich chroniły, szkodziły innym ludziom, przepowiadały
przyszłość i czyniły cuda. Za wszystkim tym stoi zła siła, Szatan!

- głos
starca zadrżał od nienawiści i obrzydzenia. Poza tym, Szatan oszukuje ludzi
budz±c w nich skrajn± narodow± dumę i sprawiaj±c, że czcz± organizacje
polityczne - starszy ostrzegawczo wzniósł  palec. - Ludzie niekiedy
uważaj±, że ich naród lub rasa jest lepsza od innych. Ale to nieprawda.
Artem potarł szyję, na której wci±ż jeszcze widniała czerwona blizna, i
odkaszln±ł. Z tym ostatnim nie mógł się nie zgodzić.
- Istnieje pogl±d, że problemy ludzkości zlikwiduj± organizacje
polityczne. Ci, którzy w to wierz± odrzucaj± Królestwo Boże. Lecz
problemy ludzkości rozwi±że tylko Królestwo Jehowy. A teraz opowiem
wam, bracia, dlaczego trzeba sprzeciwiać się Diabłu. Żeby sprawić, byście
odeszli od Jehowy, Szatan może się uciec do prześladowań i oporu. Ktoś z
waszych bliskich może rozgniewać się na was za to, że studiujecie Biblię.
Inni mog± zacz±ć się z was śmiać. Lecz komu jesteście zobowi±zani swoim
życiem?! - spytał starzec i w jego głosie zabrzmiała stal.  - Szatan chce was
zastraszyć! Żebyście przestali uczyć się o Jehowie! Nie pozwólcie
Szatanowi być gór±!
  - głos Jana zagrzmiał niczym uderzenia gromu.

-
 Sprzeciwiaj±c się Diabłu, pokażecie Jehowie, że chcecie Jego panowania!
Tłum zawył w zachwycie.
Skinieniem ręki starszy Jan powstrzymał powszechn± histerię, aby
zakończyć spotkanie ostatni±, pi±ta lekcj±.
- Co Bóg zaplanował dla Ziemi?  - zwrócił się do słuchaczy rozkładaj±c
ręce. - Jehowa stworzył Ziemię, aby wiecznie i szczęśliwie żyli na niej
ludzie! Chciał, by Ziemię zasiedlała radosna i pobożna ludzkość. Ziemia
nigdy nie zostanie zniszczona. Ona będzie istnieć wiecznie!
Artem nie wytrzymał i prychn±ł, i natychmiast padły na niego gniewne
spojrzenia, a brat Timofiej pogroził mu palcem.

219
- Pierwsi ludzie, Adam i Ewa, zgrzeszyli, z rozmysłem naruszaj±c prawo
Boga - ci±gn±ł mówca.  - Dlatego Jehowa wygnał ich z raju, i raj został
utracony. Lecz Jehowa nie zapomniał, po co stworzył Ziemię. Obiecał
zmienić j± w raj, w którym ludzie będ± żyć wiecznie. Jak Bóg wypełni swój
plan? - starzec spytał sam siebie.
S±dz±c po przeci±gaj±cej się pauzie, teraz miał nast±pić kluczowy
moment kazania, i Artem cały zamienił się w słuch.
- Zanim Ziemia stanie się rajem, należy usun±ć złych  ludzi - rzekł
złowieszczo Jan.  - Naszym przodkom obiecano, że oczyszczenie nast±pi
podczas Armagedonu  - Bożej wojny o unicestwienie zła. Potem Szatan
zostanie spętany na tysi±c lat. Nie będzie nikogo, kto by szkodził Ziemi.
Wśród żywych zostanie tylko lud Boga! Przez tysi±c lat nad światem będzie
panował Król Chrystus Jezus!
  - starzec przeniósł pałaj±ce spojrzenie na
pierwsze rzędy słuchaczy.  - Czy rozumiecie, co to znaczy? Boża wojna o
unicestwienie zła już się skończyła! To, co stało się z t± grzeszn± Ziemi±
  -
 to właśnie Armagedon! Zło zostało wypalone! Zgodnie z proroctwem
przeżyje tylko lud Boga. To my, mieszkańcy metra, jesteśmy ludem Bożym!
To my przeżyliśmy Armagedon! Nastanie Królestwo Boże! Wkrótce nie
będzie ani starości, ani chorób, ani śmierci! Chorzy uwolni± się od cierpień,
starzy znów stan± się młodzi! Podczas tysi±cletniego panowania Jezusa
wierni Bogu ludzie zmieni± Ziemię w raj, Bóg wskrzesi do życia miliony
umarłych!
Artem wspomniał rozmowę Suchego z Hunterem o tym, że poziom
promieniowania na powierzchni nie zmaleje przynajmniej przez pięćdziesi±t
lat, o tym, że ludzkość jest zgubiona, że pojawiły się inne gatunki... Starzec
nie wyjaśnił, jak to dokładnie się stanie, że powierzchnia Ziemi przeobrazi
się w kwitn±cy raj.
Artem miał ochotę spytać go jakie to potworne rośliny będ± kwitn±ć w
tym napromieniowanym raju, i jacy ludzie ośmiel± się wyjść na górę, żeby
go zasiedlić, i czy jego rodzice byli dziećmi Szatana, i za to zginęli w
wojnie o unicestwienie zła, ale nie powiedział nic. Wypełniła go taka gorycz
i takie niedowierzanie, że oczy zaczęły go piec i poczuł ze wstydem, że po
policzku spływa mu łza. Zebrał siły i powiedział tylko jedno:
- A niech pan powie, co Jehowa, nasz prawdziwy Bóg, mówi o
bezgłowych mutantach?
Pytanie zawisło w powietrzu. Starszy Jan nie zaszczycił Artema nawet
spojrzeniem, ale stoj±cy w pobliżu obejrzeli się na niego z przestrachem i
obco, a wokół niego od razu zrobiło się pusto, jakby znów zacz±ł
śmierdzieć. Brat Timofiej chciał go wzi±ć za rękę, ale Artem się mu wyrwał
i, odpychaj±c tłocz±cych się braci, zacz±ł się przeciskać do wyjścia. Kilka
razy próbowali podstawić mu nogę, raz ktoś nawet uderzył go pięści± w
plecy, w ślad za nim niosły się wzburzone szepty.

220
Wydostał się z Sali Królestwa i ruszył przez jadalnię. Teraz przy stołach
było dużo ludzi, przed którymi stały puste aluminiowe miski. Pośrodku
działo się coś ciekawego, i wszystkie oczy były skierowane właśnie tam.
- Bracia, zanim przyst±pimy do posiłku

- mówił niepozorny chudy
człowiek z krzywym nosem  - posłuchajmy małego Dawida i jego historii,
która dopełni dzisiejsz± przypowieść o przemocy.
Usun±ł się na bok i jego miejsce zaj±ł pulchny chłopczyk z w±skim
nosem i przyczesanymi płowymi włosami.
- On był rozgniewany i chciał mnie zbić  - zacz±ł Dawid tonem, którym
dzieci zwykle deklamuj± wyuczone na pamięć wierszyki.

- Pewnie po
prostu dlatego, że byłem mały. Cofn±łem się i krzykn±łem: "Stój! Zaczekaj!
Nie bij mnie! Przecież nic ci nie zrobiłem. W czym ci zawiniłem? Powiedz
lepiej, co się stało?"
  - twarz Dawida przybrała wyuczony uduchowiony
wyraz.
- I co ci powiedział ten straszny zbój? - wtr±cił wzburzony chudzielec.
- Okazało się, że ktoś ukradł mu śniadanie, i po prostu wyładował swój
gniew na pierwszej napotkanej osobie
  - wyjaśnił Dawid, ale coś w jego
głosie kazało w±tpić, czy sam dobrze rozumie sens tego, co właśnie
powiedział.
- I co zrobiłeś? - buduj±c napięcie naciskał chudy.
- Powiedziałem mu po prostu: "Bij±c mnie, nie odzyskasz swojego
śniadania", i zaproponowałem, żebyśmy razem poszli do brata kucharza i
opowiedzieli mu o tym, co się stało. Poprosiliśmy o jeszcze jedno śniadanie
dla niego. Uścisn±ł mi potem rękę i już zawsze się ze mn± przyjaĽnił.
- Czy jest tu obecny ten, który skrzywdził małego Dawida?

- spytał
chudy głosem prokuratora.
W górę natychmiast powędrowała czyjaś ręka i potężny dwudziestoletni
chłopak, z głupim i złośliwym wyrazem twarzy, zacz±ł przeciskać się w
kierunku zaimprowizowanej sceny, żeby opowiedzieć, jakie to cudowne
działanie miały słowa małego Dawida. Nie szło mu to łatwo, malec miał
wyraĽnie większ± zdolność zapamiętywania słów, których znaczenia nie
rozumiał. Kiedy przedstawienie dobiegło końca, a małego Dawida i
skruszonego brutala pożegnano brawami, chudy facet znów stan±ł na ich
miejscu i zwrócił się serdecznie do słuchaczy:
- Tak, łagodne słowa posiadaj± ogromn± siłę! Jak jest napisane w
Księdze Przysłów, język łagodny kości łamie. Miękkość i łagodność nie s±
słabości±, umiłowani bracia, za miękkości± kryje się ogromna siła woli! I
przykłady z Pisma ¦więtego tego dowodz±...
  - znajduj±c w zatłuszczonej
ksi±żce potrzebn± stronicę, zacz±ł uduchowionym głosem odczytywać jak±ś
przypowieść.

221
Artem poszedł dalej, odprowadzany zdziwionymi spojrzeniami, aż
wreszcie wszedł do pierwszego wagonu. Tam nikt go nie zatrzymał, i chciał
już wyjść na tory, ale stróż Strażnicy, dobroduszny i niewzruszony grubas,
który powitał go radośnie przy wejściu, teraz zagrodził mu drogę swoj±
masywn± postaci± i marszcz±c gęste brwi, spytał surowo, czy Artem ma
pozwolenie na wyjście. Wymin±ć go w żaden sposób się nie dało.
Kiedy po kilkudziesięciu sekundach strażnik nie doczekał się wyjaśnień,
z suchym trzaskiem zacisn±ł pięści i ruszył na Artema. Zaszczuty Artem
rozejrzał się wokół i tu przypomniała mu się historia małego Dawida. Może
zamiast rzucać się na słoniopodobnego strażnika, powinien się od niego
dowiedzieć, czy ktoś nie zabrał mu śniadania?
Na szczęście z pomoc± pośpieszył brat Timofiej, który łagodnie spojrzał
na strażnika i rzekł:
- Ten chłopiec może odejść, nikogo nie zatrzymujemy tu wbrew jego
woli.
Strażnik spojrzał na niego ze zdziwieniem i posłusznie usun±ł się na bok.
- Ale pozwól mi się odprowadzić choć kawałek, umiłowany bracie
Artemie - zapiał brat Timofiej, i Artem, nie potrafi±c oprzeć się czarowi
jego słów, skin±ł głow±.  - Może z pocz±tku wydało ci się dziwne to, jak tu
żyjemy - uspokajaj±co mówił Timofiej  - ale teraz ziarno Boże zostało też
zasiane w tobie, i oczy moje widz±, że padło na żyzn± glebę. Chcę ci tylko
opowiedzieć, jak nie powinieneś postępować teraz, kiedy Królestwo Boże
jest bliskie jak nigdy, żebyś nie został odtr±cony. Musisz nauczyć się
nienawidzić zło i unikać rzeczy, których nienawidzi Bóg: rozpusty, która
oznacza niewierność, sodomii, kazirodztwa i homoseksualizmu, gier
hazardowych, kłamstwa, złodziejstwa, gniewu, przemocy, czarnej magii,
spirytyzmu, pijaństwa  - trajkotał brat Timofiej, niespokojnie zagl±daj±c
Artemowi w oczy. - Jeśli kochasz Boga i chcesz Go radować, wyrzeknij się
tych grzechów! Pomóc mog± ci przyjaciele, którym otworzyły się oczy

-
dodał, myśl±c zdaje się o sobie.  - Chwal imię Boga, głoś Królestwo Boże,
nie bierz udziału w sprawach tego złego świata, wyrzeknij się ludzi, którzy
mówi± ci inaczej, albowiem Szatan przemawia ich ustami
  - mamrotał, ale
Artem nic już nie słyszał, szedł coraz szybciej, i brat Timofej już za nim nie
nad±żał. - Powiedz, gdzie mogę cię znaleĽć następnym razem? - sapi±c,
zawołał ze sporej już odległości, prawie niewidoczny w półmroku.
Artem milczał i zacz±ł biec, a wtedy, z ciemności, dogonił go
rozpaczliwy krzyk:
- Oddaj habit!
Artem biegł naprzód, potykaj±c się, nie widz±c niczego przed sob±, kilka
razy się przewrócił, kalecz±c o beton dłonie i obcieraj±c kolana, ale nie
wolno było się zatrzymywać

- zbyt wyraĽnie widział na pulpicie

222
lokomotywy czarny karabin, i teraz już nie wierzył, że bracia, jeśli go
dogoni±, będ± woleli użyć łagodnych słów niż przemocy.
Był o kolejny krok bliżej celu, znajdował się już całkiem blisko Polis, na
tej samej linii, trzeba było jeszcze tylko przejść dwie stacje. Najważniejsze
to iść naprzód, nie zbaczać ani na krok z drogi, a wtedy...
Artem wyszedł na Sierpuchowsk± i, nie zatrzymuj±c się na niej ani na
chwilę, upewnił się tylko co do kierunku i znów dał nura w czarn± czeluść
prowadz±cego naprzód tunelu.
Ale tam się z nim coś stało.
Zapomniane już uczucie strachu przed tunelem spadło na niego,
przygniotło do ziemi, przeszkadzaj±c iść, myśleć, oddychać. Wydawało mu
się, że teraz pojawiła się już u niego rutyna, że po wszystkich tych
wędrówkach strach go opuści i więcej nie odważy się mu doskwierać. Nie
czuł ani strachu, ani niepokoju, kiedy szedł z Kitaj-Gorodu na Puszkińsk±,
kiedy jechał z Twerskiej na Pawieleck±, nawet kiedy całkiem sam
przemierzał drogę z Pawieleckiej na Dobrynińsk±. I nagle to uczucie
wróciło.
Z każdym krokiem naprzód strach przytłaczał go coraz bardziej, miał
ochotę natychmiast się odwrócić i rzucić na złamanie karku na stację, gdzie
było chociaż jakiekolwiek światło, gdzie byli ludzie, gdzie nie czuło się
ci±gle na plecach uważnego, złośliwego wzroku.
Zbyt wiele przebywał z ludĽmi i przez to przestał odczuwać to, co spadło
na niego przy wyjściu z Aleksiejewskiej. Ale teraz znów ogarnęło go
poczucie, że metro to nie tylko zbudowana niegdyś sieć transportu, nie tylko
schron atomowy czy miejsce życia kilkudziesięciu tysięcy ludzi... Że ktoś
tchn±ł w nie własne, tajemnicze, z niczym nieporównywalne życie, że
posiada ono pewien dziwny i niepojęty dla człowieka umysł i inn± od
ludzkiej świadomość.
Wrażenie to było tak wyraĽne i ostre, że Artemowi wydało się, że strach
tunelu to po prostu wrogość tego ogromnego stworzenia, błędnie wybranego
przez ludzi na ich ostatnie schronienie, wrogość do tych maleńkich istot,
miotaj±cych się po jego wnętrzu. Teraz nie chciało, by Artem szedł naprzód,
jego d±żeniu, by dotrzeć do końca drogi, do Celu, przeciwstawiło swoj±
wolę, pierwotn± i potężn±. I jego opór wzrastał z każdym pokonanym przez
Artema metrem.
Szedł przez te nieprzeniknione ciemności, nie widz±c własnych r±k,
nawet kiedy trzymał je tuż przy twarzy. Zupełnie jakby wypadł z przestrzeni
i czasu, i przywidziało mu się, że jego ciało przestało istnieć. Jakby nie
przemierzał tunelu, a szybował przez substancję czystego umysłu w
niewiadomym kierunku.

223
Artem nie widział uciekaj±cych do tyłu ścian, i przez to wydawało mu
się, że stoi w miejscu i nie przesuwa się do przodu ani na krok, że cel jego
drogi jest tak samo nieosi±galny, jak pięć i dziesięć minut wcześniej.
Przebierał wprawdzie nogami po podkładach kolejowych i to mogło
świadczyć, że się przemieszcza. Z drugiej strony sygnał informuj±cy jego
mózg o każdej nowej desce, na któr± trafiała stopa, był zawsze taki sam, tak
jakby raz został zapisany i teraz bez końca się powtarzał. To też sprawiało,
że można było w±tpić w realność ruchu. Czy zbliża się do celu id±c
naprzód? Nagle przypomniała mu się dawna wizja, która dawała inn±
odpowiedĽ na trapi±ce go pytanie.
Potrz±sn±ł głow±, próbuj±c się pozbyć tych głupich, niepotrzebnych
myśli, paraliżuj±cych mięśnie i umysł, lecz te tylko się od tego wyrazu
słabości wzmocniły. I wtedy, czy to ze strachu przed tym czymś nieznanym,
złym, wrogim, co podnosiło się za jego plecami, czy to żeby udowodnić
sobie, że jednak się przemieszcza, Artem ruszył do przodu ze zdwojon± sił±.
I ledwo udało mu się zatrzymać, kiedy szóstym zmysłem wyczuł przed sob±
przeszkodę, na któr± cudem nie wpadł.
Ostrożnie obmacał rękami zimne, zardzewiałe żelazo, wystaj±ce z
gumowych uszczelek odłamki szkła, stalowe powierzchnie kół i rozpoznał
w tajemniczej przeszkodzie poci±g. Był on, zdawało się, porzucony, w
każdym razie wokół panowała cisza. Wspomniawszy straszn± opowieść
Michaiła Porfiriewicza, Artem nie miał odwagi wejść do środka i zamiast
tego poszedł wzdłuż sznura wagonów, przyciskaj±c się do ściany tunelu.
Kiedy wreszcie min±ł poci±g, westchn±ł z ulg± i pośpieszył dalej, znów
zaczynaj±c biec.
W ciemności było to naprawdę trudne, ale nogi mu się przystosowały i
biegł, aż nagle przed nim i nieco z boku zajaśniało czerwonawe światło
ogniska.
To była ulga nie do opisania
  - wiedzieć, że znajduje się w realnym
świecie i obok niego s± prawdziwi ludzie. Nieważne jak s± do niego
nastawieni. Niech to nawet będ± zabójcy, złodzieje, sekciarze,
rewolucjoniści - to nie ma znaczenia, najważniejsze, żeby byli podobnymi
mu stworzeniami z krwi i kości. Ani na chwilę nie w±tpił, że uda mu się
znaleĽć u nich schronienie i ukryć przed t± niewidzialn±, ogromn± istot±,
która chciała go zadusić - a może przed własnym oszalałym umysłem?
Pojawił się przed nim na tyle dziwny widok, że nie mógł z cał±
pewności± stwierdzić, czy powrócił do rzeczywistości, czy też tuła się
jeszcze po zaułkach własnej podświadomości.
Na stacji Polianka, a to mogła być tylko ona, paliło się zaledwie jedno
niewielkie ognisko, ale nie było tu żadnych innych Ľródeł światła, i dlatego
wydawało się ono jaśniejsze od elektrycznych lamp na Pawieleckiej. Przy
ognisku siedziało dwóch ludzi, jeden odwrócony plecami, drugi twarz± do

224
Artema, ale żaden z nich go nie zauważył ani nie usłyszał. Zupełnie jakby
oddzielała go od nich niewidzialna ściana, izoluj±ca ich od świata
zewnętrznego.
Cała stacja, z tego co było widać w świetle ogniska, była
niewyobrażalnie zawalona różnorakim chłamem: można było rozróżnić
kształty zepsutych rowerów, opon samochodowych, resztek mebli i jakiejś
aparatury, wznosiła się też góra makulatury, z której siedz±cy od czasu do
czasu wyci±gali plik gazet lub ksi±żkę i dorzucali do ognia. Wprost przed
ogniskiem na podstawce stało czyjeś gipsowe popiersie, obok niego leżał
zwinięty w kłębek kot. Więcej nie było tu nikogo.
Jeden z siedz±cych coś nieśpiesznie opowiadał drugiemu. Kiedy
podszedł bliżej, Artem zacz±ł rozumieć:
- Rozdmuchuj± na przykład pogłoski o Uniwersytecie... Zreszt±
całkowicie nieprawdziwe. To wszystko echa dawnych mitów o
Podziemnym Mieście w Ramenkach. Tego, które było części± Metra-2. Ale,
oczywiście, nie można niczego odrzucać z pełnym przekonaniem. Imperium
mitów i legend. Metro-2 byłoby tu, oczywiście, głównym, złotym mitem,
gdyby tylko znało go więcej ludzi. WeĽmy choćby wiarę w Niewidzialnych
Obserwatorów!
Artem podszedł całkiem blisko, kiedy ten, który siedział plecami do
niego, oznajmił swojemu rozmówcy:
- Ktoś tam jest.
- Rzeczywiście - przytakn±ł drugi.
- Możesz przysi±ść się do nas  - powiedział pierwszy, zwracaj±c się do
Artema, ale nie odwracaj±c się do niego.  - Tak, czy inaczej, dalej teraz nie
można iść.
- Dlaczego? - zaniepokoił się Artem. - Ktoś tam jest, w tunelu?
- Rozumie się, że nikogo nie ma  - cierpliwie wyjaśnił tamten.  - Kto by
tam się pakował? Nie wolno tam teraz wchodzić, mówię przecież. Tak więc
siadaj.
- Dziękuję - Artem zrobił nieśmiały krok naprzód i usiadł na ziemi
naprzeciwko popiersia.
Byli po czterdziestce. Jeden
  - siwiej±cy, w prostok±tnych okularach,
drugi - jasnowłosy, chudy, z mał± bródk±. Obaj byli ubrani w stare waciaki,
podejrzanie nie pasuj±ce do ich twarzy. Palili, wdychaj±c dym przez cienk±
rurkę z podobnego do fajki wodnej urz±dzenia, z którego unosił się aromat,
od którego kręciło się w głowie.
- Jak cię zw±? - zainteresował się blondyn.
- Artem - odpowiedział mechanicznie Artem, zajęty przygl±daniem się
tym dziwnym ludziom.

225
- Nazywaj± go Artem - przekazał blondyn temu drugiemu.
- No, to rozumiem - odrzekł tamten.
- Ja jestem Jewgienij Dmitriewicz. A to Siergiej Andriejewicz

-
 powiedział blondyn.
- Może nie trzeba tak oficjalnie? - upewnił się Siergiej Andriejewicz.
- Nie, Sierioża, jak już dożyliśmy tego wieku, trzeba z tego korzystać -
 oznajmił Jewgienij Dmitriewicz. - Status i takie tam.
- No, i co dalej? - spytał wtedy Siergiej Andriejewicz Artema.
Pytanie zabrzmiało bardzo dziwnie, była to jakby prośba o kontynuację,
chociaż nie było czego kontynuować, i Artema wprawiło to w duże
zakłopotanie.
- Artem, bo Artem, ale to jeszcze nic nie znaczy. Gdzie mieszkasz,
dok±d idziesz, w co wierzysz, w co nie wierzysz, kto winien i co robić?
  -
 objaśnił myśl Siergieja Andriejewicza blondyn.
- Tak jak wtedy, pamiętasz?
  - powiedział nagle nie wiadomo czemu
Siergiej Andriejewicz.
- Tak, tak! - zaśmiał się Jewgienij Dmitriewicz.
- Mieszkam na WOGN-ie... w każdym razie kiedyś mieszkałem

-
 niechętnie zacz±ł Artem.
- Jak to było... Kto położył but na pulpicie odpalania
  rakiet? -
 uśmiechn±ł się blondyn.
- No! Nie ma już żadnej Ameryki!

- uśmiechn±ł się sarkastycznie
Siergiej Andriejewicz zdejmuj±c okulary i ogl±daj±c je pod światło.
Artem spojrzał na nich z obaw± jeszcze raz. Może lepiej będzie po prostu
st±d odejść, póki nie jest za póĽno? Ale to, o czym rozmawiali, zanim go
zauważyli, trzymało go przy ognisku.
- A o co chodzi z Metrem-2? Panowie wybacz±, trochę podsłuchałem  -
 przyznał się.
- Chcesz poznać najważniejsz± legend±  metra? - uśmiechn±ł się
protekcjonalnie Siergiej Andriejewicz. - Co konkretnie cię interesuje?
- Mówiliście coś
obserwatorach...
o
jakimś
podziemnym
mieście
i
jakichś
- Cóż, generalnie Metro-2 to schronienie bogów sowieckiego panteonu
na czas Ragnaröku, gdy siły zła opanuj± powierzchnię...

