Metro 2033 [PL] part 1

Tytuł oryginału
????? 2033
Copyright (C) Dmitry Glukhovsky, 2007
Through
Nibbe & Wiedling Literary Agency
www.nibbe-wiedling.de
All rights reserved
Przekład z języka rosyjskiego
Paweł Podmiotko
Redakcja i korekta
Piotr Mocniak
Copyright (C) for this edition
Insignis Media, Kraków 2010
Wszelkie prawa zastrzeżone
ISBN-13: 978-83-61428-31-2
1

Drodzy moskwianie i goście stolicy!
Moskiewskie metro to system transportu, którego użytkowanie wiąże się z
podwyższonym ryzykiem.
[Informacja w wagonie moskiewskiego metra]
Ten, któremu starczy odwagi i wytrwałości, by przez całe życie wpatrywać
się w mrok, pierwszy dojrzy w nim przebłysk światła.
Chan
2

ROZDZIAŁ 1
KONIEC śWIATA
- Kto tam? Hej, Artem! Zobacz no!
Artem podniósł się niechętnie ze swojego miejsca przy ognisku i,
przewieszając karabin z pleców na pierś, ruszył w ciemność. Stanął na
samym skraju oświetlonej przestrzeni i jak umiał głośno i sugestywnie, z
demonstracyjnym szczękiem odciągnął zamek i ochryple zawołał:
- Stać! Hasło!
Z ciemności, w której chwilę wcześniej rozległ się dziwny szmer i głuche
pomruki, dało się słyszeć pośpieszne, lekkie kroki. Coś przestraszyło się
mocnego głosu Artema i szczęku broni i pobiegło w głąb tunelu. Artem
szybko wrócił do ogniska i rzucił do Piotra Andriejewicza:
- No i nic, nie pokazał się. Nic nie powiedział, tylko zwiał.
- Ty ofermo! Miałeś rozkaz: nie odpowiadają - strzelać od razu! Skąd ty
wiesz, co to było? Może to czarni się podkradają?!
- Nie... To chyba w ogóle nie ludzie... Bardzo dziwne dĽwięki... No i
kroki nie takie jak człowieka. Czy ja niby ludzkich kroków nie słyszałem?
Poza tym, gdyby to byli czarni, to czy oni choć raz tak uciekali? Sam pan
wie, Piotrze Andriejewiczu, że ostatnimi czasy czarni od razu rzucają się
naprzód - atakowali już patrole gołymi rękami i szli wyprostowani na
karabin maszynowy. A ten od razu zwiał... Jakieś tchórzliwe bydlę.
- Pięknie, Artem! Za dużo mędrkujesz! Masz rozkaz, to działaj według
rozkazu i się nie zastanawiaj. Może to zwiadowca? Zobaczył, że nas tu
mało - teraz przyjdzie ich więcej i... Może nas tu zaraz lekko i przyjemnie
ukatrupią, ciach nożem po gardle i całą stację wyrżną, tak jak się to
skończyło z Poleszajewską  - a wszystko dlatego, że tyś gada na czas nie
załatwił... Spójrz na mnie! Następnym razem każę ci ich gonić w tunelu!
Artem skulił się na myśl o tunelu za siedemsetnym metrem. Strach było
sobie nawet wyobrazić, żeby tam pójść. Nikt nie miał odwagi chodzić dalej
niż siedemset metrów na północ. Patrole dojeżdżały do pięćsetnego i po tym
jak poświeciły na słup graniczny reflektorem drezyny i upewniły się, że
żaden śmierdziel za niego nie przelazł, pośpiesznie wracały. Zwiadowcy,
chłopy na schwał, byli żołnierze piechoty morskiej  - ci zatrzymywali się na
sześćset osiemdziesiątym, chowali w dłoniach zapalone papierosy i
zamierali, przyklejeni do szkieł noktowizorów. A potem cofali się, powoli,
spokojnie, nie spuszczając oczu z tunelu i w żadnym wypadku nie
odwracając się do niego plecami.
3

Posterunek, na którym się teraz znajdowali, mieścił się na czterysta
pięćdziesiątym, pięćdziesiąt metrów od słupa granicznego. Lecz granica
była sprawdzana raz dziennie, a obchód zakończył się już parę godzin temu.
W tym momencie ich stanowisko było ostatnie, a przez te kilka godzin,
które minęły od poprzedniej kontroli, stwory, które mogły się przestraszyć
patrolu, na pewno znów zaczęły podpełzać bliżej. Ciągnęło je do ognia,
bliżej ludzi...
Artem usiadł na swoim miejscu i spytał:
- A co się stało z tą Poleszajewską?
I chociaż znał już tę mrożącą krew w żyłach historię

- słyszał ją od
straganiarzy na stacji  - miał ochotę usłyszeć to jeszcze raz, jak dziecko,
które ma niepowstrzymaną chęć na straszne bajki o bezgłowych mutantach i
wampirach porywających dzieci.
- Z Poleszajewską? To ty nie słyszałeś? Dziwna była z nimi historia.
Dziwna i straszna. Najpierw zaczęli im ginąć zwiadowcy. Wchodzili do
tuneli i nie wracali. Ci ich zwiadowcy to wprawdzie żółtodzioby, nie to co
nasi, ale w końcu to i mniejsza stacja, i ludzi mniej tam żyje... Żyło. Tak
więc, zaczęli im znikać zwiadowcy. Poszedł jeden oddział

- i zniknął.
Najpierw myśleli, że coś ich zatrzymało, poza tym tunel tam zakręca,
zupełnie jak u nas
  - po tych słowach Artem poczuł się nieswojo
  - ani z
posterunków, ani tym bardziej ze stacji nic nie widać, choćbyś nie wiem jak
świecił. Nie było ich i nie było, minęło pół godziny, godzina, dwie. Myślisz
sobie: gdzie tam się można zgubić
  - odchodzili tylko na kilometr, dalej
mieli zabronione, zresztą sami też nie byli głupi... W każdym razie nie
doczekali się i wysłali wzmocniony patrol.
 Szukali i szukali, wo
łali i
wołali - wszystko na próżno. Nikogo. Zwiadowcy przepadli. A co
najciekawsze, nikt nie widział co się z nimi stało. Gorzej, że nic nie było
słychać... Zupełnie nic. I żadnych śladów.
Artem zaczął już żałować, że poprosił Piotra Andriejewicza, żeby
opowiedział o Poleszajewskiej. Czy był lepiej poinformowany, czy dodawał
coś od siebie, dość że opisywał takie szczegóły, o jakich nie śniło się
straganiarzom, chociaż uwielbiają opowiadać bajki i są w tym mistrzami.
Od tych szczegółów mróz szedł po kościach i robiło się nieswojo nawet
przy ognisku, a każdy, nawet najbardziej niewinny szmer dochodzący z
tunelu rozbudzał wyobraĽnię.
- No i masz. Nie było słychać strzałów, więc stwierdzili, że zwiadowcy
widocznie od nich odeszli - może byli z czegoś niezadowoleni i uciekli. No
i pal ich sześć. Chcą łatwego życia, chcą się szwendać z jakimiś mętami, z
tymi wszystkimi anarchistami, to niech się szwendają. Tak myśleć było
łatwiej. Spokojniej. A za tydzień zniknął jeszcze jeden oddział
zwiadowców. Akurat ta grupa w ogóle nie powinna była odchodzić dalej niż
pół kilometra od stacji. I znowu ta sama historia. Ani widu, ani słychu. Jak
4

kamień w wodę. Ci na stacji zaczęli się niepokoić. Jak w ciągu tygodnia
znikają dwa oddziały, to już coś jest nie w porządku. Z tym już trzeba coś
zrobić. Podjąć jakieś działania. No więc, ustawili na trzechsetnym metrze
blokadę. Naznosili worków z piaskiem, postawili karabin maszynowy,
reflektor - według wszelkich reguł fortyfikacji. Posłali gońca na Biegową -
ze stacjami Biegowa i Ulica 1905 Roku są w konfederacji. Wcześniej
należało też do niej Oktiabrskoje Pole, ale potem coś się tam stało, nikt nie
wie dokładnie co, jakaś awaria - stacja stała się niezdatna do życia i
wszyscy się stamtąd rozeszli. Tak, ale to nieważne... Posłali na Biegową
tego gońca, żeby ostrzegł, znaczy, że dzieje się coś niedobrego, i w razie
czego poprosił o pomoc. Ledwo pierwszy goniec przylazł na Biegową,
nawet dzień nie minął - tamci obmyślali jeszcze odpowiedĽ - przybiega
drugi, cały spocony, i mówi, że ich wzmocniony posterunek został wybity
do nogi nie oddawszy ani jednego strzału. Wszystkich wyrżnęli. Jakby we
śnie - i to jest właśnie straszne! Przecież oni nie mogli zasnąć przy takim
strachu, nie mówiąc o rozkazach i poleceniach. Wtedy na Biegowej
zrozumieli, że jeśli nic się nie zrobi, to niedługo też będą mieli taki cyrk.
Stworzyli grupę uderzeniową złożoną z weteranów - jakaś setka ludzi, broń
maszynowa, granatniki... Zajęło to oczywiście dobre półtora dnia, ale
wreszcie wysłali ich na ratunek. A kiedy oddział wszedł na Poleszajewską,
to nie było tam już żywej duszy, ani ciał - wszędzie tylko krew. Tak. I licho
wie kto to zrobił. Bo ja nie wierzę, że ludzie są w ogóle zdolni do czegoś
takiego.
- A co się stało z Biegową? - nie swoim głosem spytał Artem.
- Nic się nie stało. Zobaczyli co się dzieje i zawalili tunel prowadzący do
Poleszajewskiej. Słyszałem, że zasypało jakieś 40 metrów, bez ciężkiego
sprzętu tego nie odgrzebiesz, a i ze sprzętem, proszę ciebie, nie bardzo... I
skąd tu ten sprzęt wziąć? Już z 15 lat będzie jak wszystko zgniło, cały ten
sprzęt...
Piotr Andriejewicz umilkł i patrzył w ogień. Artem cicho odkaszlnął i
powiedział:
- Tak... Trzeba było oczywiście strzelać... Głupstwo zrobiłem.
Z południa, od strony stacji, dało się słyszeć wołanie:
- Hej tam, na czterysta pięćdziesiątym! Wszystko u was w porządku?
Piotr Andriejewicz złożył dłonie w tubę i krzyknął w odpowiedzi:
- ChodĽcie bliżej! Jest sprawa!
Z tunelu, od stacji, świecąc latarkami, zbliżyły się do nich trzy postacie,
pewnie strażnicy z trzechsetnego metra. Kiedy podeszli do ogniska,
wyłączyli latarki i usiedli obok.
5

- Witaj, Piotrze! To ty tu jesteś? A tak sobie myślałem: kogóż to dziś
wysłali na koniec świata?  - powiedział starszy uśmiechając się i stukając w
paczkę, żeby wyciągnąć papierosa.
- Słuchaj, Andriucha! Mój chłopak coś tu widział. Ale nie udało mu się
strzelić... Schowało się w tunelu. Mówił, że nie przypominało człowieka.
- Niepodobne do człowieka? A jak wyglądało?  - Andriej odwrócił się w
stronę Artema.
- Kiedy ja nawet nie widziałem... Spytałem tylko o hasło, a to coś od
razu rzuciło się z powrotem, na północ. Ale to nie były ludzkie
kroki... Były lekkie i bardzo szybkie, jakby miało nie dwie nogi, a cztery...
- Albo trzy! - mrugnął Andriej i zrobił straszną minę.
Artem wzdrygnął się na wspomnienie historii o trójnogich ludziach z
Linii Filewskiej, której część stacji znajdowała się na powierzchni, a tunel
był zupełnie płytko, tak że nie było prawie żadnej ochrony przed
promieniowaniem. Rozłaziły się stamtąd na całe metro trójnogie, dwugłowe
i inne jeszcze stwory.
Andriej zaciągnął się papierosem i powiedział swoim ludziom:
- Dobra, chłopaki, jak już żeśmy przyszli, to czemu by trochę nie
posiedzieć? Jak znów do nich przylezą trójnogi, to pomożemy. Hej, Artem!
Macie tu czajnik?
Piotr Andriejewicz sam wstał, nalał wodę z kanistra do obtłuczonego,
osmolonego czajnika i powiesił go nad ogniem. Po kilku minutach czajnik
zaczął kipieć i gwizdać i od tego dĽwięku, tak domowego i przytulnego,
Artemowi zrobiło się cieplej i spokojniej. Przyjrzał się siedzącym wokół
ogniska: sami silni, pewni, zahartowani przez tutejsze niełatwe życie ludzie.
Takim można było wierzyć, na nich można było polegać. Ich stacja zawsze
słynęła jako jedna z najszczęśliwszych na całej linii
  - i wszystko to dzięki
tym, którzy się tu zebrali, i takim jak oni. Łączyły ich wszystkich ciepłe,
prawie braterskie relacje.
Artem był już po dwudziestce, przyszedł na świat jeszcze tam, na górze, i
nie był tak chudy i blady, jak wszyscy urodzeni w metrze, którzy nigdy nie
ośmielają się pokazać na powierzchni, bojąc się nie tylko promieniowania,
ale też palących, zgubnych dla podziemnego życia promieni słonecznych.
Fakt - Artem sam w świadomym życiu był tam tylko raz, i to tylko na
moment - poziom promieniowania był tak wysoki, że zbyt ciekawscy
zaczynali się smażyć po kilku godzinach, nie mogąc się do woli nachodzić i
napatrzeć na niezwykły świat na powierzchni.
Ojca nie pamiętał wcale. Matka była z nim do czasu, aż skończył pięć lat
- mieszkali na stacji Timirjazewskiej. Było im dobrze i życie płynęło
jednostajnie i spokojnie, aż Timirjazewska padła pod naporem szczurów.
6

Olbrzymie, szare, mokre szczury, bez żadnego uprzedzenia, wysypały się
z jednego z ciemnych bocznych tuneli. Niezauważona odnoga skręcała w
bok i w dół od głównego północnego toru i schodziła na dużą głębokość, by
zagubić się w skomplikowanej plątaninie setek korytarzy, w labiryncie
pełnym strachu, lodowatego zimna i wstrętnego smrodu. Tunel ten
prowadził do królestwa szczurów, miejsca, w które nie odważyłby się
zapuścić najbardziej szalony poszukiwacz przygód. Nawet zagubiony,
niezorientowany w podziemnych planach i przejściach wędrowiec, który
zatrzymałby się na jego progu, wyczułby tchnące stamtąd czarne, straszne
niebezpieczeństwo i odskoczyłby od ziejącej wyrwy, jak od zadżumionego
miasta.
Nikt nie był straszny dla szczurów. Nikt nie schodził do ich włości. Nikt
nie ośmielał się przekraczać ich granic.
Ale tym razem przyszły same.
Wielu ludzi zginęło w dniu, w którym gigantyczne szczury, jakich nie
widziano nigdy ani na stacji, ani w tunelach, zalały żywym strumieniem
wystawione posterunki i stację, grzebiąc pod sobą jej obrońców i ludność,
zagłuszając masą swych ciał ich przedśmiertne krzyki. Pożerając na swojej
drodze wszystko: martwych i żywych ludzi oraz swoich zabitych
pobratymców - ślepo, bezlitośnie, poruszane niepojętą dla człowieka siłą,
szczury rwały do przodu, coraz dalej i dalej.
Przeżyło tylko kilka osób. Nie kobiety, nie starcy ani dzieci - nikt z tych,
których zwykle w pierwszej kolejności się ratuje - lecz pięciu zdrowych
mężczyzn, którzy potrafili wyprzedzić śmiercionośną rzekę. Udało im się ją
prześcignąć tylko dlatego, że stali z drezyną na posterunku w tunelu
południowym. Słysząc krzyki ze stacji, jeden z nich pobiegł, żeby zobaczyć
co się stało. Kiedy ujrzał ją ze skraju peronu, Timirjazewska już
dogorywała. Od razu przy wejściu, widząc pierwsze wylewające się na
peron potoki szczurów, zrozumiał co się stało i już miał biec z powrotem,
wiedząc, że w niczym broniącym stacji nie pomoże, gdy nagle ktoś złapał
go z tyłu za rękę. Obejrzał się; uczepiona jego rękawa kobieta z
wykrzywioną strachem twarzą zawołała, próbując przekrzyczeć chór
rozpaczliwych jęków:
- Uratuj go, żołnierzu! Zlituj się!
Zobaczył, że kobieta podaje mu dziecięcą rączkę, maleńką, pulchną dłoń,
i schwycił tę dłoń, nie myśląc o tym, że ratuje komuś życie, lecz dlatego, że
nazwano go żołnierzem i poproszono o litość. I ciągnąc za sobą to dziecko,
a potem w ogóle trzymając je pod pachą, rzucił się na wyścigi z pierwszymi
szczurami, na wyścigi ze śmiercią  - przed siebie, wzdłuż tunelu, tam, gdzie
czekała drezyna i koledzy z posterunku. Już z daleka, ponad pięćdziesiąt
metrów od nich, krzyknął, żeby zapalali. Ich drezyna miała silnik, jako
jedyna na dziesięciu najbliższych stacjach, i tylko dlatego mogli wyprzedzić
7

szczury. Strażnicy mknęli przed siebie i z dużą prędkością minęli
zapuszczoną Dmitrowską, na której gnieĽdziło się kilku odludków.
Krzyczeli do nich: "Uciekajcie! Szczury!", ale wiedzieli, że nie uda im się
już uratować. Podjeżdżając do posterunków Sawielowskiej, z którą, dzięki
Bogu, mieli w tym czasie układ pokojowy, zaczęli zawczasu zwalniać, żeby
przy takiej szybkości nie zastrzelili ich na podjeĽdzie jako bandytów, i ze
wszystkich sił wołali do strażników: "Szczury! Szczury idą!". Byli gotowi
na dalszą jazdę przez Sawielowską i dalej, wzdłuż linii, błagając, żeby ich
przepuścili, póki jest dokąd uciekać, póki szara fala nie zaleje całego metra.
Lecz na ich szczęście na Sawielowskiej znalazło się coś, co uratowało
uciekinierów, stację i być może całą Linię Sierpuchowsko--Timirjazewską:
kiedy zlani potem dojeżdżali do straży krzycząc o śmierci, której ledwo
udało im się umknąć, tamci już pośpiesznie ściągali pokrowiec z jakiegoś
potężnego urządzenia.
Był to miotacz płomieni zmontowany przez miejscowe złote rączki ze
znalezionych części, prymitywny, ale niezwykle silny. Gdy tylko pokazały
się pierwsze szeregi szczurów, a z mroku zaczął dobiegać narastający szum
i zgrzytanie tysięcy szczurzych łap, strażnicy odpalili miotacz i nie
wyłączali go, aż skończyło się paliwo. Huczące, pomarańczowe płomienie
wypełniły tunel na długości kilkudziesięciu metrów i paliły, spalały szczury,
bez przerwy, dziesięć, piętnaście, dwadzieścia minut. Tunel napełnił się
ohydną wonią palonego mięsa i dzikim szczurzym wyciem... A za plecami
strażników z Sawielowskiej, którzy zostali bohaterami słynnymi na całą
linię, zamarła stygnąca drezyna, w każdej chwili gotowa do nowego skoku,
a na niej pięciu mężczyzn, uciekinierów ze stacji Timirjazewska i jeszcze
jedna osoba - uratowane przez nich dziecko. Chłopiec. Artem.
Szczury cofnęły się. Ich ślepa wola została złamana przez jedno z
ostatnich osiągnięć ludzkiego geniuszu wojskowego. Ludzie zawsze umieli
zabijać lepiej niż każde inne żywe stworzenie.
Szczury uciekły i wróciły do swego ogromnego królestwa, którego
prawdziwych rozmiarów nie znał nikt. Wszystkie te leżące na niezbadanej
głębokości labirynty były tak tajemnicze i, zdawałoby się, bez żadnego
pożytku dla pracy metra, że nie zważając na zapewnienia ludzi z
autorytetem, nie można było uwierzyć, iż wszystko to stworzyli zwykli jego
budowniczowie.
Jeden z tych autorytetów pracował nawet kiedyś, jeszcze w tamtych
czasach, jako pomocnik maszynisty kolejki podziemnej. Takich ludzi
niewielu już zostało i byli w cenie, gdyż na samym początku okazali się
jedynymi, którzy nie rozkleili się i nie ulegli strachowi, znalazłszy się poza
wygodną i bezpieczną kapsułą pociągu, w ciemnych tunelach
moskiewskiego metra, w tych kamiennych trzewiach megalopolis. Wszyscy
na stacji odnosili się do niego z szacunkiem i tego samego uczyli swoje
8

dzieci, dlatego pewnie Artem go zapamiętał, a zapamiętał na całe życie:
wyniszczonego chudego człowieka, zmarniałego przez długie lata pracy pod
ziemią, w wytartym, wyblakłym uniformie pracownika metra, który to strój
dawno już stracił fason, ale nadal był zakładany z dumą, z jaką
emerytowany admirał wdziewa paradny mundur. Artem zaś, wówczas
jeszcze zupełny dzieciak, widział w mizernej postaci pomocnika maszynisty
niewypowiedzianą siłę i charakter...
Trudno się dziwić! Pracownicy metra byli dla pozostałych jego
mieszkańców tym, kim tubylczy przewodnicy dla ekspedycji naukowych w
dżungli. święcie im wierzono i całkowicie na nich polegano, od ich wiedzy
i umiejętności zależało przeżycie pozostałych. Wielu z nich zostało
przywódcami stacji po tym, jak rozpadł się jedyny system władzy i metro z
kompleksowego obiektu obrony cywilnej, ogromnego schronu
przeciwatomowego zmieniło się w mrowie niezwiązanych jedną władzą
stacji i pogrążyło w chaosie i anarchii. Stacje stały się swego rodzaju
karłowatymi państewkami, niezależnymi i samodzielnymi, każde ze swoją
ideologią, ustrojem, przywódcą i wojskiem. Wojowały ze sobą, łączyły się
w federacje i konfederacje, jednego dnia będąc metropoliami powstających
imperiów, by następnego upaść i dać się skolonizować wczorajszym
przyjaciołom czy niewolnikom. Zawierały krótkotrwałe sojusze przeciw
wspólnemu zagrożeniu, aby, kiedy niebezpieczeństwo minie, z nowymi
siłami rzucić się sobie do gardeł. Tłukły się z zapamiętaniem o wszystko: o
przestrzeń życiową, o jedzenie - hodowle drożdży białkowych, plantacje
niepotrzebujących światła dziennego grzybów, kurniki i chlewy, w których
blade podziemne świnie i kurczaki karmiono bezbarwnymi podziemnymi
grzybami - i oczywiście o wodę, to jest o filtry. Barbarzyńcy, nie potrafiący
naprawić urządzeń filtrujących, które przestały działać, umierali od skażonej
promieniowaniem wody i ze zwierzęcą zawziętością rzucali się na ostoje
cywilizacji, stacje, gdzie sprawne były prądnice i małe, chałupnicze
elektrownie wodne, gdzie regularnie remontowano i czyszczono filtry, gdzie
dzięki dbałości troskliwych kobiecych rąk mokrą ziemię przebijały białe
kapelusiki pieczarek, a w zagrodach chrumkały syte świnie.
Naprzód, do niekończącego się, szalonego szturmu, gnał ich instynkt
samozachowawczy i odwieczna zasada rewolucji: odebrać i podzielić.
Obrońcy dostatnich stacji, łączeni przez byłych zawodowych wojskowych
w oddziały bojowe, walcząc do ostatniej kropli krwi odpierali ataki
barbarzyńców, przechodzili do kontrnatarcia, oddając i odbierając w boju
każdy metr tuneli. Stacje budowały potęgę wojskową, żeby na najazdy
odpowiadać ekspedycjami karnymi, by wypierać swych cywilizowanych
sąsiadów z ważnych życiowo obszarów, jeśli nie udało się osiągnąć
porozumienia drogą pokojową, a wreszcie żeby odpierać całe to plugastwo
wyłażące ze wszystkich dziur i tuneli. Wszystkie te dziwne, pokraczne i
groĽne stworzenia, z których każde z łatwością mogłoby doprowadzić
9

Darwina do obłędu swym jawnym nieprzestrzeganiem praw ewolucji.
Jakkolwiek wyraĽnie różniły się od znanych człowiekowi zwierząt,
wszystkie te potwory - czy to nieszkodliwi przedstawiciele miejskiej fauny
przeobrażeni w stworzenia z piekła rodem, czy to istoty od zawsze
zamieszkujące podziemne głębiny, a teraz rozdrażnione przez ludzi - one
również były częścią życia na Ziemi. Zniekształconą i wynaturzoną, ale
jednak. I wszystkimi rządził ten główny impuls, któremu podlega całe
organiczne życie na tej planecie: przeżyć. Za wszelką cenę przeżyć.
Artem wziął biały emaliowany kubek, w którym chlupotała ich zwykła
stacyjna herbata. Nie była to oczywiście żadna herbata, a napar z suszonych
grzybów z dodatkami, bo tej prawdziwej prawie już nie było. Oszczędzano
ją i pito tylko w wielkie święta, zresztą była kilkadziesiąt razy droższa od
naparu z grzybów. Mimo to mieszkańcy WOGN-u lubili swój napój, byli z
niego dumni i nazywali "herbatą". Co prawda obcy, nieprzyzwyczajeni, na
początku go wypluwali, ale potem, kiedy przywykli, całkiem im
smakowało. Fama ich herbaty rozniosła się nawet poza granice stacji -
ruszyli do nich straganiarze. Najpierw przychodzili pojedynczo, ryzykując
własną skórą, lecz wkrótce herbata obiegła całą linię, zainteresowała się nią
nawet Hanza, a po czarodziejski napar zaczęły ciągnąć do WOGN-u wielkie
karawany. Popłynęły pieniądze. A gdzie są pieniądze, tam jest i broń, i
drewno, i witaminy. Tam jest życie. Odkąd na WOGN-ie zaczęto robić
herbatę, stacja zaczęła rosnąć w siłę, przenieśli się tu przedsiębiorczy ludzie
z okolicznych stacji i tuneli, nadszedł czas rozkwitu. Mieszkańcy WOGN-u
byli też bardzo dumni ze swoich świń i opowiadali legendy o tym, że to
właśnie tutaj trafiły do metra: stało się to jeszcze na samym początku, kiedy
jacyś śmiałkowie dostali się do na wpół zburzonego pawilonu "Hodowla
Trzody Chlewnej" na terenie właściwej Wystawy Osiągnięć Gospodarki
Narodowej i przygnali zwierzęta na stację.
- Słuchaj, Artem! Co tam u Suchego?  - spytał Andriej, siorbiąc herbatę
małymi, ostrożnymi łykami, co chwila na nią dmuchając.
- U wujka Saszy? Wszystko dobrze. Niedawno wrócił z naszymi ludĽmi
z wyprawy wzdłuż linii. Z ekspedycji. Ale pan to na pewno wie.
Andriej był jakieś piętnaście lat starszy od Artema. Był w zasadzie
zwiadowcą i rzadko stał na posterunku bliżej niż na czterysta
pięćdziesiątym metrze, a i wtedy zawsze był dowódcą blokady. Teraz
wystawili go na trzechsetnym, za osłoną, ale jego i tak ciągnęło w głąb
tunelu, więc wykorzystał pierwszy pretekst, pierwszy fałszywy alarm, żeby
podejść bliżej ciemności, bliżej tajemnicy. Lubił i dobrze znał tunel i
wszystkie jego odnogi. Na stacji zaś, wśród farmerów, wśród pracusiów,
handlarzy i urzędników, czuł się nieswojo, jakby był niepotrzebny. Nie
umiał się zmusić do spulchniania ziemi pod uprawę grzybów czy, co jeszcze
gorsze, do tuczenia tymi grzybami tłustych świń, stojąc po kolana w
10

nawozie na stacyjnych farmach. Handlować też nie mógł, po prostu nie
cierpiał handlu, bo zawsze był żołnierzem, wojownikiem, i wierzył całą
duszą, że jest to jedyne zajęcie godne mężczyzny. Był dumny z tego, że to
on, Andriej, całe życie zajmował się obroną i tych cuchnących farmerów, i
wiecznie zaaferowanych straganiarzy, i niemożliwie rzeczowych
rządzących, i dzieci, i kobiet. Kobiety przyciągała jego drwiąca,
lekceważąca niebezpieczeństwo siła, jego stuprocentowa pewność siebie,
jego spokój o siebie i tych, którzy z nim byli, bo zawsze umiał ich obronić.
Kobiety obiecywały mu miłość, obiecywały dom, lecz on czuł się w domu
dopiero za pięćdziesiątym metrem, kiedy światła stacji znikały za zakrętem.
Kobiety tam za nim nie szły. Bo po co?
A teraz, rozgrzany herbatą, zdjął swój stary czarny beret i wycierając
rękawem mokre od pary wąsy, zaczął chciwie wypytywać Artema o nowiny
i plotki przyniesione z ostatniej ekspedycji przez jego ojczyma

- tego
samego człowieka, który dziewiętnaście lat temu uratował Artema przed
szczurami na Timirjazewskiej, a potem nie potrafił zostawić chłopczyka i go
wychował.
- Coś tam może i wiem, ale posłucham z przyjemnością i drugi raz. Nie
chce ci się opowiadać, czy jak? - nalegał Andriej.
Nie trzeba było go długo przekonywać: Artemowi i tak było miło
przypomnieć sobie i przekazać opowieści ojczyma, w końcu wszyscy będą
go słuchać z otwartymi ustami.
- Cóż, dokąd szli, to pan na pewno wie... - zaczął Artem.
- Wiem, że na południe. Cholernie wszystko utajnione u tych waszych
wysłanników - uśmiechnął się Andriej.  - Specjalne zadania od władz, sam
rozumiesz! - mrugnął porozumiewawczo do jednego ze swoich ludzi.
- Nic w tym nie było tajnego

- zaprotestował Artem.  - Celem ich
ekspedycji było rozpoznanie sytuacji, zebranie informacji... Wiarygodnych
informacji. Dlatego obcym straganiarzom, co to na naszej stacji strzępią
języki, nie można wierzyć, bo może to straganiarze, a może prowokatorzy
szerzący dezinformacje.
- Straganiarzom w ogóle nie można wierzyć

- burknął Andriej.
  -
 Wyrachowani z nich ludzie. Nigdy nie wiesz: dziś sprzedaje taki twoją
herbatę Hanzie, a jutro opchnie komuś ciebie samego z całym kramem.
Może i u nas zbierają informacje? Po prawdzie, to nawet naszym
niespecjalnie ufam.
- Co do naszych, to się pan myli, Andrieju Arkadiewiczu. Nasi są w
porządku. Sam znam prawie wszystkich. Ludzie jak ludzie. Tyle, że lubią
pieniądze. Chcą żyć lepiej od innych, do czegoś dążą  - spróbował ująć się
za miejscowymi straganiarzami Artem.
11

- Chwileczkę. Ja właśnie o tym. Lubią pieniądze. Chcą żyć lepiej niż
inni. A kto wie, co oni robią, kiedy wychodzą do tunelu? Możesz mi z
przekonaniem powiedzieć, że na pierwszej lepszej stacji nie zwerbują ich
jacyś agenci? Możesz, czy nie?
- Jacy agenci? Czyim agentom sprzedali się nasi straganiarze?
- No właśnie, Artem! Jesteś jeszcze młody i nie wiesz wielu rzeczy. A
jak będziesz słuchał starszych, to dłużej pożyjesz.
- Ktoś musi się tym zajmować! Jak by nie było straganiarzy, to byśmy tu
kwiczeli bez amunicji, walilibyśmy z berdanek solą do czarnych i popijali
sobie herbatkę - nie ustępował Artem.
- Dobra, dobra, znalazł się ekonomista... Nie gorączkuj się. Opowiadaj
lepiej co tam Suchy widział. Co u sąsiadów? Na Aleksiejewskiej? Na
Ryżskiej?
- Na Aleksiejewskiej? Nic nowego. Hodują własne grzyby. Bo co to za
stacja? Taki przysiółek... Mówi  się - tu Artem zniżył głos, gdyż
przekazywał tajną informację  - że chcą się do nas przyłączyć. A Ryżska w
sumie też nie jest przeciwna. Rośnie na nich presja z południa. Nastroje
mają ponure: wszyscy szepczą o jakimś zagrożeniu, wszyscy czegoś się
boją, a czego  - nikt nie wie. Albo w tamtej części linii powstało jakieś
imperium, albo boją się, że Hanza będzie się chciała rozszerzać, albo
jeszcze coś. I wszystkie te przysiółki się do nas tulą. I Ryżska, i
Aleksie­jewska.
- A czego dokładnie chcą? Co proponują? - interesował się Andriej.
- Proszą, żeby zjednoczyć się z nimi w federację ze wspólnym systemem
obrony, wzmocnić po obu stronach granice, w tunelach między stacjami
założyć stałe oświetlenie, zorganizować milicję, zasypać boczne tunele i
korytarze, uruchomić drezyny transportowe, położyć kabel telefoniczny, na
wolnym miejscu posadzić grzyby... Żeby mieć wspólną gospodarkę,
pracować, pomagać sobie nawzajem jeśli będzie trzeba.
- A gdzie oni byli wcześniej? Gdzie byli, kiedy z Ogrodu Botanicznego,
z Miedwiedkowa, szły na nas te śmierdziele? Kiedy czarni nas szturmowali,
to gdzie oni byli? - burczał Andriej.
- Hej, Andriej, uważaj, żeby nie zapeszyć!

- wtrącił się Piotr
Andriejewicz. - Na razie czarnych nie ma, i bardzo dobrze. Nie my z nimi
wygraliśmy. Coś tam się u nich dzieje i się uspokoili. Może na razie zbierają
siły? Tak więc sojusz nam nie zaszkodzi. Tym bardziej zjednoczenie z
sąsiadami. To korzystne i dla nich, i dla nas.
- I będziemy mieli wolność, równość i braterstwo!
  - rzucił ironicznie
Andriej wyłamując palce.
12

- Nie interesuje pana, co mówię,   tak? - obrażonym głosem spytał
Artem.
- Nie, mów dalej, Artem, mów dalej  - powiedział Andriej. - Z Piotrem
skończymy się kłócić póĽniej. To nasz dyżurny temat.
- No, dobra. I mówi się, że nasz główny niby się zgadza. Nie ma
zasadniczych przeszkód. Trzeba tylko przedyskutować szczegóły. Niedługo
będzie zjazd. A potem referendum.
- A jakże! Referendum. Lud powie  tak - znaczy tak. Powie nie
  -
 znaczy, że lud się pomylił. Niech się namyśli jeszcze raz - szydził Andriej.
- Artem, a co się dzieje za Ryżską?
  - nie zwracając na niego uwagi
dopytywał się Piotr Andriejewicz.
- Co tam dalej mamy? Prospekt Mira. No, Prospekt Mira to wiadomo.
Granica Hanzy. Ojczym mówił, że między Hanzą a czerwonymi jest bez
zmian: pokój. Nikt już nie wspomina o wojnie - opowiadał Artem.
"Hanza" była nazwą Związku Stacji Linii Okrężnej. Stacje te, znajdując
się na przecięciu wszystkich pozostałych nitek, a więc również szlaków
handlowych, połączone tunelami, prawie od samego początku były
miejscami spotkań kupców ze wszystkich krańców metra. Bogaciły się z
niewiarygodną szybkością i wkrótce, rozumiejąc, że ich bogactwo u zbyt
wielu wywołuje zawiść, postanowiły się zjednoczyć. Oficjalna nazwa była
zbyt długa i ludzie przezwali związek Hanzą  - ktoś kiedyś trafnie porównał
go ze związkiem miast handlowych w średniowiecznych Niemczech.
Słówko było dĽwięczne i tak już zostało. Hanza początkowo składała się
tylko z części stacji, zjednoczenie odbywało się stopniowo. Był odcinek
Linii Okrężnej od stacji Kijewskiej do Prospektu Mira, tak zwany Północny
Łuk, i stowarzyszone z nim Kurska, Tagańska i Oktiabrska. Potem już
Hanza wchłonęła Pawielecką i Dobrynińską i utworzył się drugi
  łuk -
 Południowy. Jednak główny problem i główna przeszkoda w zjednoczeniu
Łuku Północnego z Południowym tkwiła w Linii Sokolniczeskiej.
Oto w czym rzecz

- opowiadał Artemowi jego ojczym.

- Linia
Sokolniczeska zawsze była osobno. Jak popatrzeć na plan, to zaraz zwraca
się na nią uwagę. Po pierwsze, jest prosta jak strzała. Po drugie, na
wszystkich planach jest jaskrawo czerwona. A i nazwy stacji pasują:
Krasnosielska, Krasnyje Worota, Komsomolska, Biblioteka im. Lenina i
znów Lenińskie, tym razem Gory. I czy to przez takie nazwy, czy to z
jakiejś innej przyczyny, ciągnęli na tę linię wszyscy czujący nostalgię za
chwalebną socjalistyczną przeszłością. Wyjątkowo dobrze przyjęły się na
niej idee odrodzenia państwa sowieckiego. Najpierw jedna stacja oficjalnie
wróciła do ideałów komunizmu i ustroju socjalistycznego, potem sąsiednia,
potem ludzie z drugiej strony tunelu zarazili się od nich rewolucyjnym
optymizmem, obalili swoją administrację i wtedy już poszło z górki.
Pozostali przy życiu kombatanci, byli działacze Komsomołu i partyjni
13

funkcjonariusze, niezmienny lumpenproletariat
  - wszyscy napływali na
rewolucyjne stacje.
Utworzono komitet odpowiedzialny za rozpowszechnianie nowej
rewolucji i idei komunistycznych po całym metrze, pod nieledwie
leninowską nazwą: Międzystacjonówka. Szkolono tam grupy zawodowych
rewolucjonistów i propagandystów i wysyłano ich coraz dalej w głąb
wrogiego obozu. Wszystko szło w zasadzie bez większych zgrzytów, gdyż
wygłodniali ludzie na bezpłodnej Linii Sokolniczeskiej pragnęli
przywrócenia sprawiedliwości, która w ich rozumieniu mogła przyjąć tylko
formę urawniłowki. Wkrótce szkarłatny płomień rewolucji, który zapłonął
na jednym jej końcu, ogarnął całą nitkę. Dzięki cudem ocalałemu mostowi
przez Jauzę, połączenie między stacją Sokolniki a Placem Prieobrażeńskim
nadal istniało. Z początku krótki odcinek naziemny trzeba było pokonywać
tylko nocami w jadących z pełną prędkością drezynach. Potem, siłami
skazanych na śmierć, na moście postawiono ściany i dach. Stacjom
przywracano stare sowieckie nazwy: Czystyje Prudy znów zostały
Kirowską, Łubianka  - Dzierżyńską, Ochotnyj Riad - Prospektem Marksa.
Stacje o nazwach neutralnych zostały gorliwie przemianowane na coś
bardziej oczywistego ideologicznie: Sportiwna

- na Komunisticzeską,
Sokolniki na Stalińską, a Plac Prieobrażeński, od którego wszystko się
zaczęło, na Sztandar Rewolucji. I tak oto linia, niegdyś Sokolniczeska, choć
przez masy nazywana "czerwoną"  - w rozmowach moskwian przyjęło się
wówczas nazywanie wszystkich nitek metra według kolorów, którymi były
oznaczone na mapie - w pełni oficjalnie została Linią Czerwoną.
Dalej jednak tak łatwo nie poszło.
Do czasu, kiedy Linia Czerwona ostatecznie się ukształtowała i zaczęła
wysuwać pretensje do stacji z innych nitek metra, wyczerpała się
cierpliwość wszystkich pozostałych. Zbyt wielu ludzi pamiętało czym jest
sowiecka władza. Zbyt wielu ludzi widziało w grupach agitacyjnych,
rozsyłanych przez Międzystacjonówkę po całym metrze, przerzuty
nowotworu grożącego unicestwieniem całego organizmu. I niezależnie jak
długo agitatorzy i propagandyści z Międzystacjonówki obiecywali
elektryfikację całej sieci kolejki, zapewniając, że w połączeniu z sowiecką
władzą da to komunizm (to tak bezwstydnie nadużywane leninowskie hasło
chyba nigdy nie było bardziej aktualne), ludzie spoza ich linii nie dawali
posłuchu tym obietnicom. Międzystacjonalnych bajkopisarzy wyłapywano i
wydalano z powrotem do państwa sowieckiego.
Wtedy przywódcy czerwonych postanowili, że pora działać bardziej
zdecydowanie: jeśli pozostała część metra w żaden sposób nie zajmuje się
wesołym ogniem rewolucji, trzeba ją podpalić. Sąsiednie stacje,
zaniepokojone nasileniem komunistycznej propagandy i działalności
14

wywrotowej, doszły do podobnego wniosku. Doświadczenie historii jasno
dowodziło, że bakcyl komunizmu najlepiej przenosi się na bagnetach.
I uderzył grom.
Koalicja antykomunistycznych stacji, prowadzona przez Hanzę, przeciętą
Linią Czerwoną na pół i chcącą zamknąć koło, przyjęła wyzwanie.
Czerwoni nie liczyli oczywiście na zorganizowany opór i przecenili swoje
siły. Oczekiwane przez nich łatwe zwycięstwo trudno było wróżyć nawet w
dalekiej przyszłości.
Wojna, która okazała się długa i krwawa, mocno uszczupliła i tak niezbyt
liczną ludność metra. Zmagania trwały bez mała półtora roku i składały się
w większości z walk pozycyjnych, ale były też konieczne wypady i
działania dywersyjne partyzantów, zawały tuneli, rozstrzeliwanie jeńców,
kilka przypadków bestialstwa z obu stron. Było tam wszystko: operacje
wojskowe, manewry okrążające i przełamania, bohaterskie czyny,
zwycięscy wodzowie, bohaterowie i zdrajcy. Lecz najbardziej
charakterystyczne w tej wojnie było to, że żadnej z walczących stron nie
udało się przesunąć linii frontu na jakąś znaczącą odległość. Czasem
zdawało się, że komuś udało się zdobyć przewagę, zająć jakąś graniczną
stację, lecz wróg sprężał się, mobilizował dodatkowe siły i szala przechylała
się na drugą stronę.
A wojna pochłaniała zasoby. Wojna zabierała najlepszych ludzi. Wojna
była wyniszczająca.
I pozostali przy życiu zmęczyli się nią. Władze rewolucyjne po cichu
zmieniły pierwotne plany na bardziej skromne. Jeśli na początku głównym
celem wojny było rozprzestrzenienie socjalistycznej władzy i
komunistycznych idei na teren całego metra, to teraz czerwoni chcieli
chociaż przejąć kontrolę nad tym, co uważali za największą świętość

-
 stacją Plac Rewolucji. Po pierwsze ze względu na nazwę, po drugie ze
względu na to, że było z niej bliżej niż z jakiejkolwiek innej stacji metra do
Placu Czerwonego i Kremla, którego wieże wciąż jeszcze wieńczyły
rubinowe gwiazdy, jeśli wierzyć nielicznym śmiałkom, tak silnym mocą
ideologii, że wybrali się na powierzchnię, by na niego popatrzeć. No, i
oczywiście tam, na górze, obok Kremla, w samym centrum Placu
Czerwonego znajdowało się Mauzoleum. Czy ciało Lenina tam jeszcze
było, czy nie, nikt nie wiedział, ale nie miało to nawet specjalnego
znaczenia. Przez długie lata sowieckich rządów Mauzoleum przestało być
po prostu grobowcem, a stało się wartością samą w sobie, sakralnym
symbolem ciągłości władzy. To właśnie tam przyjmowali defilady dawni
wielcy wodzowie. To właśnie do niego dążyli wodzowie dzisiejsi. A
powiadali, że to właśnie ze stacji Plac Rewolucji, z jej pomieszczeń
technicznych, prowadziły tajemne przejścia do sekretnych laboratoriów
przy Mauzoleum, a stamtąd - do samego grobu.
15

W posiadaniu czerwonych była stacja Plac Swierdłowa, dawniej
Ochotnyj Riad, którą umocnili i uczynili przyczółkiem, z którego
dokonywali wypadów i ataków na Plac Rewolucji.
Niejedna wyprawa krzyżowa z błogosławieństwem władz rewolucyjnych
ruszyła, by wyzwolić tę stację i ten grób. Ale jej obrońcy też rozumieli jakie
znaczenie ma ona dla czerwonych i walczyli do ostatka. Plac Rewolucji
zmienił się w niedostępną fortecę. Najzacieklejsze i najbardziej krwawe
walki toczyły się właśnie na przedpolu tej stacji. Poległo tam najwięcej
ludzi. Bitwy te miały swoich Aleksandrów Matrosowów, wystawiających
pierś na ogień karabinów, i bohaterów, którzy obwiązywali się granatami,
by wylecieć w powietrze razem ze stanowiskiem ogniowym nieprzyjaciela,
nie mówiąc już o wykorzystywaniu przeciw ludziom zakazanych miotaczy
płomieni... Wszystko na nic. Odbijali stację na jeden dzień, ale nie udawało
im się na niej umocnić, więc ginęli i ­wycofywali się nazajutrz, kiedy
koalicja przechodziła do kontrnatarcia.
To samo, tyle że w przeciwnym kierunku, działo się na stacji Biblioteka
im. Lenina. Tam bronili się czerwoni, a siły koalicyjne wielokrotnie
próbowały ich wyprzeć. Stacja miała dla koalicji znaczenie strategiczne,
gdyż ewentualny udany szturm pozwoliłby rozbić Linię Czerwoną na dwie
części, a poza tym umożliwiała bezpośrednie przejście na trzy inne linie, i to
takie, których Linia Czerwona w żadnym innym miejscu nie przecinała.
Była więc węzłem chłonnym, który, zainfekowany przez czerwoną zarazę,
otworzyłby jej drogę do ważnych dla życia organów. I żeby temu zapobiec,
Bibliotekę im. Lenina trzeba było zdobyć, zdobyć za wszelką cenę.
Lecz tak jak nieudane były wysiłki czerwonych, by zająć Plac Rewolucji,
tak bezowocne okazały się działania koalicji, by wyprzeć ich z Biblioteki.
A tymczasem ludność była coraz bardziej zmęczona. Zaczęły się już
dezercje, coraz częściej występowały przypadki bratania się walczących,
kiedy po obu stronach frontu żołnierze rzucali broń... Ale, w odróżnieniu
od pierwszej wojny, czerwonym to nie pomagało. Rewolucyjny zapał
powoli wygasał. Nie lepiej wyglądało to u koalicji: ludzie, niezadowoleni z
tego, że muszą stale drżeć o swoje życie, rzucali wszystko i całymi
rodzinami uciekali ze stacji centralnych na peryferia. Hanza słabła i
pustoszała. Wojna boleśnie uderzyła w handel, straganiarze znajdowali
ścieżki omijające ją kołem, ważne szlaki handlowe pustoszały i cichły...
Politycy, coraz mniej popierani przez wojsko, musieli szybko szukać
możliwości zakończenia wojny, zanim ich broń obróci się przeciwko nim.
Wtedy, w warunkach ścisłej tajemnicy i, co konieczne w takich wypadkach,
na neutralnej stacji, spotkali się przywódcy wrogich stron: towarzysz
Moskwin ze strony sowieckiej, a z koalicji
  - prezydent Hanzy Łoginow i
szef Konfederacji Arbackiej Kołpakow.
16

Traktat pokojowy został podpisany bardzo szybko. Strony wymieniły się
stacjami. Linia Czerwona zyskała pełnię władzy nad na wpół zburzonym
Placem Rewolucji, lecz oddawała Konfederacji Arbackiej Bibliotekę im.
Lenina. Dla jednych i drugich był to niełatwy krok. Konfederacja traciła
jednego ze swoich członków, a razem z nim tereny na północnym
wschodzie. W Linii Czerwonej pojawiła się wyrwa, bo na samym jej środku
znalazła się stacja od niej niezależna, która przecinała ją na pół. Mimo że
obie strony miały zagwarantowany swobodny tranzyt przez swoje dawne
terytoria, taka sytuacja nie mogła nie niepokoić czerwonych... Lecz to, co
proponowała koalicja, było zbyt kuszące. I Linia Czerwona się nie oparła.
Na traktacie pokojowym najwięcej zyskiwała oczywiście Hanza, która
mogła teraz swobodnie zamknąć krąg stacji i pokonać ostatnie przeszkody
na drodze do rozkwitu. Ustalono też zachowanie status quo i zakaz
prowadzenia działalności agitacyjnej i wywrotowej na terenie dawnego
nieprzyjaciela. Wszyscy byli zadowoleni. A teraz, kiedy umilkły działa i
głosy polityków, nadeszła kolej propagandystów, którzy musieli wyjaśnić
masom, że to właśnie ich strona osiągnęła wspaniałe sukcesy
dyplomatyczne i, w istocie, wygrała wojnę.
Minęły lata od owego pamiętnego dnia, kiedy podpisano traktat
pokojowy. Przestrzegały go obie strony: Hanza dojrzała w Linii Czerwonej
wygodnego partnera ekonomicznego, a ta porzuciła swoje agresywne
zamiary:
towarzysz
Moskwin,
gensek
Komunistycznej
Partii
Moskiewskiego Metra imienia W.I. Lenina dialektycznie dowiódł
możliwości stworzenia komunizmu na jednej, izolowanej linii i podjął
historyczną decyzję o zapoczątkowaniu owego tworzenia. Stare urazy
zostały zapomniane.
Tę lekcję historii najnowszej Artem świetnie zapamiętał, tak jak starał się
zapamiętywać wszystko, co mówił mu ojczym.
- Dobrze, że przestali się zarzynać...  - stwierdził Piotr Andriejewicz.  -
 Przecież półtora roku nie można było postawić nogi za Okrężną: człowiek
był wszędzie osaczony, dokumenty sprawdzali po sto razy. Miałem tam
wtedy sprawę do załatwienia i nie mogłem przejść inaczej niż przez Hanzę.
No to poszedłem. I zatrzymali mnie od razu na Prospekcie Mira. O mało co,
a postawiliby pod ścianę.
- Naprawdę? Nigdy o tym nie opowiadałeś, Piotrze... Jak to z tobą
było? - zainteresował się Andriej.
Artem nieco zmarkotniał, widząc, że berło opowiadającego zostało
brutalnie wyrwane z jego rąk. Ale historia zapowiadała się ciekawie, więc
nie wchodził im w słowo.
- Jak? Bardzo prosto. Wzięli mnie za szpiega czerwonych. Znaczy,
wychodzę z tunelu na Prospekcie Mira, na naszej linii. A ten Prospekt też
należy do Hanzy. Można powiedzieć, aneksja. Więc tam to jeszcze nie było
17

zbyt surowej kontroli  - mieli tam targ, strefę handlową. Wiecie, w Hanzie
wszędzie tak jest: te stacje, które znajdują się na samej Okrężnej, to jakby
ich dom; w przejściach ze stacji "okrężnych" na "promieniste" jest granica -
urząd celny, kontrola paszportowa...
- Przecież my to wszystko wiemy, co tu nam będziesz wykłady robił...
Opowiadaj lepiej co się tam z tobą stało! - przerwał mu Andriej.
- Kontrola paszportowa
  - powtórzył z uporem Piotr Andriejewicz,
surowo marszcząc brwi.
  - Na stacjach linii promienistych mają targi,
bazary... Tam obcy mogą wejść. A przez granicę - nie da rady. Wylazłem
na Prospekcie Mira, miałem przy sobie pół kilo herbaty... Potrzebowałem
nabojów do karabinu. Chciałem wymienić. A tam - stan wojenny. Amunicji
nie sprzedają. Pytam jednego straganiarza, drugiego - wszyscy się
wymawiają i powolutku odsuwają na bok. Jeden tylko mi szepnął: "Jakie
naboje, matole... Spływaj stąd i to szybko, na pewno już cię namierzyli".
Podziękowałem i ruszyłem powolutku z powrotem do tunelu. I przy samym
wyjściu zatrzymuje mnie patrol, a ze stacji słyszę gwizdki i biegnie jeszcze
jeden oddział. Dokumenty, mówią. Daję im paszport ze stemplem naszej
stacji. Przyglądają mu się uważnie i pytają: "A przepustka gdzie?". Ja
zdziwiony: "Co za przepustka?". Okazuje się, że aby wejść na stację trzeba
mieć obowiązkową przepustkę: przy wyjściu z tunelu jest stolik, kancelarię
tam mają. Sprawdzają tożsamość i, jeśli to konieczne, wydają przepustkę.
Nadmuchali sobie biurokrację, szczury jedne...
Jak przeszedłem obok tego stołu, nie wiem... Czemu mnie wtedy te
dranie nie zatrzymały? I tłumacz to teraz tym z patrolu. Stoi tam taki żłób,
ostrzyżony na zero, i krzyczy: wślizgnąłeś się! Przekradłeś! Potajemnie
przedostałeś! Kartkuje mi dalej paszport i widzi pieczątkę Sokolników.
Wcześniej mieszkałem na Sokolnikach... Widzi stempel i oczy mu wręcz
nabiegają krwią. Normalnie jak czerwona płachta na byka. ściąga z pleców
karabin i ryczy: ręce za głowę, na ziemię! Od razu widać, że szkolony.
Łapie mnie za kark i ciągnie tak po ziemi przez całą stację, do przejścia na
torach, do dowódcy. I gada przy tym: poczekaj no, dostanę tylko zezwolenie
od dowództwa  - i zaraz pod ścianę, szpiegu zakichany. Aż mi się słabo
zrobiło. Próbuję się wytłumaczyć, mówię do niego: "Jaki tam ze mnie
szpieg? Handlowcem jestem! Zobacz, przywiozłem herbatę, z WOGN-u". A
on na to, że mi całą tę herbatę wsadzi i jeszcze karabinem upchnie, żeby się
więcej zmieściło. Widzę, że mało jestem przekonujący i że jeśli dowództwo
da mu teraz wolną rękę, to zaciągną mnie na dwusetny metr, postawią
twarzą do rur i zgodnie z prawem wojennym zrobią mi parę dodatkowych
dziurek. Myślę sobie, jakoś kiepsko to wygląda... Podchodzimy do bramki,
a ten żłób idzie się poradzić, gdzie będzie lepiej mnie zastrzelić. Patrzę na
jego dowódcę  - i po prostu kamień z serca: Paszka Fiedotow, do jednej
klasy żeśmy chodzili, jeszcze po szkole długo się przyjaĽniliśmy, a potem
jakoś straciliśmy się z oczu...
18

- O żesz w mordę! Aleś nas przestraszył! A ja już myślałem, że po tobie,
zabili cię  - złośliwie wtrącił Andriej i wszyscy zebrani przy ognisku na
czterysta pięćdziesiątym metrze, zgodnie się roześmiali.
Nawet sam Piotr Andriejewicz, choć najpierw zerknął ze złością na
Andrieja, potem nie wytrzymał i uśmiechnął się. śmiech poniósł się po
tunelu budząc gdzieś w jego głębinach zniekształcone echo, niepodobne do
niczego, nieco niesamowite huczenie... Przysłuchując mu się, wszyscy
stopniowo ucichli.
Wtedy, z głębi tunelu, z północy, całkiem wyraĽnie dało się słyszeć te
same podejrzane dĽwięki: szmery i lekkie, drobne kroki.
Andriej był oczywiście pierwszym, który to wszystko usłyszał.
Natychmiast umilkł i dając innym znak, żeby też się nie odzywali, podniósł
z ziemi karabin i zerwał się z miejsca. Powoli odciągnął zamek, wprowadził
nabój do komory i bezszelestnie, przyciskając się do ściany, ruszył od
ogniska w głąb tunelu. Artem też się podniósł: ciekawiło go, kogo
oszczędził poprzednim razem, ale Andriej odwrócił się do niego i gniewnie
syknął.
Z kolbą przy ramieniu zatrzymał się w miejscu, gdzie ciemność
zaczynała gęstnieć, położył się plackiem i zawołał:
- Dajcie światło!
Jeden z jego ludzi, trzymający w pogotowiu silną, zasilaną akumulatorem
lampę, złożoną przez miejscowych majstrów z części starego
samochodowego reflektora, włączył ją i mrok przecięła oślepiająco biała
smuga światła. W ich polu widzenia pojawił się na ułamek sekundy
wyrwany z ciemności niewyraĽny kształt: zupełnie mały, zdawałoby się
niegroĽny, i pędem rzucił się do tyłu, na północ. Artem nie wytrzymał i
krzyknął co sił:
- No, strzelaj! Przecież ucieknie!
Ale Andriej z jakiegoś powodu nie strzelał. Piotr Andriejewicz także
wstał, trzymając w gotowości karabin, i zawołał:
- Andriucha! Żyjesz?
Ludzie przy ognisku zaczęli niespokojnie szeptać, dało się słyszeć
szczękanie zamków. Wreszcie Andriej, otrzepując kurtkę, pojawił się w
świetle lampy.
- Ano żyję, żyję! - wydusił przez śmiech.
- Czego rżysz? - spytał z niepokojem Piotr Andriejewicz.
- Trzy nogi! I dwie głowy. Mutanty! Czarni podchodzą! Wyrżną
wszystkich! Strzelaj, bo ucieknie! Ile hałasu narobili. Ale numer!  - ciągle
śmiał się Andriej.
19

- Czemu nie dałeś rady strzelić? Mojego chłopaka jeszcze rozumiem
  -
 młody jest, nie załapał. A ty, jak go przegapiłeś? Przecież nie jesteś małym
chłopcem, wiesz, co się stało z Poleszajewską?

- spytał gniewnie Piotr
Andriejewicz, kiedy Andriej wrócił do ogniska.
- Słuchałem o tej waszej Poleszajewskiej już z dziesięć razy!  - machnął
ręką Andriej. - To był pies! Nawet nie pies, a szczeniak... Już drugi raz się
wam skrada do ognia, do ciepła i światła. A wy go żeście o mało nie
zaciukali i jeszcze mnie teraz pytacie: czemuż to się z nim cackam?
Oprawcy!
- Skąd miałem wiedzieć, że to pies?
  - obraził się Artem.  - Wydawał
takie dĽwięki... A potem mówią, że tydzień temu widzieli szczura wielkości
świni - wzdrygnął się. - Wywalili w niego pół magazynka, a ten nawet nie
drgnął.
- Tak, wierz sobie we wszystkie bajki! Poczekaj no, zaraz ci przyniosę
tego szczura! - powiedział Andriej, przewiesił karabin przez ramię, odszedł
od ogniska i rozpłynął się w mroku.
Po chwili z ciemności dobiegł jego wysoki gwizd. A potem dał się też
słyszeć głos, łagodny, wabiący:
- No, chodĽ tu... ChodĽ tu, malutki, nie bój się!
Namawiał dość długo, jakieś dziesięć minut, wołając i gwiżdżąc, aż w
końcu jego sylwetka znów zamajaczyła w półmroku. Wrócił do ogniska,
uśmiechnął się triumfalnie i rozchylił kurtkę. Wypadł z niej na ziemię
szczeniak, trzęsący się, wynędzniały, mokry, niewiarygodnie ubłocony, ze
zmierzwioną sierścią niewidomej maści, o czarnych, pełnych strachu oczach
i stulonych maleńkich uszkach. Znalazłszy się na ziemi, natychmiast
spróbował dać drapaka, ale mocna ręka Andrieja złapała go za kark i
przeniosła z powrotem. Głaszcząc go po głowie, Andriej zdjął kurtkę i
przykrył pieska.
- Niech się psina ogrzeje... - wyjaśnił.
- Zostaw go, Andriucha, na pewno jest zapchlony!

- próbował go
ugadać Piotr Andriejewicz.  - Może i robaki ma. I w ogóle, złapiesz jakąś
zarazę, zaniesiesz na stację...
- Już dobra, Andriejewicz! Przestań nudzić. Popatrz na niego! - i,
rozchylając połę kurtki, Andriej zademonstrował mu mordkę szczeniaka,
ciągle jeszcze drżącego, czy to ze strachu, czy z zimna.

- Andriejewicz,
spójrz mu w oczy! Te oczy nie mogą kłamać!
Piotr Andriejewicz spojrzał sceptycznie na szczeniaka. Jego oczy, choć
przestraszone, były niewątpliwie uczciwe. Piotr Andriejewicz złagodniał.
- Dobra... Znalazł się młody przyrodnik... Czekaj, poszukam mu czegoś
na ząb - mruknął i zaczął grzebać w plecaku.
20

- Szukaj, szukaj. Może wyrośnie z niego coś przydatnego. Owczarek
niemiecki, na przykład
  - stwierdził Andriej i przesunął kurtkę ze
szczeniakiem bliżej ognia.
- A skąd tu się wziął szczeniak? Z tej strony przecież nie ma ludzi.
Tylko czarni. Czy czarni trzymają
  psy? - patrząc podejrzliwie na
drzemiącego w cieple szczeniaka, spytał jeden z ludzi Andrieja,
wynędzniały chudy mężczyzna z potarganymi włosami, który do tej pory
słuchał w milczeniu.
- Masz oczywiście rację, Kirył  - z powagą odparł Andriej.  - Z tego co
wiem, czarni wcale nie trzymają zwierząt.
- To jak oni żyją? Coś jedzą?
  - głucho spytał drugi człowiek, który z
nimi przyszedł, z cichym elektrycznym trzaskiem drapiąc się po nieogolonej
szczęce.
Był to wysoki, wyglądający na doświadczonego, barczysty i krzepki
mężczyzna, z ogoloną na łyso głową. Ubrany był w długi i dobrze skrojony
skórzany płaszcz, co w dzisiejszych czasach samo w sobie było rzadkością.
- Czy jedzą? Mówią, że wszystkie świństwa zjadają, padlinę, szczury,
ludzi. Niewybredni są, rozumiesz...
  - krzywiąc twarz z obrzydzenia,
odpowiedział Andriej.
- Kanibale? - spytał ogolony bez śladu zdziwienia; czuło się, że
przychodziło mu już spotykać się z ludożerstwem.
- Kanibale... To nie ludzie. Potwory. Licho ich wie, czym oni w ogóle
są. Dobrze, że broni nie mają, to ich odpieramy. Na razie. Piotr! Pamiętasz,
pół roku temu udało się wziąć jednego żywcem do niewoli?
- Pamiętam - odezwał się Piotr Andriejewicz.

- Dwa tygodnie
przesiedział u nas w karcerze, wody naszej nie pił, jedzenia nie ruszał, tak i
zdechł.
- Nie przesłuchiwaliście go?
- Ani słowa po naszemu nie rozumiał. Mówią do niego po rosyjsku, a on
milczy. W ogóle cały czas milczał. Jakby nabrał wody w gębę. Bili  go -
 milczał. Dawali jeść  - milczał. Czasem tylko ryczał. I jeszcze wył przed
śmiercią, i to tak, że cała stacja się obudziła.
- To skąd się tu wziął ten pies? - przypomniał rozczochrany Kirył.
- A cholera go wie, skąd się wziął... Może uciekł od nich. Może i jego
chcieli zeżreć. Tunel ma wszystkiego ze dwa kilometry. Pies dałby chyba
radę od nich przybiec... A może do kogoś należał? Szedł ktoś z północy,
natrafił na czarnych. A piesek zdążył na czas dać nogę. Zresztą nieważne,
skąd się tu wziął. Sam na niego popatrz

- przypomina jakąś poczwarę?
Przypomina mutanta? Psinka jak psinka, nic specjalnego. I do ludzi ją
21

ciągnie - znaczy, że wyuczona. Niby czemu od trzech godzin się szwenda
przy ognisku?
Kirył zamilkł, rozmyślając nad tymi argumentami. Piotr Andriejewicz
dolał do czajnika wody z kanistra i zapytał:
- Komuś jeszcze herbaty? Ostatni kubek, niedługo już koniec zmiany.
- Herbata, to jest coś! Dawaj
  - zaaprobował Andriej, pozostali też się
ożywili.
Woda w czajniku zaczęła wrzeć. Piotr Andriejewicz nalał chętnym
jeszcze po kubku i poprosił:
- Wy, tego... O czarnych lepiej nie rozmawiać. Poprzednim razem tak
sobie siedzieliśmy, mówiliśmy o nich, aż przyleĽli. I chłopaki mi
opowiadali, że z nimi też tak wyszło. Może to zbiegi okoliczności, ja tam
przesądny nie jestem, ale jeśli nie? Jeśli oni to wyczuwają? Prawie już
skończyliśmy zmianę, po co nam w ostatnim momencie to diabelstwo?
- A jak... Pewnie, że nie warto - poparł go Artem.
- Już dobra, chłopie, nie pękaj! Damy im radę!  - spróbował podnieść go
na duchu Andriej, ale zabrzmiało to niezbyt przekonująco.
Jedna myśl o czarnych i nieprzyjemny dreszcz przeszywał nawet
Andrieja, chociaż starał się tego nie pokazywać. Ludzi nie bał się żadnych:
ani bandytów, ani zbirów-anarchistów, ani żołnierzy Armii Czerwonej. Za
to wszystkie potwory napełniały go obrzydzeniem, i nie to żeby ich się bał,
ale myśleć o nich tak spokojnie, jak o jakimkolwiek niebezpieczeństwie ze
strony ludzi nie potrafił.
Wszyscy umilkli. Ciężka, dławiąca cisza otoczyła skupionych przy
ognisku ludzi. Trzaski płonących poskręcanych polan były tylko ledwo
słyszalne, ale z daleka, z północy, od czasu do czasu dochodziło głuche
dudniące burczenie, tak jakby moskiewskie metro było gigantycznym
jelitem nieznanego monstrum. I od tych dĽwięków ogarniał ludzi strach.
22

ROZDZIAŁ 2
MYśLIWY
W głowie Artema znów pojawiły się myśli o różnych paskudztwach.
Czarni... Przeklęci nieludzie podczas jego warty tylko raz podchodzili do
stacji, ale zdrowo się wtedy przestraszył, bo jak tu się nie przestraszyć...
Siedzi człowiek na straży. Grzeje się przy ognisku. I nagle słyszy: z
tunelu, gdzieś z głębi, rozlega się miarowy, głuchy stukot  - najpierw gdzieś
daleko, cicho, a potem coraz bliżej i głośniej... I nagle uszy rozsadza
straszne cmentarne wycie, już całkiem niedaleko... Popłoch! Wszyscy się
zrywają, worki z piaskiem i skrzynie, na których siedzieli, zwalają na
barykadę, naprędce, żeby było gdzie się ukryć, a dowódca nie żałując
gardła, krzyczy ze wszystkich sił: "Alarm!".
Ze stacji biegną na pomoc odwody, na trzechsetnym metrze zdejmują
pokrowiec z karabinu maszynowego, a tu, gdzie trzeba będzie przyjąć na
siebie główne uderzenie, ludzie rzucają się na ziemię, za workami z
piaskiem, mierzą w czeluść tunelu karabinami, celują... Wreszcie, kiedy
wyczekają aż upiory podejdą całkiem blisko, zapalają reflektor i w jego
świetle widać dziwaczne, absurdalne sylwetki. Nagie, z połyskującą czarną
skórą, ogromnymi oczami i wyrwami ust... Miarowo idą naprzód, na
umocnienia, na ludzi, na śmierć, wyprostowani, nie schylając się, wciąż
bliżej i bliżej... Trzy... Pięć... Osiem stworów... I nagle ten, który idzie
pierwszy zadziera głowę i wydaje z siebie żałobne wycie.
Dreszcz idzie po skórze, człowiek ma ochotę zerwać się i uciec, rzucić
karabin, rzucić towarzyszy, wszystko rzucić w diabły i uciekać... Reflektor
wymierzony jest w pyski koszmarnych stworów, by ostre światło cięło ich
po Ľrenicach, ale widać, że nawet nie mrużą powiek, nie osłaniają się
dłońmi, lecz szeroko otwartymi oczami patrzą w snop i dalej miarowo idą
naprzód i naprzód... Bo czy oni w ogóle mają Ľrenice?
I wtedy, w końcu, z trzechsetnego metra przybiegają z ciężkim
karabinem, kładą się obok, dĽwięczą komendy... Wszystko gotowe...
Rozbrzmiewa długo oczekiwany rozkaz: "Ognia!". Naraz zaczyna terkotać
kilka automatów, dudni cekaem. Mimo to czarni nie zatrzymują się, nie
schylają: wyprostowani, nie myląc kroku, tak jak wcześniej, miarowo i
spokojnie kroczą naprzód. W świetle reflektora widać, jak kule rozrywają
lśniące ciała, jak odrzucają je w tył, czarni padają, lecz znów się podnoszą,
prostują i idą dalej. I znów, tym razem ochrypłe, bo gardło już
przestrzelone, rozlega się straszliwe wycie. Minie jeszcze kilka minut,
zanim grad stali złamie wreszcie ten nieludzki, bezmyślny upór. A potem,
kiedy wszystkie upiory padną już na ziemię, znieruchomieją i przestaną
23

oddychać, z daleka, z dobrych pięciu metrów, będą jeszcze kontrolnie
dobijane strzałami w głowę. I nawet kiedy będzie po wszystkim, kiedy
wrzuci się już trupy do szybu, przed oczami długo jeszcze będzie stał ten
straszny widok: jak w ich czarne ciała wbijają się kule, a szeroko otwarte
oczy spala światło reflektora, lecz oni i tak miarowo idą naprzód...
Artem wzdrygnął się przy tej myśli. Owszem, lepiej o nich nie gadać,
pomyślał. Tak na wszelki wypadek.
- Hej, Andriejewicz! Zbierajcie się! Już idziemy!
  - zawołali do nich z
południa, z ciemności. - Koniec waszej zmiany!
Siedzący przy ognisku zaczęli się ruszać, otrząsać z odrętwienia,
wstawać, rozciągać, zakładać broń i plecaki, przy czym Andriej wziął też z
sobą przygarniętego szczeniaka. Piotr Andriejewicz i Artem wracali na
stację, a Andriej ze swymi ludĽmi do siebie, na trzechsetny metr: ich warta
jeszcze się nie skończyła.
Podeszli do nich zmiennicy, wymienili uściski dłoni, zapytali, czy nie
działo się coś dziwnego, nietypowego, życzyli, jak należy, dobrego
wypoczynku i usiedli blisko ognia, kontynuując swoją wcześniejszą
rozmowę.
Kiedy wszyscy ruszyli tunelem na południe, do stacji, Piotr Andriejewicz
zaczął rozmawiać o czymś z ożywieniem z Andriejem, widocznie wracając
do jednego z ich wiecznych sporów, a ostrzyżony na zero wielkolud, który
wypytywał o dietę czarnych, został w tyle, zrównał się z Artemem i zmienił
krok, żeby iść z nim ramię w ramię.
- Czyli co, znasz Suchego,  tak? - spytał Artema głuchym, niskim
głosem, nie patrząc mu w oczy.
- Wujka Saszę? Jasne, że tak! To mój ojczym. I mieszkamy razem

-
 odpowiedział zgodnie z prawdą Artem.
- Coś takiego... Ojczym. Nic nie wiedziałem... - mruknął łysy.
- A jak pan się nazywa? - postanowił spytać Artem, sądząc, że jeśli ktoś
pyta o jego krewnego, to on ma prawo odwrócić pytanie.
- Ja? Jak się nazywam?  - powtórzył ze zdziwieniem łysy.  - A po co ci
to?
- No, bo przekażę wujkowi Saszy... Suchemu, że pan o niego pytał.
- Aha, po to... Hunter... Powiedz, że pytał o niego Hunter. Myśliwy. I
że go pozdrawia.
- Hunter? To przecież nie jest imię. To pana nazwisko? Czy
przezwisko? - dopytywał się Artem.
24

- Nazwisko? Hmm... - uśmiechnął się Hunter. - A co? Całkiem... Nie,
chłopcze, to nie nazwisko. To mój, jakby ci to powiedzieć... Zawód. A ty
jak masz na imię?
- Artem.
- No i dobrze. Poznaliśmy się. Na pewno będziemy tę naszą znajomość
kontynuować. I to już wkrótce. Trzymaj się!
Mrugnął do Artema na pożegnanie i zatrzymał się na trzechsetnym
metrze, razem z Andriejem.
Droga była dość krótka, z daleka słychać już było ożywiony gwar stacji.
Piotr Andriejewicz, idący obok Artema, spytał go z niepokojem:
- Słuchaj, Artem, a co to w ogóle za facet? Co on ci tam mówił?
- Dziwny jakiś... Pytał o wujka Saszę. Jakiś jego znajomy, czy co? A
pan go nie zna?
- Właściwie nie... Przyszedł do nas na stację tylko na parę dni, ma tu
jakieś sprawy, zdaje się, że Andriej w sumie jakby go znał, no to wprosił się
z nim na wartę. Licho wie, do czego mu to potrzebne. Fizjonomię ma jakoś
znajomą...
- Tak. Kogoś z takim wyglądem na pewno trudno zapomnieć

-
 przypuścił Artem.
- No właśnie. Gdzie ja go widziałem? A nie wiesz, jak się nazywa?

-
 zainteresował się Piotr Andriejewicz.
- Hunter. Tak powiedział - Hunter. I weĽ tu się domyśl, co to znaczy.
- Hunter? Jakieś
Andriejewicz.
nierosyjskie
nazwisko...

- spochmurniał
Piotr
W oddali ukazała się już czerwona łuna: na WOGN-ie, jak na większości
stacji, nie działało zwykłe oświetlenie, i oto już trzecią dekadę ludzie żyli tu
pod szkarłatnym światłem lamp awaryjnych. Tylko w "apartamentach
prywatnych" - namiotach i pokojach  - z rzadka świeciły normalne lampki
elektryczne. Zaś tylko kilka najbogatszych stacji metra rozświetlały
prawdziwe lampy rtęciowe. Opowiadano o nich legendy i bywało, że
prowincjusze z końcowych, zapomnianych przez Boga stacyjek, latami
pielęgnowali marzenia, by dotrzeć tam i popatrzeć na to cudo.
Przy wyjściu z tunelu zdali broń na wartowni, podpisali pokwitowanie, i
Piotr Andriejewicz, ściskając Artemowi rękę na pożegnanie, powiedział:
- Uderzamy w kimono! Sam ledwo trzymam się na nogach, a ty pewnie
w ogóle śpisz na stojąco. I pozdrów gorąco Suchego. Niech wpadnie w
gości.
Artem pożegnał się i, czując jak nagle zwaliło się na niego zmęczenie,
powlókł się do siebie, "do mieszkania".
25

Na stacji WOGN mieszkało około dwustu ludzi. Niektórzy w
pomieszczeniach służbowych, ale większość w namiotach na peronie. Były
to namioty wojskowe, stare już i podniszczone, ale bardzo dobrze
wykonane. Nie miały tu, pod ziemią, okazji spotkać się z wiatrem ani
deszczem, były też często naprawiane, więc dało się w nich całkiem dobrze
żyć: nie przepuszczały ciepła ani światła, nawet wygłuszały dĽwięki, a
czego więcej chcieć od mieszkania...
Namioty były przytulone do ścian po obu ich stronach, wzdłuż torów, jak
i w głównym holu. Peron został przekształcony w rodzaj ulicy: pośrodku
pozostawiono dość szerokie przejście. Niektóre namioty, te większe, dla
licznych rodzin, były rozstawione pomiędzy filarami. Kilka arkad - w obu
końcach i w środku sali - było jednak, co konieczne, pustych, by można
było przejść. Niżej, pod podłogą peronu, znajdowały się też inne
pomieszczenia, lecz niskie sklepienie sprawiało, że nie nadawały się do
mieszkania; na WOGN-ie wykorzystywano je jako składy żywności.
Między dwoma północnymi tunelami, kilkadziesiąt metrów za stacją,
znajdował się krótki łącznik, zbudowany niegdyś, by pociągi mogły
zawracać i jechać w przeciwną stronę. Teraz jeden z tych tuneli był
zasypany tuż za rozwidleniem do łącznika, drugi natomiast prowadził na
północ, do stacji Ogród Botaniczny i niemal już podmoskiewskiego
Mytiszczi. Pozostawiono go jako drogę ucieczki w razie ostateczności i to
właśnie w nim Artem miał wartę. Niezasypany odcinek drugiego przejazdu i
tunel łączący go z pierwszym były przeznaczone na uprawę grzybów.
Rozmontowano tam szyny, spulchniono i użyĽniono ziemię; zwoziło się tu
zawartość dołów na odpadki i wszędzie, równymi rzędami, bielały
kapelusze grzybów. Na trzechsetnym metrze zasypany był również jeden z
dwóch tuneli wiodących na południe, i na samym jego końcu, jak najdalej
od ludzkich siedzib, mieściły się kurniki i zagrody dla świń.
Dom Artema stał na ulicy Głównej  - mieszkał tu z ojczymem w jednym
z niewielkich namiotów. Jego ojczym był ważnym człowiekiem,
związanym z administracją, odpowiadał za kontakty z innymi stacjami, więc
nie dokwaterowano im do namiotu nikogo więcej, dostali go jako osobiste
mieszkanie najwyższej kategorii.
Dość często ojczym znikał na dwa-trzy tygodnie i nigdy nie brał z sobą
Artema, wymawiając się tym, że sprawy, którymi będzie musiał się
zajmować, są zbyt niebezpieczne i nie chce narażać go na ryzyko. Wracał z
tych swoich wypraw wychudzony, zarośnięty, czasem ranny, i pierwszy
wieczór spędzał zawsze z Artemem opowiadając mu rzeczy, w które trudno
było uwierzyć nawet przywykłemu do niewiarygodnych historii
mieszkańcowi tego groteskowego świata.
Artema ciągnęło oczywiście do podróży, ale włóczyć się tak po prostu po
metrze było zbyt niebezpiecznie: patrole niezależnych stacji były bardzo
26

nieufne, z bronią nie przepuszczały, a wchodzić do tuneli bez broni to
pewna śmierć. Tak więc od czasu, kiedy przybył tu z ojczymem z
Sawielowskiej, Artem nie miał okazji brać udziału w dalszych wyprawach.
Wybierał się czasem w różnych sprawach na Aleksiejewską, oczywiście nie
sam, a w grupie, która docierała nawet do Ryżskiej. Ciągnęła się za nim
jeszcze jedna wyprawa, o której nie mógł nawet nikomu opowiedzieć,
chociaż tak bardzo chciał...
Wydarzyło się to dawno temu, kiedy w Ogrodzie Botanicznym nie było
nawet słychać o żadnych czarnych, a była to po prostu opuszczona,
nieoświetlona stacja, posterunki WOGN-u stały o wiele dalej na północ, zaś
sam Artem był jeszcze zupełnym dzieciakiem. Wtedy to, razem z
przyjaciółmi, zebrali się na odwagę: w trakcie zmiany warty przekradli się
przez ostatni posterunek z latarkami i ukradzioną czyimś rodzicom
dwururką i długo łazili po Ogrodzie Botanicznym. Było strasznie, ale też
ciekawie. W świetle latarek wszędzie było widać resztki ludzkiej obecności:
zwęglone szczątki, spalone książki, zepsute zabawki, porwane ubrania...
Spod stóp czmychały im szczury, a z północnego tunelu od czasu do czasu
rozlegały się dziwne pomruki. I któryś z przyjaciół Artema, nie pamiętał już
kto konkretnie, ale pewnie musiał to być Żeńka, najbardziej żywy i
ciekawski ze wszystkich trzech, zaproponował: a może spróbować usunąć
zaporę i dostać się na górę, schodami ruchomymi... popatrzeć po prostu, jak
tam jest? Co tam jest?
Artem natychmiast zaprotestował. Zbyt świeże były w jego pamięci
niedawne opowieści ojczyma o ludziach, którzy przebywali na powierzchni,
o tym, jak potem długo chorują i jakie straszne rzeczy można czasem
zobaczyć tam, na górze. Zaraz jednak zaczęli go przekonywać, że to
wyjątkowa szansa: kiedy następnym razem uda im się tak sobie, bez
dorosłych, wejść na prawdziwą porzuconą stację, a tu jeszcze można
wyjechać na powierzchnię i zobaczyć, na własne oczy zobaczyć, jak to jest,
kiedy nad głową jest tylko pusta przestrzeń... A kiedy stracili nadzieję, że
przekonają go po dobroci, oznajmili, że skoro jest takim tchórzem, to niech
siedzi tu na dole i czeka, póki nie wrócą. Myśl, by zostać samemu na
porzuconej stacji, a przy tym zepsuć sobie opinię u dwóch najlepszych
przyjaciół, wydała się Artemowi zupełnie nie do zniesienia, więc z ciężkim
sercem zgodził się pójść.
O dziwo, mechanizm podnoszący zaporę oddzielającą peron od
ruchomych schodów działał. I to właśnie Artemowi udało się go włączyć po
pół godzinie zaciekłych starań. Pordzewiała żelazna ściana z piekielnym
zgrzytem odsunęła się na bok i ich oczom ukazał się krótki rząd stopni
prowadzących w górę schodów ruchomych. Niektóre zapadły się i przez
ziejące dziury w świetle latarek widać było gigantyczne koła zębate, które
wiele lat wcześniej zatrzymały się na zawsze, przeżarte rdzą, porosłe czymś
brunatnym, wprawionym w niemal niezauważalne kołysanie... Nie było im
27

łatwo zmusić się do wejścia na górę. Parę razy stopnie, na które wchodzili,
poddawały się ze skrzypnięciem i zapadały w dół, a chłopcy przechodzili
nad wyrwą łapiąc za wystające resztki lamp. Droga na górę nie była długa,
ale początkowe zdecydowanie ulotniło się już po pierwszym zapadniętym
stopniu, i, żeby nabrać odwagi, wyobrażali sobie, że są prawdziwymi
stalkerami.
Stalkerami...
Słowo to, dziwne i obce językowi rosyjskiemu, całkiem dobrze się w nim
przyjęło. Wcześniej mówiono tak też o ludziach, których bieda popychała
do tego, by przekradać się na porzucone poligony wojska i rozbierać
niewybuchłe pociski i bomby, a potem oddawać mosiężne łuski do punktu
skupu metali kolorowych; nazywano tak i dziwaków, którzy w czasie
pokoju łazili po kanałach, i jeszcze wielu innych... Wszystkie te znaczenia
miały jednak coś wspólnego: był to zawsze zawód skrajnie niebezpieczny,
zawsze było to zetknięcie z niezbadanym, niepojętym, zagadkowym,
złowieszczym, niewyjaśnionym... Kto wie, co działo się na porzuconych
poligonach, gdzie pokaleczona tysiącami wybuchów, poorana transzejami i
zryta katakumbami radioaktywna ziemia dawała potworne plony? I można
się było tylko domyślać, co mogło zamieszkać w kanałach megalopolis po
tym, jak ich budowniczowie zamykali za sobą włazy, by na zawsze opuścić
te mroczne, ciasne i cuchnące korytarze...
W metrze stalkerami nazywano tych rzadkich śmiałków, którzy mieli
odwagę pokazać się na powierzchni. W ochronnych skafandrach z
przyciemnionymi szkłami, uzbrojeni po zęby, ludzie ci wychodzili na górę
po niezbędne wszystkim przedmioty: amunicję, sprzęt, części zamienne,
paliwo... Ludzi, którzy się na to odważyli były setki. Ujść przy tym z
życiem i wrócić potrafili nieliczni  - i tacy byli na wagę złota, ceniono ich
jeszcze bardziej niż byłych pracowników metra. Najróżniejsze
niebezpieczeństwa czekały tam, na górze, na tych, którzy ośmielili się
wyjść - od samego promieniowania po straszne, zdeformowane przez nie
stwory. Na powierzchni też istniało życie, lecz nie było to już życie w
zwykłym ludzkim rozumieniu.
Każdy stalker był człowiekiem legendą, półbogiem, na którego
wszyscy - od małych po wielkich
  - patrzyli w zachwycie. Kiedy dzieci
rodzą się w świecie, w którym nie ma już dokąd i po co latać i żeglować, a
słowa "lotnik" i "marynarz" zacierają się i stopniowo tracą swój sens, dzieci
te chcą zostać stalkerami. Wychodzić odzianym w lśniącą zbroję, gdy
odprowadzają cię setki pełnych zachwytu i uwielbienia spojrzeń, wychodzić
na górę, do bogów, by walczyć z potworami i wracając tu, pod ziemię,
przynosić ludziom paliwo, amunicję, światło i ogień. Przynosić życie.
Stalkerem chciał zostać i Artem, i jego przyjaciel Żeńka, i WitalikMaruda. Tak więc, zmuszając się do pięcia w górę po przeraĽliwie
28

skrzypiących schodach o zapadających się stopniach, wyobrażali sobie
siebie w skafandrach ochronnych, z miernikami radiacji, z wielkimi
giwerami w dłoniach, jak na prawdziwych stalkerów przystało. Lecz nie
mieli ani radiometrów, ani ochrony, a zamiast groĽnych wojskowych
karabinów jedynie przedpotopową dwururkę, z której może wcale nie dało
się strzelać...
Schody skończyły się dość szybko i chłopcy znaleĽli się prawie na
powierzchni. Na szczęście była noc, inaczej z pewnością by oślepli. Oczy,
przez długie lata życia pod ziemią przywykłe do ciemności, do szkarłatnego
światła ognisk i lamp awaryjnych, nie wytrzymałyby takiego obciążenia.
Oślepieni i bezradni, mieliby małe szanse wrócić jeszcze do domu.
Hol stacji Ogród Botaniczny był prawie doszczętnie zburzony, połowa
dachu zawaliła się i przez wyrwę widać było wolne już od chmur
radioaktywnego pyłu, ciemnogranatowe letnie niebo, usiane miriadami
gwiazd. Cóż to gwiaĽdziste niebo znaczy dla dziecka, które nawet nie jest w
stanie sobie wyobrazić, że nad głową może nie być sufitu? Kiedy podnosi
się wzrok i nie opiera się on o betonowy strop i przegniłe sploty przewodów
i rur, a gubi w granatowej otchłani, rozpostartej nagle nad głową  - cóż to za
uczucie! A gwiazdy! Czy człowiek, który nigdy nie widział gwiazd, może
sobie wyobrazić, czym jest nieskończoność, jeśli samo pojęcie
nieskończoności z pewnością pojawiło się kiedyś wśród ludzi natchnionych
widokiem nocnego nieboskłonu? Miliony świetlistych ogników, srebrne
gwoĽdzie wbite w sklepienie z granatowego aksamitu...
Chłopcy stali tak trzy... pięć... dziesięć minut, nie mając sił, by się
odezwać. Nie ruszyliby się z miejsca i do rana na pewno usmażyliby się
żywcem, gdyby gdzieś całkiem blisko nie rozległo się straszne, mrożące
krew w żyłach wycie. Ocknęli się i błyskawicznie odskoczyli w tył, do
ruchomych schodów i co tchu rzucili się w dół, zupełnie zapominając o
środkach ostrożności i kilka razy prawie wpadając w wyrwy, wprost na
ostrza kół zębatych. Pomagając i wyciągając się nawzajem, w krótkim
czasie pokonali całą drogę powrotną.
Przeskoczywszy na złamanie karku ostatnie dziesięć stopni i gubiąc po
drodze dwururkę, rzucili się od razu do pulpitu sterującego barierą. Ale
  -
 niech to licho! - zardzewiałe żelastwo zaklinowało się i zapora nie chciała
wrócić na swoje miejsce. śmiertelnie przerażeni, że będą ich gonić monstra
z powierzchni ziemi, chłopcy pomknęli do swoich, do północnego
posterunku.
Rozumiejąc jednak, że zostawiając śluzę otwartą, zrobili coś bardzo
złego - być może otworzyli mutantom drogę w dół, do metra, do ludzi

-
 zdołali umówić się, że będą trzymać język za zębami i nie powiedzą
żadnemu dorosłemu, gdzie byli. Na posterunku powiedzieli, że weszli w
29

boczny tunel, żeby zapolować na szczury, ale zgubili broń, przestraszyli się
i wrócili.
Artem, oczywiście, dostał wtedy od ojczyma lanie jak się patrzy. Tylna
część ciała jeszcze długo piekła go od oficerskiego pasa, ale Artem
wytrzymał niczym wzięty w niewolę partyzant i nie wygadał tajemnicy
wojskowej. Jego koledzy też milczeli.
Uwierzyli im.
I właśnie teraz, gdy wspominał tę historię, Artem coraz częściej się
zastanawiał: czy tamta wyprawa, a co najważniejsze, otwarta przez nich
zapora, nie jest przypadkiem związana z tym diabelstwem, które szturmuje
ich posterunki od kilku lat?
Witając napotkanych po drodze ludzi, zatrzymując się to tu, to tam, by
wysłuchać nowin, uścisnąć dłoń przyjaciela, cmoknąć w policzek znajomą
dziewczynę, powiedzieć starszym co słychać u ojczyma, Artem dotarł
wreszcie do domu. W środku nikogo nie było i postanowił nie czekać na
ojczyma, tylko pójść spać: ośmiogodzinny dyżur każdego mógł zwalić z
nóg. Zdjął buty, zrzucił kurtkę i wtulił twarz w poduszkę. Sen nie kazał na
siebie czekać.
Zasłona namiotu uniosła się i do środka bezszelestnie wślizgnęła się
masywna sylwetka, której twarzy nie można było dojrzeć

- widać było
tylko, jak wygolona czaszka złowieszczo połyskuje w czerwonym
oświetleniu awaryjnym. Zabrzmiał głuchy głos: "Proszę, znów się
spotykamy. Widzę, że twojego ojczyma tu nie ma. To nic. Jego też
dopadniemy. Wcześniej, czy póĽniej. Nie ucieknie. A na razie pójdziesz ze
mną. Mamy o czym rozmawiać. Na przykład o zaporze na Botanicznym".
Artem zlodowaciał  - poznał w nim swojego niedawnego znajomego z
posterunku, tego, który przedstawił się jako Hunter. A ten już zbliżał się do
niego, powoli, bezszelestnie, a jego twarzy wciąż nie było widać, światło
padało pod jakimś dziwnym kątem... Artem chciał zawołać o pomoc, lecz
potężna ręka, zimna jak u trupa, zasłoniła mu usta. Wreszcie udało mu się
wymacać lampę, włączyć ją i poświecić tamtemu w twarz. To, co zobaczył,
pozbawiło go na ułamek sekundy sił i napełniło przerażeniem: zamiast
ludzkiej twarzy, choćby srogiej i groĽnej, zamajaczył przed nim straszny
czarny pysk z parą ogromnych bezmyślnych oczu bez białek i rozwartą
paszczą... Artem szarpnął się, wyślizgnął z uścisku i rzucił do wyjścia z
namiotu. Nagle zgasło światło i na stacji zrobiło się całkiem ciemno, tylko
gdzieś w oddali widać było słaby poblask ogniska. Artem, niewiele myśląc,
rzucił się tam, w stronę światła. Wampir wyskoczył za nim rycząc: "Stój!
Nie masz dokąd uciec!". Gruchnął straszny śmiech, stopniowo przechodząc
w znajome cmentarne wycie. Artem biegł nie odwracając się, słysząc za
sobą tupot ciężkich butów, powolny, miarowy, zupełnie jakby jego
30

prześladowca wiedział, że nie musi się nigdzie śpieszyć, że Artem i tak,
wcześniej, czy póĽniej, wpadnie w jego ręce...
Kiedy Artem podbiegł do ogniska, dostrzegł, że przy ogniu, plecami do
niego, siedzi jakiś człowiek. Zaczął nim potrząsać, prosić o pomoc, ale ten
od razu upadł na wznak i stało się jasne, że od dawna nie żyje, a twarz ma z
jakiejś przyczyny pokrytą szronem. I w tym zamarzniętym człowieku Artem
rozpoznał wujka Saszę, swojego ojczyma...
- Hej, Artem! Starczy już tego spania! Wstawaj no! Kimasz już siedem
godzin non stop... Wstawaj już, śpiochu! Gości trzeba przyjąć! - rozległ się
głos Suchego.
Artem usiadł na legowisku i utkwił w nim ogłupiały wzrok.
- Oj, wujku Saszo... To ty... Wszystko z tobą w porządku?
  - spytał
wreszcie, po minucie mrugania oczami. Z trudem zwalczył w sobie chęć
spytania, czy Suchy w ogóle żyje, i to tylko dlatego, że fakt ten był
widoczny gołym okiem.
- Jak widzisz, tak! Wstawaj no, nie ma co się pokładać. Poznasz mojego
przyjaciela - powiedział Suchy.
Tuż obok dał się słyszeć znajomy głuchy głos i Artem pokrył się potem  -
 wspomniał niedawny koszmar.
- Ach, to wy już się znacie?
  - zdziwił się Suchy.  - Obrotny z ciebie
chłopak, Artem!
Wreszcie do namiotu wsunął się gość. Artem wzdrygnął się i przycisnął
do ściany namiotu - to był Hunter. Koszmar znów stanął mu przed oczyma:
puste ciemne oczy, łoskot ciężkich butów za plecami, skostniały trup przy
ognisku...
- Tak. Już się poznaliśmy  - przemówił Artem, niechętnie podając rękę
gościowi.
Dłoń Huntera okazała się ciepła i sucha, i Artem powoli zaczął nabierać
pewności, że to był tylko sen, nie ma w tym człowieku nic złego, po prostu
wyobraĽnia, rozpalona strachem z ośmiu godzin spędzonych na posterunku,
znalazła ujście w jego snach...
- Słuchaj, Artem! Zrób nam przysługę! Zagotuj troszkę wody na
herbatę! Próbowałeś już naszej herbaty? - mrugnął Suchy do gościa. - Ech,
mocne zielsko!
- Już miałem okazję
  - odparł Hunter, kiwając głową.

- Dobra ta
herbata. Na Pieczatnikach też robią, ale straszną lurę. A wasza to zupełnie
co innego.
Artem poszedł po wodę, potem do wspólnego ogniska, żeby zagrzać ją w
czajniku. Rozpalanie ognia w namiotach było surowo wzbronione: spaliło
się tak już kilka stacji.
31

Po drodze myślał o tym, że Pieczatniki są przecież zupełnie po drugiej
stronie metra, licho wie, ile tam się idzie, tyle po drodze przesiadek, przejść,
przez tyle stacji trzeba się przedostać
  - tu fortelem, tam siłą, gdzie indziej
dzięki znajomościom... A ten tak niedbale rzuca: "Na Pieczatnikach też...".
Tak, nie ma co, ciekawa postać, chociaż trochę straszna. A łapska ma, jakby
ścisnął imadłem, a przecież z Artema też nie słabeusz i nie jest z tych, co to
nie zmierzą się siłą przy podaniu ręki.
Kiedy zagotował wodę w czajniku, wrócił do namiotu. Hunter zrzucił już
swój płaszcz, pod którym ukazał się czarny golf, ściśle opinający mocną
szyję i potężne, umięśnione ciało, włożony w zapięte oficerskim pasem
wojskowe spodnie. Na golfie miał kamizelkę taktyczną z mnóstwem
kieszeni, a pod pachą, w kaburze na szelkach tkwił potwornych wręcz
rozmiarów pistolet ze stali oksydowanej. Dopiero kiedy przyjrzał się
dokładnie, Artem zrozumiał, że jest to stieczkin z przykręconym do lufy
długim tłumikiem i jeszcze jakimś przyrządem przytwierdzonym od góry,
najprawdopodobniej celownikiem laserowym. Taki potwór musiał
kosztować cały majątek. A przy tym, jak od razu zauważył Artem, nie była
to zwykła broń do samoobrony, to na pewno. I tu przypomniało mu się, jak
Hunter, przedstawiając się, dodał do swojego imienia: "Myśliwy".
- No, Artem, polewaj gościowi herbaty! Siadaj Hunter, siadaj!
Opowiadaj! - pohukiwał Suchy. - Cholera wie, ile cię nie widziałem!
- O mnie póĽniej. Nic ciekawego. Za to słyszałem, że u was dzieją się
dziwne rzeczy. Przyłazi do was jakieś cholerstwo. Z północy. Usłyszałem
dziś parę historii, kiedy staliśmy na posterunku. Co to  jest? - w swoim
stylu, krótkimi, jakby wyciosanymi słowami spytał Hunter.
- To jest śmierć, Hunter - nagle sposępniał Suchy. - Skrada się tu nasza
przyszła śmierć. Pełznie nasz los. Oto, co to jest.
- A dlaczego śmierć? Słyszałem, że bardzo skutecznie ich odpieracie.
Przecież nie mają broni. Ale co to jest? Kim są i skąd przychodzą? Nigdy
nie słyszałem o czymś takim na innych stacjach. Nigdy. A to znaczy, że
nigdzie więcej tego nie ma. Chcę wiedzieć, co to jest. Czuję ogromne
niebezpieczeństwo. Chciałbym znać stopień tego niebezpieczeństwa,
zrozumieć jego naturę. Po to tu jestem.
- Niebezpieczeństwo należy likwidować, tak, Myśliwy? Ciągle
pozostajesz kowbojem... Ale czy niebezpieczeństwo można zlikwidować?
Oto jest pytanie
  - uśmiechnął się smutno Suchy. - Oto zagadka. Tu
wszystko jest bardziej złożone, niż ci się wydaje. O wiele bardziej. To nie są
zwykłe zombi, chodzące truposze z filmów. Tam wszystko jest proste:
ładujesz rewolwer srebrnymi kulami
  - ciągnął, obrazowo podnosząc dłoń
złożoną w kształt pistoletu  - pif-paf i siły zła zostają zwyciężone. Ale to
jest coś innego. Coś strasznego... A przecież trudno mnie wystraszyć,
Hunter, i ty to wiesz.
32

- Panikujesz? - ze zdziwieniem spytał Hunter.
- Ich główną bronią jest strach. Ludzie ledwo wytrzymują na swoich
pozycjach. Leżą z automatami, z karabinami maszynowymi, a na nich idą
tamci, bezbronni. I wszyscy, wiedząc, że mają jakościową i liczebną
przewagę, o mało nie uciekają, tracą zmysły ze strachu, a niektórzy, powiem
ci w tajemnicy, stracili je na dobre. I to nie jest zwykły strach, Hunter!

-
 Suchy zniżył głos.
  - To jest... Nie wiem nawet, jak ci to wyjaśnić
słowami... To za każdym razem jest silniejsze. Oni jakoś oddziałują na
głowę... I mnie się wydaje, że świadomie. Czujesz ich już z daleka i to
uczucie ciągle narasta, taki ohydny niepokój, czy coś, i zaczynają ci się
trząść łydki. A niczego jeszcze nie słychać i nie widać, ale wiesz już, że są
gdzieś blisko, idą... Idą... I wtedy słychać wycie, że tylko uciekać... A jak
podejdą bliżej, zaczyna cię trząść. I jeszcze długo póĽniej widzi się, jak idą
z otwartymi oczami prosto na reflektor...
Artem wzdrygnął się. Okazuje się, że koszmary prześladowały nie tylko
jego. Wcześniej starał się nie rozmawiać z nikim na ten temat
  - bał się, że
uznają go za tchórza lub wariata.
- Psychikę człowiekowi osłabiają, bestie!  - ciągnął Suchy. - I wiesz co,
nastrajają się jakby na twoją falę, i następnym razem jeszcze mocniej ich
czujesz, jeszcze bardziej się boisz. To nie jest zwykły strach... Ja to wiem.
Umilkł. Hunter siedział nieruchomo badając go wzrokiem, najwidoczniej
myśląc o tym, co usłyszał. Potem upił trochę gorącego napoju i powiedział
cicho i powoli:
- To zagrożenie dla nas wszystkich, Suchy. Dla całego tego zafajdanego
metra, nie tylko dla waszej stacji.
Suchy milczał, jakby nie chcąc odpowiadać, ale nagle wybuchnął:
- Dla całego metra, powiadasz? No nie, nie tylko dla metra. Dla całej
naszej postępowej ludzkości, która się z całym tym swoim postępem
doigrała. Czas zapłacić! Walka gatunków, Myśliwy. Walka gatunków. Ci
czarni to nie diabelstwo, ani żadne wampiry. To homo novus - następne
stadium ewolucji, lepiej od nas przystosowane do otaczającego nas
środowiska. Przyszłość należy do nich, Myśliwy! Może homo sapiens
pogniją jeszcze ze dwadzieścia, nawet pięćdziesiąt lat w cholernych norach,
które sami sobie wykopali kiedy jeszcze było ich zbyt wielu i nie mieścili
się wszyscy naraz na powierzchni, więc tych biedniejszych w dzień trzeba
było upychać pod ziemią. Staniemy się bladzi, wątli, jak Morlokowie
Wellsa, pamiętasz Wehikuł czasu: w przyszłości żyły tam pod ziemią takie
stwory? Oni też kiedyś byli homo sapiens... Tak, jesteśmy optymistami, nie
chcemy zdychać! Na własnym gównie będziemy hodować grzybki, a świnia
zostanie nowym najlepszym przyjacielem człowieka, można powiedzieć
wspólnikiem w przeżyciu... Z apetycznym chrzęstem będziemy żreć
multiwitaminy, których całe tony przygotowali nasi troskliwi przodkowie.
33

Będziemy lękliwie wypełzać na powierzchnię, żeby szybko złapać jeszcze
jeden kanister benzyny, jeszcze kilka czyichś łachów, a jak będziemy mieli
dużo szczęścia - jeszcze jedną garść nabojów, a potem biegiem z powrotem,
do swych dusznych podziemi, jak złodzieje oglądając się na boki, czy ktoś
nie zauważył. Bo tam, na górze, nie jesteśmy już u siebie w domu. świat nie
należy już do nas, Myśliwy... świat nie należy już do nas.
Suchy umilkł, patrząc jak para unosi się powoli znad filiżanki z herbatą i
niknie w półmroku namiotu. Hunter nie odpowiadał i nagle Artem
pomyślał, że nigdy jeszcze nie słyszał takich słów od swojego ojczyma. Nic
nie zostało z jego zwykłej pewności, że wszystko na pewno będzie dobrze, z
jego "Nie pękaj, damy radę!", z jego krzepiącego puszczania oczka... Czy
może to zawsze było tylko na pokaz?
- Milczysz, Myśliwy? Milczysz... Dalej, no, kłóć się ze mną! Gdzie
twoje argumenty? Gdzie ten twój optymizm? Jak rozmawialiśmy ze sobą
ostatnim razem, to jeszcze dowodziłeś, że poziom promieniowania spadnie i
ludzie wrócą kiedyś na powierzchnię ziemi. Ech, Myśliwy... "Wstanie
słońce nad lasem, ale nie dla mnie już..."
  - szyderczo zaśpiewał Suchy.  -
 Wczepimy się zębami w życie, będziemy się go trzymać ze wszystkich sił,
bo przecież cokolwiek mówili filozofowie i twierdzili sekciarze, a nuż nic
tam nie ma? Nie chce się wierzyć, nie chce, ale gdzieś tam, w głębi duszy,
wiesz, że tak właśnie jest... A przecież podoba nam się to wszystko,
Myśliwy, nieprawdaż? Obaj bardzo lubimy żyć! Obaj będziemy pełzać po
śmierdzących podziemiach, spać w objęciach wieprzy i żreć szczury, ale
przeżyjemy! Tak? ObudĽ się, Myśliwy! Nikt nie napisze o tobie książki pt.
"Opowieść o prawdziwym człowieku", nikt nie będzie opiewał twojej chęci
życia, twojego przerośniętego instynktu przetrwania... Jak długo
wytrzymasz na grzybach, multiwitaminach i wieprzowinie? Poddaj się,
homo sapiens! Nie jesteś już władcą przyrody! Zostałeś obalony! Nie, nie
musisz koniecznie od razu zdychać, nikt nie nalega. Poczołgaj się jeszcze w
agonii, zachłystując się własnymi ekskrementami... Ale wiedz, homo
sapiens, przeżyłeś już swoje! Ewolucja, której prawa pojąłeś, zatoczyła już
pełne koło, i nie jesteś już jej ostatnim stadium, nie jesteś koroną
stworzenia. Jesteś dinozaurem. Trzeba ustąpić miejsca nowym,
doskonalszym gatunkom. Nie należy być egoistą. Gra skończona, pora dać
pograć innym. Twój czas minął. Wymarłeś. I niech przyszłe cywilizacje
łamią sobie głowy nad tym, dlaczego homo sapiens wymarł. Chociaż
wątpię, żeby to kogokolwiek zainteresowało...
Hunter, podczas tego monologu uważnie studiujący swoje paznokcie,
podniósł w końcu wzrok na Suchego i ciężko przemówił:
- NieĽle się załamałeś odkąd cię ostatnio widziałem. Przecież pamiętam
jak mi mówiłeś, że jeśli zachowamy kulturę, jeśli się nie poddamy, nie
oduczymy się mówić po rosyjsku, jeśli nauczymy nasze dzieci czytać i
34

pisać, to nieważne, może i pod ziemią pociągniemy... Ty mi to mówiłeś,
czy nie ty? A teraz - poddaj się, homo sapiens... Jak to tak?
- Po prostu co nieco zrozumiałem, Myśliwy. Odczułem to, co ty może
jeszcze zrozumiesz, a może nie zrozumiesz nigdy: jesteśmy dinozaurami i
dożywamy swoich dni... Niech to potrwa dziesięć czy nawet sto lat, ale i
tak...
- Opór jest bezcelowy, tak? - złym głosem pociągnął Hunter.  - Do tego
zmierzasz?
Suchy milczał ze wzrokiem wbitym w podłogę. Nigdy nikomu nie
przyznał się do swojej słabości i najwidoczniej dużo go kosztowało, by
powiedzieć coś takiego staremu przyjacielowi i to jeszcze przy Artemie.
Ciężko mu się było przyznać do kapitulacji...
- A właśnie, że nie! Niedoczekanie!