- zacz±ł
nieśpiesznie Jewgienij Dmitriewicz, patrz±c w sufit i puszczaj±c kółka z
dymu. - Legenda głosi, że pod miastem, którego martwe ciało leży tam, na
powierzchni, było wybudowane jeszcze jedno metro, dla wybranych. To, co
widzisz dookoła, jest metrem dla stada. To, o którym mówi± legendy, to

226
metro dla pasterzy i ich owczarków. Na pocz±tku wszystkiego, kiedy
pasterze nie utracili jeszcze władzy nad swoim stadem, rz±dzili stamt±d,
lecz potem ich siła się wyczerpała, i owce się rozproszyły. Tylko jedna
brama ł±czyła te dwa światy i, jeśli wierzyć przekazom, znajdowała się ona
tam, gdzie plan jest teraz rozcięty szkarłatn±

blizn± - na Linii
Sokolniczeskiej, gdzieś za stacj± Sportiwna. Potem wydarzyło się coś, przez
co wejście do Metra-2 zamknęło się na zawsze. Mieszkaj±cy tutaj stracili
wszelk± wiedzę o tym, co dzieje się tam, i samo istnienie Metra-2 stało się
czymś mitycznym i nierealnym. Ale  - podniósł palec - mimo że wejście do
Metra-2 już nie istnieje, to wcale nie oznacza, że przestało istnieć samo
Metro-2. Przeciwnie, jest wokół nas. Jego tunele oplataj± nitki naszego
metra, a jego stacje znajduj± się być może tylko kilka kroków za ścianami
naszych stacji. Te dwie konstrukcje s± nierozdzielne, s± jak układ
krwionośny i naczynia limfatyczne jednego organizmu. I ci, którzy wierz±,
że pasterze nie mogli porzucić swego stada na łaskę losu, mówi±, że choć
niewidoczni, s± obecni w naszym życiu, kieruj± nami, obserwuj± każdy nasz
krok, ale w żaden sposób się przy tym nie ujawniaj± i nie daj± o sobie znać.
Oto i wiara w Niewidzialnych Obserwatorów.
Kot, zwinięty w kłębek obok pokrytego sadz± popiersia, podniósł głowę,
otworzył olbrzymie, świetliście zielone oczy i spojrzał na Artema
zaskakuj±co bystro i rozumnie. Jego spojrzenie w ogóle nie przypominało
wzroku zwierzęcia, i Artem nie mógłby w tym momencie przysi±c, że jego
oczami nie obserwuje go uważnie ktoś inny. Ale wystarczyło, że kotek
ziewn±ł wyci±gaj±c szorstki różowy języczek, wtulił się pyszczkiem w
swoje posłanie i znowu pogr±żył się we śnie, żeby to wrażenie się ulotniło.
- Ale dlaczego oni nie chc±, żeby ludzie o nich wiedzieli?

-
 przypomniał sobie Artem swoje pytanie.
- S± dwie przyczyny. Po pierwsze, owce zgrzeszyły tym, że odepchnęły
swoich pasterzy w chwili ich słabości. Po drugie, w czasie kiedy Metro-2
było odcięte od naszego świata, pasterze rozwijali się inaczej niż my, i teraz
s± oni nie ludĽmi, a istotami wyższego rzędu, których logika jest dla nas
niezrozumiała, a myśli nam nie podlegaj±. Nie wiadomo, co zaplanowali dla
naszego metra, ale s± w mocy, żeby zmienić wszystko, nawet przywrócić
nam utracony, przepiękny świat, bo odzyskali swoj± dawn± potęgę.
Ponieważ zbuntowaliśmy się niegdyś przeciwko nim i zdradziliśmy ich, nie
uczestnicz± już w naszym losie. Mimo to, pasterze s± wszędzie obecni, i
znany jest im każdy nasz oddech, każdy krok, każdy cios  - wszystko, co
dzieje się w metrze. Na razie po prostu obserwuj±. I dopiero kiedy
odkupimy swój straszny grzech, zwróc± na nas swoje łaskawe spojrzenie i
wyci±gn± do nas rękę. I wtedy zacznie się odrodzenie. Tak twierdz± ci,
którzy wierz± w Niewidzialnych Obserwatorów
  - umilkł wdychaj±c
aromatyczny dym.

227
- Ale jak ludzie mog± odkupić swoj± winę? - spytał Artem.
- Tego nie wie nikt, oprócz samych Niewidzialnych Obserwatorów.
Ludzie nie potrafi± tego poj±ć, gdyż nie rozumiej± zamysłu Obserwatorów.
- Czyli wychodzi na to, że ludzie nigdy nie będ± mogli odkupić swego
grzechu? - nie mógł uwierzyć Artem.
- Dziwi cię to? - wzruszył ramionami Jewgienij Dmitriewicz i wypuścił
jeszcze dwa piękne duże kółka z dymu, tak że jedno przeleciało przez
drugie.
Zapadła cisza, z pocz±tku była lekka i przezroczysta, ale stopniowo
gęstniała i stawała się coraz głośniejsza i bardziej wyczuwalna. Artem
poczuł rosn±c± potrzebę, by przerwać j± w jakikolwiek sposób, choćby nic
nie znacz±c± fraz±, nawet nieartykułowanym dĽwiękiem.
- A wy sk±d jesteście? - przyszło mu do głowy.
- Ja wcześniej mieszkałem na Smoleńskiej, niedaleko metra, jakieś pięć
minut - odpowiedział Jewgienij Dmitriewicz, i Artem spojrzał na niego w
zdumieniu: jak to mieszkał niedaleko metra? Chciał powiedzieć niedaleko
stacji, czyli w tunelu, tak?
  - Szło się koło budek z pasztecikami, czasem
kupowaliśmy tam piwo, a obok tych budek cały czas stały prostytutki, miały
tam swój... e... sztab  - ci±gn±ł Jewgienij Dmitriewicz, i Artem zacz±ł się
domyślać, że mowa o dawnych czasach, jeszcze przed.
- Tak... Ja też tam mieszkałem niedaleko, na Kalinińskim, w
wieżowcu - powiedział Siergiej Andriejewicz. - Ktoś mi mówił jakieś pięć
lat temu, a słyszał to od znajomego stalkera, że z tych wieżowców to wióry
tylko zostały... Dom Ksi±żki stoi elegancko, cała makulatura w nim leży
nietknięta, wyobrażasz sobie? A wieżowce rozwalone w pył, tylko kawałki
betonu leż±. Dziwne.
- A jak wam się wtedy żyło? - zainteresował się Artem.
Lubił zadawać to pytanie starszym i słuchać potem, jak rzucali wszystko
i z zadowoleniem wspominali, jak to wtedy było. Oczy zachodziły im mgł±
rozmarzenia, głos brzmiał zupełnie inaczej, a twarze jakby młodniały o
parędziesi±t lat. I choćby widok, który się ukazywał ich oczom, w niczym
nie przypominał obrazów, które rysowały się przed Artemem podczas ich
opowieści, to i tak było to niezwykle zajmuj±ce. I jakoś słodko i gorzko
ściskało za serce...
- No, cóż, widzisz, było dobrze. My wtedy... e... dawaliśmy do pieca
  -
 odpowiedział przeci±gle Jewgienij Dmitriewicz.
Tutaj Artem wyobraził sobie coś zupełnie innego, niż miał na myśli
blondyn, i drugi, widz±c jego zmieszanie, pośpiesznie wyjaśnił:
- Bawiliśmy się, miło spędzaliśmy czas.

228
- Tak, dokładnie to miałem na myśli. Dawaliśmy do pieca  - potwierdził
Jewgienij Dmitriewicz. - Miałem zielonego moskwicza-2141, cał± wypłatę
na niego przepuszczałem, no, sprzęt muzyczny trzeba było założyć, olej
wymienić, raz nawet z głupoty zamontowałem sobie sportowy gaĽnik, a
potem i wtrysk azotu  - wyraĽnie przeniósł się duchem w te piękne czasy,
kiedy można było po prostu wzi±ć i zamontować sobie sportowy gaĽnik, a
jego twarz przybrała ten sam rozmarzony wyraz, który Artem tak lubił.
Szkoda tylko, że z tego, co powiedział, niewiele dało się zrozumieć.
- W±tpię, czy Artem wie nawet, co to jest moskwicz, nie mówi±c już o
gaĽnikach - przerwał
słodkie
wspomnienia
przyjaciela
Siergiej
Andriejewicz.
- Jak to nie wie? - chudy wycelował gniewne spojrzenie w Artema.
Ten zacz±ł się przygl±dać sufitowi, zbieraj±c myśli.
- A dlaczego palicie tu ksi±żki? - przeszedł do kontrataku.
- Już żeśmy przeczytali - odrzekł Jewgienij Dmitriewicz.
- Ksi±żki kłami±! - dodał pouczaj±co Siergiej Andriejewicz.
- Lepiej powiedz, co to za strój masz na sobie? Nie jesteś czasem z
jakiejś sekty? - odpowiedział ciosem Jewgienij Dmitriewicz.
- Nie, nie, co wy - szybko tłumaczył się Artem. - Ale oni mnie przyjęli,
pomogli, kiedy było ze mn± bardzo Ľle  - ogólnie zarysował swoj± sytuację,
nie podaj±c szczegółów, jak bardzo Ľle z nim było.
- Tak, tak, tak właśnie robi±. Rozpoznaję ich styl. Opuszczeni i
ubodzy... e... czy coś w tym   rodzaju - pokiwał głow± Jewgienij
Dmitriewicz.
- Wiecie, byłem na ich spotkaniu: bardzo dziwne rzeczy tam mówi±
  -
 powiedział Artem.  - Postałem, posłuchałem, ale nie wytrzymałem długo.
Na przykład, że główn± win± Szatana było to, że zachciało mu się sławy i
oddawania sobie czci... Wcześniej myślałem, że to wszystko było dużo
poważniejsze. A tu się okazuje, że to po prostu zazdrość. Czy świat jest tak
prosty, że wszystko kręci się wokół tego, że ktoś się z kimś nie podzielił
sław± i wyznawcami?
- ¦wiat nie jest taki prosty

- zapewnił go Siergiej Andriejewicz,
przejmuj±c od blondyna fajkę wodn± i zaci±gaj±c się.
- I jeszcze coś... Na przykład, mówi± tam, że główne przymioty Boga to
miłosierdzie, dobroć, skłonność przebaczania, że jest Bogiem miłości, że
jest wszechmog±cy. Ale przy tym za pierwszy akt nieposłuszeństwa
człowiek został wygnany z Raju i stał się śmiertelny. Potem niezliczona
liczba ludzi umiera, ale co tam, i pod koniec Bóg posyła swojego syna, żeby
zbawił ludzkość. I ten syn sam ginie straszn± śmierci±, a przedtem wzywa
Boga i pyta, czemu go opuścił. I po co to wszystko? Żeby swoj± krwi±

229
odkupić grzech pierwszego człowieka, którego Bóg sam sprowokował i
ukarał, i żeby ludzie powrócili do Raju i znów byli nieśmiertelni. To jakiś
bezsensowna kołomyja, przecież można było po prostu nie karać ich
wszystkich tak surowo za to, czego nawet nie zrobili. Albo darować karę ze
względu na przedawnienie. Ale po co poświęcać ukochanego syna, i jeszcze
go zdradzać? Gdzie tu miłość, gdzie skłonność do przebaczania, gdzie tu
wszechmoc?
- Prymitywnie i złośliwie to przedstawiłeś, ale w ogólnym zarysie
prawidłowo - podaj±c fajkę koledze, ocenił Siergiej Andriejewicz.
- Oto, co mogę powiedzieć na ten temat...
  - wci±gaj±c dym do płuc i
błogo się uśmiechaj±c, Jewgienij Dmitriewicz przerwał na chwilę, a potem
kontynuował: - Tak więc, jeśli ich Bóg ma jakieś przymioty, czy też
wyj±tkowe właściwości, to na pewno nie miłość, nie sprawiedliwość i nie
przebaczenie. S±dz±c z tego, co działo się na Ziemi od chwili jej... eee...
stworzenia, Bogu właściwe jest tylko jedno uczucie: uwielbia ciekawe
historie. Najpierw robi jak±ś drakę, a potem patrzy, co z tego wychodzi. Jak
się robi nudno, dosypie trochę pieprzu. Tak że słuszność miał staruszek
Szekspir: świat jest teatrem. Tyle że zupełnie nie takim, o jakim mówił
  -
 podsumował.
- Tylko dziś od rana nagadałeś sobie kilka stuleci smażenia się w
piekle - zauważył Siergiej Andriejewicz.
- Czyli będziesz tam miał z kim gawędzić

- Jewgienij Dmitriewicz
przekazał fajkę koledze.
- Z drugiej strony można tam nawi±zać tyle ciekawych znajomości

-
 powiedział Siergiej Andriejewicz.
- Na przykład wśród wyższych hierarchów Kościoła katolickiego.
- Tak, ci to już na pewno. Ale, szczerze mówi±c, nasi też...
Obu rozmówców Artema wyraĽnie niezbyt wierzyło w to, że za to, co
teraz powiedzieli, przyjdzie im kiedykolwiek zapłacić. Ale słowa Jewgienija
Dmitriewicza o tym, że to, co przydarza się ludzkości, to po prostu ciekawa
historia, naprowadziło Artema na inn± myśl.
- Przeczytałem całkiem sporo różnych ksi±żek
  - powiedział, i zawsze
mnie dziwiło, że tam wszystko jest nie tak, jak w życiu. No, rozumiecie,
tam wydarzenia tworz± linię, i wszystko jest ze sob± powi±zane, jedno
wynika z drugiego, nic się nie dzieje tak po prostu. Ale przecież tak
naprawdę wszystko jest zupełnie inne! Przecież życie składa się z nie
powi±zanych ze sob± wydarzeń, które dziej± się w przypadkowej kolejności,
i nie zdarza się tak, żeby wszystko następowało po sobie zgodnie z logik±. I
jeszcze to: na przykład ksi±żki kończ± się w tym miejscu, gdzie urywa się
ci±g logiczny, czyli pocz±tek, rozwinięcie, potem szczyt i koniec.

230
- Nie szczyt, tylko kulminacja - poprawił Artema Siergiej Andriejewicz,
wysłuchuj±cy ze znudzon± min± jego spostrzeżeń.
Jewgienij Dmitriewicz też nie wyrażał specjalnego zainteresowania.
Przysun±ł do siebie urz±dzenie do palenia i wci±gn±wszy pachn±cy dym,
wstrzymał oddech.
- Dobrze, kulminacja  - ci±gn±ł nieco speszony Artem.
  - Ale w życiu
wszystko jest inaczej, po pierwsze ci±g logiczny może nie dojść do końca, a
po drugie, jeśli nawet dojdzie, to na tym nic się nie kończy.
- Chodzi ci o to, że życie nie ma fabuły?

- pomógł mu sformułować
myśl Siergiej Andriejewicz.
Artem zamyślił się na chwilę, potem kiwn±ł głow±.
- A w przeznaczenie wierzysz?
  - spytał Siergiej Andriejewicz i,
przechyliwszy głowę na bok, uważnie przygl±dał się Artemowi, zaś
Jewgienij Dmitriewicz oderwał się od fajki z zaciekawieniem.
- Nie - zdecydowanie odparł Artem.  - Nie ma żadnego przeznaczenia.
Po prostu przypadkowe zdarzenia, które nam się przytrafiaj±, a my to już
potem sami to wymyślamy.
- A to bł±d,  bł±d... - westchn±ł z rozczarowaniem Siergiej
Andriejewicz, surowo patrz±c na Artema znad okularów.
  - Przedstawię ci
teraz mał± teoryjkę, i sam zobacz, czy pasuje do twojego życia. Mnie się
wydaje, że życie, rzecz jasna, jest puste, i żadnego sensu w nim generalnie
nie ma, ani nie istnieje przeznaczenie, to znaczy takie określone, jawne, tak
że się rodzisz i wszystko już wiesz: moje przeznaczenie to być kosmonaut±,
albo, powiedzmy, balerin±, albo zgin±ć młodo... Nie, tak to nie. Kiedy
przeżywasz wyznaczony ci czas... jakby to objaśnić... Może się zdarzyć, że
przydarzy ci się coś, co sprawi, że będziesz wykonywał określone działania
i podejmował określone decyzje, przy czym masz wolny wybór: jak chcesz,
to robisz tak, jak nie  - to inaczej. Ale jeśli podejmiesz prawidłow± decyzję,
to rzeczy, które się będ± dalej z tob± działy, już nie będ±, jak się wyraziłeś,
przypadkowymi zdarzeniami. Będ± uwarunkowane wyborem, którego
dokonałeś. Nie chodzi mi o to, że jeśli zdecydowałeś się mieszkać na Linii
Czerwonej zanim stała się Czerwona, to już nigdzie się stamt±d nie ruszysz i
wszystkie zdarzenia w twoim życiu będ± wygl±dać odpowiednio, mówię o
bardziej subtelnych sprawach. Ale jeśli znów znajdziesz się na rozstaju, i
znów podejmiesz konieczn± decyzję, potem pojawi się przed tob± wybór,
który nie wyda ci się już przypadkowy, oczywiście, jeśli się tego domyślisz
i będziesz umiał go sobie uświadomić. I twoje życie przestanie być po
prostu zbiorem przypadków. Przeobrazi się... w fabułę, czy coś takiego,
wszystko będzie ze sob± powi±zane pewnymi ci±gami logicznymi, choć
niekoniecznie bezpośrednio. I to właśnie będzie twoje przeznaczenie. Na
pewnym etapie, jeśli zabrn±łeś na swej drodze wystarczaj±co daleko, twoje
życie tak bardzo zmieni się w fabułę, że zaczn± ci się przytrafiać dziwne

231
rzeczy, niewytłumaczalne z punktu widzenia nagiego racjonalizmu, b±dĽ
twojej teorii przypadkowych zdarzeń. Za to bardzo dobrze będ± się
wpisywać w logikę linii fabularnej, w któr± teraz zmieniło się twoje życie.
Myślę, że przeznaczenie nie istnieje sobie ot tak, trzeba do niego dojść, i
jeśli wydarzenia w twoim życiu zaczn± się układać w fabułę, to może cię to
zabrać tak daleko... Najciekawsze, że człowiek może sam nawet nie
podejrzewać, że to się z nim dzieje, albo widzieć wydarzenia w istocie
nieprawdziwie, próbować je systematyzować zgodnie ze swoim
światopogl±dem. Ale przeznaczenie ma własn± logikę.
Ta dziwna teoria, która z pocz±tku wydała się Artemowi kompletnym
hokus-pokus, nagle sprawiła, że spojrzał pod innym k±tem na wszystko, co
mu się przytrafiło od samego pocz±tku, odk±d zgodził się na propozycję
Huntera, by wyruszyć do Polis.
Teraz wszystkie jego przygody, wszystkie wędrówki, które dot±d
postrzegał jako raczej nieudane, rozpaczliwe próby, by dotrzeć do celu, do
którego d±żył zawsze, gdziekolwiek by go rzuciło, który przyci±gał go jak
magnes, chociaż sam już prawie nie wiedział, po co mu to potrzebne

-
 wszystko to ukazało mu się teraz w innym świetle, wydało mu się
złożonym systemem, wymyśln±, ale logiczn± konstrukcj±.
Bo jeśli uznać zgodę Artema na propozycję Myśliwego za pierwszy krok
na jego drodze, jak powiedział Siergiej Andriejewicz, to wszystkie
wydarzenia, jakie potem nast±piły
  - i ekspedycja na Ryżsk±, i to, że na
Ryżskiej podszedł do niego Burbon, i Artem się od niego nie odsun±ł, to
następny krok, i że Chan wyszedł Artemowi na spotkanie, choć spokojnie
mógł zostać na Suchariewskiej... Ale to jeszcze można było wyjaśnić
inaczej, w każdym razie, sam Chan podawał zupełnie inne przyczyny
swoich działań. Potem Artem dostaje się w niewolę faszystów, na Twersk±,
powinni go powiesić, ale dzięki mało prawdopodobnemu zbiegowi
okoliczności międzynarodowa brygada postanawia uderzyć na Twersk±
właśnie tego dnia. Gdyby rewolucjoniści pojawili się o dzień wcześniej albo
o dzień póĽniej, śmierć Artema byłaby nieunikniona, a wówczas jego
wyprawa zakończyłaby się fiaskiem.
Czy rzeczywiście mogło tak być, że upór, z jakim kontynuował swoj±
drogę, wpływał na dalsze wydarzenia? Czyżby zdecydowanie, gniew,
rozpacz, które pobudzały go do każdego następnego kroku, mogły jakimś
sposobem kształtować rzeczywistość, tworz±c z chaotycznego kłębu
zdarzeń, czyichś działań i myśli harmonijny system

i - jak powiedział
Siergiej Andriejewicz - zmieniać zwykłe życie w fabułę?
Na pierwszy rzut oka nic takiego nie mogło się stać. Ale jeśli się
zastanowić... Bo jak inaczej wyjaśnić spotkaniem z Markiem, który
zaproponował Artemowi jedyny sposób, by przedostać się na terytorium
Hanzy? I, co ważne... najważniejsze... póki był pogodzony z losem i

232
czyścił wychodki, przeznaczenie, jak się zdaje, odwróciło się od niego, ale
kiedy - nie próbuj±c nawet przemyśleć tego, co robi
  - poszedł na przebój,
stało się coś niemożliwego: strażnik, który po prostu musiał stać na
posterunku, gdzieś znikn±ł, i nikt go nawet nie ścigał. Czy to znaczy, że
kiedy wrócił ze skręcaj±cej w bok ścieżki na własn± drogę, post±pił zgodnie
z fabularnym rysunkiem swojego życia, a na etapie, do którego dotarł,
mogło to już spowodować poważne zakłócenia rzeczywistości, poprawiaj±c
j± tak, by główny w±tek fabuły Artema mógł bez przeszkód rozwijać się
dalej?
To by znaczyło, że jeśli zrezygnuje ze swojego celu, zboczy ze swej
drogi, przeznaczenie się od niego odwróci, i niewidoczna tarcza, chroni±ca
go teraz od śmierci, rozpadnie się na kawałki, nić Ariadny, po której
ostrożnie st±pa, urwie się, i zostanie sam na sam z rozszalał±
rzeczywistości±, rozwścieczon± jego zuchwałym zamachem na chaotyczn±
istotę bytu... Być może ten, kto raz próbował oszukać przeznaczenie, kto
był na tyle lekkomyślny, by trwać w uporze jeszcze po tym, gdy zebrały mu
się nad głow± czarne chmury, nie może po prostu ot tak zboczyć ze szlaku?
Choćby nawet wszystko uszło mu na sucho, to od tej pory jego życie stanie
się zupełnie tuzinkowe, szare, i nigdy już nie zdarzy się w nim nic
niezwykłego, magicznego, niewytłumaczalnego, a wszystko dlatego, że
w±tek się urwie, a na bohaterze postawi się krzyżyk...
Czy to znaczy, że Artem nie tylko nie ma teraz prawa, ale nie może zejść
ze swej drogi? I to jest właśnie przeznaczenie? Przeznaczenie, w które nie
wierzył? A nie wierzył tylko dlatego, że nie potrafił prawidłowo zrozumieć
tego, co się z nim dzieje, nie umiał odczytać znaków stoj±cych na jego
drodze, i nadal naiwnie uważał ci±gn±cy się po horyzont, specjalnie dla
niego skonstruowany trakt za zagmatwany splot porzuconych ścieżek
prowadz±cych w różne strony?
Wyszło na to, że kroczył swoj± drog±, a wydarzenia jego życia tworzyły
harmonijn± fabułę, która panowała nad ludzk± wol± i rozumem, tak że jego
wrogowie tracili wzrok, a przyjaciele zaczynali widzieć, aby przybyć mu na
czas na pomoc. Fabuła, rz±dz±ca rzeczywistości± tak, że niewzruszone
reguły prawdopodobieństwa posłusznie, niczym plastelina, zmieniały swój
kształt pod naciskiem wzrastaj±cej potęgi niewidzialnej ręki przestawiaj±cej
go po szachownicy życia...
A jeśli rzeczywiście tak było, to znikało samo przez się pytanie, na które
wcześniej można było odpowiedzieć jedynie ponurym milczeniem i
zaciśnięciem zębów: po co to wszystko? Teraz odwaga, z jak± przekonywał
sam siebie i uparcie mówił innym, że nie ma w świecie żadnego zamysłu
ani wyższego planu, żadnych reguł i żadnej sprawiedliwości, okazywała się
niepotrzebna, gdyż ten zamysł zaczynał być widoczny... Tej myśli nie
można się było oprzeć, była zbyt poci±gaj±ca, żeby odrzucić j± z tym

233
żelaznym uporem, z którym odpychał wyjaśnienia proponowane przez
religie i ideologie.
Wszystko to razem znaczyło tylko jedno.
- Nie mogę tu dłużej zostać - powiedział wyraĽnie Artem i wstał, czuj±c
jak jego mięśnie wypełnia nowa, potężna  siła. - Nie mogę tu dłużej
zostać - powtórzył, wsłuchuj±c się we własny głos.