- powoli przemówił Hunter
prostując się do pełnej wysokości.
  - I oni też się nie doczekają! Nowe
gatunki, powiadasz? Ewolucja? Nieodwracalne wymieranie? Gówno?
świnie? Witaminy? Nie takie rzeczy przeżyłem. Nie boję się tego.
Rozumiesz? Ja rąk do góry nie będę podnosił. Instynkt przetrwania? Możesz
tak to nazwać. Tak, będę się łapał życia zębami. Znam ja tę twoją ewolucję.
Inne gatunki niech poczekają wspólnie w kolejce. Nie jestem bydłem, które
prowadzą na rzeĽ. Kapituluj sobie i idĽ do tych swoich doskonalszych i
lepiej przystosowanych, ustępuj im swojego miejsca w historii! Jeśli
czujesz, że już się nawojowałeś, to wal  - dezerteruj, ja cię nie osądzę. Ale
nie próbuj mnie przestraszyć. I nie staraj się ciągnąć mnie za sobą na rzeĽ.
Po co prawisz mi kazania? Jak nie będziesz sam, jak poddasz się w grupie,
to będzie mniejszy wstyd? Czy może wrogowie obiecują miskę gorącej
kaszy za każdego towarzysza wziętego w niewolę? Moja walka jest
beznadziejna? Twierdzisz, że jesteśmy na skraju przepaści? Pluję w tę twoją
przepaść. Jeśli uważasz, że twoje miejsce jest na dnie, to bierz jak najwięcej
powietrza i skacz. Bo mnie z tobą nie po drodze. Jeśli Człowiek Rozumny,
wyrafinowany i cywilizowany homo sapiens wybiera kapitulację, to
rezygnuję z tego zaszczytnego określenie i lepiej stanę się zwierzęciem. I
jak zwierzę będę chwytać się życia i rzucać innym do gardeł, żeby przeżyć.
I przeżyję. Rozumiesz?! Przeżyję!
Usiadł i cicho poprosił Artema, żeby nalał mu jeszcze herbaty. Suchy
sam wstał, mroczny i milczący, i poszedł napełnić czajnik i zagrzać wodę.
Artem został w namiocie w cztery oczy z Hunterem. Jego ostatnie słowa, ta
jego dĽwięcząca w uszach pogarda, jego zawziętość i pewność, że uda mu
się przeżyć, rozpaliły Artemowi serce. Długo nie mógł się zdecydować by
przemówić jako pierwszy. I wtedy Hunter sam zwrócił się do niego:
- No, a ty co myślisz, chłopcze? Mów, nie wstydĽ się... Też tak chcesz,
jak roślinka? Jak dinozaur? Siedzieć na tyłku i czekać aż po ciebie przyjdą?
Znasz przypowieść o żabie w śmietanie? Jak dwie żaby wpadły do dzbanka
35

ze śmietaną? Jedna, myśląc racjonalnie, szybko zrozumiała, że opór jest
bezcelowy i że losu nie da się oszukać. A może jest jakieś życie
pozagrobowe, więc po co się niepotrzebnie wysilać i na próżno pocieszać
płonnymi nadziejami? Złożyła łapki i poszła na dno. A druga była na pewno
durna, albo niewierząca. I zaczęła się szamotać. Wydawałoby się, po co się
szarpać, jeśli wszystko przesądzone? Szamotała się i szamotała... Aż ubiła
śmietanę na masło. I wylazła z dzbanka. Uczcijmy pamięć jej towarzyszki,
przedwcześnie poległej w imię postępu filozofii i racjonalnego myślenia.
- Kim pan jest? - odważył się w końcu spytać Artem.
- Kim jestem? Już wiesz. Jestem Myśliwym.
- Ale co to znaczy myśliwy? Czym pan się zajmuje? Poluje pan?
- Jak by ci to wyjaśnić... Wiesz, jak jest zbudowany ludzki organizm?
Składa się z milionów maluteńkich komórek
  - jedne przekazują sygnały
elektryczne, drugie przechowują informacje, trzecie wchłaniają substancje
odżywcze, czwarte transportują tlen... Ale wszystkie, nawet najważniejsze
z nich, zginęłyby szybciej niż w jeden dzień, zginąłby cały organizm, gdyby
nie było komórek odpowiedzialnych za odporność. Nazywają się one
makrofagi. Pracują metodycznie i regularnie, jak zegarek, jak metronom.
Kiedy choroba wnika w organizm, znajdują ją, śledzą, gdziekolwiek się
zapuści, wcześniej czy póĽniej łapią   i... - Hunter wykonał gest jakby
ukręcał komuś szyję i wydał nieprzyjemny chrzęszczący
  dĽwięk -
 likwidują.
- Ale jaki to ma związek z pańskim zawodem? - upierał się Artem.
- WyobraĽ sobie, że całe metro to ludzki organizm. Złożony organizm,
składający się z czterdziestu tysięcy komórek. Ja jestem makrofagiem.
Myśliwym. To mój zawód. Każde niebezpieczeństwo, dostatecznie
poważne by zagrażać całemu organizmowi, należy likwidować. To jest
moja praca.
Wrócił wreszcie Suchy z czajnikiem i, nalewając wrzący wywar do
kubków, najwidoczniej w czasie swej nieobecności zebrawszy myśli,
zwrócił się do Huntera:
- I cóż zamierzasz przedsięwziąć, by zlikwidować Ľródło
niebezpieczeństwa, kowboju? Wybrać się na polowanie i powystrzelać
wszystkich czarnych? Wątpię, żeby cokolwiek z tego wyszło. Nie ma rady,
Hunter. Nie ma.
- Zawsze zostaje jeszcze jedno wyjście, ostatnie. Zawalić wasz północny
tunel w cholerę. Całkowicie. I odciąć się od twojego nowego gatunku.
Niech się rozmnażają na górze i nie ruszają nas, kretów. Podziemia to teraz
nasze środowisko życia.
- Opowiem ci coś ciekawego. Mało kto o tym wie na naszej stacji.
Zasypaliśmy już jeden tor. Dokładnie nad nami, nad północnymi tunelami,
36

płyną wody gruntowe. I już wtedy, kiedy zasypywaliśmy drugą linię
północną, o mało nas nie zalało. Użylibyśmy trochę silniejszego ładunku  - i
żegnaj, ojczysta stacjo WOGN. Tak więc, jeśli teraz zawalimy kolejny
północny tunel, nie tylko nas zaleje. Zmyje nas stąd radioaktywna zupa.
Wtedy to będzie nie tylko nasz koniec. Oto gdzie kryje się prawdziwe
zagrożenie dla metra. Jeśli właśnie teraz i w taki sposób rozpoczniesz wojnę
gatunków, to nasz przegra. Szach.
- A co ze śluzą? Czy nie można po prostu zamknąć śluzy w tunelu z tej
strony? - przypomniał sobie Hunter.
- śluzy z całej linii rozebrali nieznani mędrcy jeszcze jakieś piętnaście
lat temu i przeznaczyli na umocnienia jakiejś tam stacji, dziś nikt już nie
pamięta której. Czyżbyś sam o tym nie wiedział? No, to jeszcze raz: szach.
- Powiedz mi... Czy ostatnimi czasy ich ataki się nasilają?

- Hunter
chyba się poddał i zmienił temat rozmowy.
- Nasilają? Jeszcze jak! A przecież, w co trudno uwierzyć, jakiś czas
temu nic o nich w ogóle nie wiedzieliśmy. A teraz  proszę - główne
zagrożenie. I wierz mi, bliski jest dzień, kiedy po prostu nas zmiotą, ze
wszystkimi naszymi umocnieniami, reflektorami i karabinami
maszynowymi. Przecież nie można poderwać całego metra dla jednej
marnej stacji... Fakt, robią tu całkiem niezłą herbatę, ale wątpię, żeby
ktokolwiek zgodził się ryzykować życie nawet dla tak wspaniałej herbaty
jak nasza. W końcu zawsze jest konkurencja z Pieczatników... Znów
szach! - smutno uśmiechnął się Suchy.  - Nikomu nie jesteśmy potrzebni.
Sami już wkrótce nie będziemy w stanie wytrzymać ich naporu. Odciąć ich
zasypując tunel nie możemy. Wyjść na powierzchnię i tam ich wybić też nie
jesteśmy w stanie, z powszechnie zrozumiałych powodów... Mat.
Przegrałeś, Myśliwy! Ja też. Wszyscy w najbliższym czasie całkowicie
przegramy, jeśli rozumiesz, co mam na myśli

- krzywo uśmiechnął się
Suchy.
- Zobaczymy - odparł Hunter. - Zobaczymy.
Siedzieli dalej rozmawiając o najrozmaitszych rzeczach; często padały
nieznane
Artemowi
imiona,
urywki
niedopowiedzianych
lub
niewysłuchanych kiedyś do końca historii. Od czasu do czasu nagle
wybuchały jakieś stare spory, z których Artem niewiele rozumiał i które
widocznie ciągnęły się latami, przygasając na czas rozstania i znów
rozpalając się przy spotkaniu.
W końcu Hunter wstał, powiedział, że czas iść spać, bo w odróżnieniu od
Artema nie kładł się po dyżurze, i pożegnał się z Suchym. Ale przed
wyjściem nagle obrócił się do Artema i szepnął mu: "WyjdĽ na chwilę".
37

Artem wyskoczył z namiotu od razu za nim, nie zwracając uwagi na
zdziwiony wzrok ojczyma. Hunter czekał na niego na zew­nątrz, szczelnie
zapinając swój długi płaszcz i podnosząc kołnierz.
- Przejdziemy się?  - zaproponował i ruszył nieśpiesznie po peronie
przed siebie, w stronę namiotu dla gości, w którym nocował. Artem
niepewnie poszedł za nim, próbując domyślić się, o czym taki człowiek
chce porozmawiać z nim, chłopaczkiem, który jak dotąd nie zrobił dla
innych absolutnie nic znaczącego, a nawet zwyczajnie przydatnego.
- Co myślisz o tym, czym się zajmuję? - spytał Hunter.
- Fantastyczne... Przecież jeśli by pana nie było... No, i innych, takich
jak pan, jeśli jest was więcej... To my wszyscy już dawno byśmy...

-
 wymamrotał zmieszany Artem.
Zrobiło mu się wstyd własnej nieumiejętności wysławiania się. Akurat
teraz, kiedy taki człowiek zwrócił na niego uwagę i osobiście chce mu coś
powiedzieć, poprosił nawet żeby z nim wyjść, żeby tak w cztery oczy, bez
ojczyma, on czerwieni się jak panienka i coś tam smętnie mamrocze...
- Doceniasz to? No, jeśli lud docenia

- uśmiechnął się Hunter
  - to
znaczy, że nie ma co słuchać defetystów. Trzęsie się twój ojczym, ot co. A
przecież to naprawdę odważny człowiek... W każdym razie był nim. Dzieje
się u was coś strasznego, Artem. Coś, czego nie można tak zostawić. Twój
ojczym ma rację: to nie jest po prostu jakieś cholerstwo, jak na dziesiątkach
innych stacji, nie wandale, nie wyrodki. Tu jest coś nowego. Coś
złowieszczego. Od tych nowin wieje zimnem. Mogiłą. Wszystkiego dwie
doby na waszej stacji i już zaczyna mnie przenikać ten strach. I im więcej o
nich wiesz, im dłużej ich obserwujesz, im częściej ich widzisz, tym
silniejszy jest strach, tak to rozumiem. Ty, na przykład, niewiele razy ich
widziałeś, tak?
- Do tej pory jeden raz: dopiero niedawno zacząłem chodzić na dyżury
na północ - przyznał się Artem.  - Ale szczerze mówiąc, wystarczył mi ten
jeden raz. Do dziś męczą mnie koszmary. Ostatniej nocy, na przykład. A
przecież tyle czasu już minęło od tamtego spotkania!
- Koszmary, powiadasz? Ty też je masz? - spochmurniał Hunter. - Tak,
nie wygląda to na przypadek... Pomieszkać tu jeszcze trochę, parę
miesięcy, pochodzić regularnie na te wasze dyżury i nie wykluczone, że też
skapcanieję... Nie, dzieciaku. W jednym twój ojczym się pomylił. To nie on
to mówi. Nie on tak uważa. To oni myślą za niego i oni za niego mówią.
Poddajcie się, mówią, opór jest bezcelowy. A on jest dla nich tubą. I sam
tego pewnie nie rozumie... I pewnie rzeczywiście dostrajają się dranie i
naciskają na psychikę. Co za diabelstwo! Powiedz mi, Artem  - zwrócił się
do niego bezpośrednio, po imieniu, i chłopak zrozumiał, że zamierza
powiedzieć mu coś naprawdę ważnego.

- Masz jakąś tajemnicę? Coś
38

takiego, czego nie powiedziałbyś nikomu ze stacji, a postronnemu
człowiekowi możesz zdradzić?
- Nno... - zawahał się Artem i przenikliwemu
wystarczyłoby to, by wiedzieć, że taka tajemnica istnieje.
człowiekowi
- Ja też mam swój sekret. Wymienimy się? Muszę się z kimś podzielić
swoją tajemnicą, ale chcę być pewny, że nikt jej nie wypaple. Dlatego
zdradĽ mi swoją
  - i nie jakieś pierdoły o dziewczynach, tylko coś
poważnego, czego nikt nie powinien usłyszeć. Ja też ci powiem coś niecoś.
To dla mnie ważne. Bardzo ważne, rozumiesz?
Artem się wahał. Męczyła go oczywiście ciekawość, ale strach było
zdradzić właśnie tę tajemnicę człowiekowi, który był nie tylko ciekawym
rozmówcą, którego życie pełne było przygód, ale, jak można sądzić,
zimnokrwistym zabójcą, który bez najmniejszego wahania usuwał wszelkie
przeszkody na swojej drodze. A przecież jeśli Artem rzeczywiście okaże się
mieć związek z inwazją czarnych...
Hunter spojrzał mu zachęcająco w oczy:
- Nie masz powodu się mnie bać. Gwarantuję ci nietykalność!

- i
konspiracyjnie mrugnął.
Podeszli do namiotu dla gości, na tę noc oddanego Hunterowi do pełnej
dyspozycji, ale zostali na zewnątrz. Artem zastanowił się ostatni raz i jednak
się zdecydował. Nabrał jak najwięcej powietrza, a następnie pośpiesznie, na
jednym oddechu, przedstawił całą historię wyprawy na stację Ogród
Botaniczny. Kiedy przerwał, Hunter przez jakiś czas milczał, by przetrawić
to co usłyszał. Potem odezwał się ochrypłym głosem:
- Ogólnie biorąc, ciebie i twoich przyjaciół powinno się za to zabić, ze
względów wychowawczych. Ale zagwarantowałem ci już nietykalność. Na
twoich przyjaciół się to jednak nie rozciąga...
Artemowi ścisnęło się serce, poczuł jak drętwieje mu ze strachu ciało i
uginają się pod nim nogi. Nie był w stanie mówić i dlatego milcząc
oczekiwał dalszego ciągu mowy oskarżycielskiej.
- Jednak ze względu na wiek i ogólny kretynizm w chwili zajścia, a
także na długi czas, jaki od tego minął, zostajecie ułaskawieni. Będziecie
żyć - i, żeby szybciej wyprowadzić Artema z odrętwienia, Hunter jeszcze
raz mrugnął do niego, tym razem na zachętę.

- Ale pamiętaj, że twoi
sąsiedzi ze stacji nie będą mieli dla ciebie litości. Tak więc dobrowolnie
włożyłeś mi w ręce potężną broń przeciw samemu sobie. A teraz wysłuchaj
mojej tajemnicy...
I, póki Artem żałował swej gadatliwości, mówił dalej:
- Nie szedłem na tę stację przez całe metro na próżno. Nie poddam się.
Zagrożenie powinno zostać usunięte, jak już na pewno nie raz dziś
39

słyszałeś. Powinno i zostanie usunięte. Ja to zrobię. Twój ojczym się boi.
Jak rozumiem, powoli zmienia się w ich narzędzie. Sprzeciwia się coraz
słabiej i jeszcze mnie próbuje przekonać. Jeśli te wody gruntowe to prawda,
to o wariancie z zawaleniem tunelu trzeba oczywiście zapomnieć. Ale twoja
opowieść cokolwiek mi rozjaśniła. Jeśli czarni po raz pierwszy zaczęli się tu
zakradać po waszej wycieczce, to znaczy, że przychodzą z Ogrodu
Botanicznego. Zdaje się, że hodowali nie to, co trzeba w tym Ogrodzie
Botanicznym, jeśli coś takiego się tam urodziło... A to znaczy, że można
ich zablokować tam, bliżej powierzchni. Bez niebezpieczeństwa uwolnienia
wód gruntowych. Tylko że licho wie, co się dzieje za siedemsetnym metrem
północnego tunelu. Tam wasza władza się kończy. Zaczyna się władza
mroku - najbardziej rozpowszechniona forma rządów na terytorium
moskiewskiego metra. Pójdę tam. Nikt nie może o tym wiedzieć. Powiesz
Suchemu, że wypytywałem cię o sytuację na stacji i to będzie prawda. Nie
będziesz raczej musiał niczego wyjaśniać: jak wszystko pójdzie gładko, sam
wszystko wyjaśnię komu trzeba. Ale może się też zdarzyć tak  - przerwał na
moment badawczo patrząc Artemowi w oczy
  - że nie wrócę. Usłyszysz
wybuch czy nie, jeśli nie wrócę do jutra rano, ktoś powinien przekazać, co
się ze mną stało, i opowiedzieć moim kolegom, co za cholerstwo siedzi w
waszych północnych tunelach. Wszystkich swoich dawnych znajomych z tej
stacji, w tym twojego ojczyma, dziś widziałem. I czuję, widzę niemal, jak
maleńki robak zwątpienia i strachu zżera mózgi wszystkim, którzy są często
poddani ich wpływowi. Nie mogę polegać na ludziach o robaczywych
mózgach. Potrzebuję zdrowego człowieka, którego rozsądku nie
szturmowały jeszcze te wampiry. Potrzebuję ciebie.
- Mnie? Ale jak ja mogę panu pomóc? - zdziwił się Artem.
- Posłuchaj. Jeśli nie wrócę, będziesz musiał za wszelką  cenę - za
wszelką cenę, słyszysz?! - dotrzeć do Polis. Do Miasta... I odnaleĽć tam
człowieka o przezwisku Młynarz. Opowiesz mu całą historię. I jeszcze
jedno. Dam ci teraz pewną rzecz, przekażesz mu ją jako dowód, że to ja cię
posłałem. WejdĽ na chwilę!
  - Hunter zdjął kłódkę z wejścia, podniósł
zasłonę i przepuścił Artema do środka.
W namiocie było ciasno przez stojący na podłodze ogromny plecak w
barwach ochronnych i imponujących rozmiarów kufer. W świetle lampki
Artem dojrzał ciemno połyskującą w głębi torby lufę jakiejś solidnej broni,
najprawdopodobniej rozłożonego wojskowego erkaemu. Zanim Hunter
ukrył go przed oczami postronnych, Artem zdołał zauważyć matowoczarne
metalowe skrzynki z taśmami z amunicją, ułożone ciasno w rzędzie po
jednej stronie broni oraz małe zielone granaty przeciwpiechotne po drugiej.
Bez żadnego komentarza na temat tego arsenału, Hunter otworzył boczną
kieszeń plecaka i wyciągnął z niej małą metalową kapsułkę, zrobioną z łuski
40

naboju. Ze strony, po której powinna była znajdować się kula, kapsułka
kończyła się przykręconym wieczkiem.
- Proszę, trzymaj. Nie czekaj na mniej dłużej niż dwa dni. I nie bój się.
Wszędzie spotkasz ludzi, którzy ci pomogą. Zrób to koniecznie! Wiesz, co
od ciebie zależy. Przecież nie muszę ci tego jeszcze raz wyjaśniać, prawda?
To wszystko. Życz mi powodzenia i spływaj... Muszę się wyspać.
Artem ledwie wydusił z siebie słowa pożegnania, ścisnął potężną łapę
Huntera i powlókł się do swojego namiotu, garbiąc się pod ciężarem
obarczającej go misji.
41

ROZDZIAŁ 3
JEśLI NIE WRÓCĘ
Artem myślał, że po przyjściu do domu nie ominie go przesłuchanie:
ojczym z pewnością będzie wyciągał z niego informacje, dopytując się o
czym rozmawiał z Hunterem. Jednak wbrew jego oczekiwaniom, ten wcale
nie czekał na niego z przygotowanymi dybami i hiszpańskimi butami, a
spokojnie pochrapywał  - dotychczas, przez ponad dobę, nie mógł się
wyspać.
Przez nocne patrole i spanie w dzień, Artema znów czekała praca na
nocną zmianę, w fabryce herbaty.
Dziesięciolecia życia pod ziemią, w ciemności częściowo rozpraszanej
słabym czerwonym światłem sprawiły, że prawdziwe rozumienie dnia i
nocy stopniowo zatarło się. Nocą oświetlenie stacji nieco przygasało, tak jak
niegdyś w pociągach dalekobieżnych, aby ludzie mogli się wyspać, lecz
nigdy, oprócz sytuacji awaryjnych, nie gasło całkowicie. Jakkolwiek
wyostrzył się ludzki wzrok przez lata przeżyte w ciemności, wciąż jednak
nie mógł się równać z oczami stworzeń zamieszkujących tunele i porzucone
przejścia.
Podział na "dzień" i "noc" odbywał się bardziej z przyzwyczajenia, niż z
konieczności. "Noc" miała sens o tyle, o ile większości mieszkańców stacji
wygodnie było spać w jednym czasie, odpoczywała też wtedy trzoda,
przygaszano światło i zabraniano hałasować. O dokładnym czasie
mieszkańcy stacji dowiadywali się dzięki dwóm stacyjnym zegarom,
zawieszonym nad wejściami do tuneli z przeciwnych stron. Owe zegary
miały wagę porównywalną z takimi obiektami o strategicznym znaczeniu,
jak skład amunicji, filtry wodne i generator prądu. Wiecznie o nie dbano,
najmniejsze awarie były natychmiast naprawiane, a wszelkie, nie tylko
dywersyjne, ale nawet zwykłe, chuligańskie próby ich zniszczenia były
karane w najsurowszy sposób, aż do wygnania ze stacji.
Obowiązywał tu surowy kodeks karny, według którego administracja
WOGN-u sądziła przestępców przy pomocy trybunału błyskawicznego, ze
względu na stan nadzwyczajny, wprowadzony obecnie, jak wszystko na to
wskazywało, na zawsze. Akcje dywersyjne dotyczące obiektów
strategicznych pociągały za sobą najwyższy wymiar kary. Za palenie i
zaprószanie ognia na peronie poza specjalnie wydzielonym miejscem, jak i
za nieprawidłowe obchodzenie się z bronią i materiałami wybuchowymi,
groziło natychmiastowe wygnanie ze stacji i konfiskata majątku.
Te drakońskie prawa miały swoje wytłumaczenie w tym, że już kilka
stacji spłonęło do szczętu. Ogień błyskawicznie rozprzestrzeniał się po
42

namiotowych miasteczkach, pożerając wszystkich bez różnicy, i oszalałe,
pełne bólu krzyki jeszcze wiele miesięcy po katastrofie dĽwięczały echem w
uszach mieszkańców sąsiednich stacji, a zwęglone ciała, sklejone stopionym
plastikiem i brezentem, szczerzyły popękane od niewyobrażalnego gorąca
zęby w świetle latarek mijających je przestraszonych straganiarzy i
wędrowców, którzy przypadkiem zabłądzili do tego piekła.
By uniknąć tak strasznego losu, na większości stacji nieostrożne
obchodzenie się z ogniem zaliczono do kategorii ciężkich zbrodni.
Wygnaniem karano także kradzieże, sabotaż i celowe uchylanie się od
pracy. Przy tym, biorąc pod uwagę, że prawie cały czas wszyscy byli na
widoku, a na stacji mieszkało coś ponad dwustu ludzi, przestępstwa takie, i
w ogóle jakiekolwiek, popełniano dość rzadko, i przeważnie byli to obcy.
Praca na stacji była obowiązkowa, i wszyscy, od małego do dużego,
mieli wypracować swoją codzienną normę. Ferma świń, uprawy grzybów,
fabryka herbaty, kombinat mięsny, służba przeciwpożarowa i inżynieryjna,
cech producentów broni - każdy z mieszkańców pracował w jednym, albo i
dwóch z tych miejsc. MężczyĽni mieli do tego obowiązek raz na dwie doby
odbyć wartę pod bronią w jednym z tuneli, a podczas konfliktów lub gdy w
głębinach metra pojawiało się jakieś nowe niebezpieczeństwo, patrole były
wielokrotnie wzmacniane, zaś na torach bez przerwy stały gotowe do walki
odwody.
Życie było tak dokładnie wyregulowane na bardzo nielicznych stacjach i
dobra sława, która przylgnęła do WOGN-u, przyciągała mnóstwo ludzi
chcących na nim zamieszkać. Jednak na osiedlanie się obcych zgadzano się
rzadko i niechętnie.
Do nocnej zmiany w fabryce herbaty było jeszcze kilka godzin i Artem,
nie wiedząc gdzie się podziać, powlókł się do swojego najlepszego
przyjaciela, Żeńki - tego samego, z którym swego czasu odbyli zapierającą
dech w piersiach wyprawę na powierzchnię.
Żeńka był jego rówieśnikiem, ale, w odróżnieniu od Artema, mieszkał ze
swoją prawdziwą rodziną: ojcem, matką i młodszą siostrzyczką. Przypadki,
kiedy udało się uratować całej rodzinie, były nieliczne, i Artem w głębi
duszy zazdrościł swojemu przyjacielowi. Oczywiście bardzo kochał
ojczyma i szanował go nawet teraz, po tym jak puściły mu nerwy, ale
świetnie przy tym rozumiał, że Suchy to dla niego nie ojciec, w ogóle nie
rodzina, i nigdy nie nazywał go tatą.
A Suchy, który na początku sam poprosił Artema, żeby mówił mu
"wujku Saszo", z czasem tego pożałował. Przybywało mu lat, a on, stary
wilk tunelowy nadal nie założył prawdziwej rodziny, nie miał nawet
kobiety, która czekałaby na jego powroty. Na widok matek z małymi
dziećmi ściskało mu się serce i marzył o tym, że i w jego życiu przyjdzie
taki dzień, kiedy nie będzie już trzeba kolejny raz odchodzić w ciemność,
43

znikając z życia stacji na długie dni i tygodnie, a może i na zawsze. A
wtedy, myślał z nadzieją, znajdzie się kobieta gotowa zostać jego żoną, i
urodzą im się dzieci, które, kiedy nauczą się mówić, zaczną nazywać go nie
wujkiem Saszą, a ojcem.
Starość i niemoc były coraz bliżej, zostawało coraz mniej czasu i z
pewnością trzeba się było śpieszyć, ale wciąż nijak nie udawało się wyrwać.
Jedna misja zastępowała drugą i nie było na razie nikogo, komu mógłby
przekazać część swojej pracy, powierzyć swoje kontakty, zdradzić sekrety
zawodowe, żeby samemu zająć się jakąś lekką robotą na stacji. Już od
dawna zastanawiał się nad spokojniejszym zajęciem, wiedział nawet, że z
pewnością może liczyć na posadę we władzach stacji, dzięki swojemu
autorytetowi, wzorowemu przebiegowi służby i przyjacielskim stosunkom z
administracją.
Na razie jednak nie widział nawet na horyzoncie nikogo zasługującego
na rolę zmiennika i, pocieszając się myślami o szczęśliwym jutrze, żył
dniem dzisiejszym, wciąż odkładając ostateczny powrót i nadal zraszając
swym potem i krwią granit obcych stacji i beton odległych tuneli.
Artem wiedział, że ojczym, mimo prawie ojcowskiej miłości do niego,
nie myśli o nim jako o kontynuatorze swojego dzieła i ogólnie biorąc uważa
go za nicponia, i to zupełnie niezasłużenie. Nie brał Artema w dalsze
wyprawy, chociaż ten już wydoroślał i nie można już było wymawiać się
tym, że jest jeszcze mały i porwą go zombi albo zjedzą szczury. Nawet się
nie domyślał, że właśnie tą niewiarą w Artema popychał go do najbardziej
szalonych awantur, za które zresztą sam go potem lał. Widać chciał, żeby
Artem nie narażał życia na bezsensowne niebezpieczeństwo w wędrówkach
po metrze, a żył tak jak marzyło się samemu Suchemu: w spokoju i
bezpiecznie, przy pracy i wychowywaniu dzieci, nie tracąc na próżno
młodości. Lecz życząc Artemowi takiego życia, zapominał, że sam, zanim
zaczął do niego dążyć, przeszedł przez ogień i wodę, wyszedł cało z setek
przygód i nasycił się nimi. I to nie mądrość, która przyszła z wiekiem,
przemawiała teraz przez niego, a przeżyte lata i zmęczenie. Zaś w Artemie
kipiała energia, on dopiero zaczynał żyć i wieść żałosne życie rośliny,
krojąc i susząc grzyby, zmieniając pieluchy, nie ośmielając się nigdy
wychodzić za pięćsetny metr, wydawało mu się zupełnie nie do pomyślenia.
Pragnienie, by dać nogę ze stacji rosło w nim z każdym dniem, kiedy coraz
jaśniej rozumiał jaki los przygotowuje dla niego ojczym. Kariera producenta
herbaty i rola ojca wielu dzieciom zupełnie się Artemowi nie podobała. To
właśnie pociąg do przygód, chęć, by dać się porwać, ot tak, przeciągom
tuneli, i dać się im nieść w nieznane, na spotkanie losu, odgadł w nim
pewnie Hunter prosząc go o taką niełatwą, związaną z ogromnym ryzykiem
przysługę. Myśliwy miał dobrego nosa do ludzi i już po godzinnej
rozmowie zrozumiał, że może na Artemie polegać. Nawet jeśli ten nie
dojdzie do miejsca przeznaczenia, to przynajmniej nie zostanie na stacji
44

zapomniawszy o zadaniu, jeśli Hunterowi stanie się cokolwiek na stacji
Ogród Botaniczny.
I Myśliwy nie pomylił się w swym wyborze.
Żeńka na szczęście był w domu, i teraz Artem mógł przeputać wieczór
przy najnowszych plotkach, rozmowach o przyszłości i mocnej herbacie.
- Czołem! - zawołał przyjaciel na powitanie Artema. - Ty też dziś w
nocy pracujesz w fabryce? Mnie też wpisali. Tak mnie łamało w kościach,
że chciałem już prosić kierownictwo o zastępstwo. Ale jak ciebie wpisali ze
mną, to nieważne, wytrzymam. Byłeś dzisiaj w patrolu, tak? Na warcie? No,
opowiadaj! Słyszałem, że mieliście tam wypadek... Co tam się działo, co?
Artem spojrzał z ukosa na młodszą siostrzyczkę Żeńki, którą tak
zaciekawiła ich rozmowa, że przestała nawet opychać obierkami z grzybów
szmacianą lalkę uszytą przez mamę i wstrzymała oddech patrząc na nich z
kąta namiotu okrągłymi oczami.
- Słuchaj, młoda!  - rozumiejąc, co Artem konkretnie miał na myśli,
surowo odezwał się Żeńka
  - teraz, tego, zabieraj swoje rzeczy i idĽ się
pobawić do sąsiadów. Katia cię chyba zapraszała w gości. Należy
utrzymywać dobre stosunki z sąsiadami. Tak więc zbieraj swoje dzidzie i
uciekaj!
Dziewczynka pisnęła coś z oburzeniem i z miną skazańca zaczęła się
zbierać, żaląc się przy tym swojej lalce, tępo zapatrzonej w sufit na wpół
wytartymi oczyma.
- Myślałby kto, że tacy ważni! Ja i tak wszystko wiem! Będziecie gadać
o tych waszych muchomorach! - rzuciła z pogardą na pożegnanie.
- A ty, Leńka, jeszcze za mała jesteś na dyskusje o muchomorach.
Mleko masz jeszcze pod nosem! - przywrócił ją do pionu Artem.
- Co to jest mleko? - z niedowierzaniem spytała dziewczynka dotykając
ust.
Ale do wyjaśnień nikt się nie zniżył, i pytanie zawisło w powietrzu.
Kiedy poszła, Żeńka zasunął od środka wejście do namiotu i spytał:
- No, to co się stało? No, wal! Tyle już tu słyszałem. Jedni mówią, że z
tunelu wylazł ogromny szczur, inni, że zwiadowcę czarnych odstraszyliście,
a nawet żeście go ranili. Komu wierzyć?
- Nikomu nie wierz!
  - poradził Artem.  - Wszyscy łżą. To był pies.
Malutki szczeniak. Andriej go przygarnął, ten z piechoty morskiej.
Powiedział, że wyrośnie mu z niego owczarek niemiecki
  - uśmiechnął się
Artem.
- A ja przecież od Andrieja jak nic słyszałem, że to był  szczur! -
 powiedział zmieszany Żeńka. - Specjalnie mi naściemniał, czy co?
45

- To ty nie wiesz? Przecież to jego ulubiony dowcip: o szczurach
wielkości świni. Żartowniś z niego, rozumiesz - odparł Artem. - A u ciebie
co nowego? Co słyszałeś od chłopaków?
Przyjaciele Żeńki byli straganiarzami, dostarczali herbatę i wieprzowinę
na Prospekt Mira, na targ. Z powrotem wieĽli multiwitaminy, szmatki i
wszelakie badziewie, czasem nawet książki, zatłuszczone, często z
brakującymi stronicami, które nieznanymi drogami docierały na Prospekt
Mira, przebywając połowę metra, wędrując ze skrzyni do skrzyni, z kieszeni
do kieszeni, od handlarza do handlarza, aby w końcu odnaleĽć swojego
pana.
Mieszkańcy WOGN-u byli dumni z tego, że mimo oddalenia od centrum
i głównych szlaków handlowych, udawało im się nie tylko przeżyć w
pogarszających się z dnia na dzień warunkach, ale też podtrzymywać,
choćby w obrębie stacji, błyskawicznie wygasającą w całym metrze ludzką
kulturę.
Władze stacji starały się poświęcać tej kwestii jak najwięcej uwagi.
Dzieci obowiązkowo uczono czytać, a na stacji była nawet mała biblioteka,
do której zwoziło się w zasadzie wszystkie kupione na jarmarkach książki.
Bieda była w tym, że straganiarzom nie wypadało przebierać w tytułach, co
im dawano to brali, i wszelakiej makulatury gromadziło się bez liku.
Lecz mieszkańcy stacji odnosili się do książek tak, że nawet z najbardziej
bezużytecznej książki w bibliotece nikt nigdy nie wyrwał ani stroniczki.
Były traktowane jak świętość, ostatnia pamiątka przepięknego świata, który
pogrążył się w niebycie. I dorośli, ceniąc każdą sekundę wspomnień
przywoływanych przez lekturę, przekazywali to uczucie do książek swoim
dzieciom, które nie miały już czego pamiętać, które nigdy nie znały

- bo
nie mogły znać
  - innego świata oprócz niekończącego się labiryntu
ponurych i ciasnych tuneli, korytarzy i przejść.
W metrze miejsca, w których drukowane słowo było równie czczone,
były nieliczne, i mieszkańcy WOGN-u z dumą uważali swoją stację za
jedną z ostatnich ostoi kultury, północną forpocztę cywilizacji na Linii
Kałużsko-Ryżskiej. Książki czytali i Artem, i Żeńka. Żeńka za każdym
razem wyczekiwał powrotu swoich znajomych z targu i pierwszy leciał do
nich dowiedzieć się, czy nie dostali czegoś nowego. Wtedy książka
najpierw trafiała do Żeńki, a dopiero potem do biblioteki.
Artemowi książki ze swoich wypraw przynosił ojczym, a w ich namiocie
było coś w rodzaju prawdziwej półki z książkami. Stały na niej pożółkłe ze
starości, czasem nieco nadgryzione przez szczury i pleśń, czasem pokryte
brunatnymi plamkami czyjejś zaschłej krwi, rzeczy, których nie miał nikt
inny na stacji, a może i w całym metrze: Márquez, Kafka, Borges, Vian,
kilka tomów rosyjskiej klasyki.
46

- Tym razem chłopaki nic nie przywieĽli
  - powiedział Żeńka.  - Lecha
mówi, że jeden facet za miesiąc dostanie partię książek z Polis. Obiecał parę
przynieść.
- Przecież ja nie o książkach!  - machnął ręką Artem. - Co tam słychać?
Jak sytuacja?
- Sytuacja? Właściwie nic ciekawego. Oczywiście chodzą różne słuchy,
ale to tak zawsze, wiesz przecież, straganiarze nie potrafią żyć bez plotek i
opowieści. Od razu chudną. Nie trzeba ich wtedy karmić, tylko dać plotki
opowiedzieć. Ale wierzyć w te historie, czy nie
  - to też jest pytanie. Teraz
jest niby spokojnie. Oczywiście jeśli porównać z czasami, kiedy Hanza
walczyła z czerwonymi. Aha!  - przypomniał sobie.  - Na Prospekcie Mira
zabronili sprzedawać kwasa. Teraz, jeśli znajdą u straganiarza kwasa,
wszystko konfiskują, wywalają ze stacji i jeszcze spisują dane. Lecha mówi,
że jak znajdą kolejny raz, to na kilka lat zabraniają w ogóle wchodzić na ich
terytorium. Do całej Hanzy! Dla straganiarza to jest w ogóle śmierć.
- No ładnie! Tak po prostu zabronili? Co ich ugryzło?
- Według Lechy, uznali, że to narkotyk, bo ma się po nim haluny. I że
mózg zaczyna obumierać, jeśli długo się go pije. Niby o zdrowie ludzi się
troszczą.
- Lepiej by się zatroszczyli o swoje zdrowie! Co się tak nagle naszym
zaniepokoili?
- Wiesz co?  - powiedział Żeńka o ton ciszej.
  - Lecha mówi, że oni w
ogóle rozpuszczają dezy, jeśli chodzi o szkodliwość dla zdrowia.
- Jakie dezy? - spytał ze zdziwieniem Artem.
- Dezinformację. Posłuchaj tego. Lecha zaszedł raz wzdłuż naszej linii
za Prospekt Mira. Dotarł do Suchariewskiej. Miał tam jakieś ciemne
sprawki, nie zaczął nawet opowiadać jakie. I napotkał tam pewnego
ciekawego gościa. Maga.
- Kogo?! - Artem nie wytrzymał i wybuchnął śmiechem.  - Maga? Na
Suchariewskiej? Ześwirował ten twój Lecha! I co, mag mu podarował
czarodziejską różdżkę? Czy kwiat paproci?
- Głupi jesteś
  - obraził się Żeńka.
  - Myślisz, że wszystko wiesz
najlepiej? To, że do tej pory nie widziałeś magów ani o nich nie słyszałeś,
nie znaczy, że ich nie ma. A w mutantów z Filowki wierzysz?
- A co tu wierzyć? I tak istnieją, to jasne. Ojczym mi opowiadał. A o
magach jakoś nic nie słyszałem.
- Nawiasem mówiąc, Suchy, przy całym moim szacunku do niego, też
na pewno nie jest wszechwiedzący. A może, po prostu, nie chciał cię
straszyć. Krótko mówiąc, nie chcesz słuchać, idĽ w cholerę.
47

- Dobra już, Żeńka, opowiadaj. To jednak ciekawe. Chociaż brzmi
oczywiście... - Artem uśmiechnął się ironicznie.
- Więc tak. Nocowali tam przy ognisku. Wiesz, na Suchariewskiej nikt
nie mieszka na stałe. Tylko straganiarze z innych stacji zatrzymują się tam
na noc, bo władze Hanzy wypraszają ich po sygnale z Prospektu Mira. No, i
różne typy się tam wałęsają, jacyś szarlatani, złodziejaszki - kleją się do
straganiarzy. I podróżni tam odpoczywają, przed wyprawą na południe.
Tam, za Suchariewską, w tunelach, zaczyna się jakiś obłęd. Niby niczego
tam nie ma: ani szczurów, ani żadnych mutantów, a jednak ci, którzy chcą
przejść, bardzo często przepadają. Po prostu znikają bez śladu. Następna
stacja za Suchariewską to Turgieniewska. Przylega do Linii Czerwonej:
było tam przejście na Czystyje Prudy, czerwoni teraz nazwali ją z powrotem
Kirowska - był podobno taki komuch, Kirow... Przestraszyli się, że
sąsiadują z taką stacją. Zamurowali przejście. I Turgieniewska stoi teraz
pusta. Porzucona. Tak więc tunel od Suchariewskiej do najbliższej ludzkiej
siedziby jest długi... I właśnie w nim giną ludzie. Jak idą pojedynczo, to
prawie na pewno nie przejdą. A jeśli karawana ma ponad dziesięć osób, to
przechodzą. I mówią, że nic tam nie ma, normalny tunel, czysty, spokojny,
pusty, nie ma nawet żadnych rozgałęzień, więc w sumie nie za bardzo jest
gdzie się podziać... Nie ma żywego ducha, nic nie szeleści, ani stworów
żadnych nie widać... A potem, nazajutrz, ktoś się nasłucha o tym, jak tam
czysto i przytulnie, splunie na zabobony, pójdzie tym tunelem
  - i po nim,
jakby krowa jęzorem machnęła. Był człowiek, nie ma człowieka.
- Mówiłeś coś o jakimś magu - cicho przypomniał Artem.
- Zaraz dojdę i do maga, trochę cierpliwości

- obiecał Żeńka.  - Tak
więc, ludzie boją się iść sami tymi tunelami na południe. I szukają sobie na
Suchariewskiej towarzyszy, w sensie, żeby przejść tamtędy razem. A jak nie
ma akurat targu, to ludzi jest mało i czasem trzeba siedzieć i czekać całymi
dniami, jak nie tygodniami, aż zbierze się wystarczająco dużo ludzi, żeby
iść. W końcu, im więcej luda, tym większa szansa. Lecha mówi, że można
tam czasem spotkać bardzo ciekawych ludzi. Hołoty, oczywiście, też jest
sporo, trzeba umieć odróżnić. Bywa jednak tak, że się uda - i wtedy takich
rzeczy się człowiek nasłucha... Ale do rzeczy... Lecha spotkał tam maga.
Nie takiego jak myślisz, jakiegoś wyłysiałego staruszka Hassana z
czarodziejskiej lampy...
- Hassan to dżin, a nie mag  - ostrożnie poprawił go Artem, lecz Żeńka
zignorował jego uwagę i mówił dalej:
- Facet jest okultystą. Pół życia poświęcił na studiowanie mistycznej
literatury. Lecha mówił konkretnie o jakimś Castanedzie... Więc gość niby
czyta myśli i widzi przyszłość, odnajduje zaginione przedmioty, wie
zawczasu o niebezpieczeństwie. Twierdzi, że widzi duchy. WyobraĽ sobie,
facet nawet...  - Żeńka zrobił artystyczną pauzę
  - wędruje po metrze bez
48

broni! W ogóle, bez żadnej broni. Tylko składany  nożyk - żeby kroić
jedzenie - i taki kijek, z plastiku. Właśnie! Twierdzi, że ci co tego kwasa
robią, i ci co go piją, to wariaci. Bo to w ogóle nie jest to, co myślimy. To
nie jest żaden kwas, a te muchomory, to nie są tak naprawdę żadne
muchomory. Odkąd pamięta, w europejskiej części Rosji nic takiego nie
rosło. Wpadł mi zresztą kiedyś w ręce podręcznik grzybiarza, ale o tych
muchomorach rzeczywiście nie ma tam ani słowa. I nie ma nawet nic do
nich podobnego... Ci, którzy je jedzą, myślą, że to po prostu halucynogen,
żeby film sobie obejrzeć, ale mylą się
  - tak powiedział ten mag. I gdyby
przygotować te muchomory troszkę inaczej, to da się dzięki nim wejść w
taki stan, z którego można kontrolować wydarzenia w świecie realnym
będąc w świecie tych muchomorów, do którego się dostajesz, kiedy je jesz.
- Czyli ten twój mag to prawdziwy narkoman!

- oznajmił pewnym
głosem Artem.  - Tutaj też wielu popija kwasa dla odprężenia, sam wiesz,
ale nikt do takiego stopnia się jeszcze nie nażłopał. Chłop się uzależnił, na
sto procent. Niewiele mu już pewnie zostało. Słuchaj, wujek Sasza
opowiedział mi kiedyś taką historię... Na jakiejś stacji, nie pamiętam już
jakiej, przysiadł się do niego nieznajomy dziadyga, i dawaj opowiadać, że
jest potężnym telepatą i toczy bezustanną bitwę przeciw takim samym
silnym telepatom i przybyszom z innych planet, tyle że złym. I że tamci już
go prawie pokonali, a on może nie przetrzyma już nawet tego dnia, bo
wszystkie siły traci na walkę. A stacja była podobna do Suchariewskiej, taka
stacyjka: ogniska, ludzie siedzą bliżej środka peronu, dalej od tuneli, żeby
się wyspać i nazajutrz znów ruszyć w drogę. I wtedy obok wujka i tego
staruszka przechodzi, powiedzmy, jakichś trzech ludzi, a stary ze strachem
mówi: widzisz, o, ten pośrodku, to jeden z głównych złych telepatów, agent
ciemności. A po bokach idą kosmici. Pomagają mu. A ich wódz mieszka w
najgłębszym punkcie metra. Jak mu tam było, ojczym mi opowiadał...
Kończy się na "-ski". I mówi dalej: tamci nie chcą do mnie podchodzić, bo
tu ze mną siedzisz. Nie chcą, żeby zwykli ludzie dowiedzieli się o naszej
walce. Ale teraz atakują mnie energią, a ja ich blokuję. Jeszcze powalczę!
Ciebie to śmieszy, a mojemu ojczymowi nie było wtedy zbytnio do
śmiechu. WyobraĽ sobie: zapomniany przez Boga zakątek metra, wiadomo,
co tam się może dziać? Brzmi to oczywiście bzdurnie, ale mimo wszystko. I
tu wujkowi Saszy, choć powtarza sobie, że to po prostu chory człowiek,
zaczyna się już wydawać, że ten, co szedł w środku, między dwoma
kosmitami, jakoś tak wrogo na niego spojrzał, i oczy mu się jakby trochę
świeciły...
- Jakaś bzdura - niepewnie powiedział Żeńka.
- Może i to była bzdura, ale na odległych stacjach, sam rozumiesz,
trzeba być gotowym na wszystko. Więc staruszek mówi mu, że wkrótce
czeka go, to jest tego staruszka, ostatnia bitwa ze złymi telepatami. I że jeśli
przegra - a sił ma coraz mniej  - to wszystkich czeka koniec. Opowiada, że
49

wcześniej dobrych było więcej i walczyli jak równi z równymi, ale potem
Ľli zaczęli przeważać i ten staruszek jest jednym z ostatnich. A może i
zupełnie ostatni. I jeśli zginie i Ľli zwyciężą, to będzie koniec. Totalna
kaszana!
- Moim zdaniem i tak tu mamy totalną kaszanę - zauważył Żeńka.
- Czyli póki nie jest totalna, to jest do czego dążyć
  - odrzekł Artem.  -
 No, i na do widzenia, stary mówi: "Synku! Daj mi cokolwiek do jedzenia.
Mało sił mi zostało. A ostatnia bitwa się zbliża... I od jej wyniku zależy
nasza wspólna przyszłość. Twoja też!". Rozumiesz? Dziadek sępił jedzenie.
Myślę, że tak samo z tym magiem. Też ma na pewno nierówno pod sufitem.
Tylko na innym gruncie.
- Nie, jednak stanowczo jesteś idiota! Nie posłuchałeś nawet do końca...
poza tym, kto ci powiedział, że staruszek łgał? Przy okazji, jak on się
nazywał? Ojczym ci nie mówił?
- Mówił, ale już dokładnie nie pamiętam. Jakieś śmieszne imię...
Zaczynało się "Cu". Czy to "Cumak", czy "Cudak"... Ci włóczędzy często
tak mają: jakaś kretyńska ksywa zamiast imienia. A czemu pytasz? Jak się
ten twój mag nazywał?
- Powiedział Lesze, że obecnie mówią na niego Carlos. Że niby
podobny. Nie wiadomo, co miał na myśli, ale tak to właśnie wyjaśnił. ¬le,
że nie dosłuchałeś do końca. Na koniec rozmowy powiedział Lesze, że
następnego dnia lepiej nie iść południowym tunelem

- a on właśnie
nazajutrz zamierzał wracać. Posłuchał go i nie poszedł. I słusznie.
Dokładnie tego dnia jacyś zwyrodnialcy napadli na karawanę w tunelu
między Suchariewską a Prospektem Mira, chociaż wydawało się, że to
bezpieczne przejście. Połowa straganiarzy zginęła. Reszta ledwo uszła z
życiem. Taki
numer!
Artem umilkł i zamyślił się.
- Ogólnie biorąc, to nic na pewno nie wiadomo. Wszystko się może
zdarzyć. Ojczym mi opowiadał, że kiedyś też się działy takie rzeczy. Mówił
jeszcze, że na najbardziej oddalonych stacjach, gdzie ludzie dziczeją i robią
się z nich jaskiniowcy, zapominają o tym, że człowiek jest rozumnym
stworzeniem, tam się dzieją takie dziwne rzeczy, których my, ze swoim
logicznym myśleniem, nie jesteśmy w ogóle w stanie wyjaśnić. Co prawda
nie chciał uściślać, co to za rzeczy. Zresztą tego mi nie opowiadał,
przypadkiem podsłuchałem.
- Ha! Mówię ci: tu czasem o takich numerach można usłyszeć, że
normalny człowiek w życiu nie uwierzy. Przykładowo Lecha poprzednim
razem jeszcze jedną historię mi opowiedział... Chcesz posłuchać? Czegoś
takiego, to pewnie nawet od swojego ojczyma nie usłyszysz. Lesze na targu
50

opowiadał jeden straganiarz z Sierpuchowskiej... Tylko powiedz, wierzysz
w duchy?
- No... Po rozmowach z tobą za każdym razem zaczynam się nad tym
zastanawiać. Ale potem, jak pobędę sam, albo porozmawiam z normalnymi
ludĽmi, to raczej przestaję
  - z trudem powstrzymując uśmiech,
odpowiedział Artem.
- A poważnie?
- No cóż, coś tam oczywiście o tym czytałem. I wujek Sasza sporo
opowiadał. Ale szczerze mówiąc, nie bardzo chce się wierzyć we wszystkie
te historie. Tak w ogóle, Żeńka, to cię nie rozumiem. I tak mamy tu na stacji
niekończący się koszmar z tymi czarnymi, czegoś takiego pewnie nie ma
nigdzie indziej, w całym metrze. Gdzieś na centralnych stacjach o naszym
życiu opowiadają dzieciom straszne bajki i pytają się nawzajem: "Wierzysz
w te bajki o czarnych, czy nie?". A tobie i tego mało. Chcesz się jeszcze
czegoś bać?
- Czyli ciebie nie interesuje nic innego oprócz tego, co możesz zobaczyć
i dotknąć? Czyli uważasz, że świat ogranicza się do tego, co widzisz? Do
tego, co słyszysz? Taki kret, na przykład, nie widzi. Jest ślepy od urodzenia.
Ale przecież to nie znaczy, że wszystkie rzeczy, których kret nie widzi, tak
naprawdę nie istnieją. Tak samo ty...
- Dobra. Co za historię chciałeś opowiedzieć? O straganiarzu z Linii
Sierpuchowskiej?
- Straganiarzu? A... Lecha na tym targu poznał jednego gościa. Tak w
ogóle, to on niezupełnie był z Sierpuchowskiej. Pochodził z Linii Okrężnej.
Obywatel Hanzy, ale mieszka na Dobrynińskiej. I mają tam przejście na
Sierpuchowską. Na tej linii, nie wiem czy twój ojczym ci opowiadał, za
skrzyżowaniem z Okrężną nie ma życia, to jest, wydaje mi się, że do
następnej stacji, Tulskiej, stoją posterunki Hanzy. To taki rodzaj
zabezpieczenia: pomyśleli, linia jest niezamieszkała, nigdy nie wiadomo, co
stamtąd przylezie, więc zrobili sobie strefę buforową. I dalej niż do Tulskiej
nikt nie chodzi. Mówią, że nie ma tam czego szukać. Wszystkie stacje
puste, sprzęt zniszczony  - nie da się tam żyć. Martwa strefa: ani zwierząt,
ani żadnych stworów, nawet szczurów nie ma. Pusto. Ale ten straganiarz
miał znajomego, takiego włóczęgę, który poszedł za Tulską. Nie wiem,
czego tam szukał. No, i on potem opowiadał temu straganiarzowi, że nie
wszystko jest na Linii Sierpuchowskiej takie proste. I że nie przypadkiem
tak tam pusto. Mówił, że wyczyniają się tam takie rzeczy, że normalnie nie
można sobie tego wyobrazić. To nie przypadek, że nawet Hanza nie próbuje
jej kolonizować, choćby pod uprawę czy hodowlę...
Żeńka zamilkł, czując że Artem wreszcie zapomniał o swoim zdrowym
cynizmie i słucha go z otwartymi ustami. Rozsiadł się wtedy wygodnie i
powiedział ledwo kryjąc uczucie triumfu:
51

- Ale ciebie to na pewno nie interesuje, nie chcesz słuchać bzdur. Tak,
bajeczki na dobranoc. Nalać ci herbatki?
- Poczekaj z tą twoją herbatką! Powiedz mi lepiej, dlaczego tak
naprawdę Hanza nie zaczęła kolonizować tego odcinka. To rzeczywiście
dziwne. Ojczym mówił, że ostatnimi czasy mają w ogóle problem z
przeludnieniem - nie starcza im już dla wszystkich miejsca. I jak to?
Zrezygnowali z takiej szansy zagarnięcia dodatkowej ziemi? Zupełnie to do
nich niepodobne!
- Aha, jednak cię to ciekawi? Tak więc, ten wędrowiec zabrnął całkiem
daleko. Mówił, że idzie się i idzie, i ani ducha. Nie ma w ogóle nikogo i
niczego, jak w tym tunelu za Suchariewską. Wyobrażasz sobie, nawet
szczurów nie ma! Tylko woda kapie. Stacje stoją porzucone, ciemne,
dosłownie, jakby nigdy nie były zamieszkane. I coraz bardziej przytłacza
cię poczucie niebezpieczeństwa. Aż miażdży... Szedł szybko, w niecałe pół
dnia przeszedł cztery stacje. Człowiek był pewnie niespełna rozumu. No bo,
żeby w taką dzicz wybrać się samemu! Tak czy owak, doszedł do
Sewastopolskiej. Tam jest przejście na Kachowską. Wiesz co to za linia, ta
Kachowska, ma wszystkiego trzy stacje. Jakieś nieporozumienie. Jak
wyrostek robaczkowy... I na Sewastopolskiej postanowił przenocować.
Namęczył się, nadenerwował... Znalazł tam jakieś szczapki, rozpalił
ognisko, żeby nie było tak strasznie, wlazł do śpiwora i położył się spać na
środku peronu. A nocą...
W tym miejscu Żeńka wstał, przeciągnął się i z uśmiechem sadysty
powiedział:
- No, rób jak chcesz, ale ja akurat mam wielką ochotę napić się
herbaty! - i, nie czekając na odpowiedĽ, wyszedł z czajnikiem z namiotu,
zostawiając Artema sam na sam z wrażeniami po opowieści.
Artem był na niego oczywiście zły za to wyjście, ale postanowił
wytrzymać do końca historii, i dopiero potem wygarnąć Żeńce, co o nim
myśli. Nieoczekiwanie przypomniał sobie Huntera i jego prośbę... bardziej
nawet rozkaz... Lecz potem myśli znów wróciły do opowieści Żeńki.
Kiedy ten wrócił, nalał Artemowi naparu do szklanki z rżniętego szkła,
umieszczonej w bardzo rzadkim żelaznym koszyczku

- w takich
roznoszono kiedyś prawdziwą herbatę w pociągach - i kontynuował:
- Tak więc położył się spać obok ogniska, a wokoło cisza, ciężka taka,
jakbyś uszy zatkał watą. I w środku nocy nagle budzi go dziwny dĽwięk...
kompletnie szalony, niemożliwy dĽwięk. Od razu oblał się zimnym potem i
podskoczył na miejscu. Usłyszał dziecięcy śmiech. DĽwięczny dziecięcy
śmiech... Od strony torów. Był cztery stacje od ostatnich ludzkich siedzib!
W miejscu, gdzie nie ma nawet szczurów, rozumiesz? Było się czego
wystraszyć... Wyskakuje ze śpiwora, biegnie między filarami do torów... I
widzi... Do stacji podjeżdża pociąg. Prawdziwy, kilka wagonów. Reflektory
52

świecą oślepiającym światłem
  - włóczęga mógłby stracić wzrok, na
szczęście na czas zakrył oczy ręką. Z okien bije żółty blask, w środku siedzą
ludzie, i wszystko to odbywa się w pełnej ciszy! Jak makiem zasiał! Nie
słychać hałasu silnika, ani stukotu kół. Zupełnie bezdĽwięcznie pociąg sunie
przez stację i nieśpiesznie odjeżdża w głąb tunelu... Rozumiesz? Facet
usiadł jak stał i słabo mu się zrobiło na sercu. A tu ludzie w oknach, jakby
żywi, o czymś bezgłośnie rozmawiają... Pociąg, wagon za wagonem,
przejeżdża obok niego, a on widzi, że w ostatnim oknie ostatniego wagonu
stoi chłopczyk, jakieś siedem lat, i patrzy na niego. Patrzy, pokazuje go
palcem, śmieje się... I ten śmiech słychać! Jest tak cicho, że facet słyszy,
jak serce mu się kołacze w piersi i jeszcze ten dziecięcy śmiech... Pociąg
zagłębia się w tunelu i śmiech dĽwięczy coraz ciszej i ciszej... milknie w
oddali. I znów pustka. I absolutna, straszliwa cisza.
- I wtedy się obudził? - złośliwie, ale z nadzieją w głosie, spytał Artem.
- Chciałoby się! Rzucił się z powrotem, do wygasłego ogniska, szybko
zebrał manatki i biegł bez przerwy aż do Tulskiej. Całą drogę pokonał w
godzinę. Zdaje się, bardzo się bał...
Artem milczał, pod wrażeniem opowieści. W namiocie zapanowała cisza.
Wreszcie Artem zebrał się w sobie, odkaszlnął upewniając się, że nie
załamie mu się głos, i spytał Żeńkę tak obojętnie, jak tylko mógł:
- I co, ty w to wierzysz?
- Po prostu nie pierwszy raz słyszę takie historie o Linii
Sierpuchowskiej - odpowiedział
tamten.
  - Tylko
nie
zawsze
ci
opowiadam. Przecież z tobą nie da się o tym pogadać jak należy. Od razu
zaczynasz robić sobie jaja... Dobra, zasiedzieliśmy się, zaraz trzeba będzie
iść do pracy. Zbierajmy się. Pogadamy tam.
Artem niechętnie wstał, przeciągnął się i powlókł do domu, żeby wziąć
co nieco do jedzenia do roboty. Ojczym ciągle jeszcze spał, na stacji było
całkiem cicho: było już pewnie po sygnale i do końca nocnej zmiany w
fabryce zostało mało czasu. Należało się pośpieszyć. Mijając namiot dla
gości, w którym zatrzymał się Hunter, Artem zobaczył, że wejście jest
odsłonięte, a w środku jest pusto. Coś ścisnęło mu gardło. Zaczęło do niego
w końcu docierać, że wszystko, o czym mówił z Hunterem, to nie był sen,
że wszystko to naprawdę się stało, a rozwój wydarzeń może mieć na niego
całkiem bezpośredni wpływ. A nawet
  - a bo to wiadomo?
  - wyznaczyć
jego dalsze losy.
Fabryka herbaty znajdowała się w ślepym zaułku, pod zablokowaną
śluzą oddzielającą ich od nowego wyjścia z metra, przed prowadzącymi w
górę schodami ruchomymi. Fabryką można ją było nazwać tylko bardzo
umownie: cała praca odbywała się ręcznie. Strata drogocennego prądu na
wyrób herbaty była zbytnim marnotrawstwem.
53

Za żelaznymi parawanami oddzielającymi teren fabryki od reszty stacji,
od ściany do ściany rozciągnięty był metalowy drut, na którym suszyły się
oczyszczone kapelusiki grzybów. Kiedy było wyjątkowo wilgotno,
rozpalano pod nimi niewielkie ogniska, żeby suszyły się szybciej i nie
pokrywały pleśnią. Pod drutami były stoły, na których pracownicy najpierw
kroili, a potem kruszyli zasuszone grzyby. Gotową herbatę pakowano w
papierowe lub foliowe paczuszki, w zależności od tego, co akurat było na
stacji, i dodawano do niej różne ekstrakty i proszki, których skład był
trzymany w tajemnicy i znany tylko naczelnikowi fabryki. Tak oto wyglądał
nieskomplikowany proces produkcji herbaty. Gdyby nie ciągłe dyskusje w
trakcie pracy, osiem godzin krojenia i proszkowania grzybów byłoby z
pewnością skrajnie nudnym zajęciem.
Artem pracował na tej zmianie razem z Żeńką i tym rozczochranym
facetem o imieniu Kirył, z którym wcześniej stał na warcie. Widząc Żeńkę,
Kirył bardzo się ożywił, widać było, że już wcześniej o czymś rozmawiali, i
natychmiast zaczął opowiadać mu jakąś historię, widocznie niedokończoną
poprzednim razem. Artem nie był zainteresowany słuchaniem od środka,
więc całkowicie pogrążył się we własnych myślach. Niedawna opowieść
Żeńki o Linii Sierpuchowskiej zaczęła stopniowo blaknąć w pamięci, a na
powierzchnię znów wypłynęła rozmowa z Hunterem, o której, wydawałoby
się, Artem zupełnie zapomniał.
Cóż robić? Zadanie, jakim obarczył go Hunter, było zbyt poważne, aby o
nim nie myśleć. A jeśli Hunterowi nie uda się to, co zamierzał? Zdecydował
się na kompletnie szalony krok, wybierając się do jaskini wroga, do samego
piekła. Niebezpieczeństwo, na które się naraża jest ogromne, a nawet on
sam nie zna jego prawdziwych rozmiarów. Może się tylko domyślać, co go
czeka za pięćsetnym metrem, tam gdzie niknie ostatni odblask ogniska
pograniczników, być może ostatniego na świecie płomienia skrzesanego
ludzką ręką na północ od WOGN-u. Wszystko, co wiedział o czarnych,
wiedział każdy mieszkaniec stacji, jednak nikt nie decydował się na coś
takiego. Tak naprawdę, nie było nawet wiadomo, czy rzeczywiście to na
stacji Ogród Botaniczny znajduje się przejście, którym stwory z
powierzchni ziemi przenikają do metra.
Prawdopodobieństwo tego, że Hunterowi nie uda się wykonać misji,
którą wziął na siebie, było zbyt wysokie. Widocznie zagrożenie idące z
północy okazało się tak duże i tak szybko rosło, że nie można było dopuścić
do żadnego opóĽnienia. Być może Myśliwy wiedział o jego naturze coś,
czego nie zdradził ani dyskutując z Suchym, ani w rozmowie z Artemem.
Przy tym chyba świetnie zdawał sobie sprawę z poziomu ryzyka i
rozumiał, że może nie podołać swojemu zadaniu, inaczej po co
przygotowywałby Artema na taki obrót wydarzeń? Hunter nie wyglądał na
54

nadmiernie strachliwego, a to znaczy, że prawdopodobieństwo tego, iż nie
wróci na WOGN, istniało i było nawet całkiem spore.
Ale jak Artem miałby rzucić wszystko i odejść ze stacji nic nikomu nie
mówiąc? W końcu Hunter sam bał się uprzedzać kogokolwiek innego, w
obawie przed "robaczywymi mózgami"... Czy jest możliwe, by dotrzeć do
Polis, do legendarnej Polis, samotnie, pokonując wszystkie te znane i ukryte
niebezpieczeństwa, które czekały podróżników w ciemnych i głuchych
tunelach? Artem od razu pożałował, że poddał się surowemu urokowi i
hipnotyzującemu spojrzeniu Myśliwego, zdradził mu swój sekret i zgodził
się spełnić tak ryzykowne polecenie.
- Hej, Artem! Artem! śpisz tam, czy co? Czemu nie odpowiadasz?

-
 potrząsnął go za ramię Żeńka. - Słyszysz, co mówi Kirył? Jutro wieczorem
zbiera się u nas karawana na Ryżską. Mówią, że nasze władze postanowiły
się z nimi zjednoczyć, a na razie ślemy im pomoc humanitarną z racji tego,
że wkrótce się połączymy. A tamci niby znaleĽli jakiś magazyn z kablami.
Góra chce taki przeciągnąć między stacjami, gadają, że telefon zrobią. A
przynajmniej telegraf. Kirył mówi, że jutro ma wolne i może pójść. A ty
chcesz?
Artem pomyślał w tym momencie, że los sam daje mu szansę, by
wykonał zadanie, jeśli okaże się to konieczne. Milcząc kiwnął głową.
- Super! - ucieszył się Żeńka.  - Ja też się wybieram. Kirył! Zapisz nas,
dobrze? O której jutro wychodzimy, o dziewiątej?
Do końca zmiany Artem nie wyrzekł już ani słowa, nie potrafiąc
odpędzić zajmujących go mrocznych myśli. Żeńka był wydany na pastwę
rozczochranego Kiryła i wyraĽnie się za to obraził. Artem nadal
mechanicznie szatkował grzyby, kruszył je na proszek, zdejmował z drutu
nowe kapelusiki i znów kruszył, i tak w nieskończoność.
Przed oczami stała mu twarz Huntera w chwili, kiedy mówił, że może nie
wrócić - spokojna twarz człowieka, który przywykł ryzykować życie. A w
sercu, jak plama z atramentu, rozlewało się przeczucie nadciągającego
nieszczęścia.
Po pracy Artem wrócił do swojego namiotu. Ojczyma już nie było,
widocznie wyszedł załatwiać swoje sprawy. Artem położył się na posłaniu,
wtulił twarz w poduszkę i od razu zasnął, choć zamierzał jeszcze raz, w
ciszy i spokoju, przemyśleć swoje położenie.
Sen, gorączkowy i pełen majaków ze wszystkich rozmów, myśli i
przeżyć minionego dnia, omotał go i wciągnął całkowicie w swoje odmęty.
Artem zobaczył siebie siedzącego przy ognisku na stacji Suchariewska,
razem z Żeńką i wędrownym magiem o nietypowym hiszpańskim imieniu
Carlos. Carlos uczył go i Żeńkę prawidłowo robić kwasa z grzybków i
wyjaśniał, że wykorzystywanie go tak, jak to jest przyjęte na WOGN-ie, to
55

zwykła zbrodnia, bo te muchomory tak naprawdę w ogóle nie są grzybami,
tylko nowym rodzajem rozumnego życia na Ziemi, który, być może, z
czasem zastąpi człowieka. Że owe grzyby to nie niezależne organizmy, a
jedynie cząstki jednej, połączonej neuronami całości, rozciągającej się na
całe metro gigantycznej grzybni. I że w rzeczywistości każdy, kto pije
kwasa, nie tyle przyjmuje środki psychotropowe, a wchodzi w kontakt z tym
nowym rodzajem rozumnego życia. I jeśli wszystko zrobić prawidłowo, to
można się z nią zaprzyjaĽnić, a wtedy będzie pomagać temu, kto
komunikuje się z nią poprzez kwasa. Lecz potem nagle pojawił się Suchy i,
grożąc palcem, powiedział, że kwasa w ogóle nie można brać, gdyż od jego
długotrwałego przyjmowania mózgi stają się robaczywe. I Artem
postanowił sprawdzić, czy rzeczywiście tak jest: oznajmił wszystkim, że
idzie się przewietrzyć, a sam ostrożnie zaszedł za plecy maga o hiszpańskim
imieniu i zrozumiał, że ten nie ma potylicy i widać mu mózg poczerniały od
mnóstwa dziur zrobionych przez robaki. Długie białawe robaki, wijąc się w
kółko, wgryzały się w tkankę mózgową i tworzyły nowe przejścia, a mag
ciągle mówił, jak gdyby nigdy nic... Wtedy Artem przestraszył się i chciał
stamtąd uciec, zaczął ciągnąć Żeńkę za rękaw, żeby wstał i poszedł z nim,
ale Żeńka tylko machał na niego niecierpliwie i prosił Carlosa, żeby
opowiadał dalej, a Artem widział, jak robaki pełzną po posadzce z głowy
maga w stronę Żeńki i, wspinając się po plecach, próbują dostać się mu do
uszu...
W tym momencie Artem zeskoczył na tory i rzucił się biegiem co sił, jak
najdalej od stacji, lecz przypomniał sobie, że to ten sam tunel, którym nie
można chodzić samotnie, a tylko w grupie, odwrócił się i pobiegł z
powrotem na stację, ale z jakiegoś powodu nijak nie mógł do niej dotrzeć.
Za plecami nagle zapaliło mu się światło, i Artem, jak na sen porażająco
wyraĽnie i logicznie zobaczył na dnie tunelu swój cień... Odwrócił się
  - z
głębi metra nieubłaganie jechał na niego pociąg, z diabelskim zgrzytem i
hukiem kół, ogłuszając go i oślepiając reflektorami...
Tu nogi odmówiły mu posłuszeństwa, stały się bezsilne, jakby były to
tylko puste nogawki, wypchane dla pozoru jakimiś szmatami. I kiedy pociąg
był już w odległości kilku metrów od Artema, wizja nagle straciła swój
realizm, zblakła i zniknęła.
Zamiast tego pojawiło się przed nim coś nowego, zupełnie innego: Artem
ujrzał Huntera ubranego od stóp do głów w śnieżną biel, w pokoju z równie
oślepiająco białymi ścianami i bez żadnych mebli. Hunter stał z opuszczoną
głową, świdrował oczami podłogę. Potem podniósł wzrok i popatrzył prosto
na Artema. Wrażenie było bardzo dziwne, bo w owym śnie Artem nie czuł
swojego ciała, lecz patrzył na wydarzenie jakby z boku. Kiedy popatrzył w
oczy Hunterowi, wypełnił go niepojęty niepokój, oczekiwanie na coś bardzo
ważnego, co już, już miało się
56

wydarzyć...
Hunter odezwał się do niego, i Artema uderzyło poczucie niewiarygodnej
realności tego, co się działo. Kiedy poprzednio śniły mu się koszmary,
zdawał sobie sprawę z tego, że po prostu śpi i wszystkie wydarzenia, w
których bierze udział to tylko płody pobudzonej wyobraĽni. W tym
widzeniu świadomość tego, że w dowolnym momencie można się obudzić,
była całkowicie nieobecna.
Szukając wzroku Artema
  - choć ten miał wrażenie, że Hunter tak
naprawdę go nie widzi i podejmuje te wysiłki na ślepo
  - Myśliwy powoli i
ciężko przemówił: "Nadszedł czas. Musisz wypełnić to, co mi obiecałeś.
Musisz to zrobić. Pamiętaj, to nie jest sen! To nie jest sen!".
Artem szeroko otworzył oczy. I nawet wtedy, w głowie, ostatni raz,
przerażająco wyraĽnie znów rozległ się głuchy i nieco zachrypnięty głos:
"To nie jest sen!".
- To nie jest sen  - powtórzył Artem. Szczegóły koszmaru o robakach i
pociągu szybko się zacierały, lecz swoją drugą wizję Artem zapamiętał
świetnie, ze wszystkimi detalami. Ciągle miał w głowie dziwny ubiór
Myśliwego, zagadkowy, pusty biały pokój, i słowa: "Musisz wypełnić to, co
mi obiecałeś!".
Wszedł ojczym i z niepokojem w głosie spytał Artema:
- Powiedz no, nie widziałeś Huntera po naszej wczorajszej dyskusji?
Robi się już wieczór, a on gdzieś przepadł, i namiot pusty. Poszedł czy co?
Nic ci wczoraj nie mówił o swoich planach?
- Nie, wujku Saszo, pytał po prostu o sytuację na stacji, co tu się u nas
dzieje - sumiennie skłamał Artem.
- Boję się o niego. Oby nie napytał sobie biedy i jeszcze na nas czegoś
nie sprowadził  - powiedział nerwowo Suchy.
  - Nie wie, z kim ma do
czynienia... Ech! A ty co, nie pracujesz dzisiaj?
- Zgłosiliśmy się na dziś z Żeńką do karawany na Ryżską, żeby
przekazać im pomoc, a potem zaczniemy stamtąd przeciągać kabel
telegraficzny - odpowiedział Artem, uświadamiając sobie nagle, że już
podjął decyzję. Z tą myślą coś w jego wnętrzu pękło, poczuł dziwną ulgę, a
przy tym jakąś pustkę w środku, zupełnie jakby wycięto mu z piersi guza
ciążącego mu na sercu i przeszkadzającemu oddychać.
- Karawana? Siedziałbyś lepiej w domu, zamiast szlajać się po tunelach.
Ja tam powinienem iść, akurat mam sprawę na Ryżskiej, ale nieszczególnie
się dziś czuję. Następnym razem na pewno... Ale nie idziesz jeszcze? O
dziewiątej? No, to jeszcze będzie czas się pożegnać. Na razie się pakuj!
  - i
zostawił Artema samego.
57

Chłopak zaczął gorączkowo chować do plecaka rzeczy, które mogły się
przydać w drodze: latarka, baterie, więcej baterii, grzyby, paczka herbaty,
pasztetowa ze świni, pełny magazynek do automatu, który kiedyś skądś
świsnął, plan metra, dodatkowe baterie... Nie można zapomnieć o
paszporcie: na Ryżskiej się oczywiście nie przyda, ale już poza jej obrębem
pierwszy patrol niezależnej stacji może go zawrócić, a i postawić pod
ścianą, w zależności od sytuacji politycznej. Jeszcze kapsułka, którą dał mu
Hunter. Wszystko.
Założywszy plecak, Artem ostatni raz obrzucił wzrokiem swój dom i
stanowczym krokiem ostatecznie wyszedł z namiotu.
Grupa, która miała ruszać z karawaną, zbierała się na peronie, przy
wejściu do południowego tunelu. Na torach stała już ręczna drezyna z
załadowanymi skrzyniami z mięsem, grzybami i paczkami z herbatą, a na
nich leżał jakiś wymyślny przyrząd, sporządzony przez miejscowych
speców, prawdopodobnie aparat telegraficzny.
Oprócz Żeńki i Kiryła w drogę wybierało się jeszcze dwóch ludzi:
ochotnik i dowódca przysłany przez administrację, który miał nawiązywać
stosunki i prowadzić rozmowy. Wszyscy oprócz Żeńki już się zebrali i grali
teraz w domino, w oczekiwaniu na sygnał do wyjścia. W pobliżu stały
ułożone w piramidę, lufami w górę, wydane im na czas wyprawy karabiny z
zapasowymi magazynkami przyczepionymi do tych pierwszych taśmą
izolacyjną.
W końcu pojawił się Żeńka, który przed wyjściem musiał nakarmić
siostrę i odesłać ją do sąsiadów do powrotu rodziców z pracy.
W ostatnim momencie Artem nagle przypomniał sobie, że w końcu nie
pożegnał się z ojczymem. Przeprosił i obiecał, że za chwilę wróci, rzucił
plecak i pobiegł do domu. W namiocie nikogo nie było, i Artem ruszył w
stronę pomieszczeń, w których niegdyś przebywał personel metra, a teraz
pracowała administracja stacji. Suchy tam był, siedział naprzeciwko
Dyżurnego stacji, wybranego w głosowaniu naczelnika WOGN-u, i z
ożywieniem z nim dyskutował. Artem zapukał w futrynę i cichutko
zakasłał.
- Dzień dobry, Aleksandrze Nikołajewiczu. Mogę porozmawiać
sekundkę z wujkiem Saszą?
- Oczywiście Artem, proszę. Herbaty? - serdecznie odrzekł Dyżurny.
- No, co, wychodzicie już? Kiedy będziecie z powrotem?

- spytał
Suchy, odsuwając się z krzesłem od stołu.
- Nie wiem dokładnie... - wymamrotał Artem.
  - Zobaczymy jak
wyjdzie...
58

Rozumiał, że może nigdy więcej nie zobaczy ojczyma, i trudno mu było
kłamać właśnie jemu, jedynemu człowiekowi, który go naprawdę kocha, że
wróci jutro czy pojutrze i wszystko będzie jak dawniej.
Artem poczuł, że pieką go oczy i ze wstydem odkrył, że zrobiły się
wilgotne. Zrobił krok do przodu i mocno objął ojczyma.
- No, co ty, Artemka, co ty... Przecież wy już pewnie jutro wrócicie...
No? - uspokajał go zdziwiony Suchy.
- Jutro wieczorem, jeśli wszystko pójdzie według planu  - potwierdził
Aleksander Nikołajewicz.
- BądĽ zdrowy, wujku Saszo! Powodzenia!

- ochrypłym głosem
powiedział Artem, ścisnął ojczymowi dłoń i szybko wyszedł wstydząc się
swojej słabości.
Suchy ze zdziwieniem patrzył w ślad za nim.
- Czemu to się chłopak rozkleił? Niby nie pierwszy raz idzie na
Ryżską...
- Nie martw się, Sasza, to nic, przyjdzie czas, to zmężnieje ci dzieciak.
Będziesz jeszcze tęsknił za czasami, kiedy żegnał się z tobą ze łzami w
oczach idąc na wycieczkę dwie stacje dalej! Więc co tam mówiłeś, co myślą
na Aleksiejewskiej o patrolowaniu tuneli? Nam by to bardzo pasowało...
Kiedy Artem dołączył biegiem do grupy, dowódca oddziału wydał
każdemu karabin za pokwitowaniem i powiedział:
- No co, chłopy? Przysiądziemy przed wyjściem?  - i pierwszy usiadł na
wypolerowanej przez długie lata drewnianej ławce. Pozostali w milczeniu
poszli za jego przykładem.
  - No, z Bogiem!
  - dowódca wstał, ciężko
zeskoczył na tory i zajął miejsce na czele oddziału.
Artem i Żeńka, jako najmłodsi, wleĽli na drezynę gotując się na ciężką
pracę. Kirył i drugi ochotnik ulokowali się z tyłu, zamykając oddział.
- Jedziemy! - odezwał się dowódca.
Artem i Żeńka naparli na dĽwignie, Kirył popchnął lekko drezynę z tyłu,
pojazd skrzypnął, ruszając z miejsca, i powoli potoczył się naprzód.
Zamykający ruszyli w ślad za nim, i grupa zniknęła w czeluści
południowego tunelu.
59

ROZDZIAŁ 4
GŁOS TUNELI
Niepewne światełko latarki dowódcy błądziło bladożółtą plamą po
ścianach tunelu, lizało wilgotną ziemię i znikało bez śladu, kiedy latarka
kierowała się do przodu. Przed nimi był głęboki mrok, chciwie pożerający
słabe promienie kieszonkowych latarek już w odległości dziesięciu kroków.
Nudno i przygnębiająco poskrzypywała drezyna, tocząc się donikąd, a ciszę
przerywali ciężkimi oddechami i miarowym stukiem podkutych butów
idący za nią ludzie.
Wszystkie południowe posterunki zostały już w tyle, dawno już zgasły za
ich plecami ostatnie odblaski ognisk - terytorium WOGN-u skończyło się. I
chociaż odcinek między WOGN-em a Ryżską był w ostatnich czasach
uważany za praktycznie pozbawiony niebezpieczeństw, dzięki dobrym
stosunkom sąsiedzkim i dość ożywionej wymianie między stacjami,
regulamin nakazywał być ciągle w pogotowiu.
Niebezpieczeństwo wcale nie zawsze pochodziło z północy lub
południa - dwóch możliwych kierunków w tunelu. Mogło się czaić w
górze, w szybach wentylacyjnych, z lewej lub z prawej strony, w licznych
rozgałęzieniach, za zamkniętymi na głucho drzwiami dawnych pomieszczeń
gospodarczych czy tajemnych przejść. Czekało w dole, w zagadkowych
włazach, pozostawionych przez budowniczych metra, zapomnianych i
zasypanych przez ekipy remontowe, gdzie w głębinach miażdżących
największych śmiałków uczuciem irracjonalnego lęku zaczęło się lęgnąć
coś strasznego, kiedy metro było jeszcze po prostu środkiem komunikacji...
Oto dlaczego promień latarki dowódcy niespokojnie błądził po ścianach,
a palce zamykających pochód nieustannie dotykały bezpieczników
karabinów, gotowe w każdym momencie włączyć ogień ciągły i nacisnąć
spust. Oto dlaczego między idącymi padało tak mało słów: gadanie
osłabiało czujność i przeszkadzało w słuchaniu oddechu tuneli.
Artem poczuł już zmęczenie, ale wciąż pracował i pracował, a dĽwignia
po każdym opuszczeniu znów wracała do dawnej pozycji, mechanizm
zgrzytał monotonnie, wciąż i wciąż obracały się koła. Bezskutecznie
wpatrywał się w mrok przed sobą, a w głowie, w takt stukotu kół, równie
ciężkim i urywanym rytmem, kołatało mu się zdanie, jakie dzień wcześniej
usłyszał od Huntera, jego słowa o tym, że władza mroku to najbardziej
rozpowszechniona forma rządów na terytorium moskiewskiego metra.
Starał się myśleć o tym, jak właściwie ma się dostać do Polis, próbował
układać plany, lecz powoli rozlewający się po mięśniach palący ból i
zmęczenie podnoszące się od na wpół zgiętych nóg, poprzez krzyż, i
60

ogarniające ręce wypierało
skomplikowane myśli.
mu
z
głowy
wszystkie
co
bardziej
Gorący słony pot, z początku zbierający się na czole drobnymi
kropelkami, teraz, kiedy krople urosły i stały się ciężkie, zaczął obficie
spływać mu po twarzy, zalewał oczy, a nie było kiedy go wytrzeć, bo po
drugiej stronie mechanizmu stał Żeńka i puścić dĽwignię oznaczało zrzucić
całą pracę na niego. W uszach coraz głośniej huczała krew i Artem
przypomniał sobie, że kiedy był mały, lubił przyjmować różne niewygodne
pozy, żeby poczuć to pulsowanie w uszach, gdyż ten dĽwięk przypominał
mu miarowy krok szeregu żołnierzy na defiladzie... I można było zamknąć
oczy i wyobrazić sobie, że to on jest przyjmującym tę defiladę marszałkiem,
a wierne dywizje wybijają krok przechodząc przed nim i każdy skrajny
żołnierz w szeregu równa na niego krok... Jak było to narysowane w
książkach o wojsku.
Wreszcie dowódca, nie odwracając się, powiedział:
- Dobra, chłopaki, złaĽcie, zamieniajcie się miejscami. Przeszliśmy
połowę.
Artem wymienił spojrzenie z Żeńką, zeskoczył z drezyny, i obaj bez
uzgadniania usiedli na szynach, chociaż powinni byli zająć pozycję przed i
za pojazdem.
Dowódca spojrzał na nich uważnie i rzekł ze współczuciem:
- Smarkacze...
- Smarkacze - ochoczo przyznał Żeńka.
- Wstawajcie, no, nie ma co się rozsiadać. Ruszamy. Opowiem wam
ładną bajeczkę.
- My też możemy panu opowiedzieć różne historie!

- oznajmił z
przekonaniem Żeńka, nie chcąc wstawać.
- Te wasze, to ja wszystkie znam. O tych czarnych, o mutantach... O
tych waszych grzybach oczywiście. Ale jest i parę takich, o których nic nie
słyszeliście. A może to i nie żadne bajki, tylko akurat nikt nie może tego
udowodnić... To jest, bywali tacy, co próbowali, ale czego się dokładnie
dowiedzieli, już nam nie mogą opowiedzieć.
Artemowi dość było tego wstępu, by znaleĽć u siebie drugi oddech.
Teraz każda informacja o tym, co zaczyna się za stacją Prospekt Mira, miała
dla niego ogromne znaczenie. Spiesznie wstał z torów, przewiesił karabin z
pleców na pierś i zajął swoje miejsce za drezyną.
Małe popchnięcie dla rozpędu i koła znów zaczęły śpiewać swą smętną
pieśń. Grupa ruszyła. Dowódca patrzył przed siebie, niespokojnie badając
ciemność, dlatego nie wszystko, co mówił, było słychać.
61

- Ciekaw jestem, co wasze pokolenie w ogóle wie o metrze?  - mówił
dowódca. - Tak, opowiadacie sobie nawzajem różne bajki. Ktoś tam gdzieś
tam był, ktoś inny sam wszystko wymyślił. Jeden drugiemu przerwał
historię, którą szepnął mu trzeci, który z kolei podkoloryzował opowieść,
usłyszaną przy herbacie od czwartego, a podawał za własne przygody... To
główny problem metra: brak niezawodnej komunikacji. Nie ma możliwości
szybkiego przemieszczania się z jednego końca na drugi: gdzieś nie ma
przejścia, gdzieś jest zagrodzone, gdzieś indziej jakieś dziwactwa się dzieją,
a sytuacja codziennie się zmienia... Bo myślicie, że to całe metro jest duże?
Pociągiem z jednego końca na drugi jedzie się wszystkiego godzinę. A
przecież teraz ludzie idą całymi tygodniami i najczęściej nie dochodzą. I
nigdy nie wiesz, co cię tak naprawdę czeka za zakrętem. Teraz niby
wyprawiliśmy się na Ryżską z pomocą humanitarną... Ale problem w tym,
że nikt  - w tym ja i Dyżurny
  - nie da głowy, czy kiedy tam przyjdziemy
nie przywitają nas gradem ołowiu. Albo czy stacja nie będzie doszczętnie
spalona, bez żywej duszy. Albo nagle się okaże, że Ryżska należy teraz do
Hanzy i dlatego nie ma i nigdy nie będzie dla nas przejścia do pozostałej
części metra. Nie ma dokładnych informacji... Wczoraj rano dostałem
wieści - wszystkie jeszcze przed wieczorem się zdezaktualizowały i
polegać na nich dzisiaj nie można. Zupełnie jakby iść przez ruchome piaski
według mapy sprzed stu lat. Gońcy tak długo idą, że wiadomości, które
niosą, często okazują się już albo niepotrzebne, albo nieprawdziwe. Prawda
ulega zniekształceniu. Ludzie nigdy nie znajdowali się w takich
warunkach... I strach pomyśleć co się stanie, jak skończy nam się paliwo do
generatorów i nie będzie już prądu. Czytaliście Wehikuł czasu Wellsa? Tam
byli tacy Morlokowie...
Dla Artema była to już druga rozmowa w tym stylu w ciągu ostatnich
dwóch dni, wiedział już o Morlokach i Herbercie Wellsie i jakoś nie chciał
znów o nich słuchać. Dlatego, nie zważając na Żeńkę, który próbował
protestować, zdecydowanie popchnął rozmowę z powrotem na dawne tory:
- No, a co wiadomo o metrze waszemu pokoleniu?
- Hmm... Mówić o diabelstwie w tunelach to zły omen... O Metrze-2 i
Niewidzialnych Obserwatorach? Nie będę. Ale o tym, gdzie kto mieszka,
mogę opowiedzieć coś niecoś ciekawego. Wiecie, na przykład, że tam,
gdzie kiedyś była Puszkińska - jest tam przejście na dwie inne stacje,
Czechowską i Twerską - wszystko to teraz zajęli faszyści?
- Jacy znów faszyści? - z niedowierzaniem spytał Żeńka.
- Nasi, rodzimi. Kiedyś, dawno, kiedy jeszcze żyliśmy tam
  - dowódca
wskazał palcem sklepienie - też tacy byli. Byli faszyści z ogolonymi
głowami i jeszcze tacy, co się nazywali RJN, i inne jeszcze kloce, przeciwni
imigracji, i różni tam jeszcze, taka już była w tamtych czasach moda. Licho
wie, co znaczą te skróty, teraz już nikt nie pamięta, nawet oni już pewnie nie
62

pamiętają. Potem jakby zniknęli. Ani widu, ani słychu. Aż tu nagle, jakiś
czas temu, objawili się na Puszkińskiej. "Metro dla Rosjan!" Słyszeliście
coś takiego? Albo: "Dobra rzecz  - obcy precz!". Wyrzucili wszystkich nieRosjan z Puszkińskiej, potem z Czechowskiej, dotarli do Twerskiej. Pod
koniec zrobiły się z nich zwierzęta, zaczęły się pogromy. Teraz zrobili sobie
Rzeszę. Czwartą czy piątą... Coś koło tego. Dalej na razie niby nie idą, ale
nasze pokolenie jeszcze pamięta historię dwudziestego wieku. Ale że
faszyści... Zresztą mutanty z Filewskiej, jakby kto pytał, istnieją
naprawdę... A nasi czarni, ile są warci! I są jeszcze różni sekciarze,
sataniści, komuniści... Panoptikum. Po prostu panoptikum.
Jadąc minęli wyważone drzwi do opuszczonych pomieszczeń
służbowych. Wcześniej były tam czy to łazienki, czy to schrony... Całe
wyposażenie - żelazne piętrowe łóżka, albo ciężki sprzęt sanitarny

-
 dawno już zabrano i nikt się już teraz nie pchał do pustych ciemnych
pokojów porozrzucanych po tunelach. Chociaż wszyscy niby wiedzieli, że
niczego tam nie ma... Ale licho nie śpi!
Przed nimi dało się zauważyć słabe migotanie. Zbliżali się do
Aleksiejewskiej. Stacja była słabo zaludniona i wystawiała tylko jeden
posterunek, na pięćdziesiątym metrze - na więcej nie mogli sobie pozwolić.
Dowódca dał rozkaz zatrzymać się jakieś 40 metrów od ogniska
rozpalonego przez wartowników z Aleksiejewskiej, i kilka razy włączył i
wyłączył latarkę w określonej kolejności dając umówiony sygnał. Na tle
płomieni zarysowała się czarna sylwetka - szedł do nich kontroler. Będąc
jeszcze daleko, krzyknął:
- Stójcie w miejscu! Nie zbliżajcie się!
Artem zadał sobie pytanie: czyżby naprawdę mogło się tak zdarzyć, że
kiedyś nie wezmą ich za swoich na stacji, która zawsze uważała się za
zaprzyjaĽnioną, i przyjmą jak wrogów?
Człowiek zbliżył się do nich nie śpiesząc się. Ubrany był w wytarte
spodnie w panterkę i waciak z grubo namalowanym znakiem

"A" -
 widocznie pierwszą literą nazwy stacji. Zapadłe policzki miał nieogolone,
oczy podejrzanie mu błyszczały, a ręce nerwowo gładziły lufę wiszącego na
szyi automatu. Przypatrzył się ich twarzom, a poznając, uśmiechnął się i na
znak zaufania zarzucił karabin na plecy.
- Czołem, chłopcy! Żyjecie jakoś? Na Ryżską idziecie? Wiemy, wiemy,
uprzedzali nas. ChodĽcie!
Dowódca zaczął o coś wypytywać wartownika, ale niewyraĽnie, i Artem,
w nadziei, że jego też nikt nie usłyszy, powiedział cicho do Żeńki:
- Jakiś wygłodniały. Wydaje mi się, że nie z sympatii wzięli się do tego
sojuszu z nami.
63

- No, i co z tego? - odparł jego przyjaciel.
  - My też mamy swoje
interesy. Jeśli nasza administracja na to idzie, to znaczy, że tego
potrzebujemy. To, że zamierzamy ich karmić, to nie filantropia.
Minąwszy ognisko na pięćdziesiątym metrze, gdzie siedział drugi
wartownik, ubrany tak samo jak człowiek, który ich powitał, drezyna
wtoczyła się na stację. Aleksiejewska była słabo oświetlona, a
zamieszkujący ją ludzie wydawali się małomówni i ponurzy. Na gości z
WOGN-u patrzyli jednak przyjaĽnie. Grupa zatrzymała się pośrodku peronu
i dowódca zarządził przerwę na dymka. Artema z Żeńką zostawili na
drezynie - żeby pilnowali, a resztę wezwali do ogniska.
- O faszystach i Rzeszy to ja jeszcze niczego nie słyszałem  - powiedział
Artem.
- Mnie opowiadali, że gdzieś w metrze są faszyści
  - odrzekł Żeńka.  -
 Ale mówili tylko, że są na NowokuĽnieckiej.
- Kto tak mówił?
- Lecha opowiadał - niechętnie przyznał Żeńka.
- Dużo ciekawych rzeczy ci opowiadał - przypomniał Artem.
- Ale faszyści przecież naprawdę istnieją! No, pomylił chłopak miejsce.
Ale przecież nie skłamał! - tłumaczył się przyjaciel.
Artem umilkł i zamyślił się. Przerwa na Aleksiejewskiej powinna
potrwać nie krócej niż pół godziny: dowódca prowadził jakąś rozmowę z
miejscowym naczelnikiem - pewnie o mającym nastąpić połączeniu. Potem
powinni byli ruszyć dalej, żeby przed końcem dnia dojść do Ryżskiej. Po
noclegu, rozwiązaniu wszystkich kwestii i obejrzeniu znalezionego kabla,
należałoby wysłać z powrotem gońca po dalsze wytyczne. Jeśli kabel będzie
można wykorzystać do komunikacji między trzema stacjami, będzie trzeba
go rozwinąć i tworzyć łączność telefoniczną. Ale jeśli okaże się, że się nie
nadaje, przyjdzie od razu wracać na stację.
W ten sposób Artem miał do dyspozycji nie więcej niż dwa dni. W tym
czasie koniecznie musiał wynaleĽć pretekst, pod którym można by było
przebić się przez posterunki graniczne Ryżskiej, jeszcze bardziej
podejrzliwe i upierdliwe od patroli WOGN-u. Ich nieufność była w pełni
uzasadniona: tam, na południu, zaczynało się wielkie metro i południowa
granica Ryżskiej była celem ataków o wiele częściej. Niechby
niebezpieczeństwa grożące ludności Ryżskiej były nie tak tajemnicze i
straszne jak zagrożenie wiszące nad WOGN-em, ale cechowała je za to
niewiarygodna różnorodność. Żołnierze broniący południowych dojść do
Ryżskiej nigdy nie wiedzieli czego się spodziewać i dlatego musieli być
gotowi na wszystko.
Od Ryżskiej do Prospektu Mira prowadziły dwa tunele. Zasypanie
jednego z nich z jakichś powodów nie było możliwe i mieszkańcom stacji
64

przychodziło obstawiać jeden i drugi. Zużywali na to zbyt wiele sił, dlatego
właśnie tak ważne było dla nich zabezpieczenie choćby od północy.
Jednocząc się z Aleksiejewską i, co najważniejsze, z WOGN-em,
przerzucali ciężar obrony z tego kierunku na ich barki i zapewniali spokój w
tunelach między stacjami, a to oznacza możliwość wykorzystania ich do
celów gospodarczych. Zaś na stacji WOGN widziano w tym dobry pretekst
do rozszerzenia swoich wpływów, terytorium i potęgi.
W związku ze zbliżającym się zjednoczeniem, posterunki graniczne
Ryżskiej przejawiały podwyższoną czujność: konieczne było dowieść
przyszłym sojusznikom, że w kwestii obrony południowych rubieży można
na nich liczyć. Dlatego przedostanie się przez nie tak w jednym, jak i w
drugim kierunku wydawało się sprawą bardzo trudną, za trudną. I problem
ten Artem musiał rozwiązać w ciągu jednego, najwyżej dwóch dni.
Jednak, mimo swego skomplikowania, nie był to wcale problem
nierozwiązywalny. Pytanie brzmiało: co robić dalej. Nawet jeśli uda się
przeniknąć za południową granicę, trzeba jeszcze znaleĽć względnie
bezpieczną drogę do Polis. Ponieważ decyzję trzeba było podjąć szybko, na
WOGN-ie Artem nie miał właściwie czasu przemyśleć swojej trasy do
Polis. W domu mógłby wypytać o niebezpieczeństwa znajomych
straganiarzy bez wzbudzania niczyich podejrzeń. Pytać o drogę Żeńkę, a
tym bardziej innego członka oddziału, Artem nie chciał, bo świetnie
rozumiał, że z pewnością wzbudzi to podejrzenia, a już Żeńka będzie dobrze
wiedział, że Artem coś ukrywa. Przyjaciół ani na Aleksiejewskiej, ani na
Ryżskiej Artem nie miał, a nie zamierzał wierzyć nieznajomym w tak
ważnej kwestii.
Korzystając z tego, że Żeńka odszedł pogadać z siedzącą nieopodal na
peronie dziewczyną, Artem ukradkiem wydobył z plecaka mały plan metra,
wydrukowany na odwrocie przypalonej na skrajach ulotki reklamowej,
zachwalającej dawno nieistniejący bazar z ciuchami, i kilka razy obrysował
Polis ogryzkiem zwykłego ołówka.
Droga do niej wydawała się tak prosta i krótka... W tych mitycznych,
starodawnych czasach, o których opowiadał dowódca, kiedy ludzie nie
potrzebowali broni podróżując od stacji do stacji, nawet jeśli trzeba się było
przesiąść i znaleĽć na obcej linii; w czasach, kiedy droga od jednej
końcowej stacji do drugiej nie zajmowała nawet godziny; w tych czasach,
kiedy tunele przemierzały tylko grzmiące, pędzące   pociągi - wtedy
odległość dzielącą WOGN i Polis można było pokonać szybko i bez
przeszkód.
Prosto, wzdłuż linii do Turgieniewskiej, tam przejść na Czystyje Prudy,
jak nazywała się stacja na stareńkim planie, który oglądał Artem, czy też
Kirowską, na którą znów przemianowali ją komuniści, i czerwoną,
65

Sokolniczeską linią prosto do Polis... W epoce pociągów i lamp światła
dziennego taka wyprawa nie zajęłaby nawet trzydziestu minut. Ale od kiedy
słowa "czerwona linia" zaczęto pisać z wielkich liter, czerwona flaga
zawisła nad przejściem na Czystyje Prudy, a i same Czystyje Prudy
przestały nimi być, nie można było nawet myśleć o tym, żeby próbować
dostać się do Polis najkrótszą drogą.
Ze znanych powodów władze Linii Czerwonej dały spokój próbom
uszczęśliwienia na siłę ludności całego metra przez objęcie jej władzą Rad, i
przyjęły nową doktrynę, dopuszczającą możliwość budowy komunizmu na
wydzielonej linii metra. Chociaż, nie potrafiąc zrezygnować ze swego
marzenia, wciąż ambitnie nazywały je Metrem im. W.I. Lenina, żadnych
praktycznych kroków w tym kierunku dawno już nie przedsiębrały.
Mimo to, nie bacząc na pozorne pokojowe nastawienie reżimu, jego
wewnętrzna paranoiczna istota ani trochę się nie zmieniła. Setki agentów
służby bezpieczeństwa wewnętrznego, dawnym zwyczajem i nawet z pewną
nostalgią nazywanej KGB, stale uważnie śledziło szczęśliwych
mieszkańców Linii Czerwonej, a już ich zainteresowanie gośćmi z innych
linii było prawdziwie bezgranicznie. Bez specjalnego zezwolenia władz
"czerwonych" nikt nie mógł przeniknąć na żadną z ich stacji. A ciągłe
sprawdzanie paszportów, permanentna inwigilacja i ogólna kliniczna
podejrzliwość szybko wyławiały zarówno obcych wędrowców, którzy
zabłądzili tu przypadkiem, jak i specjalnie wysłanych szpiegów. Pierwszych
zrównywano z drugimi, los jednych i drugich był bardzo smutny. Dlatego
Artemowi nie przyszło nawet do głowy, żeby dostać się do Polis przez trzy
stacje i trzy tunele należące do Linii Czerwonej.
Bo i nie mogła być tak prosta droga do samego serca metra. Do Polis...
Sama ta nazwa, wymówiona przez kogoś w rozmowie, zmuszała Artema, i
nie tylko jego, by milkł z szacunkiem. Jeszcze dzisiaj pamiętał ze
szczegółami, kiedy pierwszy raz usłyszał nieznajome słowo w opowieści
jakiegoś gościa ojczyma, a potem, kiedy ów gość poszedł, spytał cichutko
Suchego, co to słowo znaczy. Ojczym popatrzył wtedy na niego uważnie i z
ledwo zauważalnym smutkiem w głosie powiedział: "To jest, Artemka,
pewnie ostatnie miejsce na Ziemi, gdzie ludzie żyją jak ludzie. Gdzie nie
zapomnieli jeszcze co to znaczy >>człowiek<<, i jak właściwie to słowo
powinno brzmieć". Ojczym uśmiechnął się smutno i dodał: "To jest
Miasto...".
Polis znajdowała się w miejscu największego w moskiewskim metrze
przejścia między stacjami, na skrzyżowaniu czterech różnych linii, i
zajmowała całe cztery stacje metra: Aleksandrowski Sad, Arbacką,
Borowicką i Bibliotekę im. Lenina, razem z łączącymi te stacje przejściami.
Na tym ogromnym terytorium mieściło się ostatnie autentyczne ognisko
cywilizacji, ostatnie miejsce, w którym mieszkało tyle ludzi, że
66

przebywający tam niekiedy prowincjusze nie nazywali go póĽniej inaczej
niż Miasto. Ktoś dał Miastu inną nazwę, oznaczającą w sumie to samo:
Polis. I może stąd, że w tym słowie dało się słyszeć dalekie i ledwo
wyczuwalne echo potężnej i pięknej starożytnej kultury, która jakby
obiecywała opiekę nad tym skupiskiem ludzkim, obca nazwa przyjęła się.
Polis pozostawała dla metra zjawiskiem zupełnie wyjątkowym. Tam i
tylko tam można było spotkać strażników tych starych i dziwnych gałęzi
wiedzy, które nie znajdowały po prostu zastosowania w surowym nowym
świecie, z jego zmienionymi prawami. Wiedza ta była dla mieszkańców
prawie wszystkich pozostałych stacji, właściwie dla całego, pogrążającego
się powoli w otchłani chaosu metra, tak bezużyteczna, jak i jej posiadacze.
Zewsząd wyganiani, swoją jedyną przystań znajdowali w Polis, gdzie
oczekiwano ich zawsze z otwartymi ramionami, gdyż rządzili tu ich
współbracia. Dlatego w Polis i tylko w Polis można było spotkać
zgrzybiałych profesorów, którzy kiedyś mieli swoje katedry na słynnych
uniwersytetach, teraz na wpół zburzonych, opuszczonych, przejętych przez
szczury i pleśń. Tylko tam mieszkali ostatni artyści, twórcy, poeci. Ostatni
fizycy, chemicy, biolodzy... Ci, którzy pod sklepieniem swoich czaszek
przechowywali wszystko, co ludzkości udało się osiągnąć i odkryć przez
tysiące lat nieprzerwanego rozwoju. Ci, z których śmiercią wszystko to
zostałoby stracone na wieki.
Polis znajdowała się w miejscu, gdzie niegdyś było samo centrum
miasta, od którego imienia nazwano metro. Przy tym, dokładnie nad Polis
wznosił się gmach Biblioteki im. Lenina

- najobszerniejszego zbioru
informacji minionej epoki. Setki tysięcy książek w dziesiątkach języków,
obejmujących z pewnością wszystkie obszary, w których pracowała ludzka
myśl i gromadzono informacje. Setki ton papieru usianego wszelkimi
możliwymi literami, znakami, hieroglifami, z których części nie miał już kto
czytać, wszak języki, w których były napisane, zginęły wraz z mówiącymi
w nich narodami... Lecz wciąż ogromną liczbę książek można było jeszcze
przeczytać i zrozumieć, i umarli setki lat temu ludzie, którzy je napisali,
mogli wiele jeszcze opowiedzieć żyjącym.
Ze wszystkich tych nielicznych konfederacji, imperiów i po prostu
potężnych stacji, które były w stanie wysyłać na powierzchnię ekspedycje,
tylko Polis wyprawiała stalkerów po książki. Tylko tam wiedza miała taką
wartość, że ludzie byli gotowi ryzykować życie ochotników, płacić bajeczne
honoraria najemnikom i odmawiać sobie dóbr materialnych, aby zdobyć
dobra duchowe.
Mimo pozornej niepraktyczności i idealizmu swoich władz, Polis
przetrwała przez te wszystkie lata, a bieda obchodziła ją z daleka, zaś jeśli
coś groziło jej bezpieczeństwu, zdawało się, że całe metro gotowe było
połączyć siły, by ją obronić. Echa ostatnich zmagań, do których doszło tam
67

w czasie pamiętnej wojny między Linią Czerwoną a Hanzą już ucichły i
wokół Polis znów zapanowała czarodziejska aura niedostępności i
dobrobytu.
I kiedy Artem myślał o tym zdumiewającym miejscu, nie dziwiło go, że
droga do niego zwyczajnie nie może być łatwa, musi obowiązkowo być
zawiła, pełna niebezpieczeństw i prób, inaczej sam cel wyprawy straciłby
część swojej zagadkowości i czaru.
Jeżeli droga przez Kirowską, Linią Czerwoną do Biblioteki im. Lenina
wydawała się niemożliwa do pokonania i zbyt ryzykowna, to minąć
posterunki Hanzy i przejść po Linii Okrężnej można było spróbować. Artem
uważniej wpatrzył się w przypalony plan. Jeśli udałoby mu się przeniknąć
do wewnętrznego terytorium Hanzy, po wymyśleniu jakiegokolwiek
pretekstu, zagadaniu wartowników, przebiciu się siłą czy jeszcze inaczej,
wtedy droga do Polis byłaby całkiem krótka. Artem przytknął palec do
planu i powiódł nim wzdłuż linii. Gdyby zejść z Prospektu Mira w prawo,
wzdłuż Okrężnej, zaledwie dwie stacje należące do Hanzy dalej, wyszedłby
na Kurską. Tam można by było zmienić linię na Arbacko-Pokrowską, a
stamtąd już rzut kamieniem do Arbackiej, czyli do samej Polis. Co prawda
na drodze stał Plac Rewolucji, oddany po wojnie Linii Czerwonej w zamian
za Bibliotekę im. Lenina, ale przecież czerwoni zagwarantowali wolny
tranzyt wszystkim podróżnym, co było jednym z głównych punktów
traktatu pokojowego. I ponieważ Artem w ogóle nie zamierzał wchodzić na
stację jako taką, a jedynie przejść obok, to w zasadzie powinni go
przepuścić bez przeszkód. Po zastanowieniu postanowił pozostać na razie
przy tym planie i spróbować dowiedzieć się po drodze więcej o tych
stacjach, przez które miał przejść. Jeśli coś nie pójdzie zgodnie z planem,
powiedział do siebie, to zawsze będzie można znaleĽć zapasową trasę.
Wpatrując się w splot wielu stacji Artem pomyślał, że dowódca jednak
lekko przesadził malując trudności podczas nawet najkrótszych wypraw po
metrze. Na przykład, można było zejść z Prospektu Mira nie w prawo, a w
lewo - Artem pociągnął palcem w dół, wzdłuż Linii Okrężnej

- do
Kijewskiej, a tam przejściem czy Linią Filewską, czy Arbacko-Pokrowską
tylko dwie stacje do Polis. Zadanie nie wydawało się już Artemowi
niemożliwe do wykonania. To małe ćwiczenie z planem dodało mu wiary w
siebie. Wiedział teraz jak działać i nie wątpił już, że kiedy karawana dotrze
do Ryżskiej, nie wróci z grupą do domu, na WOGN, a będzie kontynuował
wyprawę do Polis.
- Studiujesz plan? - spytał go nad samym uchem Żeńka, który podszedł
do Artema tak, że ten nie zauważył go, pogrążony w swoich myślach.
Zaskoczony, Artem aż podskoczył w miejscu i w zmieszaniu próbował
schować plan.
68

- Nie, nie... Ja, tego... Chciałem znaleĽć te stacje, w których jest ta
Rzesza, o której nam dziś opowiadali.
- No i co, znalazłeś? Nie? Ech ty, daj, pokażę

ci - z poczuciem
wyższości powiedział Żeńka.
W rozkładzie stacji orientował się o wiele lepiej od Artema, od innych
swoich rówieśników też, i bardzo był z tego dumny. Za pierwszym razem
bezbłędnie wskazał potrójne przejście między Czechowską, Puszkińską i
Twerską. Artem westchnął z ulgą, lecz Żeńka uznał, że to zazdrość.
- To nic, przyjdzie czas, że też będziesz się orientował w tych sprawach
nie gorzej ode mnie - chciał pocieszyć Artema.
Ten zrobił minę oznaczającą wdzięczność i szybko zmienił temat
rozmowy.
- A ile będzie trwała przerwa? - spytał.
- Młodzież! Wstajemy!  - rozległ się dĽwięczny bas dowódcy i Artem
zrozumiał, że to koniec odpoczynku, i w końcu nie udało mu się nic zjeść.
Znów przyszła kolej, by wsiadł z Żeńką na drezynę. Zazgrzytał
mechanizm, zastukały o beton kirzowe buty i grupa znów weszła do tunelu.
Tym razem oddział szedł naprzód w milczeniu, i tylko dowódca,
zawoławszy do siebie Kiryła, szedł z nim równym krokiem i o czymś
cichutko dyskutował. Artem nie miał ani chęci, ani sił, by ich
podsłuchiwać - całą jego energię pochłaniała przeklęta drezyna.
Zamykający pochód, pozostawiony sam, czuł się wyraĽnie nieswojo i co
chwilę bojaĽliwie oglądał się za siebie. Artem stał na drezynie twarzą w
jego stronę i doskonale widział, że akurat z tyłu nie ma niczego strasznego,
ale kusiło, żeby obejrzeć się przez ramię i popatrzeć w przód, w głąb tunelu.
Ten strach i niepewność prześladowały go cały czas, zresztą nie tylko jego.
Każdy samotny podróżny zna to uczucie. Wymyślono nawet dla niego
własną nazwę, "strach tunelu"
  - kiedy idzie się tunelem, szczególnie ze
słabą latarką, cały czas wydaje się, że niebezpieczeństwo jest tuż za
plecami. Czasem wrażenie to tak się nasila, że czuje się na potylicy czyjś
ciężki wzrok, a nawet wcale nie wzrok... Kto wie kto lub co tam jest i jak
postrzega świat... Bywa też, że dręczy to człowieka nie do wytrzymania, a
gdy odwróci się błyskawicznie, wyceluje latarką w ciemność, nie ma tam
nikogo... Cisza... Pustka... Wszystko wydaje się spokojne. Ale póki
patrzysz przed siebie, aż do bólu oczu wpatrujesz się w mrok, to coś
gęstnieje za twoimi plecami, znów za plecami, i znów masz ochotę rzucić
się do przodu, oświetlić tunel za sobą i sprawdzić, czy nikogo tam nie ma,
czy ktoś nie podszedł, kiedy patrzyłeś w drugą stronę... I znów...
Najważniejsza rzecz to nie tracić panowania nad sobą, nie poddać się temu
lękowi, przekonać samego siebie, że to wszystko bzdury, że nie ma się
czego bać, że nic tam nie było słychać...
69