- Powinienem iść.
Muszę.
Nie odwracaj±c się już ani razu, zapominaj±c o wszystkich lękach, które
przywiodły go do tego ogniska, zeskoczył na tory i ruszył naprzód, w
ciemność. W±tpliwości opuściły Artema, ustępuj±c miejsca doskonałemu
spokojowi i przekonaniu, że wreszcie wszystko robi tak, jak powinien.
Zupełnie jakby po tym, jak zboczył z kursu, udało mu się jednak wrócić na
lśni±ce tory swojego przeznaczenia. Deski podkładów, po których kroczył,
teraz jakby same przesuwały się do tyłu, nie wymagaj±c z jego strony
żadnego wysiłku. Po chwili zupełnie znikn±ł w ciemnościach.
- Ładna teoria, prawda? - zaci±gaj±c się spytał Siergiej Andriejewicz.
- Można by pomyśleć, że w ni± wierzysz...  - odparł gderliwie Jewgienij
Dmitriewcz, drapi±c kota za uchem.

234
ROZDZIAŁ 12
POLIS
Został już tylko jeden tunel. Tylko jeden tunel, i wyznaczony przez
Huntera cel, do którego Artem szedł uparcie i desperacko, zostanie
osi±gnięty. Dwa, może trzy kilometry przez suchy i cichy przejazd, i jest na
miejscu.
W głowie Artema panowała pustka dĽwięcz±ca prawie tak samo jak w
tunelu, i chłopak nie zadawał już sobie pytań. Jeszcze czterdzieści minut i
będzie na miejscu. Czterdzieści minut... i jego wyprawa dobiegnie końca.
Nie zdawał sobie nawet sprawy, że idzie wśród egipskich ciemności.
Nogi bez potknięć przemierzały kolejne metry. Zupełnie zapomniał o
wszystkich groż±cych mu niebezpieczeństwach, o tym, że jest bezbronny,
że nie ma ani dokumentów, ani latarki, ani karabinu, że ubrany jest w
dziwaczny sekciarski habit, o tym wreszcie, że nigdy niczego nie słyszał ani
o tym tunelu, ani o niebezpieczeństwach, które czyhały w nim na
podróżnych.
Pewność tego, że póki pod±ża swoj± drog±, nic mu nie grozi, wypełniała
cał± jego świadomość. Gdzie się podział nieunikniony, zdawałoby się,
strach tuneli? Co się stało ze zmęczeniem i zw±tpieniem?
Wszystko zepsuło echo.
Ponieważ w tunelu było tak pusto, dĽwięki kroków niosły się we
wszystkich kierunkach. Odbite od ścian, huczały, oddalaj±c się stopniowo i
przechodz±c w szmer, a potem wracaj±c po takim czasie, iż zdawało się, że
idzie nie tylko Artem, ale jeszcze ktoś inny. Po jakimś czasie to wrażenie
stało się na tyle silne, że Artem miał ochotę zatrzymać się i posłuchać, czy
echo kroków przypadkiem nie żyje swoim życiem.
Przez kilka minut walczył z pokus±. Jego kroki robiły się coraz
wolniejsze i cichsze, a Artem nasłuchiwał, czy odbija się to na sile echa.
Wreszcie zupełnie się zatrzymał. Boj±c się głęboko odetchn±ć, żeby świst
nabieranego do płuc powietrza nie przeszkodził mu wychwycić najmniejszy
szelest w oddali, stał tak w nieprzeniknionych ciemnościach i czekał.
Cisza.
Teraz, kiedy przestał się przemieszczać, znów stracił poczucie realności
przestrzeni. Póki szedł, chwytał się jakby rzeczywistości podeszwami
butów. Zatrzymawszy się wśród atramentowej czerni tunelu, Artem naraz
przestał pojmować, gdzie się znajduje.

235
Wydało mu się też, że kiedy znów ruszył z miejsca, ledwie słyszalne
echo kroków dotarło do jego uszu jeszcze zanim jego własna stopa zd±żyła
stan±ć na betonowym podłożu.
Serce zabiło mu mocniej. Ale po chwili udało mu się przekonać siebie,
że zwracanie uwagi na wszystkie szmery w tunelach jest głupie i
bezsensowne. Przez jakiś czas Artem starał się w ogóle nie wsłuchiwać w
echo. Potem, kiedy wydało mu się, że ostatni z cichn±cych pogłosów zbliżył
się do niego, zatkał sobie uszy i szedł dalej. Ale i tego nie starczyło na
długo.
Kiedy po paru minutach oderwał dłonie od uszu i kroczył dalej, ku
swojemu przerażeniu usłyszał, że echo jego kroków przed nim rzeczywiście
jest coraz głośniejsze, jak gdyby zbliżało się do niego. Ale wystarczyło
stan±ć w miejscu, żeby dĽwięki z przodu z sekundowym opóĽnieniem też
ucichły.
Ten tunel poddawał Artema próbie, testował jego zdolność do
przeciwstawienia się strachowi. Ale on się nie da. Zbyt wiele już przeszedł,
żeby przestraszyć się ciemności i echa.
Ale czy to było echo?
Zbliżało się, teraz nie było co do tego żadnych w±tpliwości. Ostatni raz
Artem zatrzymał się, kiedy lekkie kroki było słychać około dwudziestu
metrów od niego. To było tak niewytłumaczalne i przerażaj±ce, że nie
wytrzymał i, ocieraj±c z czoła zimny pot, łami±cym się głosem krzykn±ł w
pustkę:
- Jest tam kto?
Echo odezwało się strasznie blisko i Artem nie poznał swojego głosu.
Drż±ce odgłosy niosły się na wyścigi w gł±b tunelu, trac±c sylaby: "jest tam
kto... am kto... kto...". Nikt nie odpowiedział. I nagle stało się coś
niewiarygodnego: echo zaczęło wracać, powtarzaj±c jego pytanie, w
odwrotnej kolejności odzyskuj±c zgubione sylaby, stawało się coraz
głośniejsze, aż w końcu trzydzieści kroków od niego ktoś powtórzył
przestraszonym głosem jego pytanie.
Tego było dla Artema za wiele. Odwrócił się i ruszył z powrotem,
najpierw staraj±c się nie iść zbyt szybko, a potem kompletnie zapominaj±c o
tym, że strachowi nie wolno się poddać, potykaj±c się pobiegł. Ale już po
chwili zrozumiał, że echo kroków i tak słychać w odległości dwudziestu
metrów. Niewidzialny prześladowca nie chciał dać mu spokoju. Artem
złapał zadyszkę i biegł już bez wyczucia kierunku, aż w końcu wpadł na
ścianę
tunelu.
Echo od razu umilkło. Min±ł jakiś czas, zanim udało mu się zebrać w
garść, podnieść i zrobić krok naprzód. To był prawidłowy kierunek: z

236
każdym pokonanym metrem dĽwięk szuraj±cych o beton butów stawał się
coraz bliższy, wychodz±c mu naprzeciw. I tylko pulsuj±ca w uszach krew
zagłuszała złowieszczy szelest. Za każdym razem, kiedy Artem stawał w
miejscu, jego prześladowca zatrzymywał się w ciemnościach  - o tym, że to
nie echo, był już teraz całkowicie przekonany.
Tak to trwało, aż kroki zabrzmiały w odległości wyci±gniętej ręki. I
wtedy, krzycz±c i machaj±c na oślep pięściami, Artem rzucił się przed
siebie, tam gdzie według jego obliczeń powinno się znajdować to coś.
Pięści ze świstem przecięły pustkę. Nikt nie próbował się bronić przed
jego uderzeniami. Na próżno mielił powietrze, krzyczał, odskakiwał,
wyci±gał ręce na boki, próbuj±c pochwycić niewidocznego w ciemności
przeciwnika. Pustka. Nikogo tam nie było. Ale gdy tylko złapał oddech i
zrobił jeszcze jeden krok w kierunku Polis, ciężki szurgot rozległ się tuż
przed nim. Jeszcze jedno machnięcie ręk±, i znów nic. Artem poczuł, że
traci zmysły. Wypatruj±c do bólu oczy, próbował zobaczyć cokolwiek, uszy
starały się wyłowić bliski oddech innej istoty. Ale tam po prostu nikogo nie
było.
Postawszy nieruchomo kilka długich minut, Artem pomyślał, że
jakkolwiek można wytłumaczyć to dziwne zjawisko, nie przedstawia ono
żadnego niebezpieczeństwa. Pewnie coś z akustyk±. Przyjdę do domu,
zapytam ojczyma, powiedział sobie, i kiedy podniósł już nogę, żeby zrobić
kolejny krok do celu, ktoś szepn±ł mu cicho prosto do ucha:
"Zaczekaj. Teraz nie możesz tam iść."
- Kto to? Kto tu jest?
  - ciężko dysz±c, krzykn±ł Artem. Ale nikt nie
odpowiadał. Wokół niego znów była gęsta pustka. Wierzchem dłoni otarł
wtedy pot z czoła i pośpieszył w stronę Borowickiej. Nieuchwytne stopy
jego prześladowcy z t± sam± szybkości± zaszurały w przeciwnym kierunku,
stopniowo cichn±c w oddali, aż przeszły w ciszę. Dopiero wtedy Artem się
zatrzymał. Nie wiedział i nie mógł wiedzieć, co to było, nigdy o niczym
podobnym nie słyszał od żadnego z przyjaciół, ojczym też o czymś takim
nie opowiadał mu wieczorami przy ognisku. Ale ktokolwiek szepn±ł mu do
ucha polecenie, by się zatrzymał i poczekał, teraz, kiedy Artem już się go
nie bał, kiedy miał czas, żeby zrozumieć, co się stało i nad tym pomyśleć,
brzmiało to hipnotycznie przekonuj±co.
Następne dwadzieścia minut spędził siedz±c na szynie, kołysz±c się,
jakby się upił, z boku na bok, zmagaj±c się z dreszczami i wspominaj±c
dziwny, nie należ±cy do człowieka głos, który kazał mu czekać. Ruszył
dalej dopiero wówczas, kiedy dreszcze zaczęły powoli mijać, a straszny
szept w jego głowie
  - zlewać się z cichym świstem budz±cego się
tunelowego przeci±gu.
Przez cały czas szedł po prostu naprzód, staraj±c się o niczym nie
myśleć, potykaj±c się czasem o leż±ce na ziemi kable, ale to było

237
najstraszniejsze, co mu się przydarzyło. Czasu, jak mu się wydawało, nie
minęło wiele, chociaż nie mógł określić ile, bo w ciemności minuty zlewały
się. Wreszcie zobaczył w końcu tunelu światło.
Borowicka.
Polis.
I wtedy ze stacji dał się słyszeć gruby okrzyk, huknęły wystrzały, i
Artem, odskoczywszy do tyłu, wcisn±ł się w zagłębienie w ścianie. Z oddali
niosły się przeci±głe jęki rannych, przekleństwa, potem jeszcze raz,
wzmocniony przez tunel, rozległ się terkot serii z automatu.
Zaczekaj...
Artem odważył się wychyn±ć z kryjówki dopiero kwadrans po tym, jak
wszystko ucichło. Podniósł ręce w górę i powoli poszedł w kierunku
światła.
To rzeczywiście było wejście na peron. W nadziei widać na nietykalność
Polis, Borowicka nie wystawiała posterunków. Pięć metrów przed
miejscem, gdzie urywały się okr±głe żebra tunelu, stały betonowe bloki
punktu granicznego i w kałuży krwi leżało rozci±gnięte ciało.
Kiedy Artem pokazał się w polu widzenia ubranych w zielone mundury i
czapki pograniczników, kazali mu podejść bliżej i stan±ć twarz± do ściany.
Widz±c na ziemi trupa natychmiast usłuchał.
Szybkie przeszukanie, pytanie o paszport, wykręcone za plecami ręce, i
wreszcie stacja. ¦wiatło. Takie samo. Mówili prawdę, wszyscy mówili
prawdę, legendy nie kłamały. ¦wiatło było tak ostre, że Artem musiał
zmrużyć oczy, żeby nie oślepn±ć. Ale blask dosięgał Ľrenic i przez powieki,
oślepiał boleśnie, i dopiero kiedy pogranicznicy zawi±zali mu oczy
przepask±, przestały go kłuć. Powrót do życia, którym żyły poprzednie
pokolenia ludzi, okazał się bardziej bolesny, niż Artem mógł sobie
wyobrazić.
Przepaskę zdjęto mu z oczu dopiero w wartowni

- podobnym do
wszystkich innych malutkim pomieszczeniu służbowym, wyłożonym
popękanymi kafelkami.
Było tu ciemno, tylko na pomalowanym ochr± drewnianym stole, w
aluminiowej miseczce migotała świeca. Zbieraj±c płynny wosk w palce i
obserwuj±c jak zastyga, dowódca warty, masywny, nieogolony mężczyzna
w zielonej koszuli wojskowej z podwiniętymi rękawami i w krawacie na
gumce długo przygl±dał się Artemowi, zanim spytał:
- Sk±d pan przybył? Gdzie paszport? Co się panu stało w oko?
Artem postanowił, że nie ma sensu się wykręcać i szczerze opowiedział,
że paszport został u faszystów, a oka też o mało co tam nie zostawił.
Dowódca przyj±ł to zaskakuj±co życzliwie.

238
- Wiemy jak jest. Na przykład przeciwległy tunel wychodzi akurat na
Czechowsk±. Ustawiliśmy tam istn± twierdzę. Na razie nie wojujemy, ale
dobrzy ludzie radz± mieć się na baczności. Jak to się mówi: si vic pacem,
para bellum - mrugn±ł do Artema.
Ostatniej frazy Artem nie zrozumiał, ale postanowił nie wypytywać. Jego
uwagę przyci±gn±ł tatuaż na zgięciu łokcia dowódcy: zmutowany przez
promieniowanie ptak z dwiema głowami, rozpostartymi skrzydłami i
haczykowatymi dziobami. Ptak coś mu mgliście przypominał, ale co
konkretnie - nie mógł poj±ć. A potem, kiedy dowódca odwrócił się do
jednego z żołnierzy, Artem ujrzał, że dokładnie taki sam znak, ale w
miniaturze, miał wytatuowany na lewej skroni.
- A w jakiej sprawie pan do nas przychodzi? - ci±gn±ł dowódca.
- Szukam pewnego człowieka... Nazywa się Młynarz. Pewnie
przezwisko. Mam dla niego ważn± wiadomość.
Wyraz twarzy pogranicznika błyskawicznie się zmienił. Leniwy,
dobroduszny uśmiech spełzł mu z ust, zdziwione oczy błysnęły w świetle
świecy.
- Może pan przekazać mnie.
Artem pokręcił głow±, przeprosił i zacz±ł tłumaczyć, że w żaden sposób
nie może, że tajemnica, pan rozumie, kazano w żadnym wypadku nikomu
nie mówić, oprócz samego Młynarza.
Dowódca spojrzał na niego badawczo jeszcze raz, dał znak jednemu z
żołnierzy, i ten podał mu czarny aparat telefoniczny z bakelitu,
wyci±gn±wszy pokryty gum± kabel telefoniczny dokładnie na potrzebn±
długość. Pogranicznik wykręcił palcem numer na tarczy i powiedział do
słuchawki:
- Posterunek Bor Południe. Iwaszow. Do pułkownika Młynariewa.
Kiedy czekał na odpowiedĽ, Artem zd±żył zauważyć, że tatuaż ze
zmutowanym ptakiem mieli na skroniach również obaj żołnierze znajduj±cy
się w pokoju.
- Jak przedstawić?  - spytał dowódca warty Artema, przycisn±wszy
policzkiem słuchawkę do ramienia.
- Proszę powiedzieć, że jestem od Huntera. Pilna wiadomość.
Ten skin±ł i, wymieniwszy jeszcze kilka zdań z rozmówc± po drugiej
stronie linii, zakończył rozmowę.
- Proszę być na Arbackiej, u naczelnika stacji, jutro o dziewi±tej. Do
tego czasu jest pan wolny

- i, machn±wszy ręk± żołnierzowi, który
natychmiast odsun±ł się od drzwi, dodał, zwracaj±c się do Artema:

-
 Poczekaj... Jesteś u nas, zdaje się, gościem honorowym i pierwszy raz.

239
Trzymaj, ale s± do zwrotu!
  - i wyci±gn±ł do Artema ciemne okulary w
wytartych metalowych ramkach.
Dopiero jutro? Artemowi zrobiło się gor±co: poczuł się rozczarowany i
obrażony. To po to tutaj szedł, ryzykuj±c życie swoje i innych? To po to się
śpieszył, zmuszał do każdego kolejnego kroku, nawet kiedy brakowało już
sił? I czyż nie była to pilna sprawa: poinformować o wszystkim, co
wiedział, tego cholernego Młynarza, który nie może dla niego znaleĽć
wolnej chwili?
A może Artem po prostu się spóĽnił, i on już wszystko wie? Czy też wie
coś, czego sam Artem jeszcze się nie domyśla? Może spóĽnił się tak bardzo,
że cała jego misja straciła sens?
- Dopiero jutro? - nie wytrzymał.
- Pułkownik ma dziś zadanie, wróci wcześnie rano - wyjaśnił
Iwaszow. - IdĽ, idĽ, przynajmniej odpoczniesz  - i wyprowadził Artema z
wartowni.
Uspokojony, ale wci±ż obrażony, Artem założył okulary i pomyślał, że
bardzo mu się przydadz±: przy okazji nie będzie widać, że ma podbite oko.
Szkła były porysowane, a do tego nieco zniekształcały perspektywę, ale
kiedy podziękował strażnikom i wszedł na peron, zrozumiał, że bez
okularów by się nie obył. ¦wiatło lamp rtęciowych było dla niego zbyt
jasne. Zreszt± nie tylko Artem nie mógł tu mieć otwartych oczu
  - na stacji
wielu ludzi chowało je za ciemnymi okularami. Pewnie też nietutejsi,
pomyślał.
Dziwnie było patrzeć na całkowicie oświetlon± stację metra. W ogóle nie
było tu cieni. I na WOGN-ie, i na wszystkich innych stacjach i stacyjkach,
które do tej pory miał okazję odwiedzić, Ľródeł światła było niewiele, i nie
mogły one oświetlić całej widocznej przestrzeni, dlatego jedynie
wychwytywały jej fragmenty. Wszędzie były miejsca, do których nie
przedostawał się ani jeden promień światła. Każdy człowiek miał kilka
cieni: jeden od świecy, blady i mizerny; drugi, czerwony, od lampy
awaryjnej; trzeci, czarny, o ostrych konturach, od latarki elektrycznej.
Mieszały się, zachodziły jeden na drugi i na cienie innych osób, ci±gnęły się
po ziemi czasem przez kilka metrów, straszyły, oszukiwały, zmuszały, by
domyślać się i dopowiadać. A w Polis nieubłagane lampy światła dziennego
unicestwiły wszystkie cienie, co do jednego.
Artem zamarł, przygl±daj±c się z zachwytem Borowickiej. Zachowała się
w niewiarygodnie dobrym stanie. Na marmurowych ścianach i pobielonym
sklepieniu nie było widać śladów sadzy, stacja była wysprz±tana, a nad
pociemniałym od upływu lat panneau z br±zu na końcu peronu pracowała
kobieta w niebieskim kombinezonie, pilnie przecieraj±c relief g±bk± z
płynem czyszcz±cym.

240
Pomieszczenia mieszkalne były tu urz±dzone w arkadach. Tylko po dwa
przejścia z każdej strony zostały puste, by umożliwić dojście do torów,
pozostałe, z obu stron obudowane cegł±, zostały zmienione w
najprawdziwsze apartamenty. Każdy z nich miał prostok±tne wejście, w
niektórych stały nawet prawdziwe drewniane drzwi i oszklone okna. Z
jednego z nich dochodziła muzyka. Przed kilkoma drzwiami leżały
dywaniki, by wchodz±cy mogli wytrzeć nogi. Artem pierwszy raz widział
coś takiego. Od tych mieszkań czuć było takie ciepło, taki spokój, że aż
ścisnęło mu się serce: przed oczami nagle mign±ł mu obrazek z dzieciństwa.
Ale najbardziej zadziwiaj±ce było to, że wzdłuż obu ścian, na całej stacji
ci±gn±ł się rz±d regałów z ksi±żkami. Zajmowały miejsce między
"mieszkaniami", i cała stacja nabrała przez to jakiegoś cudownego,
nieziemskiego wygl±du, przypominaj±c Artemowi opisy bibliotek w
średniowiecznych uniwersytetach, o których czytał w ksi±żce pisarza o
nazwisku Borges.
Na dalszym skraju holu zaczynały się schody ruchome  - tam było
przejście na stację Arbacka. ¦luza była otwarta, ale przy przejściu był
umieszczony niewielki posterunek. Mimo to, wszystkich chc±cych przejść
straż przepuszczała w obu kierunkach, nie sprawdzaj±c nawet dokumentów.
Za to na przeciwległym końcu peronu, obok br±zowego reliefu, widać
było prawdziw± bazę wojskow±. Mieściło się tam kilka zielonych
wojskowych namiotów z namalowanymi na nich znakami w rodzaju tych
wytatuowanych na skroniach pograniczników. Stał tam też wózek z
przytwierdzon± do niego nieznan± Artemowi broni±, któr± zdradzała tylko
stercz±ca spod pokrowca długa, pogrubiona na końcu lufa. Obok pełniło
wartę dwóch żołnierzy w ciemnozielonych uniformach, hełmach i
kamizelkach kuloodpornych. Obóz otaczał schody wznosz±ce się nad
torami. ¦wiec±ce strzałki wyjaśniały, że znajduje się tam "Wyjście do
miasta", i Artem zrozumiał, sk±d te środki ostrożności. Drugie schody, które
tam prowadziły, były zreszt± przegrodzone ścian± z ogromnych betonowych
bloków.
Pośrodku stacji rozstawione były mocne drewniane stoły, za którymi,
dyskutuj±c z ożywieniem, siedzieli ludzie w długich szarych chałatach z
grubego materiału. Podchodz±c bliżej, Artem ze zdziwieniem zauważył, że
też maj± tatuaże na skroniach  - jednak nie z podobizn± ptaka, a w formie
otwartej ksi±żki na tle kilku pionowych, przypominaj±cych kolumnadę
kreseczek. Zauważywszy baczne spojrzenie Artema, jeden z siedz±cych
przy stole uśmiechn±ł się na powitanie i zapytał:
- Przyjezdny? Pierwszy raz u nas?
Od słowa "przyjezdny" Artem aż się wzdrygn±ł, ale opanował się i
kiwn±ł głow±. Ten, który do niego zagadał, był od niego nieco starszy, i
kiedy wstał, żeby podać Artemowi dłoń, wyci±gaj±c rękę z szerokiego

241
rękawa chałata, okazało się, że byli mniej więcej tego samego wzrostu, tyle
że tamten był drobniejszej budowy.
Nowy znajomy Artema nazywał się Daniła. Nie śpieszył się, żeby mówić
o sobie, i było widać, że chciał porozmawiać z Artemem, bo był ciekaw, co
się dzieje poza granicami Polis, jakie nowiny na Okrężnej, co słychać o
faszystach i czerwonych...
Po półgodzinie siedzieli już w domu u chudego Daniły, w jednym z
"mieszkań" umieszczonych między filarami, i pili gor±c± herbatę, z
pewności± przywiezion± tu okrężn± drog± z WOGN-u. Z mebli, w pokoju
był zawalony ksi±żkami stół, wysokie po sufit metalowe półki, także pełne
grubych tomów, oraz łóżko. Z sufitu zwisała na drucie słaba, mniej więcej
40-watowa lampka, oświetlaj±ca piękny rysunek ogromnej zabytkowej
świ±tyni, w której Artem nie od razu rozpoznał Bibliotekę, wznosz±c± się na
powierzchni, gdzieś nad Polis.
Po tym, jak skończyły się pytania gospodarza, przyszła kolej Artema.
- A czemu ludzie tu u was maj± tatuaże na głowie? - zapytał.
- Co ty, nie wiesz nic o kastach?  - zdziwił się Daniła. - I o Radzie Polis
też nie słyszałeś?
Artem przypomniał sobie nagle, że ktoś (ależ nie, jak mógł zapomnieć, to
był ten staruszek, Michaił Porfiriewicz, zabity przez faszystów) mówił mu,
że w Polis władzę dziel± wojskowi i bibliotekarze, ponieważ na górze
kiedyś stała Biblioteka i budynek jakiejś organizacji zwi±zanej z armi±.
- Słyszałem! - kiwn±ł głow±.  - Wojskowi i bibliotekarze. Czyli, ty
jesteś bibliotekarzem?
Daniła spojrzał na niego z przestrachem, zbladł i zakaszlał. Potem, kiedy
się opanował, cicho powiedział:
- Jakim znowu bibliotekarzem? Czy widziałeś choć kiedyś żywego
bibliotekarza? To nie radzę! Bibliotekarze siedz± tam, na górze...
Widziałeś, jakie tu mamy umocnienia? Nie daj Bóg, żeby tu zeszli... Nigdy
nie myl tych rzeczy. Nie jestem bibliotekarzem, tylko kustoszem. Mówi± też
na nas bramini.
- A cóż to za dziwna nazwa? - uniósł brwi Artem.
- Widzisz, mamy tu coś w rodzaju systemu kastowego. Jak w
starożytnych Indiach. Kasta... No, to tak jak klasa... Czerwoni ci tego nie
tłumaczyli? Nieważne. Kasta kapłanów, kustoszy wiedzy, tych, którzy
zbieraj± ksi±żki i z nimi pracuj±
  - wyjaśnił, a Artem ci±gle nie mógł się
nadziwić, jak starannie unika słowa "bibliotekarz".
  - I kasta wojowników,
którzy zajmuj± się obron±. Bardzo to przypomina Indie, tam jeszcze była
kasta kupców i kasta sług. My też to wszystko mamy. No i między sob±
nazywamy to po hindusku. Kapłani to bramini, wojownicy
  - kszatrijowie,

242
kupcy - waiśowie, słudzy  - śudrowie. Członkiem danej kasty zostaje się
raz na całe życie. Istniej± osobne obrzędy wtajemniczenia, szczególnie u
kszatrijów i braminów. W Indiach to było dziedziczne, rodowe, a u nas
wybiera się samemu, kiedy kończysz osiemnaście lat. Tu, na Borowickiej,
jest więcej braminów, prawie wszyscy. Tu jest nasz szkoła, biblioteki, cele.
Na stacji Biblioteka jest inaczej, przez tranzyt Linii Czerwonej, musi być
silna ochrona, choć przed wojn± było tam więcej naszych. Teraz
przeprowadzili się na Aleksandrowskij Sad. A na Arbackiej s± prawie sami
kszatrijowie, bo maj± tam Sztab.
Słysz±c kolejne świszcz±ce staroindyjskie słowo, Artem ciężko
westchn±ł. W±tpił, czy uda mu się zapamiętać wszystkie te wymyślne
nazwy za pierwszym razem. Jednak Daniła nie zwrócił na to uwagi i
opowiadał dalej:
- Do Rady wchodz± oczywiście tylko dwie kasty: nasza i kszatrijów. Tak
w ogóle, to mówimy na nich wojaki - mrugn±ł do Artema.
- A czemu oni tatuuj± sobie dwugłowe ptaki?

- przypomniał sobie
Artem. - Wy macie przynajmniej ksi±żki, tu wszystko jest jasne. Ale ptaki?
- Taki maj± totem  - wzruszył ramionami bramin Daniła.  - Wydaje mi
się, że kiedyś to był duch opiekuńczy wojsk obrony przeciwatomowej.
Zdaje się orzeł. Oni przecież wierz± w jakieś własne dziwne rzeczy.
Zasadniczo nie mamy między kastami zbyt dobrych stosunków. Kiedyś
nawet był konflikt.
Przez zasłonę dało się zauważyć, jak na stacji zmniejszyli oświetlenie.
Nadchodziła tutejsza noc. Artem zacz±ł się zbierać.
- A nie macie tu jakiegoś hotelu, żeby przenocować? Bo mam jutro o
dziewi±tej spotkanie na Arbackiej, a nie mam gdzie się zatrzymać.
- Jak chcesz, to nocuj u mnie
  - wzruszył ramionami Daniła. - Ja będę
spał na podłodze, przyzwyczajony jestem. Właśnie miałem się zabierać do
kolacji. Zostań, opowiesz, co jeszcze widziałeś po drodze. Bo ja, to, wiesz,
w ogóle się st±d nie ruszam. Kodeks kustoszy nie pozwala wychodzić dalej
niż na s±siedni± stację.
Artem zastanowił się i skin±ł głow±, na znak zgody. W pokoju było
przytulnie i ciepło, a i gospodarz od razu przypadł mu do gustu. Mieli ze
sob± coś wspólnego. Piętnaście minut póĽniej już czyścił grzyby, a Daniła
kroił w plasterki wieprzowinę.
- A ty sam widziałeś choć raz Bibliotekę?
  - spytał Artem z pełnymi
ustami godzinę póĽniej, kiedy jedli duszon± wieprzowinę z grzybami z
aluminiowych żołnierskich menażek.
- Chodzi ci o Wielk± Bibliotekę? - uściślił surowo bramin.

243
- No, o tę, co jest na górze... Chyba jeszcze tam jest?  - Artem pokazał
widelcem na sufit.
- Do Wielkiej Biblioteki wychodz± tylko członkowie naszej starszyzny. I
stalkerzy, którzy pracuj± dla braminów - odpowiedział Daniła.
- Czyli to oni przynosz± ksi±żki z góry? Z Biblioteki? To znaczy, z
Wielkiej Biblioteki
  - poprawił się szybko Artem, widz±c, że jego
gospodarz znów się naburmuszył.
- Oni, ale na polecenie starszych kasty. Sami nie dajemy rady, dlatego
trzeba korzystać z najemników
  - niechętnie wyjaśnił bramin.
  - Według
Kodeksu powinniśmy to robić my: strzec wiedzy i przekazywać j± tym,
którzy jej poszukuj±. Ale żeby j± przekazać, najpierw trzeba j± zdobyć. A
kto z naszych ośmieli się tam wejść? - westchn±ł i podniósł oczy ku górze.
- Przez promieniowanie? - skin±ł ze zrozumieniem Artem.
- To też. Ale przede wszystkim, przez bibliotekarzy
  - przytłumionym
głosem odpowiedział Daniła.
- Ale czy to nie wy jesteście bibliotekarzami, czy też potomkami
bibliotekarzy? Tak mi mówiono.
- Wiesz co, nie rozmawiajmy o tym przy jedzeniu. I w ogóle, niech ktoś
inny ci o tym opowie. Nieszczególnie lubię ten temat.
Daniła zacz±ł sprz±tać ze stołu, a potem zamyślił się na moment i
przesun±ł na bok część ksi±żek z półki. Między tomami stoj±cymi w drugim
rzędzie ukazała się luka, w której pobłyskiwała pękata butelka samogonu.
Wśród naczyń znalazły się też ośmiok±tne szklaneczki.
Po jakimś czasie Artem, przygl±daj±c się z podziwem półkom,
zdecydował się przerwać milczenie.
- Ależ ty masz dużo ksi±żek

- powiedział po chwili.
  - U nas, na
WOGN-ie, pewnie w całej bibliotece się tyle nie uzbiera. Wszystkie, które
mamy, już dawno przeczytałem. Rzadko kiedy jakieś dobre do nas trafiaj±,
chyba że ojczym przyniesie coś porz±dniejszego, bo straganiarze to zawsze
tylko jakieś badziewie sprzedaj±, kryminały i takie tam. Do tego połowy nie
da się w nich zrozumieć. Dlatego też marzyłem, żeby pójść do Polis - przez
Wielk± Bibliotekę. Po prostu nie umiem sobie wyobrazić, ile ich tam musi
być, na górze, jeśli zbudowano dla nich takiego kolosa  - i wskazał rysunek
wisz±cy nad stołem.
Oczy błyszczały już jednemu i drugiemu. Daniła, mile połechtany
słowami Artema, nachylił się nad stołem i powiedział z naciskiem:
- Przecież to nie ma żadnego znaczenia, te wszystkie ksi±żki. A Wielk±
Bibliotekę też nie dla nich zbudowali. I to nie ich tam strzeg±.
Artem spojrzał na niego ze zdziwieniem. Bramin otworzył już usta, żeby
kontynuować, ale nagle wstał od stołu, podszedł do drzwi, uchylił je i przez

244
chwilę nasłuchiwał. Potem cicho je zamkn±ł, wrócił na miejsce i szeptem
dokończył:
- Cał± Wielk± Bibliotekę zbudowali dla jednej jedynej Księgi. I tylko
ona jedna jest tam ukryta. Pozostałe s± potrzebne tylko, żeby j± zasłonić. I
to jej tak naprawdę szukaj±. I jej strzeg± - dodał, i przeszedł go dreszcz.
- A co to za księga? - też obniżył głos Artem.
- Stary foliał. Na czarnych jak węgiel stronicach, złotymi literami jest
zapisana cała Historia. Do samego końca.
- I po co jej szukaj±? - szepn±ł Artem.
- Jak to, nie rozumiesz?
  - pokręcił głow± bramin. - Do końca, do
samego końca. A przecież do końca jeszcze daleko... I kto ma tę wiedzę...
Za zasłonk± mign±ł nagle lekki cień, i Artem, chociaż patrzył w oczy
Danile, zauważył go i dał mu znak. Urwawszy opowieść w pół słowa, ten
zerwał się z miejsca i rzucił do drzwi. Artem pobiegł za nim.
Na peronie nikogo nie było, tylko z przejścia dochodziły oddalaj±ce się
kroki. Straż spokojnie spała na krzesłach po obu stronach ruchomych
schodów.
Kiedy wrócili do pokoju, Artem czekał aż bramin dokończy opowieść,
ale ten już wytrzeĽwiał i tylko ponuro kręcił głow±.
- Nie wolno nam tego opowiadać  - uci±ł. - To jest część Kodeksu tylko
dla wtajemniczonych. Wygadałem po  pijaku - skrzywił się z
niezadowoleniem. - I niech ci nie przyjdzie do głowy mówić komuś, że to
słyszałeś. Jeśli ktoś się dowie, że wiesz o Księdze, to nie unikniesz
kłopotów. I ja razem z tob±.
I wtedy Artem nagle zrozumiał, dlaczego spociły mu się dłonie w
momencie, kiedy bramin powiedział mu o Księdze. Przypomniał sobie.
- A czy tych ksi±g nie jest kilka? - spytał ze ściśniętym sercem.
Daniła popatrzył mu w oczy z niepokojem.
- Co masz na myśli?
- Bój się prawd ukrytych w starych foliałach, gdzie słowa tłoczone s±
złotem, a papier, czarny jak heban, nie płonie  - przemówił, a przed oczami
znów zamajaczyła mu mglista ułuda, nie wyrażaj±ca niczego twarz
Burbona, który mechanicznie wymawiał cudze i niepojęte słowa.
Bramin spojrzał na niego w zdumieniu.
- Sk±d ty to wiesz?
- To było objawienie. Czyli tam jest więcej niż jedna Księga... Co jest w
pozostałych? - patrz±c jak zahipnotyzowany na rysunek Biblioteki, spytał
Artem.

245
- Została tylko jedna. Były trzy foliały
  - poddał się wreszcie Daniła.  -
 Przeszłość, TeraĽniejszość i Przyszłość. Przeszłość i TeraĽniejszość zginęły
bezpowrotnie wieki temu. Został ostatni, najważniejszy.
- I gdzie on jest?
- Zagubiony w Głównym Magazynie Ksi±żek. Jest tam ponad
czterdzieści milionów tomów. Jeden z nich
  - na oko całkiem zwyczajna
ksi±żka w standardowej oprawie
  - to właśnie On. Żeby Go rozpoznać,
trzeba otworzyć ksi±żkę i j± przekartkować
  - według legendy stronice w
księdze s± rzeczywiście czarne. Ale żeby przejrzeć wszystkie ksi±żki w
Głównym Magazynie, trzeba by było poświęcić siedemdziesi±t lat życia, nie
licz±c snu i odpoczynku. A ludzie nie mog± tam zostać dłużej niż dzień.
Poza tym nikt ci nie pozwoli spokojnie stać i przegl±dać wszystkich
przechowywanych tam tomów. I wystarczy na ten temat.
Pościelił sobie posłanie na podłodze, zapalił świecę na stole i wył±czył
światło. Artem niechętnie uległ. Jakoś zupełnie nie chciało mu się spać,
chociaż nie umiał sobie nawet przypomnieć, kiedy mógł ostatnio odpocz±ć.
- A ciekawe, czy widać Kreml, kiedy się idzie do Biblioteki?

-
 powiedział w pustkę, bo Daniła zaczynał już pochrapywać.
- Jasne, że widać. Tylko nie wolno na niego patrzeć. Przyci±ga

-
 mrukn±ł tamten.
- Jak to, przyci±ga?
Daniła podniósł się na łokciu, i jego zmarszczone z niezadowolenia czoło
dostało się w żółt± plamę światła.
- Stalkerzy mówi±, że kiedy się wychodzi, nie można patrzeć na Kreml.
Szczególnie na gwiazdy na wieżach. Jak spojrzysz, to nie oderwiesz już
oczu. A jak będziesz patrzeć przez dłuższy czas, to zacznie cię wci±gać, nie
na darmo wszystkie bramy prowadz±ce na Kreml stoj± otworem. Dlatego
stalkerzy nigdy nie chodz± do Wielkiej Biblioteki w pojedynkę. Jeśli jeden
przypadkiem trafi wzrokiem na Kreml, drugi zaraz go ocuci.
- A co jest na Kremlu? - wyszeptał Artem przełkn±wszy ślinę.
- Nikt nie wie, bo tam się tylko wchodzi, a nikt jeszcze stamt±d nie
wrócił. Na tamtej półce stoi ksi±żka, jak chcesz, jest w niej ciekawa historia
o gwiazdach i swastykach, w tym o tych na kremlowskich wieżach  - wstał,
wymacał na półce właściwy tom, otworzył na odpowiedniej stronie i znów
wszedł pod kołdrę.
Po paru minutach Daniła już spał, a Artem przysun±wszy bliżej świecę,
zacz±ł czytać.
"...będ±c najmniej liczn± i wpływow± z grup politycznych, które
walczyły o władzę i wpływy w Rosji po pierwszej rewolucji, bolszewicy nie
byli uważani przez żadn± z walcz±cych stron za poważnych konkurentów.

246
Nie posiadali poparcia chłopstwa i opierali się jedynie na nielicznych
zwolennikach wśród klasy robotniczej i w marynarce. Jednak głównych
sojuszników
W.I. Leninowi, który uczył się alchemii i zaklinania duchów w
zamkniętych szwajcarskich szkołach, udało się znaleĽć po drugiej stronie
bariery między światami. Właśnie w tym okresie pierwszy raz pojawiaj± się
pentagramy jako symbole ruchu komunistycznego i Armii Czerwonej.
Pentagram to, jak wiadomo, najbardziej rozpowszechniony i najłatwiej
dostępny dla pocz±tkuj±cych typ portalu między światami, który pozwala
przedostawać się do naszej rzeczywistości demonom. Przy tym autor
pentagramu, przy jego umiejętnym wykorzystaniu, zdobywa kontrolę nad
wezwanym do naszego świata demonem, który jest odt±d zobowi±zany, by
mu służyć. Zazwyczaj, żeby lepiej kontrolować przyzwan± istotę, wokół
pentagramu wyznacza się ochronny okr±g, aby demon nie mógł przekroczyć
jego granicy.
Nie wiadomo, jak dokładnie przywódcom ruchu komunistycznego udało
się dokonać tego, do czego d±żyli najpotężniejsi czarnoksiężnicy wszystkich
czasów: ustanowić kontakt z demonami władcami, którym podlegały całe
hordy ich pomniejszych braci. Specjaliści s± przekonani, że to sami władcy,
wyczuwaj±c nadchodz±ce wojny i największe rzezie w historii ludzkości,
zbliżyli się do granicy między światami i przyzwali tych, którzy mogli im
pozwolić zebrać żniwo ludzkiego życia. W zamian obiecali im wsparcie i
ochronę.
Historia z finansowaniem bolszewickiego kierownictwa przez niemiecki
wywiad jest oczywiście prawdziwa, ale byłoby głupie i powierzchowne
uważać, że tylko dzięki zagranicznym pomocnikom W.I. Leninowi i jego
towarzyszom broni udało się przechylić szalę historii na swoj± stronę.
Przyszły komunistyczny wódz miał już wtedy protektorów nieskończenie
silniejszych i inteligentniejszych niż oficerowie wywiadu wojskowego
wilhelmińskich Niemiec.
Szczegóły tajnej umowy z siłami ciemności s± oczywiście niedostępne
współczesnym badaczom. Jednak ich rezultat jest znany: w krótkim czasie
pentagramy pojawiaj± się masowo na flagach, nakryciach głowy żołnierzy
Armii Czerwonej i na jej, nielicznym na razie, sprzęcie wojskowym. Każdy
z nich otwierał bramę do naszego świata demonowi obrońcy, który chronił
posiadacza pentagramu od ciosów z zewn±trz. Jako zapłatę demony wedle
zwyczaju otrzymywały krew. W samym XX wieku, według
najskromniejszych obliczeń, w ofierze złożono około 30 milionów
mieszkańców Rosji.
Umowa z władaj±cymi przyzwanymi siłami bardzo szybko się opłaciła:
bolszewicy zdobyli i utrwalili władzę, i chociaż sam Lenin, będ±cy

247
ł±cznikiem między dwoma światami, nie wytrzymał i zmarł w wieku
zaledwie 54 lat, pochłonięty od środka przez piekielne płomienie, następcy
kontynuowali jego dzieło bez wahania. Wkrótce nast±piła demonizacja
całego kraju. Dzieciom id±cym do szkoły przypinano do piersi pierwszy
pentagram. Mało kto wie, że pocz±tkowo rytuał przygotowania do
wst±pienia do pionierów zawierał nakłuwanie szpilk± ciała dziecka. W ten
sposób demon paĽdziernikowej <<gwiazdeczki>> kosztował krwi swojego
przyszłego pana i raz na zawsze wstępował z nim w uświęcony zwi±zek.
Dorastaj±c i staj±c się pionierem, dziecko dostawało nowy pentagram:
spogl±daj±cym na niego ukazywała się część treści Umowy

- wyszyty
złotem portret Wodza otaczały płomienie, w których zgin±ł. W ten sposób
rosn±cemu pokoleniu przypominano o jego złożeniu się w ofierze. Potem
był Komsomoł, aż wreszcie przed wybranymi otwierała się droga do kasty
kapłanów - Partii Komunistycznej.
Miliony przywołanych duchów chroniły wszystko i wszystkich w
państwie sowieckim: dzieci i dorosłych, budynki i maszyny, a same
demony-władcy usadowiły się w olbrzymich rubinowych pentagramach na
wieżach Kremla, dobrowolnie godz±c się na uwięzienie w imię
powiększenia swojej potęgi. To właśnie stamt±d rozchodziły się po całym
kraju niewidzialne linie pola siłowego, powstrzymuj±ce go przed
popadnięciem w chaos i podporz±dkowuj±ce jego mieszkańców woli
lokatorów Kremla. W pewnym sensie, cały Zwi±zek Sowiecki zamienił się
w jeden gigantyczny pentagram, którego ochronnym okręgiem stała się
granica państwa".
Artem oderwał się od lektury i rozejrzał dookoła. ¦wieca już się dopalała
i zaczynała kopcić. Daniła głęboko spał, odwrócony twarz± do ściany.
Artem przeci±gn±ł się i wrócił do ksi±żki.
"Decyduj±c± prób± dla sowieckiej władzy stało się starcie z narodowosocjalistycznymi Niemcami. Chronieni przez siły równie prastare i potężne,
co te na usługach Zwi±zku Sowieckiego, zakuci w pancerze Teutoni drugi
raz w tym tysi±cleciu zdołali przebić się w gł±b naszego kraju. Tym razem
na ich chor±gwiach namalowany był odwrócony symbol słońca, światła i
rozkwitu. Czołgi z pentagramami na wieżyczkach jeszcze dziś, pięćdziesi±t
lat po Zwycięstwie, prowadz± swój wieczny bój z czołgami, których
pancerz zdobi swastyka: na wystawach muzeów, na ekranach telewizorów,
na kratkowanych kartkach wyrwanych ze szkolnych zeszytów..."
¦wieca mignęła ostatni raz i zgasła. Nadszedł czas, by iść spać.
Jeśli odwrócić się plecami do pomnika, w prześwicie między na wpół
zburzonymi domami widać było mały kawałek wysokiego muru i sylwetki
ostro zakończonych wież. Ale nie wolno było się odwracać i na nie patrzeć,
dokładnie to Artemowi wyjaśnili. Zabronione też było zostawianie bez
dozoru drzwi ze schodami, bo jeśli było to konieczne, trzeba było dać na

248
czas sygnał alarmowy, a jeśli się obejrzeć, to koniec, już po tobie, i jeszcze
inni na tym ucierpi±.
Dlatego Artem stał w miejscu, chociaż wci±ż korciło go, żeby się
odwrócić, i na razie ogl±dał pomnik, którego cokół zarósł mchem.
Przedstawiał on siedz±cego w głębokim fotelu ponurego starca,
opieraj±cego się na łokciu. Z poszczerbionych Ľrenic z br±zu kapało mu
powoli na pierś coś gęstego, przez co wydawało się, że monument płacze.
Zbyt długo nie dało się na to patrzeć. Dlatego Artem obszedł pomnik
dookoła i spojrzał uważnie w kierunku drzwi. Było zupełnie spokojnie,
panowała całkowita cisza, oprócz słabego wycia wiatru wiej±cego pośród
ogryzionych szkieletów budynków. Oddział odszedł już dość dawno, ale nie
wzięli ze sob± Artema. Kazali mu zostać i pilnować, a gdyby coś się stało,
zbiec na stację i ostrzec tamtych.
Czas mijał powoli, mierzył go krokami, którymi obchodził dookoła
pomnik: raz, dwa, trzy...
To się stało, kiedy doszedł do pięciuset: tupot i ryk rozległ się z tyłu, za
plecami, tam, gdzie nie wolno było patrzeć. Coś pojawiło się bardzo blisko,
mogło rzucić się na Artema w każdym momencie. Zamarł, nasłuchuj±c,
potem padł na ziemię i przylgn±ł do cokołu, trzymaj±c automat w
gotowości.
Teraz to coś było już tuż obok, najwidoczniej po drugiej stronie pomnika.
Artem słyszał wyraĽnie jego charcz±cy, zwierzęcy oddech; okr±żaj±c cokół
powoli zbliżało się do niego. Próbował opanować drżenie r±k i trzymać na
celowniku miejsce, w którym powinien pojawić się stwór.
Ale dyszenie i odgłosy kroków nieoczekiwanie zaczęły się oddalać. I
kiedy Artem wyjrzał zza pomnika, żeby wykorzystać sytuację i wystrzelić
nie spodziewaj±cemu się niczego przeciwnikowi serię w plecy, od razu
zapomniał i o nim, i o wszystkim innym.
Gwiazda na kremlowskiej wieży była wyraĽnie widoczna nawet st±d.
Sama wieża była tylko mglistym kształtem, widocznym w niewyraĽnym
świetle wygl±daj±cego zza chmur księżyca, lecz gwiazda ostro odcinała się
na jej tle, przyci±gała uwagę każdego, kto na ni± patrzył, z zupełnie
zrozumiałej przyczyny. Ona świeciła. Nie wierz±c swoim oczom, przycisn±ł
oczy do lornetki polowej.
Gwiazda pałała jasnym, wściekle czerwonym światłem, rozjaśniaj±c
kilka metrów przestrzeni wokół siebie, i kiedy Artem lepiej się przyjrzał,
zauważył, że światło to było nieregularne. W olbrzymim rubinie była jakby
uwięziona burza: rozbłyskiwał błyskawicami, coś w nim się przelewało,
gotowało, wybuchało... Było to niesamowite, nieziemskiej zupełnie
piękności widowisko, ale z takiej odległości zbyt słabo było widać. Trzeba
podejść bliżej.