Lecz bardzo trudno być opanowanym, szczególnie kiedy idziesz sam.
Ludzie tracili w ten sposób zmysły. Po prostu nie mogli się już uspokoić,
nawet kiedy dotarli do zamieszkanej stacji. Potem, oczywiście, stopniowo
dochodzili do siebie, ale nie mogli już się zmusić, by ponownie wejść do
tunelu - natychmiast ogarniała ich ta sama dławiąca trwoga, znana
każdemu mieszkańcowi metra, która jednak dla nich zmieniła się w zgubną
chorobę.
- Nie bój się, patrzę! - krzyknął Artem, by dodać otuchy zamykającemu.
Ten kiwnął głową, ale po paru minutach nie wytrzymał i znów się obejrzał.
Trudno wytrzymać...
- Jeden znajomy Siergieja dokładnie w ten sposób odleciał - cicho
powiedział Żeńka, domyślając się, o co chodzi Artemowi.
  - On miał co
prawda poważniejszy powód. Postanowił, rozumiesz, samemu przejść ten
sam tunel na Suchariewskiej, pamiętasz, o którym ci kiedyś opowiadałem.
Tam, gdzie samotny człowiek nijak nie może przejść, a z karawaną
prościutko? Chłopak przeżył. A wiesz dlaczego przeżył?
  - Żeńka krzywo
się uśmiechnął.  - Bo nie starczyło mu odwagi, żeby dojść dalej niż do
setnego metra. Jak tam szedł, to taki był dzielny i zdecydowany. Ha...
Wrócił po dwudziestu minutach - oczy wytrzeszczone, włosy mu dęba stoją
ze strachu, ani słowa po ludzku nie potrafi wymówić. I niczego się już od
niego nie dowiedzieli
  - od tej pory gada jakoś bez sensu, a głównie
mamrocze. I w żadnym tunelu już nogi nie postawił, więc sterczy ciągle na
Suchariewskiej i żebrze. Teraz jest tamtejszym wioskowym głupkiem.
Morał jest jasny?
- Tak - niepewnie powiedział Artem.
Przez jakiś czas oddział poruszał się w pełnej ciszy. Artem znów
pogrążył się w swoich rozmyślaniach i szedł tak dość długo próbując
wymyślić jakieś wiarygodne kłamstwo, którego można byłoby użyć na
blokadzie przy wyjściu z Ryżskiej.
Ciągnęło się to tak długo, aż dotarło do niego, że myśleć przeszkadza mu
wciąż narastający dziwny szum, dochodzący z tunelu przed nimi. Odgłos
ten, z początku prawie niesłyszalny, gdzieś na chwiejnej granicy między
dĽwiękami słyszalnymi dla ludzkiego ucha a ultradĽwiękami, powoli i
całkiem niezauważalnie stawał się głośniejszy, tak że nie dało się określić
momentu, kiedy Artem zaczął go słyszeć. W chwili, gdy to spostrzegł,
dĽwięk był już całkiem silny, przypominając najbardziej świszczący szept  -
 niezrozumiały, nieludzki.
Artem szybko zerknął na pozostałych. Wszyscy szli zgodnie i w ciszy.
Dowódca nie rozmawiał już o niczym z Kiryłem, Żeńka rozmyślał o jakichś
swoich sprawach, a zamykający spokojnie patrzył w przód, nie kręcąc się
już nerwowo. Żaden z nich nie okazywał najmniejszego niepokoju. Nic nie
słyszeli. Nic! Artem poczuł lęk. Spokój i milczenie całej grupy, jeszcze
70

bardziej zauważalne na tle narastającego świstu, były zupełnie niepojęte i
przerażające. Artem puścił dĽwignię drezyny i wyprostował się. Żeńka
popatrzył na niego ze zdziwieniem. Oczy miał jasne, nie było w nich ani
ślady otumanienia, czy czegoś podobnego, co bał się w nich znaleĽć Artem.
- A ty co?
  - zapytał z niezadowoleniem.
  - Zmęczyłeś się, czy co?
Powiedziałbyś zawczasu, a nie - rzucasz tak po prostu.
- Niczego nie słyszysz?  - z niedowierzaniem spytał Artem, i coś w jego
głosie sprawiło, że Żeńka zmienił się na twarzy.
Zaczął nasłuchiwać nie przestając pracować rękami. Drezyna jednak
zwolniła, bo Artem wciąż jeszcze stał z wyrazem zakłopotania, łowiąc
odgłosy tajemniczego szumu.
Dowódca zauważył to i odwrócił się.
- Co z wami? Bateryjki się skończyły?
- Niczego pan nie słyszy? - spytał go Artem.
W tej samej chwili do serca zakradło mu się straszne uczucie, że tak
naprawdę nie ma żadnego szumu
  - proszę, nikt niczego nie słyszy. Po
prostu odbił mu dekiel i ma zwidy ze strachu... Od tych wszystkich
opowiadań i nieodstępującego ich, skradającego się zaraz za plecami
zamykającego, mroku.
Dowódca dał znak, by się zatrzymać, by nie przeszkadzało skrzypienie
drezyny i stukot butów, i zamarł. Ręce podniosły mu się do karabinu, stał
nieruchomo i naprężony wsłuchiwał się obróciwszy się jednym uchem w
stronę tunelu.
Dziwny dĽwięk był obecny cały czas, Artem słyszał go teraz wyraĽnie, i
im był wyraĽniejszy, tym uważniej Artem wpatrywał się w twarz dowódcy,
próbując zrozumieć, czy ten słyszy to wszystko, co napełniało świadomość
chłopaka nasilającym się niepokojem.
Lecz twarz dowódcy stopniowo się wypogodziła i Artema uderzyło
gorące poczucie wstydu. Trudno, żeby było inaczej: zatrzymał oddział przez
jakieś głupoty, stchórzył i jeszcze innych przestraszył.
Żeńka najwidoczniej też niczego nie słyszał, chociaż i próbował.
Porzucając w końcu to zajęcie spojrzał na Artema ze zjadliwym
uśmieszkiem i, zaglądając mu w oczy, spytał z przejęciem:
- Haluny?
- Odwal się!  - z niespodziewanym rozdrażnieniem rzucił Artem.
  - Co
wy, ogłuchliście wszyscy, czy co?
- Haluny! - podsumował z przekonaniem Żeńka.
71

- Cisza. Zupełnie nic nie słychać. Widocznie ci się wydawało. To nic,
zdarza się, nie napinaj się, Artem. Do roboty i jedziemy dalej
  - miękko, z
wyczuciem sytuacji, powiedział dowódca i sam ruszył naprzód.
Artemowi nie pozostało nic innego, jak wrócić na miejsce. Szczerze
próbował utwierdzić się, że ten szept tylko mu się przywidział, że to
wszystko z napięcia, próbował się rozluĽnić i nie myśleć o niczym w
nadziei, że razem z wirującymi w panice myślami, z głowy uda się wyrzucić
i ten diabelski szum. Na jakiś czas udało mu się zatrzymać myśli, ale w
opustoszałej na mgnienie oka głowie dĽwięk stał się donośny, głośniejszy i
wyraĽniejszy. Nabierał mocy w miarę jak wszyscy przemieszczali się coraz
dalej na południe, a gdy nasilił się tak, że Artemowi wydało się, że wypełnił
całe metro, nagle zauważył, że Żeńka pracuje tylko jedną ręką, a drugą,
widocznie nieświadomy tego, co robi, trze sobie uszy.
- Co ty? - szepnął do niego Artem.
- Nie wiem... Zatykają się... Jakoś swędzi... - odezwał się Żeńka.
- A niczego nie słyszysz? - z cieniem nadziei spytał Artem.
- Nie, słyszeć to nie słyszę, ale jakoś uszy mi   zatyka - szepnął w
odpowiedzi Żeńka, a w jego głosie z niedawnej ironii nie zostało już śladu.
DĽwięk sięgnął apogeum i wtedy Artem pojął skąd on dochodzi. Jedna z
rur biegnących wzdłuż ścian tunelu, mieszczących kable telefoniczne i licho
wie co jeszcze, w tym miejscu dosłownie pękła i to właśnie z tej czarnej
czeluści obramowanej poszarpanymi, sterczącymi w różnych kierunkach
żelaznymi drzazgami wydobywał się ów dziwny szum. Dochodził z głębi
rury i ledwo Artem zdążył pomyśleć o tym, czemu nie ma w niej żadnych
przewodów ani niczego innego, a tylko całkowita pustka i ciemność, gdy
dowódca nagle się zatrzymał i powoli, z wysiłkiem powiedział:
- Chłopcy, może, tego... Zróbmy przerwę, coś Ľle się czuję. Mam jakiś
mętlik w głowie.
Zbliżył się na miękkich nogach do drezyny, żeby przysiąść na jej skraju,
ale krok od niej runął jak wór na ziemię. Żeńka patrzył na niego z
zakłopotaniem i tarł uszy już dwiema rękami, nie ruszając się z miejsca.
Kirył z jakiegoś powodu szedł dalej sam, jak gdyby nic się nie stało, nie
reagując w żaden sposób na wołanie. Zamykający usiadł na szynach i
nieoczekiwanie rozpłakał się bezsilnie jak dziecko. Latarka wycelowana
była w sklepienie tunelu i cała ta scena oświetlona z dołu stała się jeszcze
bardziej złowieszcza.
Artem spanikował. Najwidoczniej z całego ich oddziału tylko on nie
stracił zmysłów, lecz dĽwięk stał się kompletnie nie do wytrzymania, nie
pozwalając skupić się na żadnej, choćby nieco bardziej złożonej myśli.
W rozpaczy zatkał sobie uszy i to trochę pomogło. Wtedy z rozmachem
wymierzył policzek Żeńce, który z ogłupiałą miną tarł sobie uszy, i
72

wrzasnął do niego starając się zagłuszyć hałas, zapomniawszy, że był on
słyszalny tylko dla niego:
- Podnieś dowódcę! Połóż go na drezynie! W żadnym wypadku nie
możemy tu zostać! Trzeba się stąd zabierać!  - i, podnosząc z ziemi latarkę,
rzucił się za Kiryłem, kroczącym jak lunatyk coraz dalej i dalej, już na
ślepo, bo bez latarki w tunelu przed nimi było ciemno choć oko wykol.
Na jego szczęście Kirył szedł dość wolno. W parę długich susów Artem
dogonił go i walnął w ramię. Kirył jednak nadal szedł i obaj coraz bardziej
oddalali się od pozostałych. Artem wybiegł do przodu i, nie wiedząc co
robić, skierował światło latarki w oczy Kiryła. Były zamknięte, ale Kirył od
razu się skrzywił i stracił rytm kroku. Wtedy Artem, podtrzymując go jedną
ręką, drugą podniósł mu powiekę i poświecił prosto w Ľrenicę. Kirył
krzyknął, zamrugał trzęsąc głową i po ułamku sekundy jakby się ocknął,
otworzył oczy patrząc nic nierozumiejącym wzrokiem na Artema.
Oślepiony latarką, niemal niczego nie widział i z powrotem, do drezyny,
Artem musiał ciągnąć go za rękę.
Na drezynie leżało bezwładne ciało dowódcy, obok siedział Żeńka, wciąż
z tym samym tępym wyrazem twarzy. Artem zostawił Kiryła przy drezynie
i rzucił się do zamykającego, który nadal płakał siedząc na szynach.
Popatrzywszy mu w oczy, Artem znalazł wzrok pełen bólu i cierpienia, i tak
silne było to wrażenie, że aż się cofnął, czując, że wbrew woli płyną mu łzy.
- Oni wszyscy, wszyscy zginęli... Tak cierpieli!

- wychwycił Artem
wśród spazmów.
Artem spróbował podnieść zamykającego, ale ten wyrwał się i
wykrzyknął z niespodziewaną wściekłością:
- świnie! Nieludzie! Nigdzie z wami nie pójdę, wolę zostać tutaj! Oni są
tacy samotni, tyle jest tu ich bólu, a wy chcecie mnie stąd zabrać? To wy
jesteście wszystkiemu winni! Nigdzie nie pójdę! Nigdzie! Puść mnie,
słyszysz?!
Artem z początku chciał go uderzyć w policzek, w nadziei, że chociaż w
jakimś stopniu wróci mu to przytomność, ale przestraszył się, że w takim
wzburzeniu tamten może mu oddać. Zamiast tego padł przed zmykającym
na kolana i, z trudem przebijając się przez szum we własnej głowie, miękko
przemówił, sam nie do końca rozumiejąc o co chodzi:
- Ale przecież chcesz im pomóc, prawda? Chcesz, żeby więcej nie
cierpieli?
Tamten popatrzył na Artema przez łzy i z nieśmiałym uśmiechem
szepnął:
- Oczywiście... Oczywiście, że chcę im pomóc.
73

- A więc musisz pomóc mnie. Oni chcą, żebyś mi pomógł. WsiądĽ na
drezynę i stań za dĽwignią. Musisz mi pomóc dostać się na stację.
- Oni tak ci powiedzieli?

- zamykający spojrzał na Artema z
niedowierzaniem.
- Tak - z przekonaniem odrzekł Artem.
- A potem puścisz mnie z powrotem, do nich?
- Daję słowo, że jeśli będziesz chciał wrócić, puszczę cię z powrotem
  -
 obiecał Artem i póki jego rozmówca nie zdążył się rozmyślić, zaciągnął go
do drezyny.
Postawił przy dĽwigniach zamykającego, mechanicznie posłusznego
Żeńkę i Kiryła, nadal nieprzytomnego dowódcę zwalił na środek, po czym
stanął na czele pochodu, wycelował karabin w ciemność i szybkim krokiem
poszedł naprzód. Sam się sobie dziwiąc usłyszał, jak drezyna potoczyła się
w ślad za nim. Artem wiedział, że zrobił rzecz niedopuszczalną nie
zabezpieczywszy tyłów, ale rozumiał, że teraz najważniejsze to oddalić się
jak można najszybciej z tego strasznego miejsca.
DĽwigniami pracowało teraz trzech ludzi i oddział posuwał się szybciej
niż przed zatrzymaniem, a Artem z ulgą słyszał jak ohydny szum cichnie i z
wolna słabnie poczucie zagrożenia. Wciąż pokrzykiwał na pozostałych, aby
przypadkiem nie zwalniali tempa, gdy nagle usłyszał za sobą zupełnie
przytomny i zdziwiony głos Żeńki:
- Co się tak rządzisz?
Artem dał znak, by się zatrzymali. Zrozumiawszy, że minęli
niebezpieczną strefę, wrócił do grupy i bez sił opadł na ziemię, opierając się
plecami o drezynę. Wszyscy stopniowo dochodzili do siebie. Zamykający
przestał szlochać i tylko masował sobie palcami skronie, rozglądając się z
niedowierzaniem wokół. Dowódca poruszył się i podniósł z głuchym
jękiem, żaląc się, że pęka mu głowa.
W ciągu pół godziny można było ruszać dalej. Oprócz Artema nikt
niczego nie pamiętał.
- Wiesz, nagle opadła na mnie taka niemoc, mętlik w głowie i jakoś tak
od razu wszystko zgasło. Raz tak miałem od gazu w jednym tunelu daleko
stąd. Ale gdyby to był gaz, to powinien inaczej działać, na wszystkich
naraz, bez wyboru... A ty cały czas słyszałeś ten twój dĽwięk? Tak, dziwne
to wszystko, nie ma co gadać... - głośno myślał dowódca. - I jeszcze to, że
Nikita beczał... Słuchaj, Wasilicz, nad kim tak  płakałeś? - zapytał
zamykającego.
- Cholera wie... Ja nie pamiętam. To jest, minutę temu jeszcze jakbym
coś pamiętał, a potem jakoś się to ulotniło... Wiesz, to jest jak ze snem:
zaraz jak się obudzisz
  - wszystko pamiętasz i masz taki wyraĽny obraz
74

przed oczami. A minie kilka minut, rozbudzisz się bardziej, i już pusto.
Tylko jakieś skrawki... I teraz mam to samo. Pamiętam, że kogoś mi było
bardzo żal... Ale kogo, dlaczego? Pustka.
- A pan tam chciał zostać, w tunelu. Na zawsze. Z nimi. Bronił się pan
przede mną. Obiecywałem panu jeszcze, że jeśli pan zechce, to panu
pozwolę tam wrócić
  - powiedział Artem, spoglądając z ukosa na
zamykającego Nikitę. - Tak więc, puszczam pana  wolno - dodał i
uśmiechnął się.
- Nie, nie, dziękuję  - ponuro odparł Nikita i wzdrygnął się.  - Jakoś się
rozmyśliłem.
- Dobra, chłopcy. Koniec paplania. Nie będziemy sterczeć w środku
tunelu. Najpierw dojdĽmy na miejsce, potem wszystko przedyskutujemy.
Będziemy jeszcze musieli jakoś wrócić... Ale nie ma co planować na
przyszłość, w taki dzionek to daj Boże, żeby choć dojść tam, gdzie trzeba.
Jedziemy! - zakończył dowódca.  - Słuchaj, Artem, chodĽ ze mną. Jesteś
dziś w sumie naszym bohaterem - dodał nieoczekiwanie.
Kirył zajął pozycję za drezyną, Żeńka, mimo protestów, został przy
dĽwigniach z Nikitą Wasiliewiczem, i pochód ruszył dalej.
- Mówisz, że rura tam pękła? I to z niej słyszałeś ten szum? Wiesz,
Artem, może rzeczywiście wszyscy jesteśmy głuche kołki i ni cholery nie
słyszymy? Ty jesteś pewnie specjalnie wyczulony na to cholerstwo. Jak
widać, w tej sprawie ci się poszczęściło, chłopcze!  - ocenił dowódca.  -
 Bardzo dziwne, że to dochodziło z rury. Mówisz, że rura była pusta? Licho
wie co tam teraz nimi płynie  - kontynuował, spoglądając z niepokojem na
wężowiska rur biegnących wzdłuż ścian tunelu.
Do Ryżskiej było już całkiem niedaleko. Po kwadransie zamigotały w
oddali odblaski ogniska na posterunku, dowódca zwolnił kroku i dał latarką
umówiony sygnał. Przez posterunek przepuścili ich szybko, bez zwłoki, i
drezyna wtoczyła się na stację.
Ryżska była w lepszym stanie niż Aleksiejewska. Kiedyś dawno, na
powierzchni nad stacją znajdował się wielki targ. Wśród tych, którzy zdołali
wtedy dobiec do metra i się uratować, wielu było handlarzy właśnie z tego
bazaru. Od tej pory stację zamieszkiwał lud przedsiębiorczy, a i niewielka
odległość do Prospektu Mira, czyli do Hanzy, do głównych szlaków
handlowych, uwidaczniała się w jej dobrobycie. Paliło się tam elektryczne
awaryjne światło, tak jak i na WOGN-ie. Patrole były ubrane w stare,
znoszone mundury w panterkę, które mimo wszystko wyglądały porządniej
niż pomalowane waciaki na Aleksiejewskiej.
Dla gości wydzielono osobny namiot. Teraz rychłego powrotu nie było w
planach, niejasne było, co to za nowe zagrożenie kryje się w tunelu i jak
sobie z nim poradzić. Administracja stacji i dowódca małego oddziału z
75

WOGN-u zebrali się na naradę, a pozostali mieli nadmiar wolnego czasu.
Artem, zmęczony fizycznie i wyczerpany nerwowo, od razu rzucił się na
swoją leżankę, twarzą do dołu. Nie chciało mu się spać, ale był kompletnie
bez sił. Za parę godzin obiecano przyrządzić dla gości uroczystą kolację,
sądząc po wieloznacznych mrugnięciach i szeptach gospodarzy, można
nawet było mieć nadzieję na mięso. Na razie jednak można było leżeć i o
niczym nie myśleć.
Za ściankami namiotu nasilał się gwar. Ucztę przygotowywano wprost
na środku peronu, gdzie paliło się główne ognisko. Artem nie wytrzymał i
wyjrzał na zewnątrz. Kilku ludzi sprzątało posadzkę i rozkładało brezent,
kawałek dalej, na torach ktoś rozbierał tuszę wieprzową, obcęgami cięto na
kawałki zwój stalowego drutu, co zapowiadało szaszłyki. ściany były tu
nietypowe: nie pokryte marmurem, jak na WOGN-ie i Aleksiejewskiej, lecz
wyłożone żółtymi i czerwonymi kafelkami. Połączenie to, jak się zdaje,
wyglądało kiedyś całkiem wesoło. Teraz co prawda płytki i tynk pokrywała
warstwa sadzy i tłuszczu, ale tak czy inaczej trochę dawnego uroku się
zachowało. A co najważniejsze, na drugim torze stał, do połowy schowany
w tunelu, prawdziwy pociąg, choć z wybitymi oknami i otwartymi
drzwiami.
Pociągi były spotykane nie na każdym przejeĽdzie i nie na każdej stacji.
Przez dwie dekady wiele z nich  - szczególnie te, które utknęły w tunelach i
nie nadawały się do mieszkania
  - ludzie stopniowo rozebrali część po
części, przystosowując koła, szyby i tapicerkę do swoich potrzeb, na każdej
stacji innych. Ojczym mówił Artemowi, że w Hanzie jeden z torów nawet
specjalnie oczyścili z pociągów, żeby towarowe i pasażerskie drezyny
mogły bez przeszkód kursować między punktami przeznaczenia. Słuchy
chodziły, że tak samo postąpiono na Linii Czerwonej. W tunelu, którym szli
z WOGN-u do Prospektu Mira, nie ostał się ani jeden wagon, ale to akurat
był najprawdopodobniej przypadek.
Powoli zaczęli się zbierać miejscowi, z namiotu wyszedł zaspany Żeńka,
po pół godzinie przyłączyło się do nich miejscowe kierownictwo i dowódca
grupy Artema, a pierwsze kawałki mięsa zaskwierczały na ogniu. Dowódca
i władze stacji dużo się uśmiechali i żartowali, widocznie zadowoleni z
rezultatów rozmów. Przyniesiono butlę z jakimś miejscowym
rozweselaczem, wzniesiono toasty i wszyscy wpadli w świetne humory.
Artem jadł swój szaszłyk i zlizywał cieknący mu po rękach gorący tłuszcz,
patrząc na tlące się węgle, od których szło gorąco i niejasne uczucie
przyjemności i spokoju.
- To ty ich wyciągnąłeś z tej pułapki? - zwrócił się do niego nieznajomy
człowiek, siedzący obok i od kilku minut uważnie mu się przyglądający.
76

Artem drgnął. Do tej pory, całkowicie pogrążony w swoich myślach i
obserwacji głowni czerwieniejących w ognisku, nie zauważał nikogo
dookoła.
- Kto tak panu powiedział?

- odpowiedział pytaniem na pytanie,
wpatrując się w nieznajomego. Ten był krótko ostrzyżony, nieogolony, pod
grubą, ale sztywną z wyglądu skórzaną kurtką widać było ciepłą marynarską
bluzę. Artemowi nie udało się dojrzeć nic podejrzanego: z wyglądu jego
rozmówca przypominał zwykłego straganiarza, jakich na Ryżskiej było do
licha i trochę.
- Kto? No, przecież wasz brygadzista to opowiadał

- kiwnął na
siedzącego nieopodal i z ożywieniem dyskutującego o czymś z kolegami
dowódcę.
- No, tak, ja  - niechętnie przyznał Artem. Chociaż jeszcze całkiem
niedawno planował zawrzeć parę przydatnych znajomości na Ryżskiej,
teraz, kiedy powstawała ku temu świetna okazja, z jakiejś przyczyny poczuł
się nieswojo.
- Jestem Burbon. A jak ciebie zwą? - nadal interesował się mężczyzna.
- Burbon? - zdziwił się Artem. - Dlaczego tak? To nie był jakiś król?
- Nie, młody. Był taki alkohol. Woda ognista, rozumiesz. Mówią, że
bardzo poprawiała nastrój. To jak ci dali na
  imię? - nie ustępował
nieznajomy.
- Artem.
- Słuchaj, Artem, a kiedy wracacie do siebie?
  - dopytywał się Burbon,
przez co Artem stał się jeszcze bardziej podejrzliwy.
- Nie wiem. Teraz nikt dokładnie nie powie, kiedy będziemy wracać.
Jeśli pan słyszał, co się z nami działo, to sam pan powinien zrozumieć -
 nieprzyjaĽnie odparł Artem.
- Słuchaj, mów mi na ty, nie jestem od ciebie o tyle starszy, żebyś tu,
tego... W skrócie, pytam, bo... Sprawę mam do ciebie, młody. Nie do
wszystkich od was, a konkretnie do ciebie, w sensie, osobiście. Potrzebna
mi twoja pomoc. Rozumiesz? Nie na długo...
Artem nic nie zrozumiał. Facet mówił mętnie i coś w sposobie w jaki
wymawiał słowa sprawiało, że Artem kulił się w sobie. Najmniej na świecie
chciało mu się teraz ciągnąć tę niejasną rozmowę.
- Słuchaj, młody, ty się, tego, nie spinaj - jakby wyczuwając jego
wątpliwości, Burbon pośpieszył je rozwiać.  - Nie ma w tym żadnego kitu,
wszystko jest czyste... No, prawie wszystko. W skrócie, sprawa jest taka:
przedwczoraj nasi poszli do Suchariewskiej, no, wiesz, prosta droga... ale
nie doszli. Jeden tylko przyszedł z powrotem. Ni cholery nie pamięta,
przybiegł na Prospekt cały zasmarkany, beczał jak ten od was, co wasz
77

brygadzista o nim opowiadał. Pozostali się nie pojawili. Może doszli potem
do Suchariewskiej... A może nigdzie nie doszli, bo już trzeci dzień nikt stąd
na Prospekt nie przychodzi, a i stamtąd nikt nie chce już iść w tę stronę.
Jakoś pękają, boją się tu iść. W skrócie, myślę, że tam jest to samo dziwo,
co i wy mieliście. Jak posłuchałem waszego brygadzisty, to od razu... W
sensie, zrozumiałem. No, linia w końcu ta sama. I rury te same...

- tu
Burbon odwrócił się gwałtownie przez ramię, widocznie sprawdzając, czy
ktoś nie podsłuchuje.
- A ciebie to dziwo nie bierze - cicho mówił dalej. - Rozumiesz?
- Zaczynam - niepewnie odparł Artem.
- W skrócie, muszę tam teraz iść. Koniecznie, rozumiesz? Koniecznie.
Nie wiem dokładnie, ale możliwe, że mi tam odbije, jak wszystkim
chłopakom od nas, tak samo jak całej waszej brygadzie. Oprócz ciebie.
- Ty... - niepewnie, jakby próbując smaku tego słowa, czując jak
nieprzyjemnie i dziwnie było mu zwracać się do takiego typa na "ty", zaczął
Artem - chcesz, żebym cię przeprowadził przez ten tunel? Żebym cię
doprowadził do Suchariewskiej?
- Coś w tym stylu
  - z ulgą przytaknął Burbon.
  - Nie wiem, czy
słyszałeś, czy nie, ale tunel tam, za Suchariewską, jest jeszcze lepszy od
tego, takie cholerstwo, będę musiał go jeszcze jakoś przejść. A tu jeszcze ta
sprawa z chłopakami wyszła. Ale spoko, nie rzucaj się, jak mnie
przeprowadzisz, nie pozostanę twoim dłużnikiem. Co prawda będę potem
musiał iść dalej, na południe, ale mam tam, na Suchariewce, swoich ludzi,
odstawią cię z powrotem, z kurzu otrzepią i tak dalej.
Artem, który z początku chciał posłać Burbona z jego propozycją do
diabła, nagle zrozumiał, że pojawiła się dla niego szansa przeniknąć, bez
walki i w ogóle jakichkolwiek problemów, za południowe posterunki
Ryżskiej. I dalej... Burbon, choć nie rozgadywał się o swoich dalszych
planach, mówił, że będzie szedł przez przeklęty tunel z Suchariewskiej do
Turgieniewskiej. Właśnie tamtędy Artem zamierzał próbować przejść.
Turgieniewska - Trubna - Cwietoj Bulwar  - Czechowska... A stamtąd do
Arbackiej rzut kamieniem... Polis... Polis...
- Jak płacisz? - Artem postanowił pocertolić się dla pozoru.
- Jak będziesz chciał. Generalnie   walutą - Burbon spojrzał z
powątpiewaniem na Artema, starając się ocenić, czy ten rozumie o co
chodzi. - No, w sensie, naboje do kałacha. Ale jeśli wolisz żarcie, alkohol
czy kwasa - mrugnął okiem - też da się załatwić.
- Nie, naboje będą w porządku. Dwa magazynki. No, i jedzenie na drogę
tam i z powrotem. Nie targuję  się - jak mógł najbardziej pewnie podał
swoją cenę Artem, starając się wytrzymać pytający wzrok Burbona.
78

- Konkretnie... - z niejasną intonacją odparł ten.  - Dobra. Dwie paczki
do kałacha. I żarcie. No, nic
  - powiedział niewyraĽnie, widocznie sam do
siebie - to jest tego warte. Dobra, młody, jak ci tam, Artem? Na razie idĽ
się przespać, zajdę do ciebie niedługo, jak ta cała kołomyja się uspokoi.
Spakuj szmatki, jak umiesz pisać, to zostaw kartkę, żeby nie organizowali
za nami pościgu. Tego... BądĽ gotowy, jak przyjdę. Rozumiesz?
79

ROZDZIAŁ 5
ZA GARśĆ NABOJÓW
Właściwie nie było potrzeby się pakować, ponieważ Artem, co
zrozumiałe, jeszcze niczego nie wypakował, a zresztą nie miał nic
szczególnego do wyjmowania. Nie wiadomo było tylko, jak niepostrzeżenie
wynieść karabin, żeby nie zwrócić niczyjej uwagi.
Automaty wydali im ciężkie, wojskowe, kalibru 7.62, z drewnianymi
kolbami. Na WOGN-ie karawany do najbliższych stacji zawsze wyprawiano
z takimi maszynkami.
Artem leżał z głową pod kołdrą, nie odpowiadając na pełne
niedowierzania pytania Żeńki: czemu tu śpi, kiedy na zewnątrz jest tak
fajnie, i czy on w ogóle przypadkiem nie zachorował. W namiocie było
gorąco i duszno, tym bardziej pod kołdrą. Sen ciągle nie przychodził, choć
Artem próbował wszystkiego, by zmusić się do zaśnięcia, a kiedy wreszcie
się udało, miał bardzo niespokojne i niejasne sny, jakby widziane przez
mętne szkło: dokądś biegł, rozmawiał z kimś bez twarzy, znowu biegł...
Obudził go ten sam Żeńka, szarpiąc za ramię i szepcząc:
- Słuchaj, Artem, jakiś facet do ciebie... Masz jakieś kłopoty, czy co?
  -
 spytał z niepokojem. - Może obudzę wszystkich naszych...
- Nie, wszystko dobrze, po prostu muszę z nim porozmawiać. śpij,
Żeńka. To chwila
  - równie cicho wyjaśnił Artem, zakładając buty i
czekając aż Żeńka znów się położy. Potem ostrożnie wyciągnął z namiotu
swój plecak i chciał zrobić to samo z karabinem, gdy nagle Żeńka, słysząc
brzęk metalu, znów spytał z przestrachem:
- Po co ci to? Jesteś pewny, że wszystko w porządku?
Artemowi przyszło się wypierać i zmyślać, że po prostu chce coś
pokazać znajomemu, że się założyli, że wszystko dobrze, i tak dalej.
- Łżesz! - podsumował z przekonaniem Żeńka.
  - Dobra. Kiedy mam
zacząć się niepokoić?
- Za rok  - mruknął Artem w nadziei, że zabrzmiało to wystarczająco
niewyraĽnie, odwinął drzwi namiotu i wyszedł na peron.
- No, młody, grzebiesz się
  - z niezadowoleniem wycedził przez zęby
czekający na niego Burbon. Ubrany był tak, jak poprzednio, tyle że na
ramionach wisiał mu wysoki plecak. - W mordę! Co ty, zamierzasz wlec się
z tą armatą przez wszystkie posterunki?
  - spytał, z niesmakiem pokazując
na automat. U niego, ku swemu zdziwieniu, Artem żadnej broni nie
dostrzegł.
80

światło na stacji przygasło. Na peronie nie było ludzi, wszyscy już się
położyli, zmęczeni imprezą. Artem starał się iść jak najszybciej, wciąż
obawiając się natknąć na kogoś ze swojej grupy, ale przy wejściu do tunelu
Burbon zatrzymał go, każąc zwolnić kroku. Wartownicy na torach
zauważyli ich i spytali z daleka, dokąd to wybrali się o wpół do drugiej w
nocy, ale Burbon zwrócił się do jednego z nich po imieniu i wyjaśnił, że w
interesach.
- Słuchaj, generalnie...  - pouczył Artema zapalając latarkę.
  - Teraz
będą posterunki na setnym i dwieście pięćdziesiątym. Ty, przede
wszystkim, bądĽ cicho. Sam się z nimi dogadam. Niedobrze, że masz
kałacha w wieku mojej babci, nigdzie go nie schowasz... Gdzieś ty wykopał
takie cholerstwo?
Na setnym metrze wszystko poszło gładko. Tliło się tam małe ognisko,
przy którym siedziało dwóch ludzi w ubraniach w panterkę. Jeden z nich
drzemał, a drugi po przyjacielsku podał Burbonowi rękę.
- Interesy?
uśmiechem.
Jasne...
  - powiedział
Do dwieście pięćdziesiątego metra
krocząc przodem z ponurą miną. Był
zaczął już żałować, że zdecydował się z
sprawdził czy z karabinem wszystko
bezpieczniku.
przeciągle
z
konspiracyjnym
Burbon nie wyrzekł ani słowa,
jakiś zły, nieprzyjemny, i Artem
nim wyruszyć. Został krok w tyle,
w porządku i położył palec na
Przy ostatnim posterunku zatrzymano ich na dłużej. Tam Burbona czy to
dobrze nie znali, czy też przeciwnie, znali właśnie zbyt dobrze, w każdym
razie dowódca wziął go na bok, każąc zostawić plecak przy ognisku, i długo
o coś wypytywał. Artem, czując się trochę głupio, został przy ognisku i
lakonicznie odpowiadał na pytania wartowników. Ci wyraĽnie się nudzili i
mieli ochotę na pogawędkę. Artem wiedział z własnego doświadczenia, że
gadatliwi wartownicy to dobry znak: jeśli się nudzą, to znaczy, że jest
spokojnie. Gdyby działo się teraz u nich coś dziwnego, coś wyłaziłoby z
głębi tunelu, z południa, ktoś próbowałby się przedrzeć, czy byłoby słychać
podejrzane dĽwięki, to skupiliby się wokół ogniska, milczeli w napięciu i
nie spuszczali oczu z tunelu. Czyli dziś jest spokój i można iść bez obaw, w
każdym razie do Prospektu Mira.
- Ty przecież nie jesteś stąd. Z Aleksiejewskiej, czy co?
  - dopytywali
się wartownicy, zaglądając Artemowi w oczy.
Artem, pamiętając nakaz Burbona, by milczeć i z nikim nie rozmawiać,
mruknął coś nieartykułowanego, co można było zrozumieć w dowolny
sposób, dając pytającym pełną swobodę interpretacji. Wartownicy, znudzeni
dopraszaniem się od niego odpowiedzi, przeszli do dyskusji o jakimś
Michaju, który niedawno handlował na Prospekcie Mira i miał
nieprzyjemności z władzami stacji.
81

Zadowolony, że w końcu się od niego odczepili, Artem siedział i poprzez
płomienie ogniska wpatrywał się w południowy tunel. Był to niby wciąż ten
sam niekończący się szeroki korytarz, co na północ od WOGN-u, gdzie
Artem całkiem niedawno tak samo siedział przy ognisku na placówce na
czterysta pięćdziesiątym metrze. Z pozoru niczym się nie różnił. Lecz było
w nim coś, czy to wyjątkowy zapach, który przywiewały tunelowe
przeciągi, czy to osobny nastrój, aura, właściwa tylko temu tunelowi i
nadająca mu indywidualność, czyniąca go niepodobnym do wszystkich
innych. Artem przypomniał sobie, jak ojczym mówił, że nie ma w metrze
dwóch jednakowych tuneli, a i w tym samym przeciwne kierunki różnią się
od siebie. Taka ponadwrażliwość rozwijała się przez długie lata wypraw i to
dalece nie u wszystkich. Ojczym nazywał to "słyszeniem tunelu" i "słuch"
taki posiadał, szczycił się nim, i nie raz zwierzał się Artemowi, że będąc w
takich czy innych opałach, ocalał tylko dzięki owemu zmysłowi. U wielu
innych, mimo długich wędrówek po metrze, nic takiego się nie
wykształcało. Niektórzy wpadali w niezrozumiały strach, ktoś słyszał głosy,
dziwne dĽwięki, stopniowo tracił rozum, lecz wszyscy zgadzali się w
jednym: nawet jeśli w tunelach nie ma żywego ducha, to jednak nie są
puste. Płynie nimi powoli i ociężale coś niewidzialnego i prawie
niewyczuwalnego, wypełniając je swoim własnym życiem, niczym ciężka,
zimna krew w żyłach skamieniałego lewiatana.
I teraz, nie słysząc już rozmowy wartowników, bezskutecznie usiłując
dojrzeć cokolwiek w ciemnościach, gęstniejących gwałtownie dziesięć
kroków od ognia, Artem zaczynał rozumieć, co miał na myśli ojczym,
opowiadając mu o "czuciu tunelu". W świadomym życiu nie miał jeszcze
okazji zapuścić się dalej. Choć Artem wiedział, że za tą niewyraĽną granicą
wyznaczoną przez płomień ogniska, gdzie czerwony blask mieszał się z
drżącymi cieniami, są jeszcze ludzie, to w tym ułamku sekundy wydawało
mu się to niewiarygodne. Wydawało się, że życie kończyło się te dziesięć
kroków od niego, przed nim nic już nie było, tylko czarna pustka
odpowiadająca na krzyk zwodniczym, głuchym echem.
Ale gdyby posiedzieć tak dłużej, gdyby zatkać uszy, gdyby spojrzeć w
głąb tunelu, nie tak, jakby chciało się tam dostrzec coś konkretnego, a
inaczej, próbując jakby rozpuścić swój wzrok w ciemności, zlać się z
tunelem, stać się częścią tego lewiatana, komórką jego ciała, to poprzez
dłonie broniące dostępu dĽwiękom z zewnętrznego świata, mijając narządy
słuchu, prosto do mózgu zacznie się sączyć delikatna melodia
  - nieziemski
głos z wnętrza, smutny, niepojęty... Zupełnie inny od tego przerażającego,
brzęczącego szumu, wydobywającego się z rozerwanej rury w tunelu
między Aleksiejewską i Ryżską, nie, to coś innego, coś czystego,
głębokiego...
Miał wrażenie, że przez chwilę udało mu się zanurzyć w cichej rzece tej
melodii, i nagle, nie rozumem a prędzej intuicją, rozbudzoną pewnie tymże
82

hałasem z rozerwanej rury, Artem pojął istotę tego zjawiska bez
zrozumienia jego przyczyny. Potoki wypływające na zewnątrz z tej rury, jak
mu się zdało, były tym samym, co eter nieśpiesznie płynący tunelami, ale te
w rurze były zaropiałe, czymś zakażone, niespokojne i wrzące, a w tych
miejscach, gdzie nabrzmiałe od napięcia rury pękały, owa ropa wylewała się
na świat, przynosząc rozpacz, mdłości i szaleństwo wszystkim żywym
stworzeniom...
Artemowi wydało się nagle, że jest bliski zrozumienia czegoś bardzo
ważnego, tak jakby ostatnie pół godziny jego błądzenia w
nieprzeniknionych ciemnościach tuneli i mrokach własnej świadomości
pomogły podnieść zasłonę kryjącą wielką tajemnicę, oddzielającą wszystkie
rozumne stworzenia od poznania prawdziwej natury tego nowego świata,
wydartego przez dawne pokolenia wnętrzu Ziemi.
Równocześnie poczuł jednak strach, zupełnie jakby zajrzał za
przymknięte drzwi, by dowiedzieć się, co jest za nimi, i zobaczył jedynie
bijące stamtąd nieznośne, palące oczy światło. I jeśli otworzyć zakazane
drzwi, to owo światło wyleje się niepowstrzymanie i spali na miejscu
śmiałka, który ośmieli się to zrobić. Jednak owo światło, to była właśnie
Wiedza.
Wir wszystkich tych myśli, uczuć i przeżyć porwał Artema zupełnie
niespodziewanie, był zupełnie nieprzygotowany na coś takiego i dlatego
odrzucił to z przestrachem. Nie, wszystko to było tylko fantazją. Niczego
nie słyszał i niczego nie wyczuwał, to znów tylko gra wyobraĽni. Z
mieszanymi uczuciami ulgi i rozczarowania zajrzał w siebie i zauważył jak
otwierająca się przed nimi na mgnienie oka porażająca, nieopisana
perspektywa szybko niknie, przygasa, i mentalny wzrok znów widzi tylko
niewyraĽny miraż.
Przestraszył się tej wiedzy, odsunął się, i teraz podniesiona już nieco
zasłona ciężko opadła z powrotem, być może na zawsze. Huragan w jego
głowie ucichł równie nagle, jak się zaczął, męcząc tylko i pustosząc umysł.
Artem, wstrząśnięty, siedział i nadal próbował pojąć, gdzie kończyły się
jego fantazje, a zaczynała rzeczywistość, jeśli oczywiście takie odczucia w
ogóle mogły być rzeczywiste. Powolutku duszę wypełniła mu gorzka
obawa, że był o krok od oświecenia, najprawdziwszego oświecenia, lecz się
nie zdecydował, nie odważył zdać na łaskę prądu eteru w tunelach, i teraz
całe życie przyjdzie mu kroczyć w ciemnościach, bo wtedy przestraszył się
światła autentycznej Wiedzy. "Ale co to jest Wiedza?"
  - pytał się znowu i
znowu, próbując określić to, od czego tak pośpiesznie i tchórzliwie odstąpił.
Pogrążony w myślach, nie zauważył nawet, że przynajmniej kilka razy
wypowiedział już te słowa na głos.
83

- Wiedza, chłopcze, to światło, a niewiedza

- ciemność! - ochoczo
objaśnił mu jeden z wartowników.  - Dobrze mówię? - mrugnął wesoło do
swoich towarzyszy.
Artem wbił w niego zmieszany wzrok i siedziałby tak dłużej, gdyby nie
powrót Burbona, który kazał mu wstać i pożegnał się z resztą, mówiąc, że
chętnie by jeszcze, prawda, zostali, ale bardzo im się śpieszy.
- Uważaj! - surowo rzucił w ślad za nim dowódca posterunku.
  - Stąd
wypuszczam cię z bronią
  - machnął ręką w kierunku karabinu Artema
  -
 ale z powrotem już przy mnie tędy nie przejdziesz. Mam w tych sprawach
dokładne rozkazy.
- Mówiłem ci, durniu... - gniewnie syknął do Artema Burbon, kiedy już
pośpiesznie oddalili się od ogniska.

- No, to teraz sobie wrócisz...
Przedzieraj się siłą. Wisi mi to, generalnie. Przecież wiedziałeś, że tak,
kurna, będzie!
Artem milczał, nie słysząc prawie jak rugał go Burbon. Zamiast tego,
przypomniało mu się nagle, że ojczym mówił wtedy, gdy wyjaśniał
unikalność i niepowtarzalność każdego z tuneli, że każdy z nich ma swoją
melodię i że można nauczyć się ją słyszeć. Ojczym pewnie chciał to po
prostu ładnie ująć, ale wspominając, co czuł siedząc przy ognisku, Artem
pomyślał, że to było to, iż właśnie to mu się udało. Że słuchał, rzeczywiście
słuchał - i słyszał! - melodię tuneli.
Jednak wspomnienia o tym, co się wydarzyło, szybko blakły i po
półgodzinie Artem nie mógł już ręczyć, że wszystko to rzeczywiście się
stało, a nie było jedynie przywidzeniem, gdy patrzył w pełgające płomienie
ogniska.
- Dobra... Zapewne nie zrobiłeś tego celowo, a zwyczajnie brak ci po
prostu oleju w głowie - powiedział pojednawczo Burbon. - Jeśli jestem dla
ciebie, tego, nieuprzejmy, to wybacz. Nerwową mam pracę. No dobra, w
sumie wyjść się udało, a to już coś. Teraz trzeba gnać prosto na Prospekt,
bez żadnych przystanków. Tam odpoczniemy. Jak będzie spokojnie, to dużo
czasu nam to nie zajmie. A dalej będzie kłopot.
- A czy to nie problem, że tak idziemy? Chodzi mi o to, że kiedy
ruszamy z WOGN-u karawanami, to jest nas nie mniej niż trzech,
obowiązkowo jest zamykający i w ogóle...
  - powiedział Artem oglądając
się za siebie.
- To, młody, ma oczywiście swoje plusy: chodzić karawaną, z
zamykającym i wszystkim  - zaczął wyjaśniać Burbon.  - Ale, zrozum, jest
też jeden konkretny minus. To nie od razu widać. Trzeba się przekonać na
własnej skórze. Kiedyś też się bałem. Co tam trzech  - kiedyś z chłopakami
w ogóle mniej niż w pięciu nie chodziliśmy, a nawet w sześciu i więcej.
Myślisz, że to pomoże? Ni cholery nie pomaga. Szliśmy raz z towarem i
84

dlatego mieliśmy ochronę: dwóch z przodu, trzech w środku, no i
zamykający, niby według podręcznikowych zasad. Od Tretjakowskiej
szliśmy do... kiedyś nazywała się Marksistowska. Tunel był taki sobie. Od
razu mi się nie spodobał. Ciągnęło jakąś zgnilizną... I była mgła. Gówno
było widać, pięć kroków od nas już niczego, latarka specjalnie nie
pomagała. Więc postanowiliśmy przywiązać linę do paska zamykającego,
przeciągnąć ją przez pasek jednego z tych cwaniaków, co szli pośrodku, a
drugi koniec dać dowódcy na czele grupy. Żeby nie rozdzielić się w tej
mgle. No i idziemy sobie spacerkiem, wszystko dobrze, spokojnie, śpieszyć
się nie ma dokąd, nikogo nie ma, tfu-tfu, przynajmniej na razie, no to, myślę
sobie, dojdziemy w czasie krótszym niż czterdzieści minut... A wyszło
jeszcze szybciej...  - wzdrygnął się i milczał chwilę zanim znów zaczął
opowiadać.
- Gdzieś w połowie drogi Tolian, gość, który szedł w środku, pyta, co
tam u zamykającego. A ten milczy. Tolian poczekał i pyta znowu. Ten
milczy. Tolian ciągnie wtedy za linkę i wyciąga koniec. A lina
przegryziona. Dosłownie przegryziona, na końcu nawet jakieś mokre
świństwo... A tamtego nigdzie nie ma. I nic nie słyszeli. Kompletnie nic. Ja
sam szedłem z Tolianem w środku. Pokazuje mi tę końcówkę i kolana mu
się trzęsą. No więc zawołaliśmy jeszcze, niby dla porządku, ale oczywiście
nikt nie odpowiedział. Nie miał już kto odpowiadać. No to spojrzeliśmy na
siebie, i w długą, tak że do Marksistowskiej doszliśmy błyskawicznie.
- Może chciał zażartować? - z nadzieją w głosie spytał Artem.
- Zażartować? Może i tak. Ale więcej nikt go nie widział. Tak więc,
zrozumiałem wtedy jedną rzecz: jak masz dziś wykitować, to dziś
wykitujesz, i nie pomoże ci żadna ochrona. Idzie się wtedy tylko wolniej. I
wszędzie, z wyjątkiem jednego  tunelu - od Suchariewskiej do
Turgieniewskiej, bo tam jest inny problem
  - chodzę od tej pory tylko w
parze ze zmiennikiem. Jakby co, wyniesie mnie. Za to idzie się szybciej.
Kapujesz?
- Kapuję. A czy nas chociaż wpuszczą na Prospekt Mira? W końcu idę z
tym - Artem wskazał na swój automat.
- Na stację promienistą cię wpuszczą. Na Linię Okrężną - na pewno nie.
Tak czy owak by cię nie wpuścili, a z giwerą to w ogóle nie ma co marzyć.
Ale tam nie musimy iść. W ogóle nie będziemy tam długo siedzieć.
Odpoczniemy tylko i pójdziemy dalej. Ty, tego... Byłeś w ogóle kiedyś na
Prospekcie?
- Tylko jak byłem mały. A tak, to nie - przyznał się Artem.
- No, to niech cię, że tak powiem, wprowadzę w sytuację... Właściwie
żadnych posterunków tam nie ma, nie ma takiej potrzeby. Jest targ, a tak
normalnie nikt tam nie mieszka. Ale jest tam i przejście na Okrężną, czyli
do Hanzy... Stacja na linii promienistej jest niby niczyja, ale patrolują ją
85

żołnierze Hanzy, żeby był porządek. Dlatego trzeba się zachowywać
spokojnie, kapujesz? Bo jak nie, to wyrzucą człowieka do diabła, zamkną
przed nim swoje stacje i będzie lament. Dlatego, kiedy tam dojdziemy, to
wyłaĽ na peron i siedĽ sobie spokojnie, a tym swoim samowarem
  - kiwnął
na pokiereszowany karabin - nikomu się specjalnie nie chwal. Ja tam,
tego... muszę z tym i owym pogadać, będziesz musiał posiedzieć i
poczekać. Kiedy dojdziemy do Prospektu, to pomyślimy, jak się przedostać
przez ten diabelski tunel do Suchariewskiej.
Burbon znowu umilkł i zostawił Artema samemu sobie. Tunel był tu niby
niezły, ziemia tylko nieco wilgotna i wzdłuż szyn, w tym samym kierunku
co oni, podążał wąski ciemny strumyczek. Ale po jakimś czasie z boku dał
się słyszeć cichy szmer i zgrzytliwy pisk, brzmiący dla Artema jak gwóĽdĽ
skrobiący po szkle, sprawiając, że wzdrygnął się z obrzydzenia. Małych
stworów nie było na razie widać, ale ich obecność zaczynała już być
odczuwalna.
- Szczury... - Artem wypluł to ohydne słowo, czując jak dreszcz
przechodzi mu po skórze.
Wciąż jeszcze nawiedzały go w nocnych koszmarach, mimo że
wspomnienia o tym strasznym dniu, kiedy zginęła jego matka i cała stacja,
zalana potokami szczurów, już prawie się zatarły. Zatarły? Nie, po prostu
weszły głębiej, tak jak wchodzi w ciało nie wyciągnięty na czas kolec. Jak
przemieszcza się przegapiony przez nie dość sprawnego chirurga odłamek
kuli. Z początku przyczaja się i nieruchomieje, nie przysparzając cierpień i
nie przypominając o sobie, ale kiedyś, wprawiony w ruch niewiadomą siłą,
rozpocznie swoją zgubną drogę przez arterie, sploty nerwów, rozpruwając
życiowo ważne organy i skazując swego nosiciela na niewyobrażalne męki.
Tak i pamięć o tym dniu, o ślepej wściekłości i bezmyślnym
okrucieństwie nienasyconych bestii, o przeżytym wówczas przerażeniu,
wbiła się stalową igłą głęboko w podświadomość, aby trwożyć Artema po
nocach i kłuć go elektrycznym wyładowaniem, zmuszając ciało, by
odruchowo wzdrygało się widząc te zwierzęta, czując tylko ich zapach. Dla
Artema, jak i dla jego ojczyma, i może też dla pozostałej czwórki, która
uratowała się wtedy z nimi na drezynie, szczury były czymś znacznie
bardziej przerażającym i obrzydliwym, niż dla wszystkich innych
mieszkańców metra.
Na stacji WOGN szczurów prawie nie było: wszędzie stały pułapki i była
rozsypana trutka, dlatego Artem odwykł już od ich widoku. Ale w całej
reszcie metra aż się od nich roiło, o czym nie pamiętał, czy może starał się
nie myśleć, kiedy podejmował decyzję o wyprawie.
- Co ty, młody, szczurów się boisz?
  - złośliwie spytał Burbon.  - Nie
lubisz? Delikacik z ciebie... Przyzwyczajaj się. Bez szczurów się tu nigdzie
nie obejdzie... Ale to nic, to nawet dobrze: przynajmniej nie będziesz
86

głodował - dodał i puścił oczko, a Artem poczuł, że zaczyna go mdlić.
  -
 Ale tak serio
  - ciągnął już poważnie Burbon
  - to bój się raczej, kiedy
szczurów nie ma. Jak nie ma szczurów, to znaczy, że jest tu jakieś niezłe
cholerstwo, jeśli nawet szczury nie przeżyły. I jeśli to cholerstwo to nie
ludzie, wtedy trzeba się bać. A jak szczury biegają, to znaczy, że to
normalne miejsce. Zwyczajne. Kapujesz?
Z kim jak z kim, ale z tym typem Artemowi zupełnie nie chciało się
dzielić swoimi lękami. Dlatego w milczeniu kiwnął głową. Szczurów nie
było tu zbyt wiele, uciekały od światła latarki i były prawie niezauważalne,
ale mimo to jeden z nich zaplątał się Artemowi pod nogi i jego but zamiast
napotkać twardą powierzchnię, dotknął czegoś miękkiego i śliskiego, a w
uszy uderzył go przenikliwy pisk. Zaskoczony Artem stracił równowagę i o
mało nie poleciał na twarz razem z całym swoim ekwipunkiem.
- Nie bój się, młody, nie bój
  - dodał mu otuchy Burbon.  - To jest nic.
Jest w tej norze parę takich tuneli, gdzie jest ich takie mrowie, że wprost po
nich się łazi. Bywało tak, że szło się, a pod nogami takie przyjemne
chrupanie - i paskudnie zarechotał, zadowolony z wywołanego efektu.
Artem się wzdrygnął. Znów zmilczał, ale pięści same mu się zacisnęły. Z
jaką przyjemnością zasunąłby teraz Burbonowi w tę jego wyszczerzoną
gębę! Z oddali dobiegł ich nagle jakiś niewyraĽny gwar i Artem
momentalnie zapomniał o wszystkim, złapał za uchwyt karabinu i spojrzał
pytająco na Burbona.
- Nie napinaj się, wszystko w porządku. Podchodzimy już do
Prospektu - uspokoił go Burbon i poklepał protekcjonalnie po ramieniu.
Chociaż uprzedził już wcześniej Artema, że przed Prospektem Mira nie
ma żadnych posterunków, ten i tak poczuł się nieswojo: wyjść tak od razu
na obcą stację, nie zobaczywszy wcześniej z daleka słabego światełka
ogniska, wyznaczającego granicę, nie spotkawszy na drodze żadnych
przeszkód. Kiedy zbliżyli się do wyjścia z tunelu, harmider nasilił się i
ujrzeli słabą łunę.
Wreszcie po lewej ukazały się żeliwne schodki i mały mostek z
balustradą, przyklejony do ściany tunelu, który pozwalał wejść z torów na
poziom peronu. Na żelaznych stopniach załomotały podkute buciory
Burbona i po kilku krokach tunel nagle otworzył się w lewo - wyszli na
stację.
W oczy uderzyło ich teraz ostre białe światło: z boku stał niewidoczny z
tunelu mały stolik, za którym siedział człowiek w nieznanym i dziwnym
szarym uniformie, w staroświeckiej czapce z otokiem.
- Witamy - przywitał ich odsuwając lampę. - Handel, tranzyt?
Kiedy Burbon wyjaśniał cel wizyty, Artem przypatrywał się temu, co
przedstawiała sobą stacja metra Prospekt Mira. Na peronie, blisko torów,
87

królował półmrok, lecz spomiędzy filarów dobiegało łagodne żółte światło,
od którego Artemowi nieoczekiwanie ścisnęło się serce. Chciał skończyć
wreszcie wszystkie formalności i popatrzeć, co się dzieje na właściwej
stacji, tam, za arkadami, skąd dochodzi to do bólu znajome, ciepłe światło...
I chociaż Artemowi wydało się, że nigdy wcześniej nie widział niczego
podobnego, widok ten na mgnienie oka cofnął go w daleką przeszłość i
przed oczami pojawił mu się dziwny obraz: małe pomieszczenie zalane
ciepłym żółtym światłem, szeroki tapczan, na nim półleżąc czyta książkę
młoda kobieta o niewidocznej twarzy, pośrodku pokrytej pastelową tapetą
ściany granatowy kwadrat okna... Wizja przemknęła mu przez głowę i
sekundę póĽniej uleciała, wprawiając go w konfuzję i podniecenie. Co
właśnie zobaczył? Czyżby słabe światło ze stacji mogło rzucić na
niewidzialny ekran zatarty gdzieś w podświadomości stary slajd z
obrazkiem z dzieciństwa? Czyżby ta młoda kobieta, spokojnie czytająca
książkę na obszernym, wygodnym tapczanie, była jego matką?
Niecierpliwie podsunąwszy pogranicznikowi paszport, zgodziwszy się,
mimo sprzeciwu Burbona, oddać karabin do przechowalni na czas pobytu
na stacji, Artem pobiegł, przyciągany tym światłem niczym ćma, za filary,
tam skąd dochodził targowy gwar.
Prospekt Mira różnił się i od WOGN-u, i od Aleksiejewskiej, i od
Ryżskiej. Prosperująca Hanza mogła pozwolić sobie na założenie lepszego
oświetlenia niż lampy awaryjne dające światło tym stacjom, które Artemowi
udało się zwiedzić w świadomym życiu. Nie, to nie były prawdziwe
żyrandole, które oświetlały metro jeszcze wtedy, a po prostu słabe żarówki
zwisające co dwadzieścia kroków z przewodu przeciągniętego pod
sklepieniem przez całą stację. Ale dla Artema, który przywykł do
mętnoczerwonego światła awaryjnych lamp, do niepewnego blasku ognisk,
do słabego światła maciupeńkich kieszonkowych latarek rozjaśniających
wnętrza namiotów, to, co tu widział, wydało się całkiem niezwykłe. Było to
to samo światło, które rozświetlało jego wczesne dzieciństwo, jeszcze tam,
na górze, miało w sobie magię, która przypominała o czymś, co już dawno
pogrążyło się w niebycie. Znalazłszy się na stacji, Artem nie rzucił się ku
straganom jak wszyscy pozostali, ale oparł się plecami o kolumnę,
przysłonił sobie ręką oczy i ciągle stał i patrzył na te lampy, wciąż i wciąż,
aż do bólu oczu.
- Co ty, sfiksowałeś, czy co? Czego się tak na nie gapisz, chcesz żeby ci
oczy wypaliło? Będziesz potem ślepy jak szczeniak i co ja z tobą zrobię?!  -
 rozległ mu się nad uchem głos Burbona.  - Jak już oddałeś im bałałajkę, to
popatrz chociaż co tu się dzieje... A nie gap się na lampki!
Artem spojrzał na Burbona nieprzyjaĽnie, ale posłuchał.
Ludzi na stacji nie było zbyt wielu, ale wszyscy rozmawiali tak głośno
przy targowaniu się, namawianiu, zamawianiu, próbach przekrzyczenia się
88

nawzajem, że stało się jasne, dlaczego słychać ten harmider z daleka,
jeszcze przy dojściu do stacji. Na obu torach stały resztki pociągów: po
kilka wagonów przystosowanych do mieszkania. Wzdłuż peronu, w dwóch
rzędach stały stragany, na których  - tu porządnie ułożony, tam zwalony na
niechlujne stosy  - był wystawiony na sprzedaż różnoraki sprzęt. Z jednej
strony stacja była zamknięta żelazną kurtyną
  - niegdyś otwierało się tam
wyjście na powierzchnię
  - zaś z przeciwnego końca peronu, za linią
płotów, widniało skupisko szarych worków, najwidoczniej stanowiska
strzeleckie. Pod sufitem rozciągnięta była biała płachta z narysowanym na
niej brązowym okręgiem, symbolem Linii Okrężnej. Tam, za tym
ogrodzeniem, wznosiły się cztery pary krótkich schodów ruchomych

-
 przejście na Okrężną  - i zaczynało się terytorium potężnej Hanzy, gdzie
żaden obcy nie miał prawa wstępu. Za blokadą i po stacji przechadzali się
hanzeatyccy pogranicznicy, ubrani w porządne, nieprzemakalne
kombinezony z kamuflażem, który z jakiegoś powodu był szary, w takich
samych kepi i z przewieszonymi przez ramię krótkimi automatami.
- Czemu mają szary kamuflaż? - spytał Artem.
- A temu, że z dobrobytu w dupach im się poprzewracało  - pogardliwie
odrzekł Burbon. - Ty tu, tego... pospaceruj sobie na razie, a ja pohandluję z
paroma ludĽmi.
Artem nie zauważył na straganach niczego szczególnie ciekawego: była
tu herbata, pęta kiełbasy, baterie do latarek, kurtki i płaszcze ze świńskiej
skóry, jakieś podniszczone książki, głównie zwykła pornografia, półlitrowe
butelki wypełnione jakąś podejrzaną substancją z dumnym napisem
"Samogon" na krzywo naklejonych etykietkach, i faktycznie nie było ani
jednego straganu z kwasem, który kiedyś można było dostać bez żadnego
problemu. Nawet mizerny człowieczek z fioletowym nosem i załzawionymi
oczami, ochrypłym głosem posłał Artema do diabła, kiedy ten spytał, czy
nie ma choć trochę "towaru". Był za to stały kram z drewnem: sękate polana
i gałęzie, które stalkerzy przynosili z powierzchni, paliły się zadziwiająco
długo i prawie nie dymiły. Płacono tu za wszystko blado pobłyskującymi,
spiczastymi nabojami do kałasznikowa, niegdyś najpopularniejszej i
najbardziej rozpowszechnionej broni na Ziemi. Sto gramów herbaty
  - pięć
nabojów, pęto kiełbasy

- piętnaście nabojów, butelka samogonu

-
 dwadzieścia. Mówili tu na nie pieszczotliwie: "kulki". "Słuchaj, chłopie,
zobacz jaka konkretna kurtka, niedrogo, trzysta kulek i jest twoja! Dobra,
dwieście pięćdziesiąt, stoi?".
Patrząc na równe rzędy "kulek" na straganach, Artem wspomniał słowa
swojego ojczyma: "Czytałem kiedyś, że Kałasznikow był dumny ze
swojego dzieła, z tego, że jego automat jest najpopularniejszy na świecie.
Mówił, że jest szczęśliwy, że to właś­nie dzięki jego konstrukcji granice
Ojczyzny są bezpieczne. Nie wiem, gdybym ja wymyślił ten mechanizm, to
89

chyba bym zwariował. Pomyśleć tylko, że właśnie przy pomocy twojego
wynalazku dokonuje się większość zabójstw na Ziemi! To nawet
straszniejsze niż być wynalazcą gilotyny".
Jeden nabój - jedna śmierć. Czyjeś zabrane życie. Sto gramów herbaty  -
 pięć ludzkich żywotów. Kawałek kiełbasy? Proszę, zupełnie niedrogo:
całych piętnaście trupów. Skórzana kurtka dobrej jakości, dzisiaj w
promocji, zamiast trzystu tylko dwieście pięćdziesiąt, oszczędzacie życie
pięćdziesięciu ludzi. Dzienny obrót tego targu był, można powiedzieć,
równy całej pozostałej przy życiu populacji metra.
- No, co, znalazłeś coś sobie? - spytał Burbon, który właśnie podszedł.
- Nie ma tu nic ciekawego - machnął ręką Artem.
- Rzeczywiście, to wszystko jeden chłam. Ech, młody, są w tej norze
takie miejsca, gdzie można dostać wszystko, co zechcesz. Idziesz i
namawiają cię na wyścigi: "Broń, narkotyki, dziewczynki, podrobione
dokumenty" - westchnął rozmarzony Burbon.
  - A te gnidy
  - kiwnął w
kierunku flagi Hanzy  - urządziły tu żłobek: tego nie wolno, tamtego nie
wolno... Dobra, idziemy po twoją motykę, i w drogę. Teraz będzie ten
chromolony tunel.
Odebrali karabin Artema i usiedli na kamiennej ławce przed wejściem do
południowego tunelu. Panował tu półmrok i Burbon specjalnie wybrał
właśnie to miejsce, żeby wzrok mógł się przyzwyczaić do ciemności.
- Krótko mówiąc sprawa wygląda tak: ja za siebie nie ręczę. Wcześniej
czegoś takiego nie miałem, więc nie wiem, co zacznę robić, jeśli natkniemy
się na to dziwo. Tfu-tfu, oczywiście, odpukać w niemalowane i tak dalej, ale
jeśli to napotkamy... No, jak się rozbeczę albo, nie wiem, ogłuchnę, to
jeszcze pół biedy. Ale, z tego co rozumiem, każdy tam dostaje innego świra.
Chłopaki od nas, w każdym razie, już na Prospekt nie wrócili. Myślę, że w
ogóle nie wyszli z tunelu i jeszcze się na nich dzisiaj natkniemy. Tak więc
ty, tego... BądĽ gotowy, w końcu jesteś naszą czujką... A jeśli zacznę się
wściekać, drzeć się, będę chciał cię załatwić... To jest problem, kapujesz?
Nie wiem co wtedy zrobić... Dobra!
  - postanowił w końcu Burbon po
długich wahaniach.  - W sumie porządny z ciebie chłopak, w plecy mi
raczej nie strzelisz. Oddam ci swoją giwerę na czas przejścia przez ten tunel.
Popatrz na mnie  - uprzedził go, intensywnie patrząc mu w oczy
  - żartów
sobie ze mną nie strój! Kiepsko u mnie z poczuciem humoru.
Wytrząsnął z plecaka jakieś łachy i ostrożnie wyciągnął spomiędzy nich
zawinięty w foliową torebkę automat. To też był kałasznikow, ale skrócony,
jak u straży granicznej Hanzy, ze składaną kolbą i z krótką lufą bez muszki,
którą miała broń Artema. Burbon wyjął z niego magazynek i schował z
powrotem do plecaka, przykrywając z wierzchu bielizną.
90

- Trzymaj! - przekazał broń Artemowi.  - Nie chowaj go zbyt głęboko.
Może się przydać. Chociaż przejście spokojne... - i, nie kończąc, zeskoczył
na tory. - Dobra, idziemy. Wcześniej wejdziesz - szybciej wyjdziesz.
To było przerażające. Kiedy szli z WOGN-u do Ryżskiej, Artem
wiedział, że różne rzeczy mogą się zdarzyć, ale tak czy owak tymi tunelami
codziennie tam i z powrotem uwijali się ludzie, a dalej, przed nimi, była
zamieszkana stacja, na której ich oczekiwano. Tam było tylko
nieprzyjemnie, jak zresztą każdemu i zawsze, gdy opuszczał spokojne,
oświetlone miejsce. Nawet kiedy wyruszali w drogę do Prospektu Mira z
Ryżskiej, mimo wszystkich wątpliwości, można było pocieszać się myślą,
że przed nimi jest stacja należąca do Hanzy: mają dokąd iść, i można będzie
odpocząć bez żadnych obaw.
Ale teraz było po prostu strasznie. Rozciągający się przed nimi tunel
pozostawał kompletnie czarny, królował tu jakiś niezwyczajny, pełny,
absolutny mrok, gęsty i prawie namacalny. Porowaty jak gąbka, chciwie
pochłaniał światło ich latarek, którego ledwo starczało na to, żeby rozjaśnić
skrawek ziemi na krok przed nimi. Wytężając jak się dało słuch, Artem
próbował wychwycić zalążek tego dziwnego, kłującego szumu, ale na
próżno: widocznie dĽwięki przenikały przez tę ciemność równie ciężko i
powoli jak światło. Nawet rześko stukające przez całą drogę podkute buty
Burbona brzmiały w tym tunelu ospale i głucho.
W prawej ścianie nagle pokazała się wyrwa: światło latarki utonęło w
czarnej dziurze i Artem nie od razu zrozumiał, że było to po prostu
odgałęzienie idące w bok od głównego tunelu. Obejrzał się pytająco na
Burbona.
- Nie bój się. Tu był przejazd między liniami  - wyjaśnił Burbon - żeby
pociągi mogły wyjechać stąd prosto na Okrężną. Ale Hanza go zasypała: nie
są głupi, żeby zostawiać tu otwarty tunel...
Szli potem dość długo w milczeniu, ale cisza była coraz bardziej
przygniatająca, i pod koniec Artem nie wytrzymał.
- Słuchaj, Burbon - powiedział, próbując rozwiać to diabelstwo - czy to
prawda, że niedawno jacyś zwyrodnialcy napadli tu na karawanę?
Ten nie odpowiedział od razu, Artem pomyślał nawet, że nie dosłyszał
pytania i chciał je powtórzyć, ale wtedy Burbon się odezwał:
- Słyszałem o czymś takim. Ale mnie tu wtedy nie było, dokładnie ci nie
powiem.
Jego słowa też brzmiały głucho i Artem z trudem uchwycił sens tego, co
usłyszał, starając się oddzielić znaczenie słów od swoich ciężko płynących
myśli o tym, dlaczego tak Ľle tu słychać.
91

- Jak to? To nikt ich nie widział, czy jak? Przecież z jednej strony jest
stacja i z drugiej? To dokąd poszli?  - kontynuował, choć nie dlatego, że go
to specjalnie interesowało, a po prostu żeby słyszeć swój głos.
Minęło jeszcze kilka minut, zanim Burbon wreszcie odpowiedział, ale
tym razem Artem nie miał już ochoty go przynaglać, w głowie słyszał echo
słów, które sam przed chwilą wypowiedział i zbyt był zajęty
wsłuchiwaniem się w te odgłosy.
- Podobno jest tu gdzieś, tego... Coś w rodzaju włazu. Zamaskowanego.
Normalnie go nie widać. Bo jak w takich ciemnościach cokolwiek
zauważyć? - z jakimś nienaturalnym rozdrażnieniem dodał Burbon.
Musiało minąć trochę czasu, by Artem zdołał przypomnieć sobie, o czym
rozmawiali, z wysiłkiem spróbować uchwycić sens i zadać następne
pytanie, znów po prostu dlatego, że chciał przeciągnąć rozmowę, choćby tak
niezgrabną i trudną, lecz będącą wybawieniem od ciszy.
- Czy tu zawsze jest tak... ciemno?  - spytał Artem, czując ze strachem,
że jego słowa zabrzmiały już całkiem cicho, zupełnie jakby miał zatkane
uszy.
- Ciemno? Tu jest tak zawsze. Wszędzie jest ciemno. Nadchodzi...
wielka ciemność, która... otoczy Ziemię, i będzie... wiecznie panować
  - z
dziwnymi pauzami odezwał się Burbon.
- Co to, jakaś książka?
  - rzekł Artem, zauważając w duchu, że musi
dokonywać coraz większych wysiłków, żeby usłyszeć własne słowa i przy
okazji zwracając uwagę na to, że język Burbona niepokojąco się zmienił.
Lecz Artem nie miał wystarczająco sił, żeby się tym zdziwić.
- Księga... Bój się... prawd ukrytych w starych... foliałach, gdzie słowa
tłoczone są złotem, a papier... czarny jak heban... nie płonie  - rzekł ciężko
Burbon, i Artema uderzyła myśl, że z jakiegoś powodu nie odwraca się już
w jego stronę, jak wcześniej, kiedy coś mówił.
- Piękne! - prawie krzyknął Artem. - Skąd to?
- I piękno... będzie strącone i zdeptane, i... zaduszą się prorocy
pragnący ogłosić swe... proroctwa, albowiem dzień... który nadchodzi,
będzie... czarniejszy od ich najstraszliwszych... lęków, a to, co ujrzą...
wypali im umysły... - ciągnął głucho Burbon.
Nagle zatrzymał się, gwałtownie obrócił głowę w lewo, tak że Artem aż
usłyszał, jak trzeszczą mu kręgi szyjne, i popatrzył chłopcu prosto w oczy.
Artem cofnął się kilka kroków i na wszelki wypadek namacał
bezpiecznik karabinu. Burbon patrzył na niego szeroko otwartymi oczami,
ale Ľrenice miał dziwnie skurczone, zmienione w dwa maleńkie punkty,
choć w nieprzeniknionych ciemnościach tunelu powinny, przeciwnie,
rozszerzyć się do maksimum, próbując zaczerpnąć jak najwięcej światła.
92

Jego twarz wydawała się nienaturalnie spokojna, ani jeden mięsień nie był
napięty, z ust zniknął mu nawet stały pogardliwy uśmieszek.
- Umarłem - odezwał się Burbon. - Mnie już nie ma.
I, prosto jak kłoda, runął twarzą w dół.
I wtedy w uszy Artema wdarł się ten sam przerażający dĽwięk, lecz teraz
nie narastał i nie nasilał się stopniowo, jak wtedy  - nie, spadł nagle z pełną
mocą, ogłuszając go i na mgnienie oka usuwając mu grunt spod nóg. W tym
miejscu dĽwięk okazał się o wiele silniejszy niż poprzednim razem, i Artem,
przygnieciony do ziemi, zmiażdżony, długo nie mógł zebrać się w garść, by
wstać. Zatkał uszy rękami, jak wtedy, krzyknął najgłośniej jak mógł i
zerwał się z ziemi. Potem, podniósłszy latarkę, która wypadła Burbonowi z
rąk, zaczął gorączkowo świecić nią po ścianach, szukając Ľródła dĽwięku,
rozerwanej rury. Lecz rury były tu zupełnie nienaruszone, dĽwięk dochodził
skądś z góry.
Burbon leżał nieruchomo w tej samej pozycji, i kiedy Artem przewrócił
go twarzą w górę, jego oczy nadal były otwarte. Artem, z trudem
przypominając sobie co trzeba robić w takich wypadkach, chwycił go za
nadgarstek, by wyczuć puls, choćby słaby jak nitka, choćby nierówny, ale
wyczuwalny... Na próżno. Wtedy złapał Burbona za ręce i, oblewając się
potem, ciągnął jego ciężkie ciało naprzód, jak najdalej od tego miejsca.
Było to diabelnie trudne, szczególnie, że zapomniał zdjąć wspólnikowi
plecak.
Kilkadziesiąt kroków dalej Artem nagle potknął się o coś miękkiego i w
nozdrza uderzył go mdlący, słodkawy zapach. Od razu przypomniały mu się
słowa: "Jeszcze się na nich natkniemy", i starając się nie patrzeć pod nogi,
ze zdwojonym wysiłkiem minął rozpostarte na szynach ciała.
Wciąż ciągnął Burbona za sobą. Głowa zwisała mu bez życia, jego
stygnące ręce wyślizgiwały się ze spoconych od wysiłku dłoni Artema, ale
chłopak nie zwracał na to uwagi, nie chciał zwracać na to uwagi, musiał
wyciągnąć stąd Burbona, przecież mu obiecał, przecież mieli umowę!
Szum zaczął powoli cichnąć i nagle zupełnie zniknął. Znów nastała cisza
i, czując ogromną ulgę, Artem pozwolił sobie wreszcie usiąść na szynach i
złapać oddech. Burbon leżał obok nieruchomo, a Artem, ciężko dysząc, z
rozpaczą patrzył na jego bladą twarz. Po jakichś pięciu minutach z trudem
zmusił się, by powstać i chwyciwszy Burbona za przeguby, idąc tyłem,
ruszył dalej. W głowie miał zupełną pustkę, dĽwięczało mu w niej tylko
stanowcze postanowienie, by, cokolwiek się stanie, zaciągnąć tego
człowieka na następną stację. Potem ugięły się pod nim nogi i zwalił się na
tory, ale po kilkuminutowym odpoczynku znów zaczął się wlec naprzód,
trzymając Burbona za kołnierz. "Dojdę tam, dojdę tam, dojdę tam, dojdę
tam..." - zapewniał sam siebie, choć już w to prawie nie wierzył. Zupełnie
wyczerpany, ściągnął z ramienia swój karabin, przełączył drżącymi palcami
93

bezpiecznik na ogień pojedynczy i, kierując lufę na południe, wystrzelił i
zawołał: "Ludzie!", ale ostatnim dĽwiękiem, jaki usłyszał, nie był ludzki
głos, a zgrzyt szczurzych łap i głodne popiskiwanie.
Nie wiedział jak długo tak leżał, uczepiwszy się kołnierza Burbona, i
ściskając rękojeść automatu, kiedy w oczy uderzył go promień światła. Stał
nad nim nieznajomy starszy mężczyzna z latarką w jednej ręce i osobliwą
bronią w drugiej.
- Mój młody przyjacielu

- zwrócił się do niego przyjemnym,
dĽwięcznym głosem.  - Możesz porzucić swojego towarzysza. Jest martwy
jak Ramzes Drugi. Chcesz tu zostać, żeby połączyć się z nim na łonie
Abrahama, jak się da najszybciej, czy na razie na ciebie poczeka?
- Proszę mi pomóc donieść go do  stacji - słabym głosem poprosił
Artem, osłaniając ręką twarz przed światłem.
- Obawiam się, że przyjdzie nam ten niemądry pomysł odrzucić

-
 zakomunikował ze smutkiem mężczyzna.

- Jestem zdecydowanie
przeciwny przekształcaniu stacji Suchariewska w kostnicę, i tak nie jest tam
zbyt przytulnie. A poza tym, jeśli nawet doniesiemy tam martwe ciało
twojego kolegi, wątpię, żeby ktokolwiek na tej stacji podjął się zabrać go w
ostatnią drogę w należyty sposób. Jakie to ma znaczenie, że to ciało rozłoży
się tutaj, a nie na stacji, jeśli jego nieśmiertelna dusza wzniosła się już do
Stwórcy, lub ulegnie przeistoczeniu  - w zależności od wyznania? Chociaż
tu wszystkie religie mylą się w równym stopniu.
- Obiecałem mu... - wyszeptał Artem. - Mieliśmy umowę...
- Przyjacielu! - powiedział nieznajomy, spochmurniawszy.  - Zaczynam
tracić cierpliwość. Pomaganie nieboszczykom nie mieści się w moich
zasadach, bo jest na świecie wystarczająco dużo żywych, którzy potrzebują
pomocy. Wracam na Suchariewską: od długiego przebywania w tunelach
zaczyna się u mnie reumatyzm. Jeśli chcesz jak najszybciej połączyć się ze
swoim towarzyszem, proponuję ci tu zostać. Szczury i inne miłe stworzenia
na pewno ci w tym pomogą. Poza tym, jeśli niepokoi cię prawna strona
zagadnienia, to po śmierci jednej ze stron umowę uważa się za zerwaną,
jeśli któryś z jej punktów nie stanowi inaczej.
- Ale przecież nie można go tak zostawić!
  - cicho próbował przekonać
swojego wybawcę Artem.
  - To przecież był żywy człowiek. Mam go
zostawić szczurom?!
- Sądząc z wszelkich oznak, to rzeczywiście był żywy człowiek

-
 odrzekł ten, sceptycznie przyglądając się ciału.
  - Ale teraz jest to bez
wątpienia człowiek martwy, a to nie to samo. Dobrze, jeśli bardzo chcesz,
będziesz mógł tu potem wrócić, żeby rozpalić stos pogrzebowy, czy co tam
jest u was przyjęte w takich wypadkach. Wstawaj!

- wydał Artemowi
polecenie i ten, wbrew swej woli, podniósł się z ziemi.
94

Mimo protestów Artema, nieznajomy zdecydowanym ruchem ściągnął z
Burbona plecak, zarzucił go sobie na ramię i, podtrzymując chłopca, szybko
ruszył naprzód. Z początku Artemowi było ciężko iść, lecz z każdym
kolejnym krokiem nieznajomy jakby przekazywał mu cząstkę swojej
niespożytej energii. Ból w nogach minął i umysł nieco mu się rozjaśnił.
Przypatrzył się uważniej twarzy swojego wybawcy. Z wyglądu był po
pięćdziesiątce, ale prezentował się zadziwiająco świeżo i rześko. Ręka,
którą podtrzymywał Artema, była twarda i ani razu w ciągu całej drogi nie
drgnęła ze zmęczenia. Siwiejące, krótko ostrzyżone włosy i mała,
wypielęgnowana bródka wzmogły czujność Artema: nieznajomy był zbyt
zadbany jak na metro, a szczególnie jak na tę zapadłą dziurę, w której, jak
można było przypuszczać, mieszkał.
- Co się stało z twoim kolegą?  - spytał nieznajomy. - Nie wyglądało to
na napad, chyba że czymś go otruli... I mam wielką nadzieję, że to nie to, o
czym myślę  - dodał, nie rozwodząc się o tym, czego konkretnie się
obawiał.
- Nie... Sam umarł
  - nie mając sił wyjaśniać okoliczności śmierci
Burbona, których sam dopiero co zaczął się domyślać, powiedział Artem.  -
 To długa historia. Potem opowiem.
Tunel nagle się skończył i znaleĽli się na stacji. Coś tu wydało się
Artemowi dziwne, nietypowe, ale minęło kilka sekund zanim wreszcie
dotarło do niego w czym rzecz.
- Tu jest ciemno? - zbity z tropu spytał swojego towarzysza.
- Tu nie ma władzy  - odezwał się ten.  - I nie ma kto dać mieszkańcom
światła. Dlatego każdy, kto go potrzebuje, musi zdobyć je sam. Jedni
potrafią to zrobić, inni nie. Ale nie bój się, na szczęście ja należę do tej
pierwszej grupy - rześko wskoczył na peron i podał Artemowi rękę.
Weszli w pierwszą arkadę i wkroczyli do sali. Tylko jedna długa nawa,
kolumnady i arkady po bokach, zwyczajne żelazne ściany, odgradzające ich
od schodów ruchomych
  - ledwo rozświetlona w niektórych miejscach
wątłymi ogniskami, a w większej części pogrążona w ciemnościach,
Suchariewska przedstawiała sobą widok przygnębiający i skrajnie ponury.
Przy ogniskach krzątały się grupki ludzi, ktoś spał bezpośrednio na ziemi,
od ogniska do ogniska kroczyły dziwne, zgięte w pół sylwetki w
łachmanach. Wszyscy oni cisnęli się ku środkowi sali, jak najdalej od tuneli.
Ognisko, do którego nieznajomy przyprowadził Artema było wyraĽnie
jaśniejsze od pozostałych i znajdowało się daleko od centrum peronu.
- Kiedyś ta stacja spali się i zostaną tylko zgliszcza
  - pomyślał na głos
Artem, ponuro patrząc na salę.
95

- Za czterysta dwadzieścia  dni - spokojnie poinformował go jego
towarzysz. - Tak że lepiej będzie, jak ją do tej pory opuścisz. W każdym
razie ja właśnie tak zamierzam postąpić.
- Skąd pan to wie?
  - spytał go zdumiony Artem, w mgnieniu oka
przypominając sobie wszystkie zasłyszane opowieści o magach i
jasnowidzach, wpatrując się w twarz rozmówcy, starając się dojrzeć na niej
oznaki nadludzkiej wiedzy.
- Serce matki wie najlepiej  - odpowiedział ten z uśmiechem.  - Dobrze,
teraz musisz się przespać, a potem się poznamy i porozmawiamy.
Z jego ostatnim słowem na Artema nagle znów spadło okropne
zmęczenie, które nawarstwiało się w tunelu przed Ryżską, w nocnych
koszmarach, w jego niedawnej próbie woli. Nie mając sił dalej się
sprzeciwiać, Artem opadł na kawałek brezentu rozciągnięty przy ognisku,
włożył sobie pod głowę plecak i zapadł w długi, ciężki i pusty sen.
96

ROZDZIAŁ 6
PRAWO SILNIEJSZEGO
Sufit był tak mocno zakopcony, że po pokrywającym go kiedyś białym
tynku nie zostało ani śladu. Artem patrzył na niego tępym wzrokiem, nie
rozumiejąc, gdzie się znajduje.
- Obudziłeś się? - usłyszał znajomy głos i zmusił rozsypaną układankę
myśli i wydarzeń, by ułożyła się w obraz wczorajszego (czy rzeczywiście?)
dnia. Wszystko to zdawało się teraz nierealne. Nieprzezroczysta jak mgła
ściana snu oddzielała rzeczywistość od wspomnień.
Wystarczy zasnąć i się obudzić, by wyrazistość przeżyć gwałtownie
przygasła, i we wspomnieniach trudno już odróżnić marzenia od
autentycznych wydarzeń, które stają się równie wyblakłe jak sny, jak myśli
o przyszłości czy możliwej przeszłości.
- Dobry wieczór  - przywitał Artema ten, który go znalazł. Siedział po
drugiej stronie ogniska, Artem widział swojego przewodnika poprzez
płomienie i przez to jego twarz przybrała wygląd tajemniczy a nawet
mistyczny. - Teraz chyba możemy przedstawić się sobie nawzajem.
Posiadam zwyczajne imię, podobne do tych, które otaczają cię w tym życiu.
Jest ono zbyt długie i niczego o mnie nie mówi. Ale jestem ostatnim
wcieleniem Czyngis-chana, i dlatego możesz mi mówić Chan. Tak jest
krócej.
- Czyngis-chana? - Artem spojrzał nieufnie na swego rozmówcę,
najbardziej jakoś zdziwiony tym, że ten przedstawił się właśnie jako
ostatnie wcielenie, chociaż sam w ogóle nie wierzył w reinkarnację.
- Przyjacielu mój!  - urażonym tonem zaoponował Chan.  - Nie warto z
tak jawną podejrzliwością badać wykroju moich oczu i sposobu
zachowania. Od tamtych czasów żyłem w wielu innych, bardziej
przyzwoitych wcieleniach. Ale Czyngis-chan wciąż pozostaje najbardziej
znaczącym etapem na mojej drodze, chociaż akurat z tamtego życia,
przyznaję z najgłębszym żalem, nie pamiętam absolutnie nic.
- A dlaczego Chan, a nie Czyngis? - nie poddawał się Artem. - Chan to
przecież nawet nie nazwisko, a rodzaj stanowiska, jeśli dobrze pamiętam.
- Wywołuje niepotrzebne skojarzenia, nie mówiąc już o Ajtmatowie
  -
 niechętnie i niezrozumiale wyjaśnił jego rozmówca.
  - A poza tym nie
uważam za swój obowiązek informować byle kogo o genezie mojego
imienia. A jak ty się nazywasz?
- Ja jestem Artem, i nie wiem kim byłem w poprzednim życiu. Może
kiedyś moje imię też było głośniejsze - powiedział Artem.
97

- Bardzo
mi   miło - rzekł
Chan,
najwyraĽniej
w
pełni
usatysfakcjonowany i tym.  - Mam nadzieję, że będziesz mi towarzyszył w
moim skromnym posiłku
  - dodał, wieszając nad ogniskiem poobijany
żelazny czajnik, podobny do tego, który był na WOGN-ie
na północnym posterunku.
Artem podniósł się energicznie, wsadził rękę do swojego plecaka i
wyciągnął stamtąd kawał kiełbasy, który wziął na drogę jeszcze na WOGNie.
Składanym nożykiem ukroił kilka kawałków i rozłożył je na czystej
ściereczce, którą także miał w plecaku.
- Proszę - podsunął kiełbasę nowemu znajomemu - do herbaty.
Herbata Chana była taka sama jak w domu, na WOGN-ie, Artem od razu
ją poznał. Pociągając napój z metalowego emaliowanego kubka, w
milczeniu przypominał sobie wydarzenia minionego dnia. Gospodarz
najwidoczniej też myślał o jakichś swoich sprawach i na razie go nie
niepokoił.
Obłęd, wypływający na świat z pękniętych rur, działał na każdego
inaczej. I kiedy Artem odczuwał go po prostu jako hałas, który go ogłuszał,
nie dawał się skupić, zabijał myśli, lecz oszczędzał sam umysł, to Burbon
zwyczajnie nie wytrzymał tak potężnego ataku i zginął. Tego, że ów szum
potrafi zabijać, Artem się nie spodziewał, inaczej nie zgodziłby się
wkroczyć w czarny tunel między Prospektem Mira a Suchariewską.
Tym razem szum zakradł się niezauważalnie, z początku przytępiając
zmysły. Artem był teraz przekonany, że wszystkie zwykłe dĽwięki były
przez niego zagłuszone, zaś jego samego nie dało się usłyszeć, choć tylko
do czasu, potem blokował bieg myśli, tak że te zamarzały, zamierały i
pokrywały się szronem bezsilności, aż w końcu zadał ostatnie druzgoczące
uderzenie.
Ale jak on mógł nie zauważyć od razu, że Burbon nagle zaczął mówić
językiem, który nie przyszedłby mu do głowy, nawet gdyby naczytał się
apokaliptycznych proroctw? Wchodził w to z Burbonem coraz głębiej, jak
zaczarowany, i spadło na nich jakieś straszne zamroczenie, lecz bez
poczucia zagrożenia, i sam Artem myślał o jakichś bzdurach, o tym, że nie
wolno milczeć, że trzeba mówić, zaś żeby spróbować sobie uświadomić, co
się z nimi dzieje, jakoś nie przychodziło do głowy, coś przeszkadzało...
Miał ochotę wszystkie te wydarzenia wyrzucić ze świadomości,
zapomnieć, było to niedostępne rozumowi, w końcu przez wszystkie lata
przeżyte na WOGN-ie o podobnych rzeczach miał okazję tylko słuchać, i
łatwiej było wierzyć, że nic takiego nie może się zdarzyć na tym świecie, że
po prostu nie ma w nim na to miejsca. Artem potrząsnął głową i znów
rozejrzał się dookoła.
98

Wokół panował ten sam duszny półmrok. Artemowi przyszło do głowy,
że tu nigdy nie bywa jasno, może się tylko zrobić ciemniej, kiedy skończy
się zapas chrustu na ogniska, który przyniosły tu jakieś karawany. Zegar nad
wejściem do tuneli zgasł już dawno temu, na tej stacji nie było władzy, nie
było komu troszczyć się o nich, i Artem zastanowił się, dlaczego Chan
powiedział mu "dobry wieczór", chociaż, według jego obliczeń, powinien
być ranek, albo południe.
- To teraz jest wieczór? - z niedowierzaniem spytał Chana.
- U mnie jest wieczór - odpowiedział ten w zadumie.
- Co pan ma na myśli? - nie zrozumiał Artem.
- Widzisz, jak sądzę pochodzisz ze stacji, gdzie zegar jest sprawny i
wszyscy patrzą na niego z nabożeństwem, synchronizując wskazówki
swoich ręcznych zegarków z czerwonymi cyframi nad wejściem do tuneli.
Wasz czas jest dla wszystkich jeden, tak jak i światło. Tu wszystko jest na
odwrót: nikt nie miesza się do spraw innych. Nikt nie musi zapewniać
światła wszystkim, których tu przyniosło. PodejdĽ do ludzi i zaproponuj im
to - twój pomysł wyda im się absurdalny. Każdy, kto potrzebuje światła,
powinien przynieść je tu z sobą. To samo tyczy się czasu: każdy, kto go
potrzebuje, w obawie przed chaosem, przynosi tutaj własny czas. Każdy ma
tu swój własny i każdy z nich jest inny, w zależności od tego, kto kiedy
stracił rachubę, ale wszystkie są jednakowo prawidłowe, każdy wierzy w
swój czas, podporządkowuje swoje życie jego rytmom. U mnie jest teraz
wieczór, u ciebie ranek, i co z tego? Tacy jak ty, podróżując, przechowują
zegarki tak troskliwie, jak ludzie pierwotni strzegli rozżarzonego węgielka
w wypalonej skorupie, w nadziei, że wykrzeszą z niego ogień. Ale są też
inni: ci, którzy zgubili, a może wyrzucili swój węgielek. Rozumiesz, w
metrze przecież w gruncie rzeczy zawsze jest noc, dlatego czas nie ma tu
sensu, choćby jak najuważniej go kontrolować. Rozwal swój zegarek, a
zobaczysz w co przeobrazi się czas, to bardzo interesujące. Zmieni się nie
do poznania. Przestanie być rozdrobniony, rozbity na kawałki, godziny,
minuty, sekundy. Czas jest jak rtęć: rozdrobni się go, a on znowu się
zrośnie, znowu stanie się niepodzielną całością. Ludzie go oswoili, uwiązali
na łańcuszki swoich zegarków kieszonkowych i stoperów, i dla tych, którzy
trzymają go na łańcuchu, biegnie jednakowo. Ale spróbuj go oswobodzić, a
zobaczysz: dla różnych ludzi czas płynie inaczej, dla kogoś wolno i
ociężale, odmierzany wypalonymi papierosami, wejściami i wyjściami, a
dla innego pędzi i zmierzyć go można tylko przeżytymi żywotami. Myślisz,
że teraz jest rano? Istnieje pewne prawdopodobieństwo, że masz rację: w
przybliżeniu jeden do czterech. Tym niemniej ten poranek nie ma żadnego
sensu, przecież on istnieje tam, na powierzchni, gdzie nie ma już życia. W
każdym razie nie ma tam już ludzi. Czy ma znaczenie to, co dzieje się na
górze, dla tych, którzy nigdy tam nie bywają? Nie. Dlatego też mówię ci
99

"dobry wieczór", a ty, jeśli chcesz, możesz odpowiedzieć "dzień dobry". A
co do samej stacji, to nie posiada ona w ogóle żadnego czasu, może oprócz
jednego, przedziwnego: dziś jest czterysta dziewiętnasty dzień i jest to
odliczanie wsteczne.
Zamilkł i wypił łyk gorącej herbaty, a Artemowi zachciało się śmiać,
kiedy sobie przypomniał, że na WOGN-ie stacyjny zegar był czczony jak
świętość, i gdy tylko się zaciął, ściągało to na złapanych na gorącym
uczynku oskarżenia o dywersję i sabotaż. Ale by się kierownictwo zdziwiło,
dowiadując się, że nie ma już żadnego czasu, że zniknął sam sens jego
istnienia! To, co powiedział Chan, przypomniało nagle Artemowi pewną
zabawną rzecz, która nie raz go zadziwiała, kiedy podrósł.
- Mówi się, że kiedyś, kiedy jeszcze jeĽdziły pociągi, w wagonach
ogłaszano: "Uwaga, drzwi się zamykają, następna stacja taka-i-taka, peron z
prawej albo z lewej strony" - powiedział. - To prawda?
- Wydaje ci się to dziwne? - podniósł brwi jego rozmówca.
- Ale jak można określić, z której strony jest peron? Jeśli idę z południa
na północ, to peron jest z prawej, a jeśli idę z północy na południe, to z
lewej. A siedzenia w pociągu stały w ogóle wzdłuż ścian, jeśli dobrze
rozumiem. Więc dla pasażerów peron jest z przodu, albo z tyłu, przy czym
dokładnie dla połowy jest tak, a dla drugiej połowy dokładnie odwrotnie.
- Masz rację
  - poważnie odrzekł Chan.
  - Faktycznie, maszyniści
mówili tylko w swoim imieniu, to oni jechali w kabinie z przodu i dla nich
prawo było bezwzględnie po prawej, a lewo bezwzględnie po lewej. Ale oni
przecież i tak o tym wiedzieli i mówili w istocie sami do siebie. Dlatego, w
zasadzie, mogliby i milczeć. Ale słuchałem tych słów od dziecka, tak do
nich przywykłem, że nigdy się nad nimi nie zastanawiałem.
- Obiecałeś mi, że opowiesz, co się stało z twoim towarzyszem

-
 przypomniał Artemowi po jakimś czasie.
Artem chwilę zwlekał, nie będąc pewnym, czy można opowiedzieć temu
człowiekowi o tajemniczych okolicznościach śmierci Burbona, o hałasie,
który słyszał dwa razy w czasie ostatniej doby, o jego zgubnym działaniu na
ludzki umysł, o swych przeżyciach i przemyśleniach z chwili, gdy udało mu
się podsłuchać melodię tunelu
  - i stwierdził, że jeśli jest sens opowiadać
komuś o takich rzeczach, to tylko człowiekowi, który szczerze wierzy, że
jest ostatnim wcieleniem Czyngis-chana i uważa, że czas już nie istnieje.
A więc mętnie, nerwowo, nie zachowując kolejności zdarzeń, starając się
przekazać raczej swoje odczucia niż fakty, zaczął streszczać swoje
przygody.
- To głosy umarłych  - rzekł cicho Chan po tym, gdy Artem skończył
opowiadać.
- Co? - spytał Artem wstrząśnięty.
100

- Słyszałeś głosy umarłych. Mówiłeś, że z początku przypominało to
szept lub szelest? Tak, to oni.
- Jakich umarłych? - nijak nie mógł sobie tego wyobrazić Artem.
- Wszystkich ludzi, którzy od samego początku umarli w metrze. To
właśnie wyjaśnia również, dlaczego jestem ostatnim wcieleniem Czyngischana. Więcej wcieleń nie będzie. Na wszystko przyszedł kres, mój
przyjacielu. Nie wiem dokładnie jak to się stało, ale tym razem ludzkość
przesadziła. Nie ma już ani raju, ani piekła. Nie ma już czyśćca. Po tym, jak
dusza oddziela się od ciała

- mam nadzieję, że wierzysz chociaż w
nieśmiertelność duszy?  - nie ma już schronienia. Ile potrzeba megaton,
gigaton, żeby wyparowała noosfera? Przecież była tak samo realna jak ten
czajnik. Jakkolwiek to się stało, nie ograniczaliśmy się. Unicestwiliśmy i
niebo, i piekło. Wypadło nam żyć w przedziwnym świecie, w świecie, w
którym dusza po śmierci musi zostać. Rozumiesz mnie? Umrzesz, ale twoja
umęczona dusza nie ulegnie reinkarnacji, a ponieważ nie ma już nieba, nie
będzie dla niej ukojenia ani odpoczynku. Jest skazana na pozostanie tam,
gdzie spędziłeś całe swoje życie
  - w metrze. Chyba nie umiem podać ci
dokładnego teozoficznego wyjaśnienia, dlaczego tak się dzieje, ale wiem na
pewno: w naszym świecie dusza po śmierci zostaje w metrze... Będzie się
miotać pod sklepieniami tych podziemi, w tunelach, do końca czasów, bo
nie ma już gdzie iść. Metro łączy w sobie życie biologiczne i pozagrobowe
w jego obydwu postaciach. Teraz zarówno Eden, jak i Piekło znajdują się w
tym samym miejscu. Mieszkamy wśród dusz umarłych, otaczają nas
szczelnym kręgiem
  - wszyscy przejechani przez pociąg, zastrzeleni,
uduszeni, pożarci przez potwory, spaleni żywcem, ci, którzy zginęli tak
dziwną śmiercią, że nikt z żyjących nic o tym nie wie i nie będzie sobie
nawet umiał wyobrazić. Dawno już męczyłem się nad tą zagadką: dokąd oni
odchodzą, dlaczego ich obecność nie jest codziennie wyczuwalna, dlaczego
z ciemności nie czuć wciąż ich lekkiego zimnego wzroku... Poznałeś strach
tunelu? Myślałem kiedyś, że to umarli na ślepo podążają za nami tunelami,
krok za krokiem, znikając w ciemności kiedy tylko się odwrócimy. Oczy są
tu nieprzydatne, nie da się nimi ujrzeć zmarłego, ale gdy po plecach
przechodzą ci ciarki, włosy stają dęba, całym ciałem wstrząsa dreszcz,
świadczy to o niewidzialnych prześladowcach. Tak myślałem kiedyś. Ale
po tym, co mi opowiedziałeś, wiele rzeczy stało się dla mnie jasne.
Nieznanym sposobem umarli dostają się do rur, do łączności... Kiedyś,
dawno, zanim urodził się mój ojciec, a nawet dziadek, przez martwe miasto,
które leży na powierzchni, płynęła rzeczka. Ludzie, którzy w nim wtedy
mieszkali, potrafili ujarzmić tę rzekę i puścić ją rurami pod ziemię, gdzie
pewnie płynie po dziś dzień. Podobnie tym razem - ktoś zamknął w rurach
samą Letę, rzekę śmierci... Twój towarzysz nie mówił swoimi słowami i to
nie on mówił. To były głosy umarłych, słyszał je w głowie i powtarzał, a
101

potem oni pociągnęli go za sobą.
Artem wlepił wzrok w swojego rozmówcę i nie mógł oderwać oczu od
jego twarzy przez cały czas opowiadania. Po twarzy Chana przebiegały
niewyraĽne cienie, oczy rozpalał mu piekielny ogień... Gdy kończył
opowiadać, Artem był już prawie pewny, że Chan oszalał, że głosy z rur
pewnie też coś mu podszepnęły. I chociaż Chan ocalił go przed śmiercią i
tak gościnnie przyjął, dłuższy pobyt u niego stawał się niewygodny i
nieprzyjemny. Trzeba było się zastanowić, jak przedostać się dalej, przez
ten najbardziej złowieszczy ze wszystkich tuneli metra, o których przyszło
mu dotąd słyszeć - od Suchariewskiej do Turgieniewskiej i dalej.
- Tak więc będziesz musiał mi wybaczyć moje drobne oszustwo  - dodał
po krótkiej pauzie Chan.
  - Dusza twojego kolegi nie wzniosła się do
Stwórcy, nie uległa przeistoczeniu i nie odrodziła się w innej formie.
Zjednoczyła się z tymi nieszczęśnikami w rurach.
Te słowa przypomniały Artemowi, że zamierzał wrócić po ciało
Burbona, żeby przynieść je na stację. Burbon mówił, że ma tu przyjaciół,
którzy mieli wyprawić Artema z powrotem, gdyby wyprawa się udała. To z
kolei przypomniało mu o plecaku, którego Artem w końcu nie otworzył, i w
którym, oprócz magazynków do automatu Burbona, mogły się znajdować
inne przydatne rzeczy. Ale jakoś bał się zarządzać jego zawartością, do
głowy przychodziły mu różne zabobony, i Artem postanowił tylko rozpiąć
plecak i zajrzeć do niego, starając się niczego w nim nie ruszać, a tym
bardziej nie przetrząsać.
- Możesz się nie bać  - jakby wyczuwając jego rozterki, nieoczekiwanie
uspokoił go Chan. - Ten przedmiot jest teraz
twój.
- Moim zdaniem to, co pan zrobił, nazywa się rabunkiem

- cicho
powiedział Artem.
- Możesz się nie obawiać zemsty, on już w nikogo się nie  wcieli -
 powiedział Chan, odpowiadając nie na to, co Artem powiedział na głos, ale
na to, co kołatało mu się w głowie.  - Uważam, że umarli, kiedy dostają się
do tych rur, zatracają siebie, stają się częścią całości, ich wola rozpływa się
w woli pozostałych, a umysł usycha. On już nie jest osobą. A jeśli boisz się
nie martwych, a żywych... Cóż, zanieś ten chlebak na środek stacji i wywal
jego zawartość na ziemię. Wtedy nikt nie oskarży cię o kradzież, twoje
sumienie będzie czyste. Ale ty starałeś się uratować tego człowieka, i byłby
ci za to wdzięczny. Pomyśl o tym chlebaku, jako o swojej zapłacie za to, co
zrobiłeś.
102

Mówił z taką powagą i przekonaniem, że Artem odważył się włożyć rękę
do plecaka i zaczął wyciągać i rozkładać na oświetlonym przez ognisko
brezencie jego zawartość. Znalazł tam jeszcze cztery magazynki do
karabinu Burbona, oprócz tych dwóch, które wyjął oddając Artemowi broń.
Zadziwiające było, po co straganiarzowi, za którego Artem wziął Burbona,
tak pokaĽny arsenał. Pięć z odnalezionych magazynków Artem dokładnie
zawinął w ścierkę i schował do swojego plecaka, a jeden włożył do
skróconego kałasznikowa. Karabin był w świetnym stanie: starannie
nasmarowany i wypielęgnowany, błyszczał i przyciągał oczy kruczoczarną
stalą. Zamek chodził płynnie, wydając przy tym głuchy szczęk, bezpiecznik
przełączał się między ogniem ciągłym a pojedynczym nieco opornie

-
 wszystko to świadczyło o tym, że automat był praktycznie nowy. Rękojeść
wygodnie leżała w dłoni, łoże lufy było dobrze wypolerowane. Ta broń
roztaczała aurę niezawodności, budziła spokój i pewność siebie. Artem od
razu zdecydował, że jeśli zostawi sobie cokolwiek z własności Burbona, to
będzie to właśnie ten karabin.
Obiecanych magazynków z nabojami kalibru 7.62 do swojej starej
"motyki" jednak nie znalazł. Niezrozumiałe było, jak Burbon zamierzał się
z nim rozliczyć. Rozmyślając o tym, Artem doszedł do wniosku, że ten, być
może, nie miał zamiaru niczego mu dawać, lecz, po minięciu
niebezpiecznego odcinka, wypaliłby mu z karabinu w potylicę, wrzucił do
jakiegoś szybu i już nigdy o nim nie wspomniał. A jeśli ktokolwiek spytałby
go, gdzie się podział Artem, znalazłoby się mnóstwo wyjaśnień: mało to
może się zdarzyć w metrze, a młody przecież sam się zgodził.
Oprócz różnych szmat, planu metra upstrzonego notatkami zrozumiałymi
tylko dla ich martwego właściciela, i jakichś stu gramów kwasa, na dnie
plecaka pokazało się kilka kawałków wędzonego mięsa zawiniętych w
foliowe torebki oraz notatnik. Artem nie zdecydował się go czytać, zaś
reszta zawartości plecaka była dla niego rozczarowaniem. W głębi duszy
miał nadzieję zdobyć coś tajemniczego, być może drogocennego, dla której
to rzeczy Burbon tak bardzo chciał przebyć tunel do Suchariewskiej. Po
cichu myślał o Burbonie jako o kurierze, może przemytniku albo kimś w
tym rodzaju. To by w każdym razie wyjaśniało jego decyzję, by przeprawić
się przez diabelski tunel za wszelką cenę i gotowość sypnięcia groszem. Ale
po tym jak z plecaka wyciągnął ostatnią parę bielizny na zmianę i na dnie,
choćby nie wiadomo ile świecił, nie dostrzegł już nic oprócz starych
czerstwych okruchów chleba, stało się jasne, że przyczyna jego
natarczywości była inna. Artem długo jeszcze łamał sobie głowę, czego
właściwie Burbon tak potrzebował za Suchariewską, ale i tak nie potrafił
wymyślić niczego prawdopodobnego.
Domysły szybko wyparła myśl o tym, że w końcu porzucił tego
nieszczęśnika na środku tunelu i zostawił szczurom, chociaż zamierzał
wrócić, żeby zrobić coś z ciałem. Fakt, że miał dość mgliste wyobrażenie o
103

tym, jak konkretnie oddać straganiarzowi ostatnie honory i co począć z
trupem. Spalić go? Ale do tego potrzeba silnych nerwów, a duszący dym i
smród palonego mięsa i tlejących włosów na pewno doleci do stacji, a
wtedy nie będzie można uniknąć nieprzyjemności. Taszczyć ciało na stację
będzie ciężko i strasznie, bo co innego ciągnąć za przeguby człowieka w
nadziei że żyje i odpychając natrętne myśli, że nie oddycha, że ma
niewyczuwalny puls, a zupełnie inna
  - złapać za ręce stuprocentowego
nieboszczyka. A co potem? Burbon, kłamiąc w sprawie zapłaty, mógł tak
samo oszukać go co do przyjaciół na stacji, którzy mieli na niego czekać.
Wtedy, przyniósłszy tu ciało, Artem znalazłby się w jeszcze gorszym
położeniu.
- A co wy robicie z tymi, którzy umierają?  - po długich rozmyślaniach
Artem zwrócił się do Chana.
- Co masz na myśli, przyjacielu?