249
Zarzuciwszy karabin na plecy, Artem zbiegł ze schodów, przeskoczył
pęknięcie w asfalcie ulicy i zatrzymał się dopiero na rogu, sk±d widać było
już cały mur Kremla... i wieże. Na każdej z nich jaśniała czerwona
gwiazda. Ledwo złapał oddech, znów przywarł do szkieł lornetki. Gwiazdy
rozbłyskiwały tym samym kipi±cym, nierównym światłem, i miało się
ochotę patrzeć na nie
wiecznie.
Skupiwszy się na najbliższej z nich, Artem ci±gle delektował się jej
fantastyczn± gr± światła, aż nagle wydało mu się, że rozróżnia kontury tego,
co rusza się wewn±trz, pod powierzchni± kryształów.
Żeby lepiej dojrzeć dziwne kształty, musiał podejść nieco bliżej.
Zapomniawszy o wszelkim niebezpieczeństwie, stan±ł pośrodku otwartej
przestrzeni i nie odrywał oczu od lornetki, staraj±c się poj±ć, co też udało
mu się zobaczyć.
Demony-władcy, przypomniał sobie wreszcie. Marszałkowie armii
diabłów, przyzwanych, by broniły państwa sowieckiego. Kraj, a i cały świat
rozpadł się już na kawałki, ale pentagramy na kremlowskich wieżach
pozostały nietknięte: przywódcy, którzy zawarli umowę z demonami dawno
już byli uwięzieni, i nie było komu zwrócić im wolność... Nie było? A on?
Trzeba odnaleĽć bramę, pomyślał. Trzeba znaleĽć wejście...
- Wstawaj, zaraz musisz wychodzić! - szturchał go Daniła.
Artem ziewn±ł i przetarł oczy. Dopiero co śniło mu się coś
niewiarygodnie zajmuj±cego, ale sen błyskawicznie się ulotnił, i nie udało
mu się przypomnieć, co w nim widział. Na stacji wł±czono już pełne
oświetlenie, i słychać było, jak sprz±tacze, wesoło pogwizduj±c, zamiatali
peron.
Założył ciemne okulary i poszedł się umyć z przewieszonym przez
ramię, niezbyt czystym ręcznikiem frotte, który wręczył mu gospodarz.
Toalety znajdowały się z tej samej strony, co br±zowe panneau, i kolejka do
nich była całkiem spora. Zaj±wszy miejsce i wci±ż jeszcze ziewaj±c, Artem
próbował przypomnieć sobie choć część obrazów, które widział we śnie.
Kolejka z jakiegoś powodu przestała się przesuwać, a stoj±cy w niej
ludzie zaczęli głośno szeptać. Próbuj±c zrozumieć, w czym rzecz, Artem
obejrzał się za siebie. Wszystkie oczy były skierowane na żelazne drzwi na
zasuwę. Teraz były otwarte, a w prześwicie stał wysoki człowiek, widz±c
którego Artem też zapomniał po co tu przyszedł.
Stalker.
Dokładnie tak ich sobie wyobrażał
  - z opowiadań ojczyma i historyjek
straganiarzy. Poplamiony i miejscami osmalony skafander ochronny, długa
ciężka kamizelka kuloodporna, potężne bary, na prawym ramieniu niedbale

250
zarzucona potężna bryła erkaemu, z lewej, na podobieństwo bandoletu,
zwisa pobłyskuj±ca smarem taśma z nabojami. Masywne sznurowane buty,
wpuszczone do środka spodnie, na plecach przepastny płócienny plecak.
Stalker zdj±ł okr±gły hełm specnazu, ści±gn±ł gumow± maskę
przeciwgazow± i, zaczerwieniony, mokry, rozmawiał o czymś z dowódc±
posterunku. Był już niemłody, Artem widział siwy zarost na jego policzkach
i brodzie i srebrne nitki wśród krótkich, czarnych włosów. Ale biło od niego
sił±, pewności± siebie, cały był spięty, czujny, jakby nawet tu, na cichej,
jasnej stacji był gotów w każdej chwili stawić czoła niebezpieczeństwu i nie
dać mu się zaskoczyć.
Teraz tylko Artem wci±ż się jeszcze gapił bezceremonialnie na
przybysza, pozostali ludzie, którzy stali w kolejce, najpierw go popędzali, a
potem po prostu zaczęli wymijać.
- Artem! Co ty tam robisz tak długo? Patrz, która godzina, spóĽnisz
się! - podszedł do niego Daniła.
Słysz±c to imię, stalker odwrócił się się w stronę Artema, przyjrzał mu
się uważnie i nagle wykonał w jego kierunku długi krok.
- Nie jesteś przypadkiem z WOGN-u? - spytał głębokim, dĽwięcznym
głosem.
Artem skin±ł głow± w milczeniu, czuj±c jak zadrżały mu kolana.
- To nie ty szukasz Młynarza? - ci±gn±ł tamten.
Artem znów przytakn±ł.
- To ja jestem Młynarz. Masz coś dla  mnie? - stalker popatrzył
Artemowi w oczy.
Artem pośpiesznie wymacał na szyi sznurek z łusk±, z któr±, niczym z
talizmanem, było już nawet jakoś dziwnie się rozstawać, i podał j±
stalkerowi. Ten ści±gn±ł skórzane rękawiczki, odkręcił nakładkę i ostrożnie
wytrz±sn±ł coś z kapsułki na dłoń. Malutki skrawek papieru. Notatka.
- ChodĽmy. Wybacz, wczoraj nie mogłem, zadzwonili, kiedy już
wychodziliśmy na górę.
Pośpiesznie pożegnawszy się z Danił± i podziękowawszy mu, Artem
ruszył za Młynarzem ruchomymi schodami, prowadz±cymi do przejścia na
Arback±.
- Nie ma żadnych wieści od Huntera?

- spytał nieśmiało, ledwo
nad±żaj±c za stawiaj±cym długie kroki stalkerem.
- Zupełnie nic. Obawiam się, że teraz trzeba o niego pytać tych waszych
czarnych - odpowiedział przez ramię Młynarz.

- Za to z WOGN-u
wiadomości jest aż za dużo.
Artem poczuł, jak mocno zabiło mu serce.

251
- Jakie? - postarał się ukryć swoje zdenerwowanie.
- Dobrych mało  - sucho powiedział stalker
  - czarni znów ruszyli do
ataku. Tydzień temu była ciężka bitwa. Pięciu ludzi zginęło. A czarnych, jak
się zdaje, pojawia się tam coraz więcej. Z waszej stacji ludzie zaczynaj±
uciekać. Mówi±, że nie mog± wytrzymać strachu. Więc Hunter miał rację,
kiedy mi mówił, że kroi się u was coś poważnego. Przeczuwał to.
- A nie wie pan, kto zgin±ł?
  - spytał z przestrachem Artem, próbuj±c
sobie przypomnieć, kto powinien był mieć wartę tego dnia, dokładnie
tydzień temu. Jaki to był dzień? Żeńka? Andriej? Tylko nie Żeńka...
- Sk±d mam wiedzieć? Zreszt± mało tego, że jakieś cholerstwo tam
przychodzi, na dodatek z tunelami wokół Prospektu Mira jakieś diabelstwo
wynikło. Ludzie trac± pamięć, kilku już umarło na szlaku.
- Co robić?
- Dziś jest posiedzenie Rady. Wysłuchamy opinii starszych braminów i
generałów. Tylko w±tpię, czy będ± jakkolwiek mogli pomóc twojej stacji.
Samej Polis ledwie broni±, a i to tylko dlatego, że nikt się nie ośmiela jej
poważnie zaatakować.
Wyszli na Arback±.
Tutaj też świeciły lampy rtęciowe i, podobniejak na Borowickiej,
mieszkania mieściły się w zabudowanych cegłami arkadach. Przed
niektórymi z nich stali wartownicy i w ogóle wojskowych było tu
nienaturalnie dużo. Pomalowane na biało ściany były miejscami obwieszone
rozsypuj±cymi się prawie od upływu lat paradnymi wojskowymi
chor±gwiami z wyszytymi złotem orłami. Wokół panowało ożywienie:
bramini ubrani w długie chałaty dok±dś szli; sprz±tacze myli posadzkę i
pokrzykiwali na tych, którzy próbowali przejść po mokrym; było też wielu
ludzi z innych stacji  - można ich było rozpoznać po ciemnych okularach
lub po dłoniach złożonych w daszek, którymi osłaniali zmrużone oczy. Na
peronie znajdowały się tylko pomieszczenia mieszkalne i administracyjne,
wszystkie stragany i bary były przeniesione do przejść między stacjami.
Młynarz powiódł Artema na koniec peronu, gdzie zaczynały się
pomieszczenia służbowe, posadził go na marmurowej ławeczce, obłożonej
wypolerowanym przez tysi±ce pasażerów drewnem, poprosił, by na niego
poczekał, i odszedł.
Przygl±daj±c się wymyślnej sztukaterii na sklepieniu, Artem pomyślał, że
Polis nie zawiodła jego oczekiwań. Życie rzeczywiście było tu urz±dzone
zupełnie inaczej, i ludzie nie byli tak zatwardziali, rozdrażnieni, zahukani
jak na innych stacjach. Wiedza, ksi±żki, kultura grały tu, jak się zdawało,
zupełnie wyj±tkow± rolę. Samych kramów z ksi±żkami minęli przynajmniej
pięć, kiedy szli przejściem między Borowick± a Arback±. Wisiały tu nawet

252
afisze zapowiadaj±ce spektakl według Szekspira, i, tak jak na Borowickiej,
gdzieś grała muzyka.
Zarówno przejście, jak i obie stacje były w świetnym stanie, i chociaż na
ścianach było widać pęknięcia i zacieki, wszystkie wyrwy były
błyskawicznie łatane przez snuj±ce się wszędzie brygady remontowe. Artem
zajrzał z ciekawości do tunelu: tam również panował pełny porz±dek: sucho,
czysto, a co każde sto metrów świeciła się lampka elektryczna, i tak aż
okiem sięgn±ć. Od czasu do czasu mijały go załadowane skrzyniami
drezyny, zatrzymuj±c się, żeby wysadzić przygodnego pasażera, lub przyj±ć
pudło z ksi±żkami, które Polis rozsyłała po całym metrze.
"Wkrótce to wszystko może się skończyć
  - nieoczekiwanie pomyślał
Artem. - WOGN już nie wytrzymuje naporu tych potworów... Trudno się
dziwić" - powiedział sobie w duchu, wspominaj±c jedn± z nocy na warcie,
kiedy przyszło mu odpierać atak czarnych, i wszystkie koszmary męcz±ce
go po walce.
Czy WOGN padnie? To znaczy, że nie będzie już miał domu, i będzie
uważał za szczęście, jeśli jego przyjaciele i ojczym dadz± radę uciec: wtedy
pozostanie mu nadzieja, że spotka ich kiedyś w metrze. Jeśli Młynarz powie
mu dzisiaj, że Artem wykonał swoje zadanie i nic więcej nie może zrobić, to
wtedy ruszy w drogę powrotn±, obiecał sobie. Jeśli jego stacji s±dzone jest
zostać jedyn± przeszkod± na drodze czarnych, a jego przyjaciołom i bliskim
zgin±ć w jej obronie, to woli raczej być razem z nimi, niż ukrywać się w
tym raju. Zachciało mu się nagle wrócić do domu, spojrzeć na rz±d
wojskowych namiotów, zakład produkcji herbaty... Pogadać z Żeńk±,
opowiedzieć mu o swoich przygodach. Na pewno nie uwierzy nawet w
połowę... Jeśli jeszcze żyje.
- ChodĽmy, Artem - wezwał go Młynarz. - Chc± z tob± pomówić.
Zd±żył już pozbyć się swojego skafandra i miał na sobie golf, czarn±
wojskow± furażerkę bez oznaczeń i spodnie z kieszeniami, takie same jak u
Huntera. Stalker przypominał czymś Myśliwego, nie z wygl±du oczywiście,
lecz zachowaniem. Był tak samo skupiony, napięty, podobnie też mówił:
krótkimi, zwięzłymi zdaniami.
¦ciany w pomieszczeniu wyłożone były czarnym dębem, a na nich,
naprzeciwko siebie, wisiały dwa duże obrazy olejne. Na jednym z nich
Artem bez trudu rozpoznał Bibliotekę, na drugim widniał wysoki budynek z
fasad± z białego kamienia. Podpis pod nim głosił: "Sztab Generalny MON
Federacji Rosyjskiej".
Na środku przestronnego pokoju stał duży drewniany stół, na
otaczaj±cych go krzesłach siedziało, przygl±daj±c się badawczo Artemowi,
dziesięciu ludzi. Połowa w szarych chałatach braminów, druga
  - w letnich
oficerskich mundurach. Rozmieszczeni byli tak, że wojskowi siedzieli pod
obrazem ze Sztabem Generalnym, a bramini pod Bibliotek±.

253
U szczytu stołu dumnie zasiadał niewysokiego wzrostu, ale władczo
wygl±daj±cy człowiek w poważnych okularach i z duż± łysin±. Był ubrany
w garnitur z krawatem i nie miał tatuażu oznaczaj±cego przynależność do
kasty.
- Do dzieła - zacz±ł bez przedstawiania się.  - Proszę nam opowiedzieć
wszystko, co panu wiadomo, w tym o sytuacji z tunelami od pańskiej stacji
do Prospektu Mira.
Artem zacz±ł szczegółowo opisywać historię walki WO­GN-u
z czarnymi, potem zadanie Huntera, i wreszcie wyprawę do Polis. Kiedy
mówił o tym, co wydarzyło się w tunelach między Aleksiejewsk±, Ryżsk± i
Prospektem Mira, wojskowi i bramini zaczęli szeptać między sob±, jedni z
niedowierzaniem, inni z ożywieniem, a siedz±cy w k±cie oficer dopytywał
go kilka razy, starannie protokołuj±c jego słowa.
Kiedy dyskusje wreszcie ucichły, poproszono Artema, by kontynuował
opowieść, lecz to, co mówił, budziło u słuchaczy małe zainteresowanie,
dopóki nie doszedł do stacji Polianka i jej mieszkańców.
- Pan pozwoli!  - przerwał mu we wzburzeniu jeden z wojskowych,
pulchny mężczyzna około pięćdziesi±tki z zaczesanymi do tyłu włosami i
okularami w metalowej oprawie wbijaj±cej się w mięsisty
  nos. - Jest
całkowicie pewne, że Polianka jest niezamieszkała. Stacja została
porzucona dawno temu. To fakt, przechodz± przez ni± codziennie dziesi±tki
ludzi, ale nikt nie może tam mieszkać. Występuj± tam regularne wybuchy
gazu, i wszędzie rozmieszczone s± znaki ostrzegaj±ce przed
niebezpieczeństwem. A już na pewno nie ma tam żadnych kotów ani
makulatury, i to od dawna. Całkowicie pusty peron. Całkowicie. Niech pan
daruje sobie te insynuacje.
Pozostali wojskowi zgodnie pokiwali głowami, i zaskoczony Artem
umilkł.
Kiedy zatrzymywał się na Poliance, przez moment przyszło mu do
głowy, że panuj±ca na stacji swobodna atmosfera nie pasuje do metra. Ale
od tych rozmyślań zaraz odci±gnęli go mieszkańcy Polianki, którzy byli
bardziej niż realni.
Jednak bramini nie poparli tego gniewnego dementi. Najstarszy z nich,
łysy staruszek z dług± siw± brod±, spojrzał z zainteresowaniem na Artema i
wymienił z siedz±cymi w pobliżu kilka zdań w niezrozumiałym języku.
- Gaz ten, jak wiadomo, posiada właściwości halucynogenne, jeśli w
określonych proporcjach wymiesza się z powietrzem - powiedział
pojednawczo bramin siedz±cy po prawicy staruszka.
- Problem w tym, czy można mu teraz wierzyć co do całej  reszty -
 patrz±c na Artema spode łba, odrzekł wojskowy.

254
- Dziękuję za pańsk± relację  - uci±ł dyskusję człowiek w garniturze.
  -
 Rada j± przedyskutuje i poinformuje pana o rezultatach. Może pan odejść.
Artem ruszył w kierunku wyjścia. Czyżby cała jego rozmowa z dwoma
pal±cymi fajkę wodn± mieszkańcami Polianki miała się okazać
halucynacj±? Ale przecież to by oznaczało, że ten pomysł, iż jest
wybrańcem, że może naginać rzeczywistość dopóki pod±ża za wyznaczon±
mu fabuł±, to wszystko twory jego wyobraĽni, próba pocieszenia samego
siebie... Teraz również tajemnicze spotkanie w tunelu między Poliank± a
Borowick± nie wydawało mu się już cudem. Gaz? Gaz.
Siedział na ławce pod drzwiami i nawet nie wsłuchiwał się w dalekie
głosy spieraj±cych się członków Rady. Obok niego chodzili ludzie,
przejeżdżały drezyny i spalinówki, minuta za minut± mijał czas, a on
siedział i myślał. Czy jego misja rzeczywiście istniała, czy może sam j±
wymyślił? Co ma teraz robić? Dok±d ma teraz iść?
Ktoś dotkn±ł jego ramienia. Był to oficer, który robił notatki podczas
jego opowiadania.
- Członkowie Rady informuj±, że Polis nie jest w stanie w niczym
pomóc waszej stacji. Dziękuj± panu za szczegółowy raport o sytuacji w
metrze. Jest pan wolny.
Ot i wszystko.
Polis nie może w niczym pomóc. Wszystko na nic. Zrobił wszystko, co
mógł, ale niczego to nie zmieniło. Zostało mu tylko wrócić na WOGN i
stan±ć ramię w ramię z tymi, którzy bronili stacji. Artem podniósł się
ociężale z ławki i ruszył sam nie wiedz±c dok±d.
Kiedy dotarł już prawie do przejścia na Borowick±, usłyszał za sob±
ciche pokasływanie. Artem odwrócił się i zobaczył bramina, który był
obecny podczas Rady, tego samego, który siedział po prawicy staruszka.
- Proszę zaczekać, młody człowieku... Zdaje mi się, że powinniśmy z
panem porozmawiać o paru sprawach... Prywatnie
  - zwrócił się do niego
bramin z życzliwym uśmiechem.  - Jeśli Rada nie jest w stanie nic dla was
zrobić, to może wasz pokorny sługa okaże się bardziej przydatny.
Chwycił Artema pod rękę i zaprowadził go do jednego z ceglanych
mieszkań w arkadach. Nie było tu okna, nie paliła się żadna elektryczna
lampka, i tylko płomyczek małej świeczki rysował kontury twarzy kilku
ludzi zebranych w pokoju. Artem nie zd±żył im się porz±dnie przyjrzeć, bo
bramin, który go tu przyprowadził, szybko zgasił świecę i pomieszczenie
pogr±żyło się w ciemności.
- Czy to, co opowiadałeś o Poliance na posiedzeniu Rady jest prawd±?  -
 rozległ się ochrypły głos.
- Tak - twardo odparł Artem.

255
- Czy wiesz, jak my, bramini, nazywamy Poliankę między sob±? Stacja
przeznaczenia. Kszatrijowie mog± sobie uważać, że to gaz powoduje wizje,
nie mam nic przeciwko temu. Nie zamierzamy leczyć ze ślepoty naszych
niedawnych wrogów. My wierzymy, że na tej stacji ludzi spotykaj±
wysłannicy Opatrzności. Większości z nich Opatrzność nie ma nic do
powiedzenia, i ci po prostu przechodz± przez pust±, porzucon± stację. Lecz
ci, którzy napotkali kogoś na Poliance, powinni potraktować to spotkanie z
cał± uwag± i na całe życie zapamiętać to, co tam usłyszeli. Pamiętasz, co to
było?
- Zapomniałem - skłamał Artem, nie ufaj±c specjalnie tym ludziom,
którzy przypominali mu członków jakiejś sekty.
- Nasza starszyzna jest przekonana, że nie przyszedłeś do nas
przypadkiem. Nie jesteś zwykłym człowiekiem, i twoje szczególne
zdolności, które już nie raz uratowały ci życie po drodze, mog± pomóc
również nam. Zaś my wyci±gniemy za to pomocn± dłoń do ciebie i twojej
stacji. Jesteśmy kustoszami wiedzy, i wśród tej wiedzy jest i taka, która
może uratować WOGN.
- Co wy z tym WOGN-em?! - wybuchn±ł Artem.
  - Ci±gle tylko
mówicie o WOGN-ie! Jak byście nie rozumieli, że przyszedłem tutaj nie
tylko z powodu mojej stacji, nie tylko z powodu własnych problemów!
Wszystkim wam, co do jednego, grozi niebezpieczeństwo! Najpierw padnie
WOGN, potem cała linia, a potem zginie całe metro...
Nikt mu nie odpowiedział. Zapadła głucha cisza, było słychać tylko
miarowe oddechy obecnych. Artem poczekał jeszcze chwilę i zapytał, nie
mog±c wytrzymać milczenia:
- Co mam zrobić?
- Wyjść na górę, do wielkiego magazynu ksi±żek. ZnaleĽć tam pewn±
rzecz, która według prawa należy do nas, i przynieść j± tutaj. Jeśli uda ci się
odnaleĽć to, czego szukamy, podzielimy się z tob± wiedz±, która pomoże ci
zlikwidować zagrożenie. I niech spłonie Wielka Biblioteka, jeśli kłamię.

256
ROZDZIAŁ 13
WIELKA BIBLIOTEKA
Artem wyszedł na stację, w oszołomieniu rozgl±daj±c się dokoła.
Dopiero co zawarł jedn± z najdziwniejszych umów w swoim życiu. Jego
zleceniodawcy nie chcieli nawet wyjaśnić mu, co konkretnie ma zabrać z
magazynu ksi±żek, obiecuj±c, że o szczegółach poinformuj± go potem,
kiedy wyjdzie już na górę. I chociaż przemknęła mu przez głowę myśl, że
może chodzić o Księgę, o której poprzedniego wieczora opowiadał mu
Daniła, nie ośmielił się spytać o ni± braminów. A poza tym, kiedy gościnny
gospodarz zdradzał mu wczoraj tę tajemnicę, obaj byli porz±dnie podpici,
tak więc miał podstawy, by w±tpić w jej wiarygodność.
Obiecano mu, że nie wyjdzie na powierzchnię sam. Bramini zamierzali
sformować cały oddział. Razem z Artemem miało wyjść przynajmniej
dwóch stalkerów i jeden człowiek z ramienia kasty, któremu będzie musiał
natychmiast przekazać znalezisko, jeśli ekspedycja zakończy się sukcesem.
To on ma pokazać Artemowi coś, co pomoże mu zażegnać wisz±ce nad
WOGN-em niebezpieczeństwo.
Teraz, kiedy z egipskich ciemności pokoju wyszedł na peron, warunki
umowy wydały mu się absurdalne. Jak w tej starej baśni, wymagano od
niego, żeby poszedł tam, nie wiadomo gdzie, przyniósł to, nie wiadomo co, i
za to obiecano mu cudowne wybawienie, nie mówi±c nawet jakie ono
będzie. Ale co mu pozostało? Wrócić z pustymi rękami? Czy tego
oczekiwał od niego Myśliwy?
Kiedy Artem spytał swoich tajemniczych rozmówców, w jaki sposób
odnajdzie w olbrzymim magazynie Biblioteki to, czego szukaj±,
odpowiedziano mu, że zrozumie wszystko na miejscu. Usłyszy. Nie chciał
więcej dopytywać, boj±c się, że bramini strac± przekonanie o jego
niezwykłych zdolnościach, w które sam nie bardzo wierzył. Na koniec
dostał surowe upomnienie, że wojskowi nie mog± się o niczym dowiedzieć,
inaczej umowa przestanie obowi±zywać.
Artem usiadł na ławeczce pośrodku holu i zamyślił się. To była
niesamowita szansa, żeby wyjść na powierzchnię, dokonać tego, co w
świadomym życiu udało mu się zaledwie raz, i zrobić to bez strachu przed
kar± i konsekwencjami. Wyjść na górę, i to nie samemu, a z
najprawdziwszymi stalkerami, wykonuj±c tajne zadanie kasty kustoszy... W
końcu nie zapytał, dlaczego tak nie lubi± słowa "bibliotekarze".
Obok niego, na ławce ciężko usiadł Młynarz. Wygl±dał teraz na
zmęczonego i spiętego.

257
- Dlaczego na to poszedłeś?  - spytał głosem bez wyrazu, patrz±c przed
siebie.
- Sk±d pan wie? - zdziwił się Artem. Od jego rozmowy z braminami nie
min±ł nawet kwadrans.
- Będę musiał iść z tob±  - nie odpowiadaj±c na pytanie, przygnębionym
głosem ci±gn±ł Młynarz
  - odpowiadam teraz za ciebie przed Hunterem,
cokolwiek z nim się stało. A umowy z braminami zerwać się nie da. Jeszcze
nikomu się to nie udało. I, co najważniejsze, niech ci nie przyjdzie do głowy
wygadać się przed wojskowymi.  - Wstał, pokręcił głow± i dodał: - Gdybyś
ty wiedział, w co się pakujesz... Idę spać. Jutro wieczorem wychodzimy.
- A pan nie należy do wojskowych?

- zawołał za nim Artem.
  -
 Słyszałem, jak nazywali pana pułkownikiem.
- Pułkownik pułkownikiem, ale nie z ich resortu
  - niechętnie odrzekł
Młynarz i odszedł.
Pozostał± część dnia Artem poświęcił na zwiedzanie Polis: spacerował
bez celu po bezgranicznej przestrzeni przejść i schodów, patrzył na
wspaniałe kolumnady, dziwi±c się, ileż to ludzi może pomieścić to
podziemne miasto, od deski do deski przestudiował wydrukowan± na
papierze pakowym gazetkę "Wiadomości Metra", słuchał brodatych
muzyków, przegl±dał ksi±żki na straganach, bawił się z wystawionymi na
sprzedaż szczeniakami, dowiadywał się najnowszych plotek  - i przez cały
ten czas nie mógł się pozbyć wrażenia, że ktoś go śledzi. Kilka razy nawet
obejrzał się gwałtownie, w nadziei, że napotka czyjś uważny wzrok, ale na
próżno - dookoła przewalał się zaaferowany tłum i nikt nie zwracał na
niego uwagi.
Znalazł w jednym z przejść hotel i przespał parę godzin, zanim o
dziesi±tej wieczorem, jak było umówione, pojawił się na posterunku przy
wyjściu z Borowickiej do miasta. Młynarz się spóĽniał, ale wartownicy byli
poinformowani i zaproponowali Artemowi, żeby zaczekał na niego przy
herbacie.
Starszy wartownik, przerwawszy na chwilę, żeby nalać wrz±tek do
emaliowanych kubków, kontynuował swoj± opowieść:
- Tak... Wtedy kazali mi nasłuchiwać przez radio. Ci±gle mieli nadzieję,
że złapi± sygnał z bunkrów rz±dowych za Uralem. Ale próbowaliśmy, i nic,
tamci w pierwszej kolejności uderzyli w obiekty strategiczne. I Ramienki
też kaput, i wszystkie podmiejskie dacze z ich schronami na trzydzieści
metrów w gł±b też kaput... Ramienki może by i oszczędzili... W ludność
cywiln± starali się nie tak bardzo... W końcu nikt wtedy nie wiedział, że ta
wojna będzie do samego końca, dot±d, aż już będzie wszystko jedno. Tak
więc, tych Ramienek może by i pożałowali, ale tam obok znajdował się
punkt dowodzenia, to w niego walnęli... A ofiary cywilne to już, jak to się

258
mówi, za przeproszeniem straty uboczne. Ale dopóki jeszcze nikt w to nie
wierzył, dowództwo posadziło mnie przy radiu, żebym nasłuchiwał, tam w
bunkrze, obok Arbackiej. Na pocz±tku łapałem dużo ciekawych rzeczy...
Syberia milczała, za to odzywali się inni. Łodzie podwodne, strategiczne,
atomowe. Pytali, czy maj± walić, czy nie... Ludzie nie mogli uwierzyć, że
Moskwy już nie ma. Komandorzy płakali prosto w radio, jak dzieci. Wiesz,
to dziwne, kiedy zaprawieni oficerowie marynarki, którzy przez całe życie
nie powiedzieli jednego cenzuralnego słowa, płacz±, prosz±, żeby poszukać,
czy wśród ocalałych nie ma ich żon, córek... IdĽ, poszukaj... A potem
różnie, ktoś mówił, jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie, wszystko szlag trafił, i
płyn±ł do ich brzegów, żeby wywalić cał± baterię w ich miasta. A inni,
odwrotnie, decydowali, że jeśli tak czy owak wszystko poszło w diabły, to
nie ma sensu dalej walczyć. Po co jeszcze zabijać? Tylko, że to już niczego
nie zmieniło. Wystarczyło tych, którzy chcieli pomścić swoje rodziny. A
okręty odpowiadały jeszcze długo. Jak s± na misji, to potrafi± po pół roku
siedzieć pod wod±. Niektóre oczywiście załatwili, ale nie dali rady znaleĽć
wszystkich. Takich historii się wtedy nasłuchałem, że do tej pory, jak sobie
przypomnę, to mnie trzęsie. Ale ja nie o tym. Złapałem raz załogę czołgu,
który cudem ocalał z ataku: wyjechali akurat z jednostki, czy coś... Sprzęt
nowej generacji, mieli ochronę przed promieniowaniem. I tak, jak było ich
tam trzech w tym czołgu, tak pojechali na pełnej prędkości na wschód od
Moskwy. Przejeżdżali przez płon±ce wioski, zabrali do siebie jakieś baby - i
jechali dalej, na stacji nabrali oleju i znów w drogę. Dojechali na jakieś
zadupie, gdzie już nawet nie było czego bombardować, i tam im w końcu
brakło paliwa. Promieniowanie i tam oczywiście było takie, że proszę
siadać, ale jednak nie takie, jak w pobliżu miast. Rozbili tam obóz, czołg
wkopali do połowy w ziemię - zrobili sobie coś w rodzaju bunkra. Obok
postawili namioty, z czasem wykopali ziemianki, zbudowali ręczny
generator pr±du i całkiem długo mieszkali obok tego czołgu. Ze dwa lata
rozmawiałem z nimi prawie każdego wieczora, wszystko o nich wiedziałem.
Z pocz±tku był u nich spokój, prowadzili gospodarstwo, dzieci im się
urodziły... prawie normalne. Starczało amunicji. Napatrzyli się różnych
dziwów, takie potwory z lasu wychodziły, że nawet nie umiał tego opisać
ten porucznik, co z nim gadałem. A potem przepadli. Jeszcze z pół roku
próbowałem ich złapać przez radio, ale coś się z nimi stało. Może coś z
generatorem, albo odbiornik im się rozstroił, a może amunicja się
skończyła...
- Mówiłeś coś o Ramienkach

- przypomniał jego kolega
  - że je
zbombardowali, a ja sobie pomyślałem: tyle czasu tu już służę i nikt nie
potrafi mi powiedzieć o Kremlu, jak to się stało, że został cały? Czemu go
nie ruszyli? No, tam to już na pewno było bunkrów a bunkrów...
- Kto ci powiedział, że nie ruszyli? Ruszyli, i to jeszcze jak!
  - zapewnił
go wartownik.  - Po prostu nie chcieli go burzyć, bo to zabytek, zamiast

259
tego wypróbowali na nim nowy wynalazek. No, i żeśmy dostali... Już lepiej
by było od razu go zetrzeć z powierzchni ziemi - splun±ł i umilkł.
Artem siedział cichutko, staraj±c się nie odwracać uwagi weterana od
wspomnień. Rzadko kiedy udawało mu się usłyszeć tyle szczegółów o tym,
jak to się działo. Ale starszy wartownik umilkł, zamyślił się nad jakimiś
swoimi sprawami, aż wreszcie Artem odważył się zadać pytanie, które
nurtowało go już wcześniej:
- A przecież w innych miastach też jest metro? Przynajmniej było, tak
słyszałem. Czy nigdzie indziej ludzie się nie uratowali? Kiedy pan pracował
w ł±czności, to nie odbierał pan żadnych sygnałów?
- Nie, nic nie nadawali. Ale masz rację, w Piterze, na przykład, jacyś
ludzie powinni byli ocaleć, metro było głęboko pod ziemi±, niektóre stacje
nawet głębiej niż tu, u nas. I tak samo były skonstruowane. Pamiętam,
jeĽdziłem tam w młodości. Na jednej linii nie było dostępu do torów, tylko
takie solidne metalowe śluzy. Poci±g podjeżdża, i śluzy się otwieraj± razem
z drzwiami wagonu. Pamiętam, że bardzo mnie to wtedy zdziwiło. Choć
wypytywałem, to nikt mi tego nie mógł sensownie wyjaśnić, dlaczego tak to
zrobili. Jeden mówił, że to ochrona przed powodzi±, inny, że zaoszczędzili
na wykończeniu przy budowie. A potem poznałem się z takim jednym, co
budował to metro, i on mi opowiedział, że kiedy kopali tę linię, to coś im
zeżarło połowę brygady, w innych grupach było tak samo. Znajdowali
potem tylko ogryzione kości i narzędzia. Mieszkańcom, rzecz jasna, niczego
nie powiedzieli, ale postawili te metalowe drzwi na całej linii, na wszelki
wypadek. A w końcu kiedy to było... A co tam się zaczęło dziać od
promieniowania, to trudno sobie nawet wyobrazić.
Rozmowa się urwała. Do posterunku podszedł Młynarz, a z nim jeszcze
jeden człowiek: niewysoki i krępy, z masywn± szczęk±, porosł± krótkim
zarostem, i z głęboko osadzonymi oczami. Obaj mieli już na sobie
kombinezony ochronne i duże plecaki na plecach. Młynarz przyjrzał się w
milczeniu Artemowi, postawił przed nim duż± czarn± torbę i gestem
wskazał na wojskowy namiot.
Artem wcisn±ł się do środka, rozpi±ł suwak w torbie i wyj±ł z niej czarny
kombinezon, podobny do tych, w które ubrani byli Młynarz i jego kolega;
nietypow± maskę przeciwgazow± z szybk± o szerokim polu widzenia i
dwoma filtrami po bokach; wysokie sznurowane buty, i najważniejsze:
nowy automat kałasznikowa z celownikiem laserowym i składan± metalow±
kolb±. To była zupełnie wyj±tkowa broń, podobn± Artem widział tylko u
elitarnych jednostek Hanzy, patroluj±cych tory na motodrezynach. Na dnie
torby leżała długa latarka i okr±gły hełm obci±gnięty z wierzchu
materiałem.

260
Nie zd±żył się jeszcze przebrać, kiedy wejście do namiotu otwarło się, i
pojawił się w nim bramin Daniła. W rękach trzymał dokładnie tak± sam±
bezkształtn± torbę na suwak. Spojrzeli na siebie nawzajem w zdumieniu.
Pierwszy połapał się Artem.
- Idziesz na górę? Odprowadzić nas? Szukać czegoś, nie wiadomo
czego? - spytał sarkastycznie.
- Ja akurat wiem czego
  - odgryzł się Daniła.  - Ale jak ty zamierzasz
tego szukać, nie mam pojęcia.
- Ja też nie - przyznał Artem.  - Powiedzieli mi, że potem wyjaśni±...
No, to czekam.
- A mi powiedzieli, że wysyłaj± na górę jasnowidza, co to sam powinien
wiedzieć dok±d iść.
- I to ja mam być tym jasnowidzem? - prychn±ł Artem.
- Starszyzna uważa, że masz dar i wyj±tkowe przeznaczenie. Gdzieś w
Kodeksie jest przepowiednia, że ma się zjawić młodzieniec, wiedziony
przez przeznaczenie, który znajdzie ukryte tajemnice Wielkiej Biblioteki.
Znajdzie to, co nasza kasta nieskutecznie próbowała odkryć przez ostatni±
dekadę. Starszyzna jest przekonana, że tym człowiekiem jesteś ty.
- To ta księga, o której mówiłeś? - spytał bez ogródek Artem.
Daniła długo nie odpowiadał, wreszcie skin±ł głow±.
- Powinieneś j± poczuć. Nie przed wszystkimi jest ukryta. Jeśli
rzeczywiście jesteś tym "młodzieńcem wiedzionym przez przeznaczenie",
nie będziesz nawet musiał przeszukiwać magazynów. Księga znajdzie cię
sama - obrzucił Artema pytaj±cym spojrzeniem i dodał niepewnie:
  - O co
poprosiłeś ich w zamian?
Nie było sensu tego ukrywać. Artem zdziwił się tylko nieprzyjemnie, że
Daniła, który miał poinformować go o środkach zdolnych uratować WOGN
przed inwazj± czarnych, nie wiedział nic o tym zagrożeniu ani o warunkach
jego umowy z członkami Rady. Pokrótce wyjaśnił Danile, w czym zawiera
się jego kontrakt i jakiej katastrofie stara się zapobiec. Ten wysłuchał go
uważnie do samego końca, i kiedy Artem wychodził z namiotu, wci±ż
jeszcze stał nieruchomo i o czymś myślał.
Młynarz i brodaty stalker czekali już na nich w pełnym rynsztunku
bojowym, z maskami przeciwgazowymi i hełmami w rękach. Erkaem miał
tym razem drugi żołnierz, zaś sam Młynarz trzymał taki sam automat, jak
ten, który trafił się Artemowi. Na szyi wisiał mu noktowizor.
Kiedy Daniła wyszedł z namiotu, razem z Artemem przypatrzyli się
sobie nawzajem z dumnymi minami, potem Daniła mrugn±ł, i obaj się
roześmiali. Wygl±dali teraz jak wytrawni stalkerzy.

261
- Udało nam się... Stalkerzy ze dwa lata ganiaj± nowicjuszy na górę
tylko po drewno, zanim ich pośl± na poważniejsze zadanie, a my od razu na
szczyt! - szepn±ł Daniła do Artema.
Młynarz spojrzał na nich krytycznie, ale nic nie powiedział, tylko
pokazał, żeby szli za nim. Przeszli przez bramę, weszli po schodach i
zatrzymali się przed kolejn± ścian± z betonowych bloków z małymi
drzwiami pokrytymi br±zem, której pilnowała wzmocniona warta. Stalker
przywitał się ze strażnikami i dał znak, żeby otworzyli. Jeden z żołnierzy
wstał z miejsca, podszedł do wyjścia i poci±gn±ł za potężny rygiel. Grube
stalowe skrzydło drzwi miękko usunęło się na bok. Młynarz przepuścił cał±
trójkę przodem, odsalutował wartownikom i wyszedł jako ostatni.
Za drzwiami zaczynała się krótka, mniej więcej trzymetrowa strefa
buforowa między ścian± a metalow± barier±. Miało tam wartę jeszcze
dwóch ciężko uzbrojonych żołnierzy i oficer. Zanim wydał rozkaz
podniesienia żelaznej zasłony, Młynarz postanowił poinstruować
nowicjuszy.
- A więc tak. Po drodze nie gadać. Wychodziliście kiedykolwiek na
górę? Nieważne... Daj plan

- zwrócił się do oficera.

- Do samego
westybulu idziecie za mn± krok w krok, nigdzie nie zbaczacie. Na boki się
nie ogl±dać. Żadnych rozmów. Przy wyjściu z westybulu niech wam nie
przyjdzie do głowy przechodzić przez bramki, bo wam urwie nogi. Cały
czas idziecie za mn±, żadnych własnych pomysłów. Potem ja wyjdę na
zewn±trz, Dziesi±ty - wskazał na brodatego stalkera
  - zostanie z tyłu,
będzie trzymał wejście do stacji. Jeśli będzie czysto, jak tylko znajdziemy
się na ulicy, od razu skręcamy w lewo. Na razie nie jest jeszcze bardzo
ciemno, więc nie korzystać z latarek na ulicy, żeby nie przyci±gn±ć uwagi.
Czy o Kremlu wszystko wiecie? Będzie po prawej, ale jedn± wieżę widać
nad domami od razu, kiedy wychodzi się z metra. W żadnym wypadku nie
patrzeć na Kreml. Kto popatrzy, dostanie ode mnie z liścia.
"A więc to prawda z tym Kremlem i zasad± stalkerów, żeby na niego nie
patrzeć, cokolwiek się zdarzy"  - pomyślał wstrz±śnięty Artem. Nagle coś
mignęło mu w głowie, jakieś urywki myśli, obrazów... Zakotłowało się i
ucichło.
- Podchodzimy do Biblioteki. Dochodzimy do drzwi przy schodach. Ja
wchodzę pierwszy. Jeśli schody s± wolne, Dziesi±ty trzyma je na celowniku,
my wchodzimy na górę, potem osłaniamy Dziesi±tego, teraz on wchodzi.
Na schodach nie rozmawiać. Jak zobaczycie niebezpieczeństwo, dajecie
sygnał latark±. Strzelać tylko wtedy, kiedy to absolutnie konieczne.
Wystrzały mog± ich przyci±gn±ć.
- Kogo? - nie wytrzymał Artem.
- Jak to kogo?

- odpowiedział pytaniem Młynarz.

- A
spodziewasz się spotkać w Bibliotece? Bibliotekarzy, rzecz jasna.

kogo
262
Daniła przełkn±ł ślinę i zbladł. Artem popatrzył na niego, potem na
Młynarza i uznał, że to nie czas na udawanie, że jest wszechwiedz±cy.
- A kto to jest?
Młynarz podniósł brwi ze zdziwieniem. Jego brodaty kolega zasłonił
sobie ręk± oczy. Daniła patrzył w ziemię. Stalker długo nie spuszczał z
Artema pytaj±cego spojrzenia i kiedy wreszcie zrozumiał, że ten nie żartuje,
powiedział spokojnie:
- Sam zobaczysz. Zapamiętaj najważniejsze: możesz przeszkodzić im w
ataku, jeśli będziesz im patrzył w oczy. Prosto w oczy, rozumiesz? I nie daj
się zajść od tyłu... Wszystko, idziemy!  - naci±gn±ł maskę, na głowę włożył
hełm i pokazał strażnikom skierowany do góry kciuk.
Oficer zrobił krok w kierunku wył±czników i otworzył barierę. Stalowa
kurtyna powoli ruszyła w górę. Zaczynało się przedstawienie.
Młynarz machn±ł ręk±, daj±c znak, że można wychodzić. Artem z
podniesionym automatem pchn±ł przezroczyste drzwi i wyskoczył na ulicę.
I choć stalker kazał mu iść za sob± krok w krok i nie zostawać w tyle,
usłuchać go było niemożliwości±...
...Teraz niebo było zupełnie inne, niż wtedy, kiedy Artem widział je jako
mały chłopiec. Zamiast bezgranicznej przezroczystogranatowej przestrzeni,
nad głow± wisiały mu niskie, gęste szare chmury, i to miękkie sklepienie
zaczynało spadać na nich pierwszymi kroplami jesiennego deszczu. Wiał
zimny, porywisty wiatr. Artem czuł go nawet przez materiał skafandra
ochronnego.
Było tu szokuj±co, niewyobrażalnie dużo miejsca  - i z prawej, i z lewej,
i z przodu. Ten nieogarniony przestwór urzekał i jednocześnie budził
niepojęt± tęsknotę. Przez ułamek sekundy Artem chciał wrócić do
westybulu Borowickiej, pod ziemię, poczuć, że jest pod ochron± bliskich
ścian, otulić się w bezpieczeństwo i przytulność ograniczonej, zamkniętej
przestrzeni. Udało mu się poradzić z tym przytłaczaj±cym uczuciem dopiero
kiedy zmusił się do skupienia uwagi na studiowaniu pobliskich domów.
Słońce już zaszło i miasto stopniowo pogr±żało się w brudnym
półmroku. Na wpół zburzone i nadgryzione przez dziesięciolecia kwaśnych
deszczów szkielety niskich domów mieszkalnych patrzyły na przybyszów
pustymi oczodołami rozbitych okien.
Miasto... Mroczny i piękny widok. Nie słysz±c okrzyków, Artem stał jak
zaczarowany, rozgl±daj±c się dookoła: mógł wreszcie porównać
rzeczywistość ze swoimi snami i podobnymi im mglistymi wspomnieniami
z dzieciństwa.
Obok niego zamarł i Daniła, który też pewnie nigdy wcześniej nie
wychodził na powierzchnię. Ostatni z westybulu stacji wyszedł Dziesi±ty.
Próbuj±c zwrócić uwagę Artema, poklepał go po ramieniu i pokazał ręk± w

263
prawo, tam gdzie w oddali rysowała się sylwetka uwieńczonego kopuł±
soboru.
- Popatrz na krzyż
  - zabrzęczał przez filtry maski przeciwgazowej
stalker.
Z pocz±tku Artem niczego specjalnego nie dostrzegał, nie zauważył
nawet samego krzyża. I dopiero kiedy od poprzecznej belki z przeci±głym,
mroż±cym krew w żyłach wyciem oderwał się skrzydlaty cień, zrozumiał,
co Dziesi±ty miał na myśli. Parę machnięć skrzydłami i potwór nabrał
wysokości, zacz±ł szybować zataczaj±c szerokie kręgi w poszukiwaniu
zdobyczy.
- Maj± tam gniazdo  - machn±wszy ręk± wyjaśnił Dziesi±ty  - dokładnie
na soborze Chrystusa Zbawiciela.
Przyciskaj±c się do ściany, ruszyli w kierunku wejścia do Biblioteki.
Młynarz prowadził grupę, trzymaj±c się kilka kroków z przodu, a Dziesi±ty
szedł za nimi, na wpół odwrócony, osłaniaj±c tyły. Właśnie dlatego, że obaj
stalkerzy na niego nie patrzyli, Artem, jeszcze zanim zrównali się z
pomnikiem starca w fotelu, zd±żył spojrzeć na Kreml.
Nie zamierzał tego robić, ale kiedy zobaczył pomnik, doznał wręcz
wstrz±su, i coś mu się rozjaśniło w głowie. Nagle na powierzchnię wypłyn±ł
cały fragment jego wczorajszego snu. Ale teraz nie wydawało mu się już, że
to był tylko sen: panorama, któr± wtedy zobaczył, i kolumnada Biblioteki
okazały się podobne jak dwie krople wody do widoku, jaki otwierał się
przed nim teraz. Czy to oznaczało, że i Kreml wygl±dał tak samo, jak w
jego wizjach?
Na Artema nikt nie patrzył, nawet Daniły nie było w pobliżu, został z
tyłu, z Dziesi±tym. Teraz albo nigdy, powiedział sobie Artem.
Zaschło mu w gardle, w skroniach zaszumiała krew.
Gwiazda na wieży naprawdę świeciła.
- Hej, Artem! Artem! - ktoś potrz±sał go za ramię.
Odrętwiała świadomość z trudem wracała do życia. W oczy ukłuło go
ostre światło latarki. Artem zamrugał i zasłonił się dłoni±. Siedział na ziemi,
oparty plecami o granitowy cokół pomnika, a nad nim pochylali się Daniła i
Młynarz. Obaj z niepokojem patrzyli mu w oczy.
- ¬renice się skurczyły
  - skonstatował Młynarz.  - No, i jak ty to
przegapiłeś? - spytał z niezadowoleniem Dziesi±tego, który stał kawałek
dalej i nie spuszczał oczu z ulicy.
- Za nami coś szeleściło, nie mogłem się odwrócić

- tłumaczył się
stalker. - Sk±d miałem wiedzieć, że on taki sprinter... O mało co, a by w
minutę dobiegł do Maneżu... I już by nie wrócił. Dobrze nam się nasz
bramin spisał - klepn±ł Daniłę po plecach.

264
- Ona świeci  - słabym głosem powiedział Artem do Młynarza.
  - Ona
świeci - popatrzył na Daniłę.
- ¦wieci, świeci - uspokajaj±co potwierdził ten.
- Mówili ci, żebyś się tam nie patrzył, cymbale? - rzucił ze złości±
Młynarz, upewniwszy się, że niebezpieczeństwo minęło.