- odpowiedział ten pytaniem.
  -
 Mówisz o duszach zmarłych, czy też o ich śmiertelnych ciałach?
- O trupach  - burknął Artem, któremu cały ten galimatias z życiem
pozagrobowym zaczął się już przejadać.
- Z Prospektu Mira do Suchariewskiej wiodą dwa tunele
  - powiedział
Chan, i Artem zrozumiał: rzeczywiście, pociągi chodziły przecież w dwie
strony i zawsze były potrzebne dwa tunele... A więc czemu Burbon,
wiedząc o drugiej drodze, wolał iść na spotkanie swojego losu? Czyżby w
drugim tunelu kryło się jeszcze większe niebezpieczeństwo? - Ale przejść
można tylko jednym - ciągnął jego rozmówca - ponieważ w drugim tunelu,
bliżej naszej stacji, zapadła się ziemia i teraz jest tam coś w rodzaju
głębokiego wąwozu, nieważne z której strony się stoi, drugiego końca nie
widać, a światło nawet najsilniejszych lamp nie sięga dna. Dlatego wszelcy
idioci opowiadają, że mamy tu bezdenną przepaść. Ten wąwóz to nasz
cmentarz. Tam wysyłamy, jak to określasz, trupy.
Artemowi zrobiło się niedobrze, kiedy wyobraził sobie, że przyjdzie mu
wracać w miejsce, z którego zabrał go Chan, w drodze powrotnej taszczyć
nadgryzione przez szczury ciało Burbona, nieść je przez stację, a potem do
wąwozu w drugim tunelu. Sam sobie spróbował wytłumaczyć, że wrzucić
nieboszczyka do wąwozu to w istocie to samo, co zostawić go w tunelu, bo
nijak nie można tego nazwać pogrzebem. Lecz kiedy prawie już uwierzył,
że pozostawienie wszystkiego bez zmian jest najlepszym wyjściem z
sytuacji, przed oczami wstrząsająco wyraĽnie stanęła mu twarz Burbona
mówiącego: "Umarłem", i od razu oblał go zimny pot. Podniósł się z
trudem, przewiesił przez ramię swój nowy automat i powiedział:
- No, to idę. Obiecałem mu. Umówiliśmy się. Muszę - i na uginających
się nogach ruszył przez hol w stronę żelaznych schodków prowadzących z
peronu na tory przy wejściu do tunelu.
104

Latarkę przyszło mu zapalić jeszcze zanim po nich zszedł. Postukał
butami po stopniach i zamarł na sekundę, wahając się czy iść dalej. W twarz
wionęło mu ciężkie, napełnione odorem zgnilizny powietrze i na moment
mięśnie odmówiły mu posłuszeństwa, chociaż z całych sił starał się zmusić
do zrobienia następnego kroku. I kiedy wreszcie ruszył, przezwyciężywszy
strach i obrzydzenie, na ramię spadła mu ciężka dłoń. Krzyknął zaskoczony
i błyskawicznie się odwrócił, czując jak ściska mu się coś w środku,
wiedząc, że już nie zdąży zerwać z ramienia karabinu, niczego nie zdąży...
Lecz to był Chan.
- Nie bój się - uspokajająco rzekł do Artema. - Chciałem cię sprawdzić.
Nie musisz tam iść. Ciała twojego towarzysza już tam nie ma.
Artem wlepił w niego wzrok nie rozumiejąc.
- Kiedy spałeś, dokonałem obrzędu pogrzebowego. Nie masz po co tam
iść. Tunel jest pusty - i Chan odwrócił się od Artema i ruszył z powrotem w
kierunku arkad.
Z poczuciem ogromnej ulgi chłopak pośpieszył za nim. Dogoniwszy
Chana po dziesięciu krokach, Artem spytał go ze wzburzeniem:
- Ale dlaczego pan to zrobił i dlaczego nic mi pan nie powiedział?
Przecież mówił pan, że nie ma znaczenia, czy ciało zostanie w tunelu, czy
przeniesie się je na stację.
- Dla mnie to rzeczywiście nie ma znaczenia

- wzruszył ramionami
Chan. - Ale za to dla ciebie było to ważne. Wiem, że twoja wyprawa ma
cel i że droga przed tobą jest długa i najeżona cierniami. Nie rozumiem na
czym polega twoja misja, ale jej ciężar będzie zbyt duży dla ciebie samego,
więc postanowiłem ci pomóc, choćby w takim stopniu  - spojrzał na Artema
z uśmiechem.
Kiedy wrócili do ogniska i usiedli na pomiętym brezencie, Artem nie
wytrzymał:
- Co pan miał na myśli, kiedy wspominał o mojej misji? Mówiłem we
śnie?
- Nie, przyjacielu, we śnie akurat milczałeś. Ale miałem widzenie, a w
nim prosił mnie o pomoc człowiek, którego połowa imienia brzmi jak moje
imię. Uprzedzono mnie o twoim pojawieniu się i to właśnie dlatego
wyszedłem ci naprzeciw i zabrałem, kiedy czołgałeś się z trupem twojego
kolegi.
- A więc to dlatego?
  - z niedowierzaniem spojrzał na niego Artem.
  -
 Myślałem, że usłyszał pan strzały...
- Słyszałem i strzały, echo jest tu głośne. Ale naprawdę nie myślisz
chyba, że wychodzę do tuneli za każdym razem, kiedy ktoś strzela?
105

Skończyłbym swój ziemski żywot o wiele wcześniej i zupełnie haniebnie,
gdybym tak postępował. Ale ten przypadek był wyjątkowy.
- A co to za człowiek, którego połowa imienia brzmi jak pana imię?
- Nie potrafię powiedzieć kto to jest, nigdy go wcześniej nie widziałem,
nigdy z nim nie rozmawiałem, ale ty go znasz. Powinieneś sam do tego
dojść. Zobaczyłem go tylko raz, i to nie na jawie, ale od razu poczułem jego
ogromną siłę; kazał mi pomóc młodzieńcowi, który wyjdzie z północnych
tuneli, i przed oczami stanęła mi twoja postać. Wszystko to był tylko sen,
ale poczucie jego realności było tak silne, że kiedy się obudziłem, nie
umiałem uchwycić granicy między snem a jawą. To był potężny człowiek z
błyszczącą, ogoloną na zero głową, ubrany cały na biało... Znasz go?
Tu Artemem jakby wstrząsnęło, wszystko przeleciało mu przed oczami i
jasno ukazał mu się widok, o którym mówił Chan. Człowiek, którego
połowa imienia brzmi jak imię jego wybawcy... Hunter! Podobne widzenie
miał i Artem: kiedy się wahał, czy ruszać w podróż, zobaczył Myśliwego,
ale nie w długim czarnym płaszczu, w którym pojawił się na WOGN-ie w
ten pamiętny dzień, a w bezkształtnym śnieżnobiałym stroju.
- Tak. Znam tego człowieka
  - zupełnie inaczej patrząc na Chana
powiedział Artem.
- Wtargnął w moje widzenia senne, a tego zwykle nikomu nie
wybaczam. Ale z nim było zupełnie inaczej
  - ciągnął w zadumie Chan.  -
 On, tak jak i ty, potrzebował mojej pomocy, i nie rozkazywał, nie zmuszał
do poddania się jego woli, a prędzej natarczywie prosił. Nie umie
hipnotyzować i wędrować po cudzych myślach, po prostu było mu ciężko,
bardzo ciężko, rozpaczliwie myślał o tobie i szukał pomocnej dłoni,
ramienia, na którym mógłby się oprzeć. Podałem mu dłoń i podstawiłem
ramię. Wyszedłem ci na spotkanie.
Artem zachłysnął się myślami, które kotłowały się i wypływały w jego
świadomości jedna za drugą, rozwijały się, nieprzetłumaczalne na słowa, i
znów szły na dno, język stanął mu kołkiem i chłopak długo nie mógł
wydusić z siebie ani słowa. Czyżby ten człowiek rzeczywiście wiedział
zawczasu o jego przyjściu? Czyżby Hunter umiał jakimś sposobem to
przewidzieć? Czy Hunter żył, czy też komunikował się z nimi jego
bezcielesny duch? Ale wtedy trzeba by było wierzyć w koszmarne i
absurdalne obrazy życia pozagrobowego namalowane przez Chana, a
przecież o tyle lżej i przyjemniej było wmawiać sobie, że to po prostu
szaleniec. I, co najważniejsze, jego rozmówca wiedział coś o zadaniu, które
Artem miał wykonać, nazywał to misją i nawet jeśli trudno mu było określić
jej cel, rozumiał jej wagę i istotność, współczuł Artemowi i chciał mu
pomóc w jego doli...
- Dokąd idziesz?  - patrząc Artemowi w oczy i jakby czytając w jego
myślach, cicho spytał Chan. - Powiedz mi dokąd wiedzie twoja droga,
106

pomogę ci uczynić następny krok do celu, jeśli będzie to w mojej mocy. On
mnie o to prosił.
- Polis - westchnął Artem. - Muszę się dostać do Polis.
- A jak zamierzasz dojść do Miasta z tej zapomnianej przez Boga
stacji? - zainteresował się Chan.  - Przyjacielu, powinieneś był iść wzdłuż
Linii Okrężnej, z Prospektu Mira do Kurskiej albo Kijewskiej.
- Tam jest Hanza, nie mam tam żadnych znajomych, nie udałoby mi się
tamtędy przejść. Zresztą wszystko jedno, teraz nie mogę już wrócić na
Prospekt Mira, boję się, że nie wytrzymam drugi raz przejścia przez ten
tunel. Chciałem dostać się do Turgieniewskiej: przeglądałem stary plan i
widziałem tam przejście na stację Sreteński Bulwar. Stamtąd prowadzi
niedokończona linia, i nią można dojść do Trubnej

- Artem wydobył z
kieszeni osmaloną ulotkę z planem na odwrocie. Ta nazwa zupełnie mi się
nie podoba, szczególnie teraz, ale nie ma wyjścia. Z Trubnej jest przejście
na Cwietoj Bulwar, widziałem je w domu na planie, a stamtąd, jeśli
wszystko pójdzie dobrze, można iść prosto do Polis.
- Nie - powiedział ponuro Chan kręcąc głową.
  - Nie uda ci się dostać
do Polis tą drogą. Te plany kłamią. Drukowali je na długo zanim to
wszystko się stało. Mówią o liniach, których nigdy nie dokończono, o
stacjach, które się zawaliły, grzebiąc pod swymi sklepieniami setki
niewinnych ludzi, milczą o straszliwych niebezpieczeństwach czających się
na drodze i sprawiających, że wiele tras staje się niemożliwymi. Twój plan
jest niemądry i naiwny jak trzyletnie dziecko. Daj mi go - wyciągnął
rękę.
Artem posłusznie włożył karteczkę w jego dłoń. Chan natychmiast ją
zmiął i rzucił w ogień. Kiedy Artem rozmyślał o tym, że to chyba było
niepotrzebne, choć nie odważył się protestować, Chan zażądał:
- A teraz pokaż mi ten plan, który znalazłeś w plecaku swojego
towarzysza.
Artem pogrzebał w swoich rzeczach i wyciągnął plan, ale nie śpieszył się
z przekazaniem go Chanowi, pamiętając o smutnym losie poprzedniego. Nie
chciał zostać bez żadnego planu metra. Widząc jego wahanie, Chan
pośpieszył z wyjaśnieniami:
- Nic z nim nie zrobię, nie bój się. I wierz mi, niczego nie robię bez celu.
Może ci się wydawać, że niektóre moje działania są pozbawione sensu, a
nawet szalone. Ale sens w nich jest, po prostu tobie jest on niedostępny, bo
twoja percepcja i rozumienie świata są ograniczone. Jesteś dopiero na
samym początku drogi. Jesteś zbyt młody, by zrozumieć niektóre rzeczy.
Nie mając siły się sprzeciwiać, Artem przekazał Chanowi znaleziony w
rzeczach Burbona plan, kartonowy kwadracik rozmiarów kartki pocztowej,
jak ta pożółkła stara pocztówka z pięknymi błyszczącymi bombkami
107

pokrytymi szronem i napisem "Szczęśliwego Nowego 2007 Roku", którą
udało mu się jakoś zdobyć od Witalika w zamian za wyliniałą żółtą
gwiazdkę z pagonów, którą znalazł u ojczyma w kieszeni.
- Ależ on ciężki - powiedział ochryple Chan, i Artem zauważył, że jego
dłoń z leżącym na niej kawałkiem kartonu nagle opadła, tak jakby plan
istotnie ważył ponad kilogram. Sekundę temu, trzymając go w ręku, Artem
nie dostrzegł w nim niczego wyjątkowego. Papier jak papier.
- Ten plan jest o wiele mądrzejszy od twojego

- powiedział Chan.  -
 Kryje się tu taka wiedza, że nie chce mi się wierzyć, że należała do
człowieka, który szedł z tobą. Rzecz nawet nie w tych notatkach i znakach,
którymi jest upstrzony, chociaż i one mogą wiele powiedzieć. Nie, on niesie
z sobą coś...
Jego słowa nagle się urwały.
Artem podniósł wzrok i spojrzał na niego uważnie. Czoło Chana pokryły
głębokie zmarszczki, i niedawny posępny ogień znów zapłonął mu w
oczach. Jego twarz tak się zmieniła, że Artemowi zrobiło się strasznie i
znów chciał się wynieść z tej stacji jak najszybciej i w dowolnym kierunku,
nawet z powrotem do śmiertelnie niebezpiecznego tunelu, z którego z takim
trudem uszedł z życiem.
- Oddaj mi go - nie tyle poprosił, ile rozkazał Chan.  - Podaruję ci inny,
nie poczujesz różnicy. I dodam jeszcze dowolną rzecz, jakiej sobie
zażyczysz - dodał.
- Proszę, należy do pana
  - łatwo ustąpił Artem, z ulgą wypluwając
słowa zgody, rosnące mu w ustach i ciągnące za język. Czekały tam od
momentu, kiedy Chan wymówił: "Oddaj", i kiedy Artem wreszcie wyrzucił
je z siebie, nagle pomyślał, że te słowa nie były jego, lecz jakby obce,
podyktowane.
Chan nagle odsunął się od ogniska, tak że jego twarz skryła się w mroku.
Artem domyślił się, że próbuje zapanować nad sobą i nie chce, by chłopak
był świadkiem jego wewnętrznej walki.
- Widzisz, przyjacielu  - rozległ się z ciemności jego głos, jakiś słaby,
niezdecydowany, niemający już nic z tej mocy i woli, która przestraszyła
Artema chwilę wcześniej  - to nie jest plan. ściślej mówiąc, nie tylko plan.
To Przewodnik po metrze. Tak, tak, to bez wątpienia on. Człowiek o
odpowiedniej wiedzy potrafiłby przejść całe metro w dwa dni, bo ten plan...
on jakby żyje... Sam mówi ci dokąd i którędy masz iść, przestrzega przed
niebezpieczeństwem... Czyli jest dla ciebie przewodnikiem. Dlatego też tak
się nazywa  - Chan znów zbliżył się do ognia.
  - Przewodnik, z wielkiej
litery, tak ma na imię. Słyszałem o nim. W całym metrze jest ich tylko
kilka, a może został już tylko ten? Spuścizna jednego z najpotężniejszych
magów minionej epoki.
108

- Tego, który siedzi w najgłębszym punkcie metra?

- chciał błysnąć
wiedzą Artem, ale zaraz urwał: twarz Chana spochmurniała.
- Nigdy więcej nie mów tak lekkomyślnie o rzeczach, o których nie
masz pojęcia! Nie wiesz, co dzieje się w najgłębszym punkcie metra, nawet
ja wiem niewiele, i daj Boże, żebyśmy niczego się nigdy nie dowiedzieli.
Ale mogę cię zapewnić, że to, co tam się dzieje całkowicie różni się od tego,
co opowiadali ci twoi znajomi. I nie powtarzaj cudzych czczych wymysłów
o tym punkcie, bo przyjdzie ci kiedyś za to zapłacić. Nie ma to żadnego
związku z Przewodnikiem.
- Nieważne - szybko uspokoił go Artem, nie chcąc przegapić szansy, by
znów skierować rozmowę na bezpieczniejsze tory  - może pan sobie wziąć
ten Przewodnik. Przecież nie umiem z niego korzystać. Poza tym, jestem
panu tak wdzięczny za to, że mnie pan uratował, że nawet jeśli weĽmie pan
ode mnie plan, i tak nie spłaci to mojego długu wobec pana.
- To prawda  - zmarszczki na twarzy Chana wygładziły się, głos znów
złagodniał. - Nie będziesz potrafił się nim posługiwać jeszcze przez długi
czas. Cóż, jeśli dasz go mnie, to będziemy kwita. Mam zwyczajny rozkład
linii, jeśli chcesz przerysuję wszystkie adnotacje z Przewodnika i oddam ci
to w zamian. I jeszcze...

- poszperał w swoich torbach

- mogę ci
zaproponować coś takiego - i wydobył małą latarkę o dziwnym kształcie.  -
 Nie potrzebuje baterii, tu jest taki mechanizm, coś jak sprężyna do
ćwiczenia nadgarstka: widzisz te dwie rączki? Trzeba je ściskać palcami i
latarka sama produkuje prąd, żarówka się świeci. Słabo oczywiście, ale
bywają sytuacje, kiedy to słabe światło wydaje się jaśniejsze od lamp
rtęciowych w Polis... Nie raz mnie uratowała, mam nadzieję, że i tobie się
przyda. Trzymaj, jest twoja. Bierz, bierz, transakcja i tak jest
niesprawiedliwa, i to ja jestem twoim dłużnikiem, a nie odwrotnie.
Według Artema wymiana była akurat wyjątkowo udana. Co mu
przyjdzie z mistycznych właściwości planu, jeśli jest głuchy na jego głos?
Możliwe przecież, że sam by go wyrzucił, pokręciwszy nim trochę w rękach
i na próżno próbując zorientować się w wyrysowanych na nim znaczkach.
- Tak więc trasa, jaką obrałeś, nie doprowadzi cię nigdzie indziej, tylko
nad przepaść - kontynuował przerwaną rozmowę Chan, ostrożnie trzymając
w rękach plan.
  - Czekaj no, proszę, weĽ mój stary plan i obserwuj

-
 wręczył Artemowi maluteńki schemacik linii, wydrukowany na odwrocie
starego kieszonkowego kalendarzyka.

- Mówiłeś o przejściu z
Turgieniewskiej na Sreteński Bulwar? Czyżbyś nie wiedział nic o złej
sławie otaczającej tę stację i prowadzący z niej długi tunel do Kitaj-Gorodu?
- No, mówili mi, że samemu nie można się w niego zapuszczać, a
bezpiecznie jest tylko z karawaną, więc pomyślałem, że do Turgieniewskiej
z karawaną, a tam ucieknę od nich do tego przejścia, przecież nie zaczną
109

mnie gonić  - odparł Artem, czując jak w głowie kłębią mu się jakieś
niewyraĽne myśli, kłując go i strasząc. Ale co to jest?
- Tam nie ma przejścia. Zamurowali. Nie wiedziałeś o tym?
Jak mógł zapomnieć?! Oczywiście, mówili mu o tym wcześniej, ale
wyleciało mu z głowy... Czerwoni przestraszyli się diabelstwa z tego tunelu
i zamurowali jedyne wyjście z Turgieniewskiej.
- Ale nie ma tam innego wyjścia? - spytał ostrożnie.
- Nie, i plany milczą na ten temat. Przejście na linię w budowie nie
zaczyna się na Turgieniewskiej. Ale nawet gdyby był tam otwarty korytarz,
to wątpię czy starczyłoby ci odwagi zostawić grupę i tam wejść.
Szczególnie jak w oczekiwaniu na zebranie się karawany nasłuchasz się
najnowszych plotek o tym uroczym zakątku.
- No to co mam zrobić? - ponuro spytał Artem studiując plan.
- Można dojść do Kitaj-Gorodu. O, to bardzo interesująca stacja i ludzie
tam są przezabawni; jednak tam, jak sądzę, nie da się przepaść bez śladu
tak, że nawet twoi najbliżsi przyjaciele po jakimś czasie zaczną wątpić, czy
w ogóle kiedyś istniałeś. Natomiast na Turgieniewskiej to jest akurat bardzo
prawdopodobne. Od Kitaj-Gorodu, zobacz  - powiódł palcem  - tylko dwie
stacje do Puszkińskiej, tam jest przejście na Czechowską, jeszcze jedno i
jesteś w Polis. To będzie, proszę ciebie, jeszcze krótsza droga niż ta, którą
chciałeś iść.
Artem poruszał cicho ustami, podliczając liczbę stacji i przesiadek na
obu trasach. Jakkolwiek liczył, droga wytyczona przez Chana była znacznie
krótsza i bezpieczniejsza i niejasne było dlaczego Artem sam o niej nie
pomyślał. A więc nie było już wyboru.
- Ma pan rację  - powiedział wreszcie.  - A czy karawany często tędy
chodzą?
- Obawiam się, że nie. Jest jeszcze jeden mały, ale przykry szczegół:
żeby ktoś zechciał przejść przez nasz przystanek na drodze do KitajGorodu, czyli wejść w południowy tunel, powinien najpierw dostać się tu z
przeciwnej strony. A teraz zastanów się, czy łatwo jest tu przyjść z
północy? - Chan pokazał palcem przeklęty tunel, z którego Artem ledwo
uszedł z życiem. - Z drugiej strony ostatnia karawana na południe szła tędy
dość dawno i jest nadzieja, że od tego czasu zebrała się już nowa grupa.
Porozmawiaj z ludĽmi, popytaj, tylko nikomu za dużo nie chlapnij, bo kręci
się tu kilku zbirów, którym w żadnym wypadku nie można ufać... No,
dobra, pójdę z tobą, żebyś nie narobił głupot - dodał po namyśle.
Artem chwycił za swój plecak, ale Chan powstrzymał go gestem:
110

- Nie obawiaj się o swoje rzeczy. Mnie tak się tutaj boją, że żadna
kanalia nie ośmieli się nawet zbliżyć do mojego legowiska. A póki tu
przebywasz, jesteś pod moją ochroną.
Artem zostawił plecak przy ognisku, ale automat mimo wszystko wziął,
nie chcąc rozstawać się ze swoim nowym skarbem, i pośpieszył w ślad za
Chanem, który długimi krokami, nieśpiesznie szedł w stronę ognisk
płonących po drugiej stronie holu. Przyglądając się ze zdziwieniem
uciekającym spod ich nóg wygłodzonym brodaczom zakutanym w
śmierdzące łachmany, Artem pomyślał, że Chana faktycznie się tutaj boją.
Ciekawe dlaczego?
Pierwszy ogień minęli, ale Chan nie zwolnił kroku. Było to maciupeńkie
ognisko, ledwo się tliło, a siedziały przy nim dwie przytulone do siebie
postaci: kobieta i mężczyzna. W ich ustach szeleściły i ulatywały nie
docierając do uszu ciche słowa w nieznanym języku. Artem był ich tak
ciekawy, że o mało nie zwichnął sobie szyi, nie potrafiąc oderwać wzroku
od tej pary.
Przed nimi było drugie ognisko, duże, jasne, dookoła niego leżał cały
obóz. Przy ogniu siedzieli i grzali ręce rośli faceci, wyglądający na
twardzieli. Ryczeli ze śmiechu, powietrze wypełniały tak ciężkie
przekleństwa, że Artem aż trochę się przestraszył i zwolnił kroku. Chan
jednak spokojnie i pewnie podszedł do siedzących, pozdrowił ich i usiadł
przy ogniu, tak że Artemowi nie pozostało nic innego jak pójść za jego
przykładem i przysłuchiwać się rozmowie.
- ...Patrzy na siebie i widzi, że na rękach ma taką samą wysypkę, a pod
pachami coś twardego puchnie i strasznie boli. O żesz w mordę... WyobraĽ
sobie jak się przestraszył! Różni ludzie różnie reagują. Jeden od razu się
zastrzeli, inny wariuje, zaczyna się rzucać na innych, próbuje obłapiać, żeby
nie samemu zdychać. Niektórzy uciekają do tuneli, za Okrężną, na
pustkowia, żeby nikogo nie zarazić... Ludzie bywają różni. A on, jak to
zobaczył, to pyta się naszego doktora: jest szansa na wyleczenie? Doktor
mu wprost odpowiada: żadnych szans. Po tym jak się pojawi ta wysypka
zostają ci dwa tygodnie życia. Patrzę, a Dowódca już powolutku wyjmuje
makarowa z kabury, na wszelki wypadek, gdyby ten zaczął się rzucać...
  -
 opowiadał urywającym się ze szczerego zdenerwowania głosem chudy,
zarośnięty facet w waciaku, patrząc na słuchających wodnistymi szarymi
oczyma.
I chociaż Artem nie rozumiał jeszcze do końca o co idzie, duch, który
przenikał tę opowieść i cisza wzbierająca w rechoczącym jeszcze przed
chwilą towarzystwie sprawiły, że wzdrygnął się i szeptem, by nie wzbudzać
niczyjej uwagi, spytał Chana:
- O czym on mówił?
- Dżuma - ciężko odrzekł Chan. - Zaczęło się.
111

W jego słowach czuć było odór rozkładających się ciał i tłusty dym z
płonących stosów pogrzebowych, słychać w nich było bicie dzwonów na
trwogę i wycie ręcznej syreny.
Na stacji WOGN i w okolicach epidemie nigdy się nie zdarzały,
roznoszące zarazę szczury trzebiono, poza tym na stacji było kilku
doświadczonych lekarzy. O śmiertelnych chorobach zakaĽnych Artem
wiedział tylko z książek. Niektóre z nich przeczytał zbyt wcześnie i
zostawiły one głęboki ślad w jego pamięci, na długo zawładnęły światem
dziecięcych strachów. Dlatego, kiedy usłyszał słowo "dżuma", poczuł
zimny pot oblewający mu plecy i zakręciło mu się w głowie. Nie wypytywał
już o nic Chana, tylko wsłuchiwał się z bolesną ciekawością w opowieść
chudzielca w waciaku.
- Ale Ryży nie był z takich, psychikę miał mocną. Postał z minutę w
milczeniu i mówi: "Dajcie mi nabojów, pójdę stąd. Teraz już nie mogę być
z wami". Dowódca od razu odetchnął z ulgą, tak głośno, że aż to
usłyszałem. Jasna sprawa: strzelać do swojego to mało zabawne, nawet jeśli
jest chory. Dali Ryżemu dwa magazynki
  - chłopaki się zrzucili. I poszedł
na północny wschód, za Awiamotorną. Więcej go nie widzieliśmy. A
dowódca spytał potem naszego doktora po jakim czasie widać objawy
choroby. Ten mówi: okres inkubacji trwa tydzień. Jeśli po tygodniu od
kontaktu nic się nie dzieje, to znaczy, że człowiek się nie zaraził. Wtedy
dowódca postanowił: wyjdziemy na stację i zrobimy tygodniowy postój,
potem zobaczymy. Do wnętrza pierścienia Okrężnej nie możemy wejść:
jeśli zaraza tam przeniknie, to wymrze całe metro. Więc siedzieliśmy tam
cały tydzień. Prawie do siebie nawzajem nie podchodziliśmy: skąd
wiadomo, kto jest zarażony? Tam był jeszcze jeden chłopak, którego
wszyscy nazywali Stakan, bo bardzo lubił wypić. Więc od niego wszyscy w
ogóle uciekali, wszystko dlatego, że kumplował się z Ryżym. Podejdzie do
kogoś ten Stakan, a tamten daje od niego nogę na drugi koniec stacji. A
niektórzy nawet mierzyli do niego z broni, bo jeszcze mu odbije. Kiedy
Stakanowi skończyła się woda, chłopaki się z nim podzielili, a jakże, ale
tak, że stawiali na ziemi i odchodzili, do siebie nikt go nie dopuszczał. W
ciągu tygodnia gdzieś przepadł. Mówili potem różne rzeczy, niektórzy
opowiadali nawet bajki, że jakiś stwór go porwał, ale tunele są tam
spokojne, czyste. Osobiście myślę, że po prostu zauważył u siebie wysypkę
albo nabrzmiało mu pod pachami, i dlatego uciekł. Nikt więcej się w
naszym oddziale nie zaraził, poczekaliśmy jeszcze, potem dowódca sam
wszystkich sprawdził. Wszyscy zdrowi.
Artem zauważył, że nie bacząc na jego zapewnienia, wokół
opowiadającego robi się coraz luĽniej, chociaż miejsca przy ognisku wcale
nie było tak dużo i wszyscy siedzieli skupieni ramię przy ramieniu.
112

- Długo tu szedłeś, bratku?  - cicho, ale z naciskiem spytał przysadzisty
brodacz w skórzanej kamizelce.
- Będzie już ze trzydzieści dni jak wyszliśmy z Awiamotornej  - odrzekł
chudy rzucając na niego niespokojne spojrzenia.
- No to mam dla ciebie nowiny. Na Awiamotornej panuje dżuma.
Dżuma, rozumiesz?! Hanza zamknęła i Tagańską, i Kurską. Mówią na to
kwarantanna. Mam tam znajomych, obywateli Hanzy. I na Tagańskiej, i na
Kurskiej w przejściach stoją miotacze płomieni i palą wszystkich, którzy
znajdą się w zasięgu. Mówią na to dezynfekcja. Widać u jednych okres
inkubacji trwa tydzień, a u innych dłużej, bo jednak zanieśliście tam zarazę.
Zakończył, nieprzyjemnie obniżając głos.
- No co wy, chłopaki? Jestem przecież zdrowy! No, sami popatrzcie!  -
 chłopina zerwał się z ziemi i zaczął gorączkowo ściągać z siebie waciak,
odsłaniając niewiarygodnie brudny podkoszulek, śpiesząc się w obawie, że
nie zdoła ich przekonać.
Napięcie narastało. Obok chudego nie został już nikt, wszyscy skupili się
po drugiej stronie ogniska, ludzie zaczęli się nerwowo namawiać i Artem
wyłowił ciche szczękanie bezpieczników. Spojrzał pytająco na Chana,
przekładając swój nowy automat z pleców w położenie bojowe, lufą do
przodu. Chan zachowywał milczenie, ale powstrzymał go ruchem dłoni.
Potem szybko się podniósł i bezgłośnie odszedł od ogniska ciągnąc za sobą
Artema. Po jakichś dziesięciu krokach zatrzymał się i dalej obserwował
wydarzenia.
Pośpieszne, nerwowe ruchy rozbierającego się mężczyzny wydawały się
w świetle ogniska jakimś szalonym, pierwotnym tańcem. Gwar w tłumie
ucichł i akcja trwała w złowieszczej ciszy. Wreszcie udało mu się uwolnić
od górnej części bielizny i triumfalnie zawołał:
- O, patrzcie! Jestem czysty! Jestem zdrowy! Nic nie ma! Jestem
zdrowy!
Brodacz w kamizelce wyciągnął z ogniska płonącą z jednego końca
deskę i ostrożnie zbliżył się do chudego, przypatrując mu się z odrazą.
Skóra zbyt rozmownego faceta była ciemna od brudu i świeciła się tłusto,
ale widocznie brodaczowi nie udało się odkryć żadnych śladów wysypki, bo
po wnikliwej obserwacji zakomenderował:
- Podnieś ręce!
Nieszczęśnik pośpiesznie zadarł ręce do góry odkrywając przed
wzrokiem tłoczących się po drugiej stronie ogniska ludzi porosłe cienkim
włosem pachy. Brodacz demonstracyjnie zatkał nos wolną ręką i podszedł
jeszcze bliżej wypatrując dymienic, ale i tam nie mógł znaleĽć żadnych
objawów dżumy.
113

- Jestem zdrowy! Zdrowy! Czy przekonaliście się teraz?!
  - prawie w
histerii wykrzykiwał chłopina przechodzącym w pisk głosem.
W tłumie rozległy się nieżyczliwe szepty. Wyczuwając ogólne nastroje i
nie chcąc się poddawać, przysadzisty nagle ogłosił:
- No, przypuśćmy, że ty jesteś zdrowy. Ale to jeszcze nic nie znaczy!
- Jak to, nic nie znaczy?
  - spytał ze zdziwieniem spłoszony chudy, i
jakoś od razu zmarkotniał.
- A tak. Ty mogłeś nie zachorować. Może jesteś uodporniony. A zarazę
przywlec tu mogłeś, absolutnie. W końcu przebywałeś z tym twoim
Ryżym? Byłeś z nim w jednym oddziale? Rozmawiałeś z nim, piłeś z jednej
manierki? Rękę mu podawałeś na przywitanie? Podawałeś, bratku, nie łżyj.
- No i co z tego, że podawałem? Przecież nie zachorowałem...

-
 odpowiedział zgnębiony chudzielec. Zastygł, bezsilnie spoglądając na tłum
jak zaszczute zwierzę.
- A to, że nie jest wykluczone, że się zaraziłeś, bratku. Tak więc wybacz,
nie możemy ryzykować. Profilaktyka, bratku, rozumiesz?  - brodacz rozpiął
guziki kamizelki odsłaniając brunatną skórzaną kaburę. Wśród stojących po
drugiej stronie ogniska odezwały się głosy poparcia i znów zaszczękały
zamki karabinów.
- Chłopaki! Ale przecież jestem zdrowy! Przecież nie zachorowałem. O,
patrzcie! - chudy znów podniósł ręce do góry, ale teraz wszyscy krzywili
się tylko lekceważąco i z jawnym obrzydzeniem.
Przysadzisty wyciągnął z kabury pistolet i wycelował w tamtego, który
jakby nie mógł pojąć co się z nim dzieje, i tylko mamrotał, że jest zdrów,
przyciskając do piersi zmięty waciak: było chłodnawo, a on już zaczynał
marznąć.
Tu Artem nie wytrzymał. Odbezpieczył broń i zrobił krok w kierunku
tłumu, nie wiedząc dokładnie co zamierza zrobić. Czuł bolesne ssanie w
dołku, gardło miał ściśnięte, tak że nie udałoby mu się teraz nic powiedzieć.
Ale coś w tym człowieku, coś w jego opuszczonych, pełnych rozpaczy
oczach, w bezmyślnym, mechanicznym mamrotaniu ukłuło Artema,
zmusiło go, by zrobił krok naprzód. Nie wiadomo co zrobiłby póĽniej, ale
na ramię spadła mu ręka, i Boże, jaka tym razem była ciężka!
- Stój - spokojnie rozkazał Chan, i Artem zastygł jak wkopany w
ziemię, czując, że jego krucha decyzja rozbija się o granit cudzej woli.  - W
niczym nie możesz mu pomóc. Możesz albo zginąć, albo skierować na
siebie ich gniew. W obu przypadkach twoja misja pozostanie niewypełniona
i powinieneś o tym pamiętać.
W tym momencie chudy nagle podskoczył, krzyknął, przyciskając do
siebie waciak, jednym ruchem zeskoczył na tory i z nadludzką szybkością
114

pomknął w kierunku czarnej czeluści południowego tunelu, wydając dzikie,
jakby zwierzęce krzyki. Brodacz wystartował za nim, próbując wycelować
mu w plecy, ale potem machnął ręką. To już było zbyteczne i wiedzieli o
tym wszyscy stojący na peronie. Niejasne tylko było, czy wygnany facet
pamiętał dokąd biegnie i miał nadzieję na cud, czy po prostu ze strachu
wszystko wyleciało mu z głowy.
Po kilku minutach głuchą, ciężką ciszę przeklętego tunelu przeciął
skowyt i odgłosy jego kroków nagle się urwały. Nie ucichły stopniowo, a
umilkły w jednym momencie, zupełnie jakby ktoś wyłączył dĽwięk, nawet
echo zniknęło od razu, i znów zapanowała cisza. Było to tak dziwne, tak
nienormalne dla ludzkiego ucha i mózgu, że wyobraĽnia próbowała
wypełnić tę lukę, i wydawało się, że gdzieś w oddali słychać jeszcze było
krzyk. Ale wszyscy wiedzieli, że tylko im się to roiło.
- Stado szakali bezbłędnie wyczuwa chorą jednostkę, przyjacielu

-
 odezwał się Chan, i Artem o mało się nie cofnął dostrzegając błądzące w
jego oczach drapieżne ogniki.

- Chory jest dla stada ciężarem i
zagrożeniem dla zdrowia. Dlatego stado chorego zagryza. Rozrywa go na
strzępy. Na strzępy - powtórzył z naciskiem, jakby smakując te słowa.
- Ale to przecież nie są szakale

- Artem wreszcie znalazł w sobie
odwagę by zaprotestować i nagle zaczął wierzyć, że istotnie ma do
czynienia z reinkarnacją Czyngis-chana. - To przecież ludzie!
- A co zrobisz?  - odparował Chan. - Degradacja. Nasza medycyna jest
na poziomie szakali. I człowieczeństwa też w nas tyle zostało. I stąd...
Artem wiedział, co na to odpowiedzieć, ale kłócić się ze swoim jedynym
obrońcą na tej dzikiej stacji byłoby mało stosowne. Chan zaś, po chwili
oczekiwania na kontrargumenty, doszedł widać do wniosku, że Artem
przyznał mu rację, i zmienił temat rozmowy.
- A teraz, póki wśród naszych przyjaciół panuje takie ożywienie
spowodowane rozprzestrzenianiem się chorób zakaĽnych i sposobami ich
zwalczania, powinniśmy kuć żelazo póki gorące. Inaczej mogą nie
zdecydować się na wyjście stąd jeszcze przez długie tygodnie. A teraz, kto
wie, może uda się to przyśpieszyć.
Ludzie przy ognisku dyskutowali z ożywieniem nad tym, co się stało.
Wszyscy byli zdenerwowani i w rozterce, padł na nich upiorny cień
straszliwego niebezpieczeństwa i próbowali teraz postanowić, co robić
dalej, ale myśli ich, jak myszy doświadczalne w labiryncie, kręciły się w
miejscu, bezradnie waliły w ściany, miotały się bezmyślnie to do przodu, to
do tyłu, nie mogąc znaleĽć wyjścia.
- Nasi przyjaciele są bardzo bliscy

paniki - skomentował z
zadowoleniem Chan, uśmiechając się kącikiem ust i wesoło spoglądając na
Artema. - Poza tym, podejrzewają, że właśnie zlinczowali niewinnego
115

człowieka, a taki postępek nie zachęca do racjonalnego myślenia. Teraz
mamy do czynienia nie z kolektywem, a ze stadem. Doskonały stan
mentalny do manipulacji psychiką! Wszystko się składa jak najlepiej.
Od tego triumfalizmu Chana Artemowi znów zrobiło się nieswojo.
Próbował się do niego uśmiechnąć  - w końcu Chan starał się mu pomóc  -
 ale wyszedł z tego żałosny i nieprzekonujący grymas.
- Najważniejsze teraz, to mieć autorytet. Siłę. Stado szanuje siłę, a nie
logiczne argumenty  - dodał Chan kiwnąwszy głową.  - Stój i patrz. Za
mniej niż dzień będziesz mógł kontynuować wyprawę
  - i z tymi słowami
zrobił kilka długich kroków i wcisnął się w tłum.
- Tutaj nie można zostać! - zagrzmiał jego głos i gwar od razu ucichł.
Ludzie z czujną ciekawością przysłuchiwali się jego słowom. Chan
używał swego potężnego, nieomal hipnotycznego daru przekonywania. Już
od pierwszych słów Artema uderzyło silne poczucie zagrożenia, jakie
zawisło nad każdym, kto odważy się zostać na stacji po tym, co się stało.
- On zakaził tu całe powietrze! Jeszcze trochę nim pooddychamy i
koniec z nami. Wszędzie tu są zarazki i na pewno złapiemy to cholerstwo,
jeśli zostaniemy tu choć chwilę dłużej. Pozdychamy jak szczury i będziemy
gnić na środku sali, na ziemi. Nikt tu nie przyjdzie nam pomóc, nie ma co
się łudzić! Możemy liczyć tylko na siebie. Musimy jak najszybciej uciekać
z tej przeklętej stacji, pełno tu zarazków. Jeśli wyjdziemy teraz, wszyscy
razem, to nie będzie trudno przebić się przez ten tunel. Ale trzeba działać, i
to szybko!
Ludzie zaszemrali z aprobatą. Większość z nich nie umiała, tak jak i
Artem, sprzeciwić się kolosalnej sile przekonywania, jaką posiadał Chan. W
ślad za jego słowami Artem posłusznie przeżywał wszystkie stany i uczucia,
które miały wywołać: poczucie zagrożenia, strach, panikę, brak
rozwiązania, potem słabą nadzieję, która rosła w miarę jak Chan mówił o
proponowanym przez siebie wyjściu z sytuacji.
- Ilu was jest?
Od razu paru ludzi zaczęło liczyć zebranych. Oprócz Chana z Artemem,
przy ognisku było osiem osób.
- Czyli nie ma na co czekać! Jest nas już dziesięciu, możemy przejść!
  -
 obwieścił Chan i nie dając ludziom dojść do siebie, kontynuował:

-
 Zbierajcie rzeczy, w ciągu godziny musimy wyjść! Szybko, wracaj do
ogniska, i też weĽ swoje manatki  - szepnął Artemowi Chan, ciągnąc go za
sobą do ich małego biwaku.
  - Grunt to nie dać się im opamiętać. Jak
będziemy się grzebać, zaczną wątpić, czy opłaca im się iść stąd na Czystyje
Prudy. Niektórzy z nich szli w ogóle w drugą stronę, inni po prostu
mieszkają na tej stacyjce i zwyczajnie nie będą mieli gdzie się podziać.
116

Widać będę musiał cię odprowadzić do Kitaj-Gorodu, inaczej obawiam się,
że w tunelu stracą motywację albo w ogóle zapomną dokąd i po co idą.
Artem szybko wrzucił do plecaka co bardziej przydatne rzeczy należące
do Burbona i kiedy Chan zwijał swój brezent i gasił ognisko, on mógł kątem
oka obserwować co dzieje się na drugim końcu holu. Ludzie, którzy z
początku biegali z ożywieniem pakując swoje skarby, poruszali się coraz
mniej zgodnie i energicznie. Tu ktoś przysiadł przy ognisku, tam ktoś
powlókł się po coś na środek peronu, a dwaj inni podeszli do siebie i zaczęli
o czymś rozmawiać. Zaczynając już rozumieć co się święci, Artem
pociągnął Chana za rękaw.
- Oni tam rozmawiają - ostrzegł.
- Co zrobić, komunikacja z podobnymi do siebie jest nieodłączną cechą
istot ludzkich  - odparł Chan.  - I nawet jeśli ktoś zdławił ich wolę, a oni
sami są w istocie zahipnotyzowani, to dalej ciągnie ich do rozmowy.
Człowiek jest zwierzęciem społecznym i nic na to nie poradzisz. W innych
okolicznościach pokornie przyjąłbym każdy przejaw człowieczeństwa jako
Boży zamysł lub nieuchronny skutek ewolucji, w zależności od tego z kim
bym rozmawiał. Jednak w tym przypadku taki sposób myślenia jest
szkodliwy. Musimy im przeszkodzić, mój młody przyjacielu, i skierować
ich myśli na prawidłowe tory
  - podsumował, zarzucając na plecy swój
ogromny podróżny tobół.
Ognisko zgasło i gęsty, nieledwie materialny mrok otoczył ich ze
wszystkich stron. Wyjąwszy z kieszeni podarowaną mu latareczkę, Artem
ścisnął jej rękojeść. Wewnątrz mechanizmu coś zabrzęczało i lampka ożyła.
Wytrysnęło z niej nierówne, migotliwe światło.
- Dawaj, dawaj, ciśnij, nie bój się  - zachęcił go Chan  - może pracować
o wiele lepiej.
Kiedy podeszli do pozostałych, nieświeże przeciągi z tuneli zdołały już
wywiać im z głów pewność, że Chan ma rację. Naprzód wystąpił ten sam
krępy typ z brodą, który uprzednio zajmował się kontrolą sanitarnoepidemiologiczną.
- Słuchaj, bratku - zwrócił się niedbale do towarzysza Artema.
Nawet na niego nie patrząc, Artem wyczuł przez skórę jak elektryzuje się
atmosfera wokół Chana. Sądząc z wszelkich oznak, spoufalanie się
doprowadzało go do wściekłości. Ze wszystkich ludzi, których Artem dotąd
poznał, najmniej chciał oglądać rozwścieczonego Chana. Był wprawdzie
jeszcze Myśliwy, lecz ten wydał się Artemowi na tyle chłodny i
zrównoważony, że wyobrazić go sobie w gniewie było po prostu
niemożliwe. Pewnie nawet zabijał z wyrazem twarzy, z jakim inni czyszczą
grzyby albo parzą herbatę.
117

- Naradziliśmy się tu i uważamy...  - ciągnął przysadzisty  - że coś bez
sensu kombinujesz. Mnie, na przykład, zupełnie nie po drodze przez KitajGorod. I koledzy też są przeciw. Co nie, Siemionowicz?

- zwrócił się o
wsparcie do tłumu. Odezwał się czyjś głos poparcia, fakt, że na razie dość
bojaĽliwy. - My to w ogóle szliśmy na Prospekt, do Hanzy, zanim się
zaczęło to cholerstwo w tunelach. To przeczekamy i ruszymy dalej. I nic
nam nie będzie. Spaliliśmy jego rzeczy, a z tym powietrzem, to ty nam
wody z mózgu nie rób, przecież to nie dżuma płucna. Jak się mieliśmy
zarazić, to się zaraziliśmy, nic nie poradzimy. Nie można roznosić zarazy po
całym metrze. Tyle że, najpewniej, nie ma żadnej zarazy, tak więc spadaj,
bratku, z tymi swoimi propozycjami!
  - coraz bardziej bezceremonialnie
rozprawiał brodaty.
Słysząc taki upór Artem nieco się speszył. Ale spojrzawszy ukradkiem na
swojego towarzysza poczuł, że przysadzistemu nie wyjdzie to na zdrowie.
W oczach Chana znów płonęły piekielne, pomarańczowe ogniki,
emanowała od niego taka zwierzęca złość i taka siła, że Artema przeszedł
dreszcz i włosy na głowie zaczęły mu stawać dęba, miał ochotę
wyszczerzyć kły i zawyć.
- To po co go było wysyłać na śmierć, jeśli żadnej zarazy nie było?

-
 przymilnym i rozmyślnie miękkim głosem spytał Chan.
- A dla profilaktyki! - odpowiedział przysadzisty, patrząc mu bezczelnie
w oczy.
- Nie, mój przyjacielu, to nie medycyna. To morderstwo. Jakim prawem
to zrobiłeś?
- Nie nazywaj mnie przyjacielem, nie jestem twoim psem, kapujesz?
  -
 odgryzł się rozeĽlony brodacz.  - Jakim prawem? A prawem silniejszego!
Słyszałeś o takim? Więc ty nam tu nie tego... Bo skończymy zaraz i z tobą,
i z tym twoim gówniarzem! Dla profilaktyki. Kapujesz?!
  - i znanym już
Artemowi ruchem rozpiął kamizelkę i położył rękę na kaburze.
Tym razem Chanowi nie udało się powstrzymać Artema, i brodaty
znalazł się na muszce jego karabinu zanim zdążył rozpiąć kaburę. Artem
ciężko dyszał i słuchał jak bije mu serce, jak w skroniach pulsuje krew, a
żadne rozumne myśli nie przychodziły mu do głowy. Wiedział tylko jedno:
jeśli brodacz powie jeszcze jedno słowo, albo jego ręka powędruje dalej w
stronę rękojeści pistoletu, natychmiast naciśnie na spust. Artem nie chciał
zdychać jak tamten facet: nie pozwoli, by stado rozszarpało go na strzępy.
Brodacz zastygł w miejscu i nie robił żadnych ruchów, pobłyskując ze
złością ciemnymi oczyma. I wtedy stało się coś niepojętego. Chan, do tej
chwili stojący z boku, nagle zrobił duży krok do przodu, tak że jego twarz
znalazła się tuż przy twarzy ich przeciwnika, i patrząc mu w oczy cicho
powiedział:
118

- Stop. Albo mi się podporządkujesz, albo umrzesz.
GroĽne spojrzenie brodacza zmiękło, ręce, niczym sznurki, bezsilnie
zwisły mu wzdłuż ciała  - tak nienaturalnie, że Artem nie miał wątpliwości:
jeśli coś na niego podziałało, to nie automat, a słowa Chana.
- Nigdy nie mów o prawie silniejszego. Jesteś na to zbyt słaby
  - rzekł
Chan i wrócił do Artema, ku jego zaskoczeniu, nie próbując nawet rozbroić
przeciwnika.
Przysadzisty stał nieruchomo, rozglądając się z zakłopotaniem dookoła.
Gwar ucichł i ludzie czekali, co Chan teraz powie. Odzyskał kontrolę nad
sytuacją.
- Uważamy dyskusję za zakończoną, doszliśmy do konsensusu.
Wychodzimy za piętnaście minut  - odwrócił się do Artema i powiedział:  -
 Mówisz, że to ludzie? Nie, mój przyjacielu, to zwierzęta. Stado szakali.
Zamierzali nas zagryĽć. I zrobiliby to. Ale jednego nie wzięli pod uwagę.
Oni są szakalami, ale ja jestem wilkiem. I są stacje, gdzie znają mnie tylko
pod tym imieniem.
Artem milczał, porażony tym, co zobaczył i wreszcie rozumiejąc kogo
Chan tak mu przypominał.
- Ale z ciebie też jest wilczek
  - dodał po chwili, nie odwracając się, i
Artemowi wydało się, że w jego głosie słyszy zaskakująco ciepłe nuty.
119

ROZDZIAŁ 7
KRÓLESTWO CIEMNOśCI
Rzeczywiście, ten tunel był absolutnie pusty i czysty. Sucho pod nogami,
przyjemny wiaterek wiejący w twarz, ani jednego szczura, żadnych
podejrzanych rozgałęzień i ziejących czernią szybów, zaledwie parę
zatrzaśniętych bocznych drzwi do pomieszczeń służbowych  - w tym tunelu
można by chyba żyć nie gorzej niż na dowolnej stacji.
Ponadto, ten naprawdę nierzeczywisty spokój i czystość nie tylko nie
budziły podejrzeń, ale błyskawicznie rozwiewały obawy, z którymi ludzie
tu wchodzili. Opowieści o tych, którzy tu przepadli zaczynały się wydawać
głupimi wymysłami, i Artem zaczął wątpić, czy dzika scena z
nieszczęśnikiem wziętym za zadżumionego wydarzyła się naprawdę, czy
tylko przyśniła mu się, kiedy drzemał na kawałku brezentu przy ognisku
brodatego filozofa.
Artem i Chan zamykali pochód, gdyż ten ostatni obawiał się, że ludzie
zaczną po kolei zostawać w tyle i wtedy, wedle jego słów, do Kitaj-Gorodu
nie dojdzie nikt. Teraz miękko kroczył obok Artema, spokojny, jak gdyby
nigdy nic, i głębokie zmarszczki, które pokrywały mu twarz podczas zajścia
na Suchariewskiej, wygładziły się. Burza ucichła i przed Artemem znów
szedł mądry i opanowany Chan, a nie rozwścieczony wilk. Mimo to Artem
czuł, że powrót do tamtego stanu nie zająłby nawet minuty.
Rozumiejąc, że następna okazja, by uchylić zasłonę kryjącą niektóre z
tajemnic metra nie nadarzy się szybko, jeśli w ogóle, Artem nie mógł
powstrzymać pytania:
- A pan rozumie, co się dzieje w tym tunelu?
- Tego nie wie nikt, także ja  - niechętnie odpowiedział Chan.  - Tak, są
rzeczy, o których nawet mnie zupełnie nic nie wiadomo. Jedyne, co mogę ci
powiedzieć, to że jest to otchłań. Na własny użytek nazywam to miejsce
czarną dziurą... Ty pewnie nigdy nie widziałeś gwiazd? Mówisz, że kiedyś
widziałeś? I wiesz co nieco o kosmosie? Zatem umierająca gwiazda może
zmienić się w taką dziurę, jeśli po swoim zgaśnięciu, pod wpływem
własnego, niewiarygodnie silnego przyciągania, zacznie pożerać samą
siebie, wciągając materię z powierzchni w głąb, do jądra, stając się coraz
mniejsza rozmiarem, ale coraz gęstsza i coraz cięższa. I im gęstsza się staje,
tym bardziej wzrasta jej siła ciążenia. Ten proces jest nieodwracalny i
przypomina lawinę śnieżną: przy wzroście ciążenia cała ta rosnąca ilość
materii będzie coraz gwałtowniej zapadać się do środka tego monstrum. Na
pewnym etapie jego moc osiągnie takie rozmiary, że zacznie zasysać do
siebie swoich sąsiadów, całą materię znajdującą się w zasięgu jego
120

oddziaływania, a w końcu nawet fale świetlne. Gigantyczna siła pomoże mu
pożerać promienie innych słońc i przestrzeń wokół niego będzie martwa i
czarna - nic, co dostanie się do jego królestwa, nie będzie już na siłach się
wyrwać. Jest to gwiazda ciemności, czarne słońce, które roztacza wokół
siebie tylko chłód i mrok
  - umilkł, przysłuchując się rozmowom idących
przed nimi.
- Ale co to wszystko ma wspólnego z tunelem?
  - nie wytrzymał Artem
po pięciominutowym milczeniu.
- Wiesz, że posiadam dar jasnowidzenia. Czasem udaje mi się zajrzeć w
przyszłość, przeszłość, albo przenieść się myślą w inne miejsca. Bywa, że
coś jest niejasne, ukryte przede mną, na przykład nie mogę na razie
zobaczyć jak skończy się twoja wyprawa, i w ogóle twoja przyszłość jest
dla mnie zagadką. To takie uczucie, jakbyś patrzył przez mętną wodę i
niczego nie możesz rozpoznać. Ale kiedy próbuję przeniknąć wzrokiem to,
co się tutaj dzieje, lub pojąć naturę tego miejsca
  - przed sobą mam tylko
czerń, światło mojej myśli nie wraca z absolutnej ciemności tego tunelu.
Dlatego sam dla siebie nazywam go czarną dziurą. Oto wszystko, co mogę
ci o nim opowiedzieć.