- Będziesz się
słuchał starszych? - i chlasn±ł go otwart± ręk± w tył głowy.
Hełm nieco złagodził efekt pedagogicznego uderzenia i Artem nadal
siedział na ziemi i mrugał oczami. Kiedy stalker skończył go besztać,
chwycił go za ramiona, mocno potrz±sn±ł i postawił na nogi.
Artem stopniowo zaczynał dochodzić do siebie. Zrobiło mu się wstyd za
to, że nie mógł się oprzeć pokusie. Stał wpatrzony w czubki swoich butów,
nie maj±c odwagi spojrzeć na Młynarza. Na szczęście ten nie miał czasu
prawić morałów. Jego uwagę odci±gn±ł stoj±cy na skrzyżowaniu Dziesi±ty.
Gestem przyzwał do siebie towarzysza i, przyłożywszy palec do filtra
maski przeciwgazowej, nakazał milczenie. Artem postanowił teraz na
wszelki wypadek chodzić wszędzie za Młynarzem i w żadnym wypadku nie
odwracać się w stronę tajemniczych wież.
Kiedy podszedł do Dziesi±tego, Młynarz też znieruchomiał. Brodacz
pokazywał palcem gdzieś daleko, w przeciwnym kierunku niż Kreml, gdzie
spróchniałymi zębami rozsypuj±cych się ze starości wieżowców szczerzył
się Kaliniński Prospekt. Artem podszedł do nich ostrożnie, wyjrzał zza
szerokich pleców stalkera i od razu zrozumiał w czym rzecz.
Na samym środku bulwaru, jakieś sześćset metrów od nich, w
gęstniej±cym mroku rozpoznał trzy nieruchome ludzkie sylwetki. Ludzkie?
Przy takiej odległości Artem nie mógł ręczyć, że to rzeczywiście s± ludzie,
ale wzrostu byli średniego i stali na dwóch nogach. To dawało pewn±
nadzieję.
- Kto to?
  - szepn±ł ochrypłym głosem Artem, staraj±c się przez
zapocon± szybkę maski przeciwgazowej samodzielnie odgadn±ć w dalekich
sylwetkach ludzi albo któryś z tych gatunków, o których zdarzyło mu się
słyszeć.
Młynarz pokręcił głow± w milczeniu, daj±c do zrozumienia, że wie tyle
samo, co on. Skierował na nieruchome postaci promień latarki i zrobił trzy
okrężne ruchy, a potem j± wył±czył. W odpowiedzi w oddali też zabłysła
ostra plama światła, opisała trzy kręgi i zgasła.
Napięcie natychmiast opadło, i naelektryzowana atmosfera rozładowała
się. Artem wyczuł to jeszcze zanim Młynarz dał mu odpowiedĽ.
- Stalkerzy - wyjaśnił przewodnik.  - Naucz się na przyszłość: trzy
kółka latark± to nasz znak rozpoznawczy. Jeśli odpowiadaj± ci tak samo,
możesz śmiało iść w ich kierunku, swojemu krzywdy nie zrobi±. Jeśli w

265
ogóle nie świec±, albo świec± nie tak, jak trzeba, bierz nogi za pas.
Natychmiast.
- Ale przecież jeśli maj± latarkę, to znaczy, że to ludzie, a nie jakieś
potwory z powierzchni - zaoponował Artem.
- Nie wiadomo, co gorsze  - uci±ł Młynarz i nic więcej nie wyjaśniaj±c,
ruszył po schodach w górę, w kierunku wejścia do Biblioteki.
Ciężkie dębowe drzwi, prawie dwa razy większe od człowieka, poddały
się powoli, jakby niechętnie. Histerycznie zazgrzytały zardzewiałe zawiasy.
Młynarz wślizgn±ł się do środka, przyciskaj±c do oczu noktowizor i
podtrzymuj±c automat jedn± ręk±. Po chwili dał znak pozostałym.
Przed nimi widniał długi korytarz, ze skorodowanymi szkieletami
żelaznych wieszaków po bokach: kiedyś znajdowała się tu szatnia. W
oddali, w dochodz±cym z zewn±trz słabym świetle gasn±cego dnia,
rysowały się białe marmurowe stopnie prowadz±cych w górę szerokich
schodów. Sufit był na wysokości około piętnastu metrów i mniej więcej w
połowie można było dostrzec kut± balustradę galerii pierwszego piętra. W
holu panowała krucha cisza, wypełniaj±ca się donośnym echem przy
każdym
kroku.
¦ciany westybulu porosły nieco kołysz±cym się, jakby oddychaj±cym
mchem, a z sufitu zwisały dochodz±ce prawie do ziemi dziwne,
lianopodobne rośliny grubości ludzkiej ręki. Łodygi połyskiwały oleiście w
świetle latarek, były pokryte olbrzymimi, szkaradnymi kwiatami,
roztaczaj±cymi dusz±cy, otumaniaj±cy zapach. One również ledwo
zauważalnie się poruszały, i Artem nie podj±łby się stwierdzić, czy porusza
nimi wiatr przenikaj±cy przez rozbite okna na pierwszym piętrze, czy też
przemieszczaj± się z własnej woli.
- Co to? - dotkn±wszy liany, Artem spytał Dziesi±tego.
- Zazielenienie... - wycedził ten.  - Tak wygl±daj± rośliny doniczkowe
pod wpływem promieniowania. To jest powój. Rozpleniła się roślinka...
Id±c za Młynarzem doszli do schodów  i - osłaniani przez Dziesi±tego  -
 zaczęli się po nich pi±ć, przyciskaj±c się do lewej ściany. Id±cy jako
pierwszy stalker nie spuszczał oczu z widocznego z przodu czarnego
kwadratu wejścia do innych pomieszczeń, pozostali promieniami latarek
oblizywali marmurowe ściany i pokryty rdzawym mchem sufit.
Szerokie marmurowe schody, na których stali, prowadziły na pierwsze
piętro westybulu. Między piętrami nie było stropu, przez co oba zlewały się
w jedn± ogromn± przestrzeń. Drugi poziom miał kształt litery U: w centrum
był otwór, z którego prowadziły schody, a po bokach znajdowały się
podesty z drewnianymi szafkami. Większość z nich była spalona lub

266
przegniła, ale niektóre wygl±dały tak, jakby ludzie korzystali z nich jeszcze
wczoraj. Każda z nich posiadała setki malutkich wysuwanych szufladek.
- Kartoteka - rozgl±daj±c się nabożnie dookoła, cicho wyjaśnił
Daniła. - Z tych szuflad można wróżyć. Wtajemniczeni to potrafi±. Po
rytuale należy wybrać na ślepo jedn± z szaf, potem na chybił trafił
wyci±gn±ć szufladkę i wyj±ć dowoln± karteczkę. Jeśli rytuał
przeprowadzono prawidłowo, to tytuł ksi±żki przepowie ci przyszłość,
ostrzeże albo zapowie sukces.
Przez sekundę Artem chciał podejść do najbliższej szafki i dowiedzieć
się, do którego działu tej kartoteki przeznaczenia trafił. Lecz jego uwagę
przykuła gigantyczna pajęczyna rozci±gnięta na kilka metrów przy rozbitym
oknie, w dalszym k±cie pomieszczenia. W cienkich, ale najwidoczniej
niezwykle mocnych niciach utkwił pokaĽnych rozmiarów ptak, który był
jeszcze żywy i ostatkiem sił próbował się wyrwać. Tego czegoś, co uplotło
tę potworn± sieć, Artem, ku swojej uldze, nie zauważył. Oprócz nich, w
przestronnym westybulu nie było żadnych oznak
życia.
Młynarz dał wszystkim znak, żeby się zatrzymali.
- Teraz się wsłuchaj  - zwrócił się do Artema.  - Nie słuchaj tego, co na
zewn±trz... Postaraj się usłyszeć, co dĽwięczy ci w środku, w głowie.
Księga powinna cię przyzwać. Starszyzna braminów uważa, że foliał
znajduje się najprawdopodobniej na którymś z pięter Głównego Magazynu
Ksi±żek. Ale może być gdziekolwiek: w jednej z czytelni, na zapomnianym
wózku bibliotekarskim, w korytarzu, na stoliku kierowniczki... Dlatego,
zanim spróbujemy dostać się do magazynu, postaraj się uchwycić jej głos
tutaj. Zamknij oczy. RozluĽnij się.
Artem zmrużył oczy i zacz±ł usilnie nasłuchiwać. W pełnej ciemności
cisza rozpadła się na dziesi±tki cichutkich szmerów: skrzypienie
drewnianych półek, wiej±ce po korytarzach przeci±gi, niejasne szelesty,
dochodz±ce z dworu dalekie wycie, dochodz±cy z czytelni dĽwięk podobny
do starczego kaszlu... Ale niczego podobnego do wołania, głosu, Artem nie
usłyszał. Stał tak nieruchomo pięć, dziesięć minut, na próżno wstrzymuj±c
oddech, który mógł przeszkodzić mu wychwycić z mieszaniny dĽwięków
dochodz±cych od tych ksi±żek głos, który wydawała ta, która żyła...
- Nie - pokręcił głow± z poczuciem winy, kiedy wreszcie otworzył
oczy. - Nic nie słyszę.
Młynarz nic nie powiedział, milczał też Daniła, ale Artemowi udało się
pochwycić jego rozczarowany wzrok, który mówił sam za siebie.
- Być może rzeczywiście jej tu nie ma. A więc idziemy do magazynu.
Czy raczej, spróbujemy się tam dostać - postanowił po krótkiej pauzie
stalker i dał znać, żeby iść za nim.

267
Ruszył naprzód, przez szerokie drzwi, z których tylko jedno skrzydło,
osmalone po brzegach i porysowane niezrozumiałymi symbolami, trzymało
się jeszcze na zawiasach. Za drzwiami było niewielkie okr±głe
pomieszczenie z sufitem na wysokości sześciu metrów i czterema
wyjściami. Dziesi±ty poszedł w ślad za Młynarzem, a Daniła, korzystaj±c z
tego, że go nie widz±, podszedł do najbliższej ocalałej szafy, wyci±gn±ł
jedn± z szufladek, wyj±ł z niej karteczkę, przebiegł wzrokiem to, co było na
niej napisane, a potem skrzywił się z niedowierzaniem i wsun±ł j± do
kieszeni na piersi. Widz±c, że Artem wszystko zobaczył, przyłożył
konspiracyjnie palec do ust i pośpieszył za stalkerami.
¦ciany okr±głego pokoju też były pokryte rysunkami i napisami, a w
k±cie stała zapadnięta kanapa z pociętym obiciem ze skaju. W jednym z
czterech przejść na podłodze leżał przewrócony stojak na ksi±żki, z którego
wypadło kilka broszur.
- Niczego nie dotykać! - ostrzegł Młynarz.
Dziesi±ty ze skrzypnięciem sprężyn usiadł na kanapie. Daniła poszedł w
jego ślady. Artem wpatrywał się jak zaczarowany w rozrzucone po
podłodze ksi±żki.
- Nikt ich nie rusza...
  - mrukn±ł. - U nas na stacji trzeba pryskać
bibliotekę trutk± na szczury, inaczej wszystko by zjadły... A tu nie ma tych
drani? - spytał, znów przypominaj±c sobie słowa Burbona, że niepokoić się
należy nie kiedy roi się od szczurów, a kiedy nie ma ich wcale.
- Jakie znowu szczury? Co ty gadasz?  - skrzywił się z niezadowoleniem
Młynarz. - Sk±d tu szczury? Tamci zeżarli wszystkie szczury ze sto lat
temu...
- Kto? - spytał zakłopotany Artem.
- Jak to kto? Bibliotekarze, oczywiście - wyjaśnił Dziesi±ty.
- Czyli to s± zwierzęta, nie ludzie? - spytał Artem.
- Nie zwierzęta, to na pewno
  - pokręcił głow± w zadumie stalker i
umilkł.
Znajduj±ce się w głębi jednego z korytarzy masywne drewniane drzwi
nagle przeci±gle skrzypnęły. Obaj stalkerzy błyskawicznie rzucili się w
różne strony, kryj±c się za kolumnami umieszczonymi przy wyjściu. Daniła
zsun±ł się z kanapy na ziemię i przeczołgał na bok. Artem poszedł za jego
przykładem.
- Tam dalej jest Czytelnia Główna
  - szepn±ł mu bramin.  - Czasem się
tam pojawiaj±...
- Wystarczy tego gadania!  - przerwał mu ze złości± Młynarz.
  - Co ty,
nie wiesz, że bibliotekarze nie znosz± hałasu? Że działa na nich jak płachta
na byka? - Zakl±ł i wskazał Dziesi±temu wejście do Czytelni.

268
Ten kiwn±ł głow±. Przyciskaj±c się do ścian, zaczęli powoli iść w
kierunku ogromnych dębowych drzwi. Artem i Daniła nie odstępowali ich
na krok. Pierwszy do środka wszedł Młynarz. Przylgn±ł plecami do jednego
ze skrzydeł, podniósł automat luf± do góry, zrobił głęboki wdech i wydech i
szybkim ruchem popchn±ł drzwi ramieniem, jednocześnie celuj±c w
otwieraj±c± się czarn± czeluść Czytelni Głównej.
Po chwili wszyscy byli w środku. Czytelnia okazała się być
pomieszczeniem niewiarygodnych wręcz rozmiarów, ze sklepieniem
wznosz±cym się na wysokość dwudziestu metrów. Podobnie jak w
westybulu, z sufitu zwisały ciężkie, grube liany
z kwiatami.
Tak± sam± potworn± winorośl± były pokryte ściany sali. Na każdej z nich
znajdowało się po sześć olbrzymich okien, przy czym w kilku z nich
zachowała się jeszcze część szyb. Mimo to, światło było bardzo sk±pe:
promienie księżyca z trudem przebijały się przez gęste sploty połyskuj±cych
oleiście pn±czy.
Po lewej i prawej stronie kiedyś widocznie rozpościerały się rzędy
stołów, przy których siedzieli czytaj±cy. Większ± część z nich wyniesiono,
niektóre zostały spalone lub połamane, ale jeszcze z dziesięć stołów
pozostało nietkniętych: te, które stały bliżej przeciwległej, ozdobionej
popękanym panneau ściany, na samym środku której wznosiła się słabo
widoczna w półmroku rzeĽba. Wszędzie były poprzykręcane plastikowe
tabliczki z napisem: "Uprasza się o ciszę".
Cisza, która tu panowała, była zupełnie inna niż w westybulu. Tutaj była
tak gęsta, że wydawało się, że można by j± było kroić. Wypełniała jakby
sob± cał± tę gigantyczn± salę i strach było j± naruszać.
Stali tak, oświetlaj±c latarkami przestrzeń przed sob±, aż Młynarz
podsumował:
- Pewnie wiatr...
Ale w tej samej chwili Artem zauważył szary cień, który mign±ł przed
nim, między dwoma połamanymi stołami, i znikn±ł w czarnym wyłomie
między regałami. Dostrzegł go również Młynarz. Przyłożył do oczu
noktowizor, podniósł automat i ostrożnie st±paj±c po zarosłej mchem
posadzce, zacz±ł zbliżać się do tajemnego przejścia.
Dziesi±ty pod±żył za nim. Artem z Danił±, chociaż dali im znak, żeby
zostali, nie wytrzymali i też poszli za stalkerami: zbyt się bali, żeby stać
przy wejściu samotnie. Przy tym Artem nie mógł się powstrzymać, żeby nie
obrzucić zachwyconym spojrzeniem sali, w której wci±ż zachowały się
oznaki jej dawnej wspaniałości. Uratowało to życie nie tylko jemu, ale
również pozostałym.

269
Na wysokości kilku metrów, na całym obwodzie pomieszczenie
opasywała galeria: w±skie przejście ogrodzone drewnian± balustrad±.
Można było z niej wyjrzeć przez okno, poza tym w ścianie, pod któr± stali, i
w przeciwległej, po obu stronach zabytkowego panneau, znajdowały się
drzwi do pomieszczeń służbowych. Na galerię można było wejść dwiema
parami schodów, schodz±cymi z dwóch stron do pos±gu czytaj±cego, takie
same stopnie prowadziły w górę od wejścia.
I teraz właśnie po tych schodach, do których jeszcze przed chwil± byli
ustawieni plecami, powoli i bezszelestnie schodziły przygarbione szare
postaci. Było ich ponad dziesięć: ledwo widoczne w półmroku stwory, z
których każdy byłby wzrostu Artema, gdyby nie zginał się prawie wpół, tak
że długie przednie łapy, porażaj±co przypominaj±ce ludzkie ręce, omal nie
sięgały podłogi. Poruszały się te istoty na tylnych łapach, człapi±c jak
kaczki, ale przy tym zadziwiaj±co zwinnie i bezdĽwięcznie. Z daleka
najbardziej przypominały goryle z podręcznika do biologii, z którego
ojczym próbował uczyć Artema, kiedy był dzieckiem.
Na wszystkie te obserwacje Artem miał nie więcej niż sekundę. Jak tylko
światło latarki padło na jedn± ze zgarbionych postaci, rzucaj±c na ścianę za
ni± wyrazisty czarny cień, ze wszystkich stron rozległ się diabelski jazgot i
stwory, nie próbuj±c się już ukrywać, rzuciły się na dół.
- Bibliotekarze! - krzykn±ł ze wszystkich sił Daniła.
- Na ziemię! - nakazał Młynarz.
Artem i Daniła rzucili się na podłogę. Nie decydowali się strzelać,
pamiętaj±c ostrzeżenie stalkera, że strzały, jak wszystkie głośne dĽwięki,
przyci±gaj± i rozdrażniaj± bibliotekarzy. Ich rozterki rozwiał podbiegaj±c i
padaj±c obok nich na ziemię Młynarz, który jako pierwszy otworzył ogień.
Kilka stworów ryknęło i runęło w dół, inne co tchu umknęły w ciemność,
ale tylko po to, żeby podkraść się bliżej: po kilku chwilach jeden z
potworów nieoczekiwanie pojawił się zaledwie dwa metry od nich i długim
skokiem próbował wgryĽć się Dziesi±temu w gardło. Ten, padaj±c na
ziemię, zdołał go przedziurawić krótk± seri±.
- Uciekajcie st±d! Wracajcie do okr±głej sali i spróbujcie przebić się do
magazynu! Bramin powinien wiedzieć, jak tam się idzie, ucz± ich tego! My
tu zostaniemy, osłonimy was i spróbujemy ich odeprzeć  - rozkazał Młynarz
Artemowi i nie zwracaj±c już na niego uwagi, poczołgał się do swojego
towarzysza.
Artem dał Danile znak, i obaj, schyleni niemal do ziemi, rzucili się do
wyjścia. Jeden z bibliotekarzy wyskoczył im z ciemności na spotkanie, ale
natychmiast zmiótł go grad ołowiu: stalkerzy nie spuszczali chłopców z oka.
Kiedy Daniła wyskoczył z Czytelni Głównej, rzucił się z powrotem do
westybulu, sk±d przyszli. Artemowi przemknęła przez głowę myśl, że jego

270
towarzysz tak przestraszył się bibliotekarzy, że próbuje uciec. Ale Daniła
nie wbiegł na schody prowadz±ce do wyjścia. Min±wszy je, pomkn±ł obok
ocalałych szafek kartoteki w kierunku przeciwległego krańca holu.
Tam pomieszczenie się zwężało i kończyło trzema parami podwójnych
drzwi - na wprost i po bokach. Prawe prowadziły na schody, na których
panowała absolutna ciemność. Tu bramin wreszcie się zatrzymał i złapał
oddech. Artem dogonił go dopiero po kilku sekundach

- zupełnie nie
spodziewał się po swoim koledze takiej szybkości. Obaj zamarli i zaczęli
nasłuchiwać. Z Czytelni dochodziły wystrzały i krzyki, starcie wci±ż trwało.
Kto będzie w nim gór±, było niejasne, i nie mogli tracić czasu w
oczekiwaniu na roztrzygnięcie.
- Po co przybiegliśmy tutaj z powrotem? Czemu na pocz±tku szliśmy w
drug± stronę? - spytał, łapi±c oddech, Artem.
- Nie wiem dok±d oni nas prowadzili
  - wzruszył ramionami Daniła.  -
 Może zamierzali iść inn± drog±. Nas starsi uczyli tylko jednej, i ona
prowadzi do magazynu właśnie z tej strony westybulu. Teraz po schodach
piętro wyżej, potem korytarzem, znów po schodach, potem przez zapasow±
kartotekę, i jesteśmy w magazynie.
Skierował automat w ciemność i wszedł na klatkę schodow±. Artem
poszedł za nim, oświetlaj±c sobie drogę latark±.
Pośrodku schodów znajdował się zagłębiony na jakieś trzy piętra w dół i
drugie tyle w górę szyb windy. Kiedyś widocznie był oszklony, z żelaznego
szkieletu miejscami jeszcze teraz sterczały ostre szklane odłamki, matowe
od nawarstwionego przez dziesięciolecia kurzu. Kwadratow± studnię szybu
otaczały podgniłe drewniane stopnie schodów, pokryte tłuczonym szkłem,
łuskami pocisków i zaschniętymi kupkami czyichś odchodów. O poręczach
nie było nawet mowy, i Artem musiał zbliżyć się do ściany i uważnie
patrzeć pod nogi, żeby nie poślizgn±ć się i nie spaść w przepaść.
Weszli piętro wyżej i znaleĽli się w niewielkim kwadratowym
pomieszczeniu. St±d też były trzy wyjścia, i Artem zacz±ł zdawać sobie
sprawę, że bez przewodnika trudno byłoby mu się wydostać z tego
labiryntu. Lewe drzwi prowadziły do szerokiego ciemnego korytarza,
którego końca nie sięgał promień latarki. Prawe były zamknięte i z jakiegoś
powodu zabite deskami, zaś na ścianie obok nich ktoś napisał sadz±: "Nie
otwierać! ¦miertelne niebezpieczeństwo!".
Daniła poprowadził Artema przez środkowe, wychodz±ce pod k±tem
drzwi, za którymi był jeszcze jeden korytarz, węższy i pełen kolejnych
drzwi. Przez niego bramin szedł już nie tak zdecydowanie, często się
zatrzymywał i nasłuchiwał. Podłoga była tu wyłożona parkietem, a na
pomalowanych na żółto ścianach, jak wszędzie indziej w Bibliotece, wisiały
złowieszcze tabliczki: "Uprasza się o ciszę". Za tymi drzwiami, które były
otwarte, widniały pokoje pełne spustoszonych regałów. Zza tych

271
zamkniętych czasem dochodziły szmery, raz nawet Artemowi wydało się,
że usłyszał kroki. S±dz±c po minie jego towarzysza, nie zapowiadało to
niczego dobrego, i obaj oddalili się stamt±d jak mogli najszybciej.
Potem, tak jak zapowiadał Daniła, po prawej pojawiło się wejście na
kolejn± klatkę schodow±. W porównaniu z ciemności± panuj±c± w
korytarzach, było tu w miarę jasno
  - w ścianach, na każdym półpiętrze,
były okna. Z wysokości pi±tego piętra było przez nie widać dziedziniec,
budynki gospodarcze, osmalone szkielety jakichś urz±dzeń. Jednak Artem
nie zdołał dłużej poobserwować podwórka: zza rogu budynku, w którym się
znajdowali, wynurzyły się dwie kołysz±ce się szare postaci. Powoli ruszyły
przez dziedziniec, jakby czegoś szukaj±c. Niespodziewanie jedna z nich
stanęła, podniosła głowę i, jak wydało się Artemowi, spojrzała prosto w
okno, przez które patrzył. Artem odskoczył i ukucn±ł. Nie musiał mówić
swojemu towarzyszowi o co chodzi, ten sam wszystko zrozumiał.
- Bibliotekarze? - szepn±ł przestraszonym głosem i też się schylił, żeby
nie było go widać z zewn±trz.
Artem kiwn±ł głow± w milczeniu. Daniła nie wiadomo po co przetarł
ręk± plastikow± szybkę swojej maski przeciwgazowej, tak jakby mógł w ten
sposób osuszyć spocone ze zdenerwowania czoło, potem zebrał myśli i
ruszył po schodach na górę, ci±gn±c za sob± Artema. Pół piętra w górę,
potem znów kręte korytarze... Wreszcie, bramin zatrzymał się
niezdecydowany przed kilkoma parami drzwi.
- Tego miejsca w ogóle nie pamiętam

- powiedział w rozterce.
  -
 Powinno tu być wejście do zapasowej kartoteki. Ale nikt nam nie mówił,
że przejść jest kilka.
Zamyślił się, potem nieśmiało nacisn±ł klamkę pierwszych drzwi. Były
zamknięte. Podobnie jak i pozostałe wyjścia. Daniła, nic nie rozumiej±c,
jakby nie mog±c uwierzyć, pokręcił głow± i nacisn±ł wszystkie klamki
jeszcze raz. Po nim spróbował i Artem, ale też bezskutecznie.
- Zamknięte - skonstatował z rozpacz± w głosie.
Daniła nagle zacz±ł się trz±ść, tak że Artem, patrz±c na niego z
przestrachem, na wszelki wypadek cofn±ł się od niego o krok. Ale ten po
prostu się śmiał.
- A spróbuj zapukać!
  - zaproponował Artemowi i, westchn±wszy,
dodał: - Przepraszam, chyba już popadam w histerię.
Artem poczuł, jak jego też ogarnia bezsensowny śmiech. Wyładowywał
napięcie, które nawarstwiało się w nim przez ostatni± godzinę, i choć starał
się powstrzymać, głupawy chichot wyrwał mu się z ust. Jak±ś minutę obaj
stali oparci plecami o ścianę i chichotali.

272
- Zapukać!... - powtórzył Artem, trzymaj±c się za brzuch i żałuj±c, że
nie może zdj±ć maski i otrzeć łez.
Podszedł do najbliższych drzwi i trzy razy stukn±ł w drewno kostkami
palców.
Po chwili trzy głuche uderzenia rozległy się w odpowiedzi z drugiej
strony. Artemowi błyskawicznie zaschło w gardle, serce szaleńczo zabiło
mu w piersi. Za drzwiami ktoś stał, słysz±c ich śmiech i czekaj±c. Na co?
Daniła rzucił mu oszalałe ze strachu spojrzenie i cofn±ł się. Z drugiej strony
drzwi ktoś znów zapukał, głośniej i bardziej natarczywie.
I wtedy Artem zrobił to, czego kiedyś nauczył go Suchy. Odepchn±ł się
od ściany i kopn±ł nog± w zamek s±siednich drzwi. Nie liczył na to, że mu
się uda, ale drzwi rozwarły się z trzaskiem. Metalowy mechanizm zamka
został wyrwany z korzeniami ze spróchniałego drewna.
Mieszcz±ce się bezpośrednio za drzwiami pomieszczenie w niczym nie
przypominało innych pokojów i korytarzy w Bibliotece, przez które dzisiaj
szli. Z jakiegoś powodu było tu bardzo wilgotno i duszno, a w świetle
latarek było widać, że niewielka salka gęsto porosła dziwnymi roślinami.
Grube łodygi, ciężkie połyskliwe liście, mieszanka zapachów na tyle silna,
że przebijała się nawet przez filtry maski przeciwgazowej, podłoga pokryta
splotami korzeni i pn±czy, kolce, kwiaty... Korzenie niektórych z nich
wychodziły z ocalałych lub rozbitych doniczek. Znane im już liany oplatały
i podtrzymywały rzędy drewnianych szafek, takich samych, jak w wielkim
holu, ale na wskroś przegniłych z powodu wysokiej wilgotności. Stało się to
jasne, jak tylko Daniła spróbował wyci±gn±ć jedn± z szufladek.
- Zapasowa kartoteka  - oznajmił Artemowi z westchnieniem ulgi.
  -
 Teraz już niedaleko.
Za nimi znów dało się słyszeć pukanie do drzwi, a potem ktoś ostrożnie,
jakby sprawdzaj±c, nacisn±ł na klamkę. Rozsuwaj±c lufami karabinów liany
i staraj±c się nie potkn±ć o pełzaj±ce po podłodze korzenie, starali się jak
najszybciej przedostać przez złowieszczy tajemniczy ogród ukryty w
głębinach Biblioteki. Po drugiej stronie sali znajdowały się jeszcze jedne
drzwi, tym razem otwarte. Ostatni korytarz, i w końcu się zatrzymali.
Byli w magazynie, czuło się to od razu. W powietrzu wisiał ksi±żkowy
pył; biblioteka spokojnie oddychała, ledwo słyszalnie szeleszcz±c
miliardami stronic. Artem popatrzył dookoła, i wydało mu się, że czuje
ulubiony w dzieciństwie zapach starych ksi±żek. Spojrzał pytaj±co na
Daniłę.
- Dobra, jesteśmy  - potwierdził ten i dodał z nadziej± w głosie:
  - No, i
jak?
- No, tak... Strasznie - przyznał Artem, nie domyśliwszy się z pocz±tku,
czego ten od niego chce.

273
- Nie słyszysz Księgi? - uściślił bramin.  - Tutaj jej głos powinien być
wyraĽniejszy.
Artem zamkn±ł oczy i spróbował się skoncentrować. W głowie miał
dĽwięcz±c± pustkę, niczym w opuszczonym tunelu. Stoj±c tak przez chwilę,
znów zacz±ć wyróżniać ciche szelesty, które wypełniały budynek
Biblioteki, ale niczego, co by przypominało głos, zew, nie udało mu się
usłyszeć. Co gorsza, kompletnie niczego też nie czuł, i nawet przy
założeniu, że głos, o którym mówił Daniła, mógł być bodĽcem zupełnie
innego rodzaju, nic to nie zmieniało.
- Nie, nic nie słychać - rozłożył ręce.
- Dobra... - westchn±ł po chwili milczenia Daniła.
  - Pójdziemy na
drugi poziom, jest ich tu dziewiętnaście. Będziemy szukać aż znajdziemy.
Lepiej żebyśmy nie wrócili z pustymi rękami.
Wyszli na schody służbowe i po betonowych stopniach wspięli się kilka
pięter wyżej, zanim spróbowali szczęścia jeszcze raz. Na tym poziomie
wszystko przypominało miejsce, w którym byli na pocz±tku: średnich
rozmiarów pomieszczenie z przeszklonymi oknami, kilka biurek, znana im
już roślinność na suficie i w k±tach pokoju i dwa prowadz±ce w różne
strony korytarze, wypełnione niekończ±cymi się rzędami regałów z
ksi±żkami po obu stronach w±skiego przejścia. Strop, zarówno w pokoju,
jak i w korytarzach, był niski, nieco powyżej dwóch metrów, i po
niewiarygodnym ogromie westybulu i Czytelni Głównej wydawało się, że
nie tylko przecisn±ć się między podłog± a sufitem, ale i oddychać jest tu
trudniej. Regały były gęsto zastawione tysi±cami przeróżnych ksi±żek, przy
czym wiele z nich wygl±dało na zupełnie nietknięte i świetnie zachowane  -
 najwyraĽniej bibliotekę zbudowano tak, że nawet kiedy porzucili j± ludzie,
zachował się w niej wyj±tkowy mikroklimat.
Od tak bajecznego bogactwa Artem przez chwilę nawet zapomniał, po co
tu przyszedł, i zagłębił się w jedno z przejść między regałami, ogl±daj±c
grzbiety tomów i z czci± przesuwaj±c po nich palcami. Myśl±c, że jego
kolega usłyszał to, po co się tutaj wybrali, Daniła z pocz±tku mu nie
przeszkadzał, ale w końcu zrozumiał w czym rzecz, dość brutalnie złapał
Artema za rękę i poci±gn±ł dalej.
Trzy, cztery, sześć korytarzy, sto, dwieście regałów, tysi±ce tysięcy
ksi±żek, wycięte z ciemności magazynu przez żółt± plamę światła, kolejne
piętro, jeszcze jedno...
Wszystko na nic. Artem nie czuł kompletnie nic, co można by było wzi±ć
za głos, za wołanie. Kompletnie nic niezwykłego. Przypomniał sobie, że
choć bramini na posiedzeniu Rady Polis uznali go za wybrańca

274
obdarzonego wyj±tkowym darem, prowadzonego przez przeznaczenie, to
wojskowi mieli własne wyjaśnienie jego wizji: halucynacje.
Na najwyższych piętrach zacz±ł coś wyczuwać, ale zupełnie nie to, czego
oczekiwał i chciał. Było to niejasne poczucie czyjejś obecności, podobne
nieco do znanego mu aż za dobrze strachu tuneli. Chociaż wszystkie
poziomy, na których byli, wydawały się zupełnie opuszczone i nie było na
nich widać ani śladu bibliotekarzy czy jakichkolwiek innych istot, to
właśnie tutaj miał cały czas ochotę się odwrócić, wydawało mu się, że zza
półek z ksi±żkami ktoś ich uważnie obserwuje...
Daniła poci±gn±ł go za ramię i skierował latarkę na swój but. Długie
sznurowadło, którego bramin nie potrafił porz±dnie zawi±zać, ci±gn±ł się za
nim po podłodze.
- Na razie zawi±żę, zobacz, co tam z przodu, może jednak j± usłyszysz  -
 szepn±ł i ukucn±ł.
Artem kiwn±ł głow± i powoli ruszył dalej, krok za krokiem, co chwilę
ogl±daj±c się na Daniłę. Ten się grzebał: zawi±zywanie śliskiego
sznurowadła palcami w grubych rękawicach nie było łatwe. Pod±żaj±c
naprzód, Artem oświetlił najpierw otwieraj±cy się z prawej niekończ±cy
rz±d regałów, potem szybkim ruchem przesun±ł promień latarki w lewo,
usiłuj±c dojrzeć wśród rzędów zakurzonych i poskręcanych upływem czasu
ksi±żek zgarbione szare cienie bibliotekarzy. Oddaliwszy się od swojego
towarzysza o jakieś trzydzieści metrów, Artem nagle wyraĽnie usłyszał
szmer jakieś dwa rzędy regałów przed nim. Automat był już odbezpieczony,
i z latark± przyciśnięt± do lufy, Artem jednym skokiem znalazł się w tym
korytarzu, gdzie, według jego obliczeń, ktoś się chował.
Dwa rzędy zbiegaj±cych się perspektywicznie półek aż po sufit
wypełnionych ksi±żkami. Pusto. Promień latarki przeskoczył w lewo
  - a
może to tam, z przeciwnej strony tego niekończ±cego się korytarza, schował
się wróg? Pusto.
Artem wstrzymał oddech, staraj±c się usłyszeć najmniejszy szmer. Nic,
tylko nieuchwytny szelest stron. Wrócił do przejścia i poświecił tam, gdzie
męczył się ze sznurowadłami Daniła. Pusto. Pusto?!
Nie patrz±c którędy biegnie rzucił się z powrotem. Plama światła jego
latarki szaleńczo skakała od lewej do prawej, wyławiaj±c z mroku kolejne
identyczne rzędy półek. Gdzie on wtedy został? Trzydzieści metrów...
Mniej więcej trzydzieści metrów, powinien być tutaj... Nikogo. Gdzie on
mógł się podziać, bez uprzedzenia? Jeśli go zaatakowali, czemu nie stawiał
oporu? Co się wydarzyło? Co z nim się mogło stać?
Nie, wrócił już za daleko. Daniła powinien być o wiele bliżej... Ale
nigdzie go nie było! Artem poczuł, że przestaje zdawać sobie sprawę z tego,
co robi, że zaczyna go ogarniać panika. Stoj±c w miejscu, gdzie zostawił

275
sznuruj±cego but Daniłę, Artem oparł się bezsilnie o bok regału, gdy z głębi
korytarza między półkami usłyszał cichy nieludzki głos, przechodz±cy w
przerażaj±cy skrzek:
- Artem...
Dusz±c się ze strachu, nic prawie nie widz±c przez zapocone szkła maski
przeciwgazowej, Artem gwałtownie odwrócił się w kierunku, z którego go
przyzywano, i próbuj±c uchwycić korytarz w drż±cym celowniku karabinu,
ruszył naprzód.
- Artem...
Teraz głos był już bardzo blisko. Niespodziewanie, przez półki przebiła
się cienka strużka światła, przenikaj±cego między luĽniej ułożonymi
ksi±żkami tuż nad ziemi±. ¦wiatło przesuwało się w przód i w tył, zupełnie
jakby ktoś wodził latark± od lewej do prawej, od lewej do prawej... Artem
usłyszał pobrzękiwanie metalu.
- Artem... - tym razem był to prawie niesłyszalny, ale zwykły ludzki
szept, i głos niew±tpliwie należ±cy do Daniły.
Artem z radości± zrobił duży krok naprzód, oczekuj±c, że ujrzy swojego
towarzysza, i wtedy dwa kroki od niego rozległ się ten złowieszczy
gardłowy skrzek, który słyszał na pocz±tku. Promień latarki nadal bł±dził
bezmyślnie po podłodze, tam i z powrotem.
- Artem... - przyzwał go teraz ten dziwny głos.
Artem zrobił jeszcze jeden krok, spojrzał w prawo i poczuł, jak od tego,
co zobaczył, włosy stanęły mu dęba na głowie.
Rz±d półek się tu urywał, i w utworzonej przez to niszy, na podłodze,
siedział w kałuży krwi Daniła. Jego hełm i maska, zerwane z głowy, walały
się w oddali. Chociaż twarz miał blad± jak trup, otwarte oczy patrzyły
świadomie, usta starały się złożyć jakieś słowa. A za jego plecami, na wpół
zlana z ciemności±, kryła się szara, przygarbiona postać. Długa, porosła
szorstk± srebrzyst± sierści±, koścista ręka
  - nie łapa, a właśnie ręka - z
potężnymi, zagiętymi pazurami, w zadumie turlała tam i z powrotem
upuszczon± latarkę, leż±c± pół metra od Daniły. Druga była zagłębiona w
rozprutym brzuchu bramina.
- Przyszedłeś... - wyszeptał Daniła.
- Przyszedłeś... - wiernie naśladuj±c ton jego głosu, zaskrzeczał głos za
jego plecami.
- Bibliotekarz... Jest za mn±. Ze mn± tak czy inaczej koniec. Strzelaj,
zabij go - poprosił słabym głosem Daniła.
- Strzelaj, zabij go - powtórzył cień.

276
Latarka kolejny raz potoczyła się nieśpiesznie w lewo, żeby wrócić na
miejsce i powtórzyć cały cykl jeszcze raz. Artem poczuł, że traci zmysły. W
głowie huczały mu słowa Młynarza o tym, że dĽwięki wystrzałów mog±
przyci±gn±ć te koszmarne
stwory.
- Uciekaj - poprosił bibliotekarza, nie oczekuj±c zreszt±, że ten go
zrozumie.
- Uciekaj - usłyszał prawie uprzejm± odpowiedĽ, a koścista ręka znów
poruszyła się w brzuchu Daniły, od czego ten cicho jękn±ł, a z k±cika ust
grub± kresk± pociekła mu na brodę kropla krwi.
- Strzelaj! - zebrawszy siły, nieco głośniej powiedział Daniła.
- Strzelaj! - zaż±dał bibliotekarz zza jego pleców.
Zabić swojego nowego przyjaciela i przyci±gn±ć w ten sposób inne
potwory, czy zostawić tu Daniłę na śmierć i uciekać, póki nie jest za póĽno?
Raczej nie uda się go uratować: rozpruty brzuch i wypływaj±ce wnętrzności
dawały braminowi mniej niż
godzinę.
Zza odrzuconej do tyłu głowy Daniły ukazało się najpierw spiczaste
ucho, a po nim ogromne zielone oko iskrz±ce się w świetle latarki.
Bibliotekarz powoli, jakby wstydliwie, wyjrzał zza jego umieraj±cego
towarzysza, i jego wzrok szukał oczu Artema. Nie odwracać się. Patrzeć
prosto tam, prosto na niego, prosto w oczy... Zwierzęce, pionowe Ľrenice. I
jak dziwnie było ujrzeć w tych strasznych, niemożliwych do zniesienia
oczach przebłyski rozumu!
Teraz, z bliska, bibliotekarz niczym już nie przypominał goryla, i w
ogóle małpy. Jego pysk drapieżnika porastała sierść, pełna długich kłów
paszcza była szeroka prawie od ucha do ucha, a oczy były tak wielkie, że
stwór nie przypominał żadnego ze zwierz±t, które Artem kiedykolwiek
widział, żywe czy na obrazku.
Wydawało mu się, że trwa to cał± wieczność. Napotkawszy wzrok
potwora, nijak już nie mógł oderwać się od jego oczu. I dopiero kiedy
Daniła wydał przeci±gły głuchy jęk, Artem oprzytomniał, nakierował
maleńk± czerwon± plamkę celownika prosto na niskie, porosłe szar± sierści±
czoło bibliotekarza, i przeł±czył automat na ogień pojedynczy. Słysz±c
cichy metaliczny trzask, stwór gniewnie sykn±ł i znów schował się za
plecami Daniły.
- Uciekaj... - zaskrzeczał nagle stamt±d, wiernie powtarzaj±c intonację
usłyszanego od Artema słowa.

277
Artem znieruchomiał, czuj±c że wariuje. Tym razem bibliotekarz nie
odpowiedział jak echo na jego słowa, on jakby je zapamiętał, zrozumiał
sens. Czy to możliwe?
- Artem... Póki jeszcze mogę mówić...
  - zebrawszy siły i próbuj±c
skupić z każd± chwil± coraz bardziej zamglony wzrok, powiedział Daniła.  -
 Mam w kieszeni na piersi kopertę... Powiedzieli, żebym ci przekazał, jeśli
znajdziesz Księgę...
- Ale niczego nie znalazłem - pokręcił głow± Artem.
- Niczego nie znalazłem - potwierdził straszny głos zza pleców Daniły.
- Nieważne... Przecież wiem, czemu się zgodziłeś. Nie chciałeś nic dla
siebie... Może ci to pomoże. A mnie już wszystko jedno, czy wypełnię
rozkazy czy nie... Najważniejsze, pamiętaj: nie możesz już iść do Polis...
Jeśli się dowiedz±, że niczego nie mogłeś znaleĽć... I wojskowi, jeśli oni się
dowiedz±... IdĽ przez inne stacje. Teraz strzelaj, bardzo mnie boli... Ja już
nie chcę...
- Nie chcę... Boli...  - mieszaj±c słowa, ze świstem powtórzył za nim
bibliotekarz, i jego ręka gwałtownie poruszyła się w rozprutym brzuchu
Daniły, od czego ten szarpn±ł się konwulsyjnie i krzykn±ł prawie na cały
głos.
Artem nie mógł na to więcej patrzeć. Plun±ł na środki ostrożności, z
powrotem przeł±czył na ogień ci±gły, zamkn±ł oczy i nacisn±ł na spust
puszczaj±c serię w przyjaciela i siedz±c± za jego plecami bestię.
Nieoczekiwanie głośny huk rozerwał na strzępy ciszę Biblioteki, po nim
zabrzmiał przeraĽliwy skowyt, po czym wszystkie dĽwięki się urwały;
zakurzone ksi±żki pochłonęły ich echo niczym g±bka. Kiedy Artem znów
otworzył oczy, było już po wszystkim.
Podchodz±c na krok do bibliotekarza, który opuścił roztrzaskan± przez
kule głowę na ramię swojej ofiary i nawet po śmierci lękliwie chował się za
jej plecami, Artem oświetlił ten przerażaj±cy widok, czuj±c jak krew stygnie
mu w żyłach, a dłonie poc± się ze strachu. Potem popchn±ł z obrzydzeniem
bibliotekarza czubkiem buta, i ten ciężko opadł do tyłu. Był martwy, nie
było żadnych w±tpliwości.
Staraj±c się nie patrzeć na obrócon± w krwaw± miazgę twarz Daniły,
Artem zacz±ł pośpiesznie rozpinać suwak jego skafandra. Ubranie szybko
nasi±kało gęst±, czarn± krwi±, która w chłodnym powietrzu magazynu lekko
parowała. Artem poczuł jak zaczyna go mdlić. Kieszeń na piersi... Palce w
grubych rękawicach ochronnych niezdarnie próbowały rozpi±ć guzik, i
przypomniał sobie, że te same rękawiczki być może zatrzymały Daniłę na
minutę, która kosztowała go życie.
Z oddali wyraĽnie dobiegł go szmer, potem człapanie bosych stóp po
korytarzu. Artem odwrócił się nerwowo, obwiódł promieniem latarki

278
przejścia i, upewniwszy się, że blisko niego na razie nikogo nie ma, dalej
walczył z guzikiem. Ten wreszcie się poddał, i w głębi kieszeni udało mu
się wymacać sztywnymi palcami cienk± kopertę z szarego papieru,
zawinięt± w przedziurawion± pociskiem plastikow± torebkę.
Oprócz niej, Artem znalazł w kieszeni zalany krwi± tekturowy
prostok±cik, pewnie ten sam, który Daniła wyci±gn±ł z szuflady kartoteki w
westybulu. Było na nim wydrukowane: "Sznurkow N.E., Irygacja i
perspektywy rolnictwa w Tadżyckiej Republice Sowieckiej, Duszanbe
1965".
Człapanie i niewyraĽne pomruki było teraz słychać zupełnie blisko. Nie
było już czasu. Podniósłszy automat i latarkę Daniły, wypuszczon± przez
bibliotekarza, Artem zerwał się z podłogi i nie patrz±c niemal gdzie idzie,
rzucił się z powrotem, wzdłuż niekończ±cych się półek z ksi±żkami, tak
szybko, jak tylko mógł. Nie miał pewności, czy go ścigaj±: tupot własnych
butów i huczenie krwi w uszach nie pozwalały mu słyszeć dĽwięków
dobiegaj±cych zza jego pleców.
Dopiero kiedy wyskoczył na klatkę schodow± i popędził na złamanie
karku w dół po betonowych stopniach, przypomniał sobie, że nie wie nawet,
na którym piętrze znajduje się wejście, przez które dostali się do magazynu.
Można było oczywiście zejść na parter, wybić szybę na klatce schodowej,
wyskoczyć przez okno na zewn±trz... Artem zatrzymał się na moment i
wyjrzał na dwór.
Pośrodku dziedzińca, z pyskami zadartymi do góry, stało nieruchomo i
patrzyło w okna - i to, zdaje się, prosto na niego - kilka szarych potworów.
Artem skamieniał, przylgn±ł do bocznej ściany, i zacz±ł po cichu schodzić
dalej. Teraz, kiedy przestał już stukać butami po schodach, usłyszał, jak na
górze człapi± po betonie czyjeś bose stopy, coraz głośniej i głośniej. I
wtedy, już zupełnie trac±c nad sob± panowanie, znów na łeb na szyję rzucił
się w dół.
Zbiegaj±c na kolejne piętro, żeby gor±czkowo szukać znajomo
wygl±daj±cych drzwi, nie znajduj±c ich i biegn±c dalej, zamieraj±c i
wciskaj±c się w ciemne k±ty, kiedy wydawało mu się, że w pobliżu słyszy
czyjeś kroki, rozgl±daj±c się rozpaczliwie wśród głuchych i niskich
korytarzy i wracaj±c na schody, żeby zbiec jeszcze piętro niżej albo wbiec
dwa poziomy wyżej  - a nuż przegapił?  - rozumiej±c, że piekielny hałas,
który robił, desperacko próbuj±c znaleĽć wyjście z tego labiryntu,
przyci±gnie wszystkie zaludniaj±ce Bibliotekę potwory, ale nie będ±c na
siłach, żeby zmusić się do uspokojenia, Artem bezsensownie i
bezskutecznie próbował odnaleĽć wyjście. Dopóki po kolejnym powrocie na
klatkę schodow± nie dostrzegł z przerażeniem na tle wybitego okna
znajomej zgiętej w pół sylwetki.

279
Artem wycofał się, wskoczył w pierwszy lepszy korytarz, przycisn±ł się
plecami do ściany, skierował lufę w otwarte drzwi, w których, jak oceniał,
powinien pojawić się bibliotekarz, i wstrzymał oddech...
Cisza. Bestia albo nie zdecydowała się ścigać go samotnie, albo sama
czekała aż Artem popełni bł±d i wyjdzie ze swojego ukrycia. Ale nie trzeba
było wracać, korytarz prowadził dalej. Po chwili zastanowienia Artem
zacz±ł oddalać się od przejścia, nie spuszczaj±c go z celownika.
Korytarz skręcał w bok, ale w miejscu, gdzie zaczynał się zakręt, w
ścianie tkwił czarny otwór drzwi, a wszystko dookoła było zasypane
odłamkami cegieł i przyprószone tynkiem. Kieruj±c się impulsem Artem
wszedł do środka i znalazł się w pokoju pełnym połamanych mebli. Na
podłodze były porozrzucane kawałki taśmy fotograficznej i filmowej. Przed
nim widniały uchylone drzwi, zza których na posadzkę padał w±ski klin
bladego światła księżyca. Ostrożnie st±paj±c po zdradziecko skrzypi±cym
parkiecie, Artem dotarł do drzwi i wyjrzał na zewn±trz.
Nie rozpoznać tego pomieszczenia było niemożliwości±, chociaż teraz
znalazł się w jego przeciwległym końcu. Sugestywny pos±g czytaj±cego
człowieka, niewiarygodnie wysokie sklepienie i ogromne okna, ścieżka
wiod±ca ku dziwacznemu drewnianemu portalowi wejściowemu, i rzędy
rozwalonych stolików do czytania po bokach

- nie było w±tpliwości,
znajdował się w Czytelni Głównej. Stał na otoczonym drewnian± balustrad±
w±skim balkonie, opasuj±cym salę na wysokości czterech metrów. To
właśnie z tej galerii zbiegali do nich bibliotekarze. Było zupełnie
niezrozumiałe, w jaki sposób udało mu się trafić tu z magazynu, i to jeszcze
z drugiej strony, omin±wszy trasę, któr± przeszedł z Danił±, żeby się do
niego dostać. Ale czasu na rozmyślania nie było. Bibliotekarze mogli deptać
mu po piętach.
Artem zbiegł na dół po jednej z dwóch symetrycznych par schodów
prowadz±cych do cokołu pos±gu, i rzucił się do drzwi. W pobliżu
ozdobnego łuku wyjścia, na ziemi leżało kilka poskręcanych ciał
bibliotekarzy, i, mijaj±c miejsce potyczki, Artem o mało nie upadł
poślizgn±wszy się w kałuży gęstniej±cej krwi. Ciężkie drzwi poddały się
niechętnie, i w oczy natychmiast uderzyło go ostre, białe światło.
Pamiętaj±c pouczenie Młynarza, Artem chwycił własn± latarkę w praw±
rękę i pośpiesznie zrobił ni± trzy kółka, daj±c znak, że idzie z pokojowymi
zamiarami. ¦wiec±ce mu w oczy światło od razu skierowało się w bok, i
Artem, zarzuciwszy sobie karabin na plecy na znak, że jest przyjaĽnie
nastawiony, ruszył powoli naprzód, w kierunku okr±głego pokoju z
kolumnami i kanap±, nie wiedz±c jeszcze, kogo przyjdzie mu tam spotkać.
...erkaem stał z rozłożon± podpórk± na ziemi, a Młynarz pochylał się nad
swoim towarzyszem. Dziesi±ty półleżał z zamkniętymi oczami na kanapie i
wydawał krótkie jęki. Jego prawa noga była nienaturalnie wykręcona, i

280
przyjrzawszy się jej, Artem zrozumiał, że była złamana w kolanie i zgięta
do przodu zamiast do tyłu. Nie mógł sobie nawet wyobrazić, jak coś takiego
mogło się stać i jak± siłę musiał posiadać ktoś, kto potrafił tak okaleczyć
potężnego stalkera.
- Gdzie twój kolega?
  - rzucił Młynarz do Artema, odrywaj±c się na
moment od Dziesi±tego.
- Bibliotekarze... W magazynie. Zaatakowali

- próbował wyjaśnić
Artem. Jakoś nie miał ochoty opowiadać, że Daniłę zabił on sam, choćby i z
litości.
- Znalazłeś Księgę? - tak samo ostro spytał stalker.
- Nie