- Umilkł, ale po kilku sekundach dodał
niewyraĽnie: - I to dlatego tu jestem.
- Czyli nie wie pan, dlaczego czasami tunel jest zupełnie bezpieczny, a
innym razem połyka podróżnych? I dlaczego tylko tych, co idą pojedynczo?
- Wiem o tym nie więcej niż ty, chociaż już trzeci rok staram się
rozwikłać tę tajemnicę. Wszystko na nic.
Echo niosło daleko ich kroki. Powietrze było tu jakieś przezroczyste,
oddychało się zadziwiająco lekko, ciemność nie wydawała się straszna. I
nawet słowa Chana nie były niepokojące ani przerażające, tak że Artemowi
przyszło do głowy, że jego towarzysz był tak posępny nie z powodu
sekretów tego tunelu, a w rezultacie własnych nieudanych poszukiwań. Jego
niepokój wydał się Artemowi wydumany a nawet śmieszny. Przecież są tu i
nie widać żadnego zagrożenia, przejście jest proste, czyste... W głowie
zagrała mu nawet jakaś żywa melodia i, widocznie, wyrwała mu się
niechcący na głos, bo Chan spojrzał na niego nagle z rozbawieniem i spytał:
- Co tam, wesoło ci? Ładnie tu, prawda? Tak cicho i czysto, co?
- Aha! - radośnie potwierdził Artem.
I tak lekko i swobodnie zrobiło mu się od tego na duchu, że Chan wyczuł
jego nastrój i zaraził się nim... Że on też idzie teraz z uśmiechem, a nie
zatopiony w swoich chmurnych myślach, że on też teraz wierzy temu
tunelowi...
- A chodĽ, zamknij oczy, wezmę cię za rękę, żebyś się nie potknął...
Widzisz coś? - spytał z zainteresowaniem Chan, miękko ściskając Artema
za nadgarstek.
121

- Nie, niczego nie widzę, tylko trochę światła latarek przez powieki

-
 powiedział nieco rozczarowany Artem, posłusznie mrużąc oczy, i nagle
cicho krzyknął.
- Aha, wzięło cię! - z zadowoleniem zauważył Chan. - Pięknie, co?
- Niesamowicie... Tak jak wtedy... Nie ma sufitu, i wszystko takie
niebieskie... Boże mój, jakie to piękne! I jakie powietrze!
- To, mój przyjacielu, jest niebo. Ciekawe, prawda? Jeśli będąc w
odpowiednim nastroju zamknie się tu oczy i rozluĽni, wielu ludzi je widzi.
To oczywiście dziwne, nie ma co... Nawet ci, którzy nigdy nie byli na
powierzchni. A wrażenie jest takie, jakbyś był na górze... Jeszcze przed.
- A pan? Pan to widzi? - nie chcąc otwierać oczu, błogo spytał Artem.
- Nie - spochmurniał Chan.  - Prawie wszyscy widzą, a ja nie. Tylko
gęstą, intensywną czerń wokół tunelu, jeśli rozumiesz co chcę przez to
powiedzieć. Czerń na górze, na dole, po bokach, i tylko jedna nitka światła
wzdłuż tunelu, i to jej się trzymamy idąc przez labirynt. Może jestem ślepy.
A może ślepi są wszyscy pozostali. Dobra, otwieraj oczy, nie jestem
przewodnikiem niewidomych i nie zamierzam prowadzić cię za rękę do
Kitaj-Gorodu - puścił nadgarstek Artema.
Artem próbował iść dalej ze zmrużonymi oczyma, ale potknął się o szynę
i o mało nie poleciał na ziemię z całym bagażem. Wtedy niechętnie podniósł
powieki i długo jeszcze szedł w milczeniu, głupio się uśmiechając.
- Co to było? - spytał wreszcie.
- Fantazje. Majaki. Nastrój. Wszystko razem  - rzekł Chan. - Ale to się
zmienia. To nie twój nastrój i nie twoje sny. Jest nas tu dużo, i na razie nic
się nie dzieje, ale ten nastrój może się zrobić zupełnie inny, i jeszcze to
poczujesz. Popatrz no, wychodzimy już na Turgieniewską! Szybko
doszliśmy. Ale zatrzymywać się na niej w żadnym wypadku nie możemy,
nawet na odpoczynek. Ludzie na pewno będą prosić o przerwę, ale nie
wszyscy wyczuwają tunel. Większości z nich nie jest nawet dostępne to, co
widziałeś. Musimy iść dalej, chociaż teraz będzie coraz trudniej.
Weszli na stację.
Jasny marmur pokrywający ściany prawie nie różnił się od tego z
Prospektu Mira i Suchariewskiej, ale tam ściany i sklepienie były tak
zakopcone i tłuste, że kamienia nie dało się prawie dojrzeć. Tutaj
prezentował się w całej swej krasie, i trudno było oderwać od niego wzrok.
Ludzie odeszli stąd tak dawno, że nie zachowały się żadne ślady ich pobytu.
Stacja była w zadziwiająco dobrym stanie, jakby nigdy nie zalewała jej
woda i nie znała pożarów, i gdyby nie egipskie ciemności i warstwa pyłu na
posadzce, można by było pomyśleć, że zaraz wyleje się na nią rzeka
pasażerów, lub da się słyszeć melodyjka dla oczekujących i na peron
122

wjedzie pociąg. Przez te wszystkie lata prawie nic się na niej nie zmieniło.
Jeszcze ojczym opowiadał mu o tym z niedowierzaniem
i podziwem.
Na Turgieniewskiej nie było filarów. Niskie arkady przecinały marmur
ścian co kilka metrów. Latarki karawany były za słabe, żeby przebić mrok
holu i oświetlić przeciwległą ścianę, dlatego idący mieli wrażenie, że za
tymi łukami nie ma nic, tylko czarna pustka, jak gdyby stali na samym
skraju Wszechświata, nad krawędzią, za którą kończy się przestrzeń.
Minęli stację całkiem szybko i, wbrew obawom Chana, nikt nie wyraził
chęci, by zrobić tu postój. Ludzie wyglądali na zaniepokojonych i coraz
częściej mówili, że trzeba jak najszybciej ruszać dalej, w kierunku
zamieszkałych miejsc.
- Czujesz, nastrój się zmienia...  - cicho oznajmił Chan i podniósł palec
w górę, jakby próbował określić kierunek wiatru.  - Naprawdę powinniśmy
przyśpieszyć, oni czują to przez skórę nie gorzej niż ja z tą moją mistyką.
Ale coś nie pozwala mi iść dalej. Poczekaj chwilę...
Ostrożnie wyjął z zanadrza plan, który nazywał "Przewodnikiem" i,
nakazawszy pozostałym nie ruszać się z miejsca, z jakiegoś powodu zgasił
latarkę, zrobił parę długich, miękkich kroków i rozpłynął się w ciemności.
Kiedy odszedł, od grupki stojącej z przodu oddzielił się jeden człowiek, i
powoli, jakby zmuszając się siłą, podszedł do Artema i odezwał się tak
lękliwie, że ten z początku nawet nie poznał bezczelnego przysadzistego
brodacza, który groził im na Suchariewskiej:
- Słuchaj, chłopcze, niedobrze tak tutaj stać. Powiedz mu, że się boimy.
Jest nas oczywiście dużo, ale różne rzeczy się zdarzają... Ten tunel jest
przeklęty i stacja też. Powiedz mu, że powinniśmy iść. Słyszysz? Powiedz
mu... Proszę - odwrócił wzrok i pośpieszył z powrotem.
To jego ostatnie "proszę" wstrząsnęło Artemem i nieprzyjemnie go
zaskoczyło. Zrobił kilka kroków do przodu, żeby zbliżyć się do grupy i
słyszeć jej rozmowy. Nagle zauważył, że po jego dawnym wesołym
nastroju nie było już śladu.
W głowie, gdzie maleńka orkiestra dopiero co grała brawurowe marsze,
było teraz boleśnie pusto i cicho, słychać było tylko wiatr wyjący ponuro w
tunelach przed nimi. Artem ucichł. Cała jego istota zamarła, oczekując z
przygnębieniem na jakieś nieodwracalne zmiany. I słusznie. W mgnieniu
oka osnuł ich jakby niewidzialny cień, zrobiło się jakoś zimno i bardzo
nieprzytulnie, Artema opuściło to uczucie spokoju i pewności, które
opanowało go niepodzielnie, kiedy weszli do tunelu. Tu Artem wspomniał
słowa Chana, że to nie jego nastrój, nie jego radość, i że to nie od niego
zależy zmiana tego stanu. Poświecił nerwowo latarką dookoła: spadło na
niego przytłaczające poczucie czyjejś obecności. Omiatał słabym światłem
123

zakurzony biały marmur, lecz gruba czarna zasłona za arkadami nie
ustępowała, mimo panicznego miotania się smugi światła, od czego
wzmagała się iluzja, że za owymi arkadami kończy się świat. Artem nie
wytrzymał i niemal biegiem rzucił się w kierunku pozostałych.
- ChodĽ do nas, chodĽ, młody
  - powiedział mu ktoś o niewidocznej
twarzy. Zapewne oni też starali się oszczędzać baterie.
  - Nie bój się. Ty
jesteś ludĽ i my jesteśmy ludzie. Kiedy coś takiego się dzieje, ludĽ musi być
razem z innymi. Ty też to czujesz?
Artem przyznał z ochotą, że wyczuwa coś w powietrzu, i z
zadowoleniem, robiąc się ze strachu nienormalnie gadatliwy, zaczął
dyskutować z ludĽmi z karawany o swoich przeżyciach, lecz w głowie
wciąż wracał myślą do tego, gdzie się podział Chan, czemu już od
dziesięciu minut ani go nie widać, ani nie słychać. Przecież świetnie
wiedział, i jeszcze Artemowi przypominał, że po tych tunelach nie można
chodzić samemu, a jedynie w grupie, w tym jest ratunek. Dlaczegóż to się
od nich odłączył, czemu ośmielił się rzucić wyzwanie niepisanemu prawu
tego miejsca? Czyżby po prostu o nim zapomniał, albo może zawierzył
swojemu wilczemu instynktowi? W to pierwsze Artemowi jakoś nie chciało
się wierzyć, w końcu Chan wyznał, że stracił trzy lata życia na badanie tego
dziwnego miejsca. A przecież wystarczy i jednego razu, żeby pojąć
pierwszą regułę: nie rozdzielać się, zawsze pocić się i panicznie bać na myśl
o wejściu do tunelu samemu.
Lecz nim jeszcze Artem zdążył wymyślić, co też mogło się stać z jego
wybawcą tam, przed nimi, kiedy ten bezszelestnie pojawił się obok,
wzbudzając ożywienie w grupie.
- Oni nie chcą już tu stać. Boją się. ChodĽmy szybciej  naprzód -
 poprosił Artem. - Ja też czuję tu coś...
- Oni się jeszcze nie boją  - zapewnił go Chan, oglądając się za siebie, i
kiedy kontynuował, Artemowi wydało się, że jego twardy, ochrypły głos
zadrżał: - Ty też jeszcze nie wiesz, co to strach, więc nie warto bez sensu
tracić tlenu. To ja się boję. I pamiętaj, nie rzucam takich słów na wiatr. Boję
się, bo wszedłem w mrok za stacją. Przewodnik nie pozwolił mi zrobić
następnego kroku, inaczej niechybnie bym zginął. Nie możemy iść dalej.
Tam się coś kryje... Ale panują tam ciemności, mój wzrok ich nie przenika
i nie wiem, co dokładnie tam na nas czeka. Popatrz!

- szybkim ruchem
podniósł plan na wysokość wzroku.
  - Widzisz? Poświeć tu! Popatrz na
przejazd stąd do Kitaj-Gorodu! Nic nie zauważyłeś?
Artem wpatrywał się w maleńki fragment planu z takim natężeniem, że
aż rozbolały go oczy. Nie umiał dojrzeć w nim nic niezwykłego, ale nie
znalazł śmiałości, żeby przyznać się do tego Chanowi.
- ślepiec! Czy ty nic nie widzisz? Przecież jest cały czarny! To znaczy
śmierć! - wyszeptał Chan i zabrał plan.
124

Artem przyjrzał mu się z obawą. Chan znów wydał mu się szaleńcem.
Przypomniała mu się zasłyszana od Żeńki historia o człowieku, który
odważył się wejść do tuneli w pojedynkę, o tym, że udało mu się przeżyć,
ale zwariował ze strachu. Czy coś takiego stało się również z Chanem?
- I wracać też już nie można! - szeptał Chan. - Udało nam się przejść w
momencie dobrego nastroju. Ale teraz kłębią się tam ciemności i nadciąga
burza. Jedyne, co możemy teraz zrobić, to iść naprzód, ale nie tym tunelem,
lecz równoległym. Może na razie jest wolny.

Hej! - zawołał do
pozostałych. - Macie rację! Musimy ruszać. Ale nie możemy iść tą drogą.
Tam przed nami śmierć.
- To w takim razie jak pójdziemy? - niepewnie spytał któryś z ludzi.
- Przejdziemy przez stację i do równoległego tunelu
  - tak powinniśmy
zrobić. I to jak najszybciej!
- O, nie! - uparł się niespodziewanie jeden z nich. - Przecież wiadomo,
że iść lewym tunelem, kiedy ten jest wolny, przynosi pecha i śmierć! Nie
pójdziemy lewym!
Rozległo się kilka głosów poparcia. Grupa dreptała w miejscu.
- O czym on mówi? - spytał ze zdziwieniem Artem.
- Widocznie jakiś miejscowy folklor - skrzywił się z niezadowoleniem
Chan. - Do diabła! Zupełnie nie mamy czasu ich przekonywać, zresztą nie
mam już siły... Słuchajcie! - odezwał się do nich. - Ja idę drugim tunelem.
Ci, którzy mi wierzą, mogą iść ze mną. Pozostałych żegnam. Na zawsze. W
drogę! - rzucił Artemowi i wrzuciwszy najpierw plecak na peron, ciężko
podciągnął się na rękach i wskoczył na poziom stacji.
Artem zamarł niezdecydowany. Z jednej strony to, co Chan wiedział o
tych tunelach i w ogóle o metrze, wychodziło poza ramy ludzkiego
rozumienia i, jak się zdaje, można mu było wierzyć. Z drugiej, czy nie była
to niezmienna zasada przeklętych tuneli, żeby iść jak największą grupą
ludzi, bo tylko tak można było mieć nadzieję na sukces?
- No, co ty? Nie masz siły? Daj rękę!

- Chan przyklęknął na jedno
kolano i wyciągnął do niego dłoń.
Artem bardzo nie chciał napotkać w tym momencie jego wzroku,
obawiał się, że dojrzy w nim te dawne iskry szaleństwa, które rozbłyskiwały
od czasu do czasu i tak go za każdym razem przerażały. Czy Chan rozumie
na co się decyduje rzucając wyzwanie nie tylko wszystkim ludziom w tej
grupie, ale i naturze tuneli? Czy wystarczająco zrozumiał i czuje ich istotę?
Odcinek, który pokazał mu na planie linii, nie był czarny. Artem gotów był
przysiąc, że był bladopomarańczowy, jak i cała pozostała linia. I to jest
pytanie: kto tu naprawdę jest ślepy?
125

- No, już! Czego się grzebiesz? Czy ty nie rozumiesz, zwłoka nas zabija!
Ręka! Do jasnej cholery, daj rękę!  - krzyczał już Chan, ale Artem powoli,
drobnymi kroczkami oddalał się od peronu, ciągle z opuszczonym
wzrokiem, coraz dalej od Chana, coraz bliżej szepczącej grupy.
- ChodĽ z nami, młody, nie zadawaj się z tym żłobem, to będziesz
cały! - dało się od nich słyszeć.
- Głupcze! Zginiesz z nimi wszystkimi! Jeśli plujesz na swoje życie, to
pomyśl chociaż o misji! - płynęły im na przekór słowa Chana.
Artem odważył się w końcu podnieść głowę i spotkać wzrokiem jego
rozszerzone Ľrenice, ale nie było w nich widać nawet gasnącego płomyka
szaleństwa, tylko desperację i śmiertelne zmęczenie.
Zawahał się i zatrzymał, ale w tej samej chwili czyjaś ręka opadła na
jego ramię i łagodnie pociągnęła go za sobą.
- ChodĽmy! Niech zdycha sam, a chce jeszcze ciebie zaciągnąć za sobą
do grobu!  - usłyszał Artem. Sens słów docierał do niego opornie, myśli
poruszały się ociężale i, po ułamku sekundy sprzeciwu, dał się pociągnąć za
pozostałymi.
Grupa wstała z miejsca i ruszyła naprzód, w czerń południowego tunelu.
Szli dziwnie powoli, jakby pokonując opór jakiejś gęstej materii, jakby idąc
po pas w wodzie.
I wtedy Chan zaskakująco lekko oderwał się od ziemi, jednym
sprężystym skokiem znalazł się na torach i w dwóch susach pokonał
odległość, na którą zdążyli się oddalić, jednym ostrym ciosem zwalił z nóg
człowieka trzymającego Artema, jego samego złapał wpół i rzucił się do
tyłu. Artemowi wszystko to wydało się dziwnie spowolnione. Obserwował
skok Chana przez ramię z niemym zdziwieniem, jego lot rozciągnął się dla
niego na długie sekundy. Z tym samym tępym niedowierzaniem ujrzał jak
wąsaty mężczyzna w kurtce z brezentu, miękko trzymający go za ramię i
ciągnący ku pozostałym, ciężko wali się na ziemię.
Ale od chwili, gdy przejął go Chan, czas znów przyśpieszył i reakcja
tamtych na to, co się stało, kiedy odwrócili się na dĽwięk uderzenia, wydała
mu się prawie błyskawiczna. Robili już pierwsze kroki w kierunku Chana,
podnosząc lufy karabinów, a ten bokiem, miękkimi krokami odchodził do
tyłu, jedną ręką przyciskając do siebie wciąż jeszcze oszołomionego
Artema, chowając go za sobą i zasłaniając własnym ciałem. W wyciągniętej
do przodu ręce Chana kołysał się, blado pobłyskując, nowiutki automat
Artema.
- Uciekajcie - ochryple powiedział Chan.

- Nie widzę sensu w
zabijaniu was, tak czy owak umrzecie przed upływem godziny. Zostawcie
nas. Uciekajcie - mówił, krok za krokiem oddalając się w kierunku środka
126

stacji, aż postacie zastygłych w niezdecydowaniu ludzi zamieniły się w
niewyraĽne sylwetki i zaczęły się zlewać z ciemnością.
Dał się słyszeć jakiś harmider, pewnie podnosili z ziemi wąsacza
znokautowanego przez Chana, i grupa ruszyła w kierunku wejścia do
południowego tunelu bez prób nawiązania kontaktu. Dopiero wtedy Chan
opuścił karabin i ostrym tonem nakazał Artemowi wdrapać się na peron.
- Jeszcze trochę i znudzi mi się ratowanie ci skóry, mój młody
przyjacielu - wycedził z nieskrywanym rozdrażnieniem.
Artem pokornie wdrapał się na górę, Chan poszedł w jego ślady.
Podniósł swoje toboły i ciągnąc za sobą Artema ruszył w kierunku czarnej
czeluści za arkadami.
Hol na Turgieniewskiej był dość krótki. Z lewej kończył się marmurową
ścianą, z prawej, z tego co było widać w świetle latarek, zamykała go
zapora z karbowanego żelaza. Całą stację pokrywał nieco pożółkły ze
starości marmur, jedynie trzy szerokie arkady wiodące do schodów na
dawne Czystyje Prudy, przemianowane potem przez czerwonych na
Kirowską, były obudowane grubymi szarymi blokami betonu. Stacja była
zupełnie pusta, na ziemi nie walały się żadne przedmioty, nie widać było
śladów człowieka, szczurów ani karaluchów. Artem rozglądając się dokoła
przypomniał sobie rozmowę z Burbonem, który twierdził, że szczurów nie
należy się bać, a sprawa jest podejrzana dopiero wtedy, kiedy ich nie ma.
Chan wziął go za ramię i szybkim krokiem przeciął stację, przy czym
Artem nawet przez kurtkę poczuł, że ręka Chana drży, jak gdyby miał
dreszcze. Kiedy zrzucili swoje bagaże z krawędzi peronu, gotując się do
skoku na tory, na ich plecy padła słaba smuga światła, i Artema znów
zaskoczyła szybkość z jaką jego towarzysz zareagował na zagrożenie.
Ułamek sekundy póĽniej Chan leżał już płasko na ziemi, celując w Ľródło
światła. Latarka nie była mocna, ale świeciła im prosto w oczy, i trudno
było określić, kto puścił się za nimi w pogoń. Z małym opóĽnieniem, na
ziemię rzucił się też Artem. Doczołgał się do plecaków i zaczął odczepiać
od jednego z nich swoją starą broń. Może i była ciężka i nieporęczna, ale za
to nienagannie robiła w celu dziury średnicy 7.62 mm, a mało komu
udawało się dalej funkcjonować z takimi dodatkowymi otworami w
organizmie.
- O co chodzi? - zadudnił głos Chana, i Artem zdążył jeszcze pomyśleć,
że jeśli ktoś chciałby ich zabić, to z pewnością już dawno by to zrobił.
Łatwo wyobraził sobie, jak musi wyglądać z boku: bezradnie wijący się
na ziemi, w świetle latarki i na celowniku karabinu, wykonując bezmyślne
ruchy, jak ślimak pod spadającym na niego butem. Tak, gdyby tamten
chciał go zabić, leżałby już w kałuży krwi, bez szans na dosięgnięcie
swojego automatu.
127

- Nie strzelajcie! - rozległ się głos. - Nie trzeba...
- Zabierz światło!  - zażądał Chan, który korzystając z pauzy przesunął
się za filar i wyjął własną latarkę.
Artemowi udało się w końcu zerwać drut. Mocno chwycił kolbę i
przeturlał się na bok, uciekając z linii strzału i skrył się w jednej z arkad.
Był teraz gotów wychylić się z drugiej strony i posłać serię w
nieznajomego, jeśli ten wystrzeli pierwszy.
Ale gość najwidoczniej usłuchał, bo w ślad za poprzednim zabrzmiało
kolejne polecenie Chana, wydane już nie tak napiętym głosem:
- Dobrze! Teraz broń na ziemię, szybko!
O granitową posadzkę zadzwoniło żelazo, i Artem z lufą skierowaną
naprzód przesunął się w bok i znalazł się w holu. Jego podejrzenie okazało
się słuszne: piętnaście kroków od nich, oświetlony bijącym z arkady
światłem (Chan zdążył przejąć inicjatywę), stał, z rękami w górze, ten sam
brodacz, z którym mieli utarczkę na Suchariewskiej.
- Nie trzeba strzelać
  - drżącym głosem poprosił jeszcze  raz. - Nie
zamierzałem was atakować. Pozwólcie mi iść z wami. Mówiliście przecież,
że chętni mogą się przyłączyć. Ja... Ja ci wierzę
  - powiedział do Chana.  -
 Ja też czuję, że tam, w prawym tunelu, coś jest. Oni już poszli, wszyscy
tam poszli. A ja zostałem i chcę spróbować z wami.
- Masz węch  - ocenił Chan przyglądając się badawczo facetowi.
  - Ale
zaufania, przyjacielu, to ty we mnie nie wzbudzasz. Kto wie, skąd wziąłeś
ten pomysł - dodał żartobliwie. - Tak czy owak rozpatrzymy twoją prośbę.
Pod warunkiem, że cały swój arsenał na razie oddasz mnie. Tunelem idziesz
przed nami. Jak będziesz robił głupie żarty, niczym dobrym się to dla ciebie
nie skończy.
Brodacz popchnął nogą w kierunku Chana swój pistolet, który leżał na
ziemi, i delikatnie położył obok siebie kilka zapasowych magazynków.
Artem wstał i zbliżył do niego cały czas mając go na muszce.
- Trzymam go! - zawołał.
- Trzymaj ręce w górze i naprzód!
  - zagrzmiał Chan.  - Szybko, skacz
na tory. Stań tam, plecami do nas.
Jakieś dwie minuty od wejścia do tunelu, kiedy szli już zorganizowanym
trójkątem - brodacz o imieniu Tuz pięć kroków z przodu, Chan z Artemem
za nim  - a szli szybko i sprawnie, nagle z prawej strony, przebiwszy się
przez wielometrową masę ziemi, rozległ się przytłumiony krzyk. Urwał się
tak samo nieoczekiwanie, jak się pojawił...
Tuz obejrzał się na nich z przestrachem, zapominając nawet skierować w
bok latarkę. Skakała mu w drżących rękach i jego podświetlona od dołu
128

twarz, wykrzywiona grymasem przerażenia, poraziła Artema nawet bardziej
niż usłyszany przed chwilą krzyk.
- Tak - kiwnął głową Chan w odpowiedzi na nieme pytanie.  - Pozostali
się pomylili. Ale nie możemy jeszcze być pewni, czy my mieliśmy rację
Ruszyli dalej. Spoglądając od czasu do czasu na swojego opiekuna,
Artem dostrzegał u niego coraz więcej oznak zmęczenia. Lekko drżące ręce,
nierówny krok, wielkie krople potu zbierające mu się na twarzy. A przecież
tak krótko szli... Ta droga była dla niego wyraĽnie bardziej męcząca, niż
dla Artema. Zastanawiając się, na co traci siły jego towarzysz, chłopak
wciąż wracał do myśli, że Chan okazał się mieć rację w tej sytuacji, że go
uratował. Gdyby Artem dał się pociągnąć za karawaną, nieuchronnie
zginąłby w prawym tunelu, zginąłby tajemniczą śmiercią, przepadłby bez
śladu.
A przecież było ich tam wielu: sześciu, czy coś koło tego. Żelazna zasada
nie zadziałała? A Chan wiedział, wiedział! Czy to przewidział, czy też
rzeczywiście podpowiedział mu to magiczny Przewodnik? Wydawałoby się
to nawet śmieszne, kawałek papieru z kolorowymi kreskami... Czyżby te
brednie mogły mu pomóc? Ale przecież ten przejazd, między
Turgieniewską a Kitaj-Gorodem, przecież on był pomarańczowy, naprawdę
pomarańczowy. A może jednak czarny?
- Co to?  - spytał Tuz, zatrzymując się nieoczekiwanie i patrząc z
niepokojem na Chana. - Czujesz to? Za nami...
Artem spojrzał na niego z niedowierzaniem i chciał już rzucić jakiś
sarkastyczny komentarz na temat zszarganych nerwów, bo sam absolutnie
niczego nie poczuł. Ustąpiło nawet to ściskające go niczym kleszcze,
przygniatające poczucie zagrożenia, które spadło na niego na
Turgieniewskiej. Lecz ku jego zdziwieniu Chan znieruchomiał, gestem
nakazał ciszę i cofnął się parę kroków.
- Co za słuch!
  - ocenił po pół minucie.

- Jesteśmy zachwyceni.
Królowa jest zachwycona
  - dodał nie wiadomo po  co. - Jeśli się stąd
wydostaniemy, stanowczo powinniśmy porozmawiać. Niczego nie
słyszysz? - spytał Artema.
- Nie, wszystko wydaje się w porządku

- po chwili nasłuchiwania
odrzekł chłopak. Poczuł w tej chwili coś jakby... Zazdrość? Urazę? Złość,
że jego opiekun powiedział tak o tym nieokrzesanym brodatym diable, który
jeszcze parę godzin wcześniej o mało nie załatwił ich obu. Chyba tak...
- Dziwne. Wydawało mi się, że masz zaczątki umiejętności słyszenia
tuneli... Może nie rozwinęła się jeszcze w pełni? Ale o tym póĽniej,
póĽniej. To wszystko póĽniej
  - pokręcił głową Chan.
  - Masz rację  -
 potwierdził, zwracając się do Tuza.  - To tu idzie. Musimy ruszać, i to jak
najszybciej - nasłuchiwał przez chwilę i zupełnie jak wilk, z niepokojem
129

pociągnął nosem.  - To płynie z tyłu, jak fala. Musimy uciekać! Jeśli nas
dogoni, wszystko skończone - urwał ruszając z miejsca.
Artem musiał rzucić się za nim i prawie biec, by nie zostać w tyle.
Brodacz kroczył teraz obok nich, szybko przebierając krótkimi nogami i
ciężko dysząc.
Szli tak jakieś dziesięć minut, i przez cały ten czas Artem nijak nie mógł
pojąć, po co się tak śpieszą, tracąc oddech, potykając się o szyny, kiedy w
tunelu za nimi było pusto i cicho, bez żadnych oznak pościgu. Musiało
minąć z dziesięć minut, nim poczuł to na plecach. To coś rzeczywiście
deptało im po piętach, doganiając ich krok po kroku: coś czarnego, nie fala,
a prędzej wicher, czarny wicher niosący pustkę... I jeśli im się nie uda, jeśli
on doścignie ich małą grupkę, to czeka ich to, co tamtych sześciu, to, co
wszystkich pozostałych śmiałków i głupców, którzy wchodzili do tuneli
pojedynczo czy w złym momencie, kiedy szalały tam piekielne huragany,
zmiatając wszystko, co żywe... Takie myśli, niejasne pojmowanie tego, co
się tu działo, po kolei przemknęły Artemowi przez głowę, i popatrzył
trwożliwie na Chana. Ten zauważył to spojrzenie i wszystko zrozumiał.
- No co, ciebie też chwyciło?
  - wysapał. - Niedobrze! To znaczy, że
jest już całkiem blisko.
- Trzeba iść szybciej!  - wychrypiał Artem, nie zatrzymując się.
  - Póki
nie jest za póĽno!
Chan przyśpieszył kroku i puścił się teraz kłusem, w milczeniu, nie
odpowiadając już na pytania Artema. Ze zmęczenia, które przywidziało się
chłopakowi, nie zostało już w tym człowieku nawet śladu, i na jego obliczu
znów pojawiło się coś zwierzęcego. Żeby za nim nadążyć, Artem musiał
zacząć biec, i kiedy wydawało się przez chwilę, że wreszcie udaje im się
oddalić od nieubłaganej pogoni, Tuz potknął się o podkład kolejowy i jak
długi poleciał na ziemię, rozbijając sobie do krwi twarz i ręce.
Siłą rozpędu zdążyli jeszcze przebiec jakieś piętnaście kroków i Artem,
widząc już, że brodacz upadł, złapał się na myśli, że nie ma ochoty się
zatrzymywać i wracać, że wolałby zostawić go w diabły, tego
krótkonogiego lizusa, razem z tą jego cudowną intuicją, i pędzić dalej,
zanim to coś nie pochłonie ich samych.
Te myśli napełniły go wstrętem, ale Artemem niespodzianie owładnęła
taka niechęć do leżącego na torach i głucho jęczącego Tuza, że głos
współczucia zupełnie w nim ucichł. Przez to poczuł nawet pewne
rozczarowanie, kiedy Chan rzucił się z powrotem i mocnym szarpnięciem
postawił brodacza na nogi. Artem miał cichą nadzieję, że Chan, z jego
bardziej niż lekceważącym stosunkiem do cudzego życia, jak i cudzej
śmierci, bez wahania porzuci go w tunelu jak zbędny balast i popędzą dalej.
130

Suchym, niecierpiącym sprzeciwu głosem Chan nakazał Artemowi
złapać utykającego Tuza pod rękę, i podtrzymując go z drugiej strony,
pociągnął ich za sobą. Biec było teraz o wiele trudniej. Brodacz stękał i
zgrzytał zębami z bólu przy każdym kroku, ale Artem nie czuł wobec niego
nic prócz rosnącego rozdrażnienia. Długi, ciężki karabin boleśnie obijał mu
się o nogi i nie miał wolnej ręki, żeby go przytrzymać. Przytłaczała go
świadomość, że dokądś się spóĽnia, i wszystko to razem rodziło już nie
strach przed czarną próżnią za nimi, a złość i upór.
A śmierć była tuż obok, wystarczyło się zatrzymać i chwilę poczekać, a
złowieszczy wicher dogoni cię, porwie i rozerwie na atomy. W ciągu
sekundy znikniesz z tego Wszechświata, i nienaturalnie szybko urwie się
twój przedśmiertny krzyk... Ale teraz te myśli nie paraliżowały Artema,
lecz w połączeniu ze złością i rozdrażnieniem dodawały mu sił, które
zbierał na jeszcze jeden krok, potem na następny, i tak bez końca.
I nagle to znikło, przepadło. Poczucie zagrożenia uleciało tak
niespodziewanie, że miejsce, które zajmowało w świadomości, stało się
nienormalnie puste, niewypełnione, jak po wyrwaniu zęba. Artem stanął jak
wryty, jakby badając koniuszkiem języka powstałą dziurę. Za nimi nic już
nie było, po prostu tunel - czysty, suchy, pusty, całkowicie bezpieczny.
Cała ta ucieczka od własnych lęków i paranoidalnych fantazji, nadmierna
wiara w jakieś wyjątkowe zmysły, intuicję, wydała się Artemowi tak
śmieszna, tak głupia i bezsensowna, że nie wytrzymał i zachichotał. Tuz,
który zatrzymał się razem z nim, z początku spojrzał na niego zdziwiony, a
potem najpierw niepewnie się uśmiechnął aż w końcu wybuchnął
śmiechem. Chan patrzył na nich z niezadowoleniem i w końcu splunął:
- No, co, wesoło wam? Ładnie tu, prawda? Tak cicho i czysto, co?  - i
sam ruszył naprzód. Dopiero wtedy do Artema dotarło, że są zaledwie
pięćdziesiąt kroków od stacji, że na końcu tunelu wyraĽnie widać światło.
Chan czekał na nich przy wejściu, stojąc na żelaznych schodkach. Zdążył
już wypalić wypełnionego czymś skręta, zanim tamci, rozchichotani i
zupełnie rozluĽnieni, pokonali te pięćdziesiąt kroków.
Artem poczuł przez ten czas sympatię i współczucie do kulejącego i
jęczącego z bólu przez śmiech Tuza, trapił go wstyd na wspomnienie myśli,
które przemknęły mu przez głowę tam, za nimi, kiedy Tuz się przewrócił.
Nastrój był wyjątkowo beztroski i dlatego widok Chana, zmęczonego,
wyczerpanego, obserwującego ich z dziwną pogardą, był dla Artema nieco
nieprzyjemny.
- Dziękuję! - stukając buciorami po schodkach, wyciągając do niego
rękę, Tuz podszedł do Chana.  - Gdyby nie ty... Pan... To byłoby po mnie.
A... pan... mnie nie zostawił. Dziękuję! Takich rzeczy nie zapominam.
- Nie trzeba - bez cienia entuzjazmu odparł Chan.
131

- Czemu pan po mnie wrócił? - spytał brodacz.
- Interesujesz mnie jako rozmówca
  - Chan rzucił peta na ziemię i
wzruszył ramionami. - Ot i wszystko.
Po tym jak wszedł nieco wyżej, Artem zrozumiał dlaczego Chan wszedł
na peron po schodach, a nie szedł dalej wzdłuż torów. Przed samym
wejściem na Kitaj-Gorod droga była zatarasowana przez stertę worków z
piaskiem wysokości człowieka. Za nimi, na drewnianych taboretach
rozsiedli się ludzie o bardzo groĽnej powierzchowności. Krótko ostrzyżone,
wysoko wygolone głowy, szerokie bary pod luĽnymi kurtkami z wytartej
skóry przypominające uniformy, znoszone spodnie od dresu - wszystko to
wyglądało właściwie zabawnie, ale z jakiegoś powodu wcale nie nastrajało
do śmiechu.
Za workami siedziało ich trzech, na czwartym taborecie leżał stosik kart,
a bandyci zamaszyście rzucali na niego kolejne. Słychać było takie
przekleństwa, że Artem, nawet po wsłuchaniu się, nie potrafił wyłowić z ich
rozmowy choćby jednego słowa nie będącego wulgaryzmem.
Wejść na stację można było tylko przez wąską kładkę i furtkę na
szczycie schodów. Lecz tam, blokując przejście, rozsiadł się jeszcze
bardziej imponujący cielskiem czwarty strażnik. Artem obrzucił go
wzrokiem: głowa wygolona na zero, wodnistoszare oczy, nieco skrzywiony
nos, obwisłe uszy, rozciągnięte dresowe spodnie, czarna rękojeść pistoletu -
 ciężki TT bezpośrednio za pasem  - i trudny do zniesienia odór alkoholu,
zwalający z nóg i przeszkadzający myśleć.
- Co tam, kurna?
  - ochryple przeciągnął czwarty strażnik, oglądając
Chana i stojącego za nim Artema od stóp do głów.
  - Turyści, kurna? Czy
straganiarze?
- Nie jesteśmy straganiarzami, tylko podróżnymi, nie mamy żadnego
towaru - wyjaśnił Chan.
- Podróżni - sróżni! - zrymował mięśniak i głośno zarechotał.

-
 Słuchaj tego, Kolian! Podróżni  - sróżni! - powtórzył odwróciwszy się do
grających.
Dobiegły go stamtąd głosy aprobaty. Chan cierpliwie się uśmiechnął.
Byk leniwym ruchem oparł się jedną ręką o ścianę, ostatecznie blokując
przejście.
- My tu tera mamy ten... urząd celny, kapujesz?  - wyjaśnił życzliwie. -
 Tu się buli kasę. Chcesz przejść - płać. Nie chcesz - wal się na ryj!
- A to z jakiej racji? - pisnął Artem z oburzeniem.
I to był błąd.
Byk pewnie nawet nie zrozumiał tego, co usłyszał, ale ton bardzo mu się
nie spodobał. Odsunął Chana na bok, zrobił ciężki krok naprzód i znalazł się
132

twarzą w twarz z Artemem. Opuścił podbródek i zmierzył chłopaka mętnym
wzrokiem. Oczy miał zupełnie puste, wydawały się prawie przezroczyste i
nie zdradzały żadnych oznak inteligencji. Wyrażały tylko tępotę i złość, i z
trudem wytrzymując ten wzrok i mrugając ze zdenerwowania, Artem czuł
jak rośnie w nim strach i nienawiść do stworzenia ukrytego za tymi
mętnymi szkiełkami i patrzącemu przez nie na świat.
- A ty co, kurna?! - spytał z pogróżką strażnik.
Był od Artema wyższy więcej niż o głowę i jakieś trzy razy szerszy.
Artem przypomniał sobie opowiedzianą mu przez kogoś legendę o
Dawidzie i Goliacie; szkoda tylko, że zapomniał który był który, jednak
historia kończyła się dobrze dla małych i słabych, a to budziło w nim
pewien optymizm.
- A ja nic! - odważył się niespodziewanie dla samego siebie.
Ta odpowiedĽ z jakiejś przyczyny rozstroiła jego rozmówcę, i ten
rozczapierzył krótkie grube palce i pewnym ruchem położył łapę na czole
Artema. Skóra na jego dłoni była żółta i zrogowaciała, a śmierdziała
tytoniem zmieszanym z olejem silnikowym, lecz Artemowi nie udało się
wyczuć pełnej gamy aromatów, gdyż mięśniak popchnął go do tyłu.
Pewnie nie włożył w to specjalnie dużo siły, ale Artem przeleciał jakieś
półtora metra, zbił z nóg stojącego za nim Tuza, i obaj niezdarnie zwalili się
na ziemię, a mięśniak nieśpiesznie wrócił na swoje miejsce. Lecz tam
czekała go niespodzianka. Chan zrzuciwszy plecak stał na rozstawionych
nogach i mocno trzymając w obu rękach automat Artema. Demonstracyjnie
szczęknął bezpiecznikiem i odezwał się cichym głosem, tak bardzo nie
zapowiadającym niczego dobrego, że nawet Artemowi, do którego te słowa
się nie odnosiły, włosy stanęły dęba:
- No, i po co być niegrzecznym?
I w sumie nie powiedział nic takiego, ale szamoczącemu się na ziemi,
próbującemu wstać, urażonemu i zawstydzonemu Artemowi te słowa
wydały się głuchym, ostrzegawczym ryknięciem, po którym może nastąpić
błyskawiczny skok. Wreszcie podniósł się, zerwał z ramienia swój stary
karabin, wycelował w napastnika, odbezpieczył i odciągnął zamek. Teraz
był gotów nacisnąć na spust w dowolnym momencie. Serce biło mu w
przyśpieszonym tempie, nienawiść ostatecznie przeważyła nad strachem i
spytał Chana:
- Mogę go stuknąć?
  - i sam zdziwił się swojej gotowości, by bez
wahania zabić człowieka za to, że go popchnął. Spocona, ogolona głowa
wyraĽnie odznaczała się na przedłużeniu muszki i szczerbinki i pokusa, by
nacisnąć spust była ogromna. A potem niech będzie, co chce, teraz
najważniejsze to wykończyć tego gada, utopić go we własnej krwi.
- Szucher! - orientując się, co się dzieje, ryknął byk.
133

Chan błyskawicznym ruchem wyrwał mu zza pasa pistolet, odskoczył na
bok i wziął na muszkę podrywających się ze swoich miejsc "celników".
- Nie strzelaj!  - zdążył krzyknąć do Artema i ożywiona przez chwilę
scena znów zamarła: zastygły z rękami w górze byk w przejściu i
nieruchomy Chan, celujący w trzech bandytów, którzy nie zdążyli podnieść
swoich ustawionych w kozioł automatów.
- Nie potrzebujemy rozlewu krwi
  - spokojnie i dobitnie powiedział
Chan, nie tyle prosząc, ile nakazując.

- Są tu pewne zasady, Artem
  -
 ciągnął, nie spuszczając oczu z trzech karciarzy zastygłych w głupich
pozach.
Kto jak kto, ale ci bandyci na pewno doceniali kałasznikowa i jego
zabójczą siłę na tak krótkim dystansie, dlatego nie chcieli budzić
wątpliwości, że będą grzeczni, u tego, który trzymał ich na celowniku.
- Ich zasady zobowiązują nas, żebyśmy zapłacili im myto za wejście. Ile
wynosi opłata? - spytał Chan.
- Trzy kulki od łebka - odezwał się ten, który stał w przejściu.
- Potargujmy się - złośliwie zaproponował bykowi Artem, kierując lufę
automatu w rejon jego podbrzusza.
- Dwie - wykazał elastyczność ten, wrogo patrząc na Artema, ale nie
decydując się na żadne działanie.
- Daj mu! - polecił Tuzowi Chan. - Przy okazji rozliczysz się ze mną.
Tuz chętnie wsadził rękę do swojej torby podróżnej, zbliżył się do
strażnika, odliczył i położył na jego wyciągniętej dłoni sześć błyszczących,
ostro zakończonych nabojów. Ten szybko zacisnął pięść i przesypał je do
wypchanej kieszeni kurtki, a potem znów podniósł ręce i wyczekująco
spojrzał na Chana.
- Cło uiszczone? - podniósł pytająco brwi Chan.
Byk ponuro kiwnął głową nie spuszczając wzroku z jego karabinu.
- Incydent zażegnany? - uściślił Chan.
Bandzior milczał. Chan wyjął z zapasowego magazynka, przyklejonego
taśmą do głównego, jeszcze pięć pocisków i włożył je do kieszeni strażnika.
Opadły na dno z cichym brzękiem i razem z tym dĽwiękiem napięty grymas
na twarzy byka zniknął i znów zagościł na niej zwykły leniwo-pogardliwy
wyraz.
- Kompensata za straty moralne
  - wyjaśnił Chan, ale te słowa nie
wywarły żadnego wrażenia.
Najprawdopodobniej byk zwyczajnie ich nie zrozumiał, tak jak i
poprzedniego pytania. Domyślał się znaczenia zawiłych wypowiedzi Chana
134

po jego gotowości korzystania z pieniędzy bądĽ siły; ten język rozumiał
doskonale i pewnie tylko nim operował.
- Możesz opuścić ręce
  - powiedział Chan i powoli skierował lufę w
górę, zdejmując karciarzy z celownika.
Tak samo postąpił Artem, ale ręce drżały mu nerwowo, gotów był w
dowolnym momencie wziąć na cel wygolony łeb bojówkarza. Nie ufał tym
ludziom. Mimo to jego wątpliwości okazały się niepotrzebne: spokojnie
opuściwszy ręce, strażnik burknął do pozostałych, że wszystko w porządku,
oparł się o ścianę i przyjął sztucznie obojętny wyraz twarzy, przepuszczając
podróżnych na stację. Zrównawszy się z nim, Artem tak się rozzuchwalił, że
spojrzał mu w oczy, lecz byk nie przyjął wyzwania i patrzył gdzieś w bok.
Kiedy go minął, Artem usłyszał jednak za plecami z wściekłością
wypowiedziane "Szczeniak..." i soczyste splunięcie na ziemię. Już chciał
się odwrócić, ale Chan, idący krok przed nim, złapał go za rękę i pociągnął
za sobą, tak że Artem z jednej strony tłumił w sobie chęć, by wyrwać się i
wrócić do tego żałosnego typa, a z drugiej otrzymał świetne
usprawiedliwienie dla drugiej części swojej osoby, która tchórzliwie chciała
jak najszybciej stamtąd odejść.
Kiedy wszyscy stanęli na ciemnej, granitowej posadzce stacji, za nimi
rozległo się nagle przeciągłe:
- Ee... Klamkę oddaj!
Chan zatrzymał się, wytrząsnął z magazynka odebranego TT podłużne
naboje z zaokrąglonymi końcami, wsadził go z powrotem i rzucił bykowi.
Ten całkiem zręcznie złapał go w powietrzu i z przyzwyczajenia wsadził
w spodnie, obserwując z niezadowoleniem jak Chan rozsypuje zabraną
amunicję po posadzce.
- Wybacz - rozłożył ręce Chan.  - Profilaktyka. Tak to się nazywa?
  -
 mrugnął do Tuza.
Kitaj-Gorod różnił się od pozostałych stacji, które Artem miał okazję
odwiedzić: nie miał trzech naw jak WOGN, a składał się z jednej dużej sali
z szerokim peronem, po obu stronach którego szły tory, i stwarzało to nieco
niepokojące wrażenie niespotykanie wielkiej przestrzeni. Pomieszczenie
było chaotycznie oświetlone kołyszącymi się w te i wewte słabymi
żarówkami w kształcie gruszek, ognisk nie było żadnych, widocznie ich
palenie było tu zabronione. Na środku holu, hojnie rozlewając wokół siebie
światło, lśniła biała lampa rtęciowa  - dla Artema prawdziwy cud. Ale
otaczający go zamęt tak odciągał uwagę, że nawet na tej osobliwości nie
mógł zatrzymać wzroku dłużej niż na sekundę.
- Jaka wielka stacja! - westchnął zadziwiony.
135

- Tak naprawdę widzisz tylko jej połowę

- oznajmił Chan.  - KitajGorod jest dokładnie dwa razy większy. O tak, to jedno z najdziwniejszych
miejsc w metrze. Słyszałeś na pewno, że schodzą się tu różne linie. Na
przykład ten tor, na prawo od nas, to już nitka TagańskoKrasnoprieznieńska. Trudno opisać to wariactwo i chaos, który się na niej
wyczynia, a na tej stacji spotyka się z twoją pomarańczową, KałużskoRyżską, na której dzieją się rzeczy, w które ludzie z innych linii w ogóle nie
chcą wierzyć. Poza tym ta stacja nie należy do żadnej z federacji, a jej
mieszkańcy są całkowicie pozostawieni sami sobie. Bardzo, bardzo
interesujące miejsce. Nazywam je Babilonem. Z sympatią

- dodał Chan
patrząc na peron i ludzi uwijających się dokoła.
Stacja kipiała życiem. Z daleka przypominało to Prospekt Mira, ale tam
wszystko było o wiele skromniejsze i bardziej zorganizowane. Artemowi
przypomniały się słowa Burbona, że są w metrze lepsze miejsca niż ten
ubogi bazar, po którym spacerowali na Prospekcie.
Wzdłuż szyn ciągnęły się niekończące się rzędy straganów, cały peron
był wypełniony dużymi i małymi namiotami. Jedne z nich były przerobione
na sklepy, w innych mieszkali ludzie; na niektórych było napisane "DO
WYNAJĘCIA", tam znajdowały się miejsca noclegowe dla podróżnych. Z
trudem przedzierali się przez tłum i rozglądając się po bokach Artem
zauważył na prawym torze ogromną szaro-niebieską sylwetkę pociągu. Był
on jednak niepełny - zaledwie trzy wagony.
Na stacji panował nieopisany zgiełk. Zdawało się, że żaden z jej
mieszkańców nie milknie ani na sekundę i cały czas coś mówi, krzyczy,
śpiewa, o coś się szaleńczo kłóci, śmieje się albo płacze. Z kilku miejsc
naraz, przebijając gwar tłumu, niosła się muzyka, i tworzyło to niezwykły
dla życia w podziemiach świąteczny nastrój.
Tak, na WOGN-ie też byli tacy, co lubili pośpiewać, ale tam wszystko
było inaczej. Na całą stację mieli może dwie gitary, i czasem u kogoś w
namiocie zbierała się kompania, żeby odpocząć po pracy. No i zdarzało się
też na posterunku, na trzechsetnym metrze, gdzie nie trzeba do bólu w
uszach wsłuchiwać się w szmery dochodzące z południowego tunelu. Przy
ognisku śpiewało się cicho przy brzęku strun, ale głównie o rzeczach
niezbyt dla Artema zrozumiałych: o wojnach, w których nie brał udziału i
które prowadziło się według innych, dziwnych reguł; o życiu tam, na górze,
jeszcze przed.
Szczególnie zapamiętał piosenki o jakimś Afganie, które tak lubił
Andriej, były żołnierz piechoty morskiej, chociaż z pieśni tych nie dało się
prawie nic zrozumieć, oprócz smutku po poległych towarzyszach i
nienawiści do wrogów. Ale Andriej tak umiał to zaśpiewać, że wszystkim
słuchaczom drżał głos i przechodziły ich dreszcze.
136
Andriej wyjaśniał młodym, że Afgan to taki kraj, opowiadał o górach,
przełęczach, grzmiących potokach, wioskach, śmigłowcach i plastikowych
workach. Co to jest kraj, Artem wiedział całkiem dobrze, nie na próżno w
swoim czasie uczył go Suchy. Ale jeśli wiedział cokolwiek o państwach i
ich historii, to góry, rzeki i doliny nadal były dla niego jakimiś
abstrakcyjnymi pojęciami i słowa, które się do nich odnosiły, wywoływały
w jego wyobraĽni jedynie wspomnienia wyblakłych obrazków z
podręcznika geografii, który ojczym przyniósł z jednej ze swoich wypraw.
Ale i sam Andriej nie był nigdy w żadnym Afganie, za młody był na to.
Po prostu nasłuchał się piosenek swoich starszych kolegów z wojska.
Ale czy na WOGN-ie grali tak jak na tej dziwnej stacji? Nie. Tam
śpiewano pieśni refleksyjne, poważne, i wspominając Andrieja i jego
smutne ballady i porównując je z wesołymi, figlarnymi melodiami, które
dochodziły z różnych zakątków stacji, Artem nie mógł się nadziwić, jak
inna i niepodobna może być muzyka i jak silnie może wpłynąć na nastrój.
Podszedł do najbliższych muzykantów, mimowolnie zatrzymał się i
dołączył do małej grupki ludzi, przysłuchując się nie tyle żartobliwym
słowom piosenki o czyichś tam wędrówkach po tunelach pod wpływem
kwasa, co samej muzyce, przyglądając się ciekawie wykonawcom. Było ich
dwóch: jeden, z długimi tłustymi włosami przewiązanymi na czole
skórzanym rzemykiem, ubrany w jakieś niewiarygodne wielobarwne
łachmany, brzdąkał na gitarze, a drugi, starszy już mężczyzna z solidną
łysiną i w wiele razy naprawianych i obklejonych taśmą klejącą okularach,
które wiele już widziały, w starej wyliniałej marynarce wydobywał cudne
dĽwięki z jakiegoś dętego instrumentu, który Chan nazwał saksofonem.
Sam Artem niczego podobnego wcześniej nie widział, z dęciaków znał
tylko fujarkę  - byli u nich mistrzowie, którzy wycinali fujarki z rurek
różnej średnicy, ale tylko na sprzedaż: na WOGN-ie fujarek nie lubiono. No, i jeszcze, podobna nieco do saksofonu, trąbka
sygnałówka, w którą czasem trąbiło się na trwogę, jeśli z jakiegoś powodu
nawaliła zwykle wykorzystywana syrena.
Na ziemi przez muzykami leżał otwarty futerał od gitary, w którym
błyszczało już z dziesięć nabojów, i kiedy wyśpiewujący na całe gardło
długowłosy miał w tekście coś wyjątkowo śmiesznego, dołączając do żartu
zabawne miny, tłum od razu odpowiadał radosnym chichotem, rozlegały się
oklaski, a do futerału leciał kolejny nabój.
Skończyła się piosenka o błąkającym się po tunelach nieboraku, i
długowłosy oparł się o ścianę, żeby odpocząć, a saksofonista w marynarce
od razu zaczął grać jakiś nieznany Artemowi, ale najwyraĽniej bardzo tu
popularny motyw, bo ludzie przyjęli go brawami i jeszcze kilka "kulek"
błysnęło w powietrzu i uderzyło o wytarty, czerwony aksamit futerału.
137
Chan i Tuz rozmawiali o czymś przy najbliższym straganie, i nie
pośpieszali na razie Artema, który mógłby z pewnością stać tam jeszcze
godzinę i słuchać tych pospolitych piosenek, lecz nagle wszystko się
skończyło. Do muzyków kołyszącym się krokiem zbliżyły się dwie potężne
postacie, bardzo podobne do tych bandytów, z którymi mieli do czynienia
przy wejściu na stację, i w podobny sposób ubrane. Jeden z nich ukucnął i
zaczął bezceremonialnie wygrzebywać leżące w futerale naboje,
przesypując je do kieszeni swojej skóry.
Długowłosy gitarzysta rzucił się ku niemu, próbując mu przeszkodzić,
ale tamten szybko przewrócił go uderzeniem w ramię i, zerwawszy z niego
gitarę, zamachnął się, zamierzając roztrzaskać instrument o krawędĽ filara.
Drugi bandyta, nie wysilając się specjalnie, przyciskał do ściany leciwego
saksofonistę, kiedy ten próbował się wyrwać i pomóc koledze.
Ani jeden ze stojących wokół słuchaczy nie wstawił się za muzykami.
Tłum wyraĽnie się przerzedził, a ci, którzy zostali, chowali wzrok albo
udawali, że oglądają towary leżące na sąsiednich straganach. Artem poczuł
palący wstyd i za nich, i za siebie, ale nie zdecydował się wtrącać.
- Przecież już dzisiaj przychodziliście!

- trzymając się za ramię,
płaczliwym głosem żalił się długowłosy.
- Słuchaj, ty! Jak macie dzisiaj dobry dzień, to my też mamy mieć dobry
dzień, rozumiesz, kurna? A w ogóle, to ty mnie tu nie podskakuj,
rozumiesz? Co, do wagonu chcesz, papugo włochata?!
  - ryknął na niego
bandyta opuszczając gitarę. Jasne było, że machał nią bardziej na pokaz.
Przy słowie "wagon" długowłosy natychmiast urwał i szybko pokręcił
głową, nie mówiąc więcej ani słowa.
- No, właśnie... Papuga!  - z dziwnym akcentem podsumował bydlak i
charknął pogardliwie muzykowi pod nogi. Ten ścierpiał w milczeniu i to.
Upewniwszy się, że bunt został zdławiony, oba byki nieśpiesznie się
oddaliły, by szukać kolejnej ofiary.
Artem rozejrzał się w rozterce i odkrył, że obok niego stał Tuz, który, jak
się okazało, uważnie obserwował tę scenę.
- Kto to jest? - spytał Artem ze zdziwieniem.
- A na kogo według ciebie wyglądają?

- spytał retorycznie Tuz.
  -
 Zwykłe bandziory. Na Kitaj-Gorodzie nie ma żadnej władzy, wszystko
kontrolują dwie grupy. Tą połową rządzą nasi bracia Słowianie. Zebrały się
tu wszystkie szumowiny z linii Kałużsko-Ryżskiej, sami bandyci. Generalnie mówią na nich kałużscy, niektórzy:
Ryżscy, ale ani z Kaługą ani z Rygą nie mają, rozumie się, nic wspólnego.
A tam, widzisz, gdzie jest przejście
  - wskazał Artemowi schodki idące w
prawo i do góry mniej więcej na środku peronu
  - tam jest jeszcze jedna
sala, podobna do tej jak dwie krople wody. Tam panuje taki sam burdel, ale
138
rządzą tam Muzułmanie z Kaukazu, głównie z Azerbejdżanu i Czeczenii.
Kiedyś toczyli tu wojnę, każdy chciał zdobyć jak najwięcej. W rezultacie
podzielili stację na pół.
Artem dał spokój pytaniom o to, co to takiego Kaukaz, dochodząc do
wniosku, że ta nazwa własna, podobnie jak niezrozumiałe i trudne do
wymówienia Czeczenia z Azerbejdżanem, pochodzi od nieznanych mu
stacji, z których przyszli tu ci bandyci.
- Obecnie między obiema bandami panuje pokój

- ciągnął Tuz.  -
 Skubią tych, którzy postanowili zatrzymać się na stacji żeby dorobić,
pobierają cło od idących dalej. W obu salach opłata jest jednakowa
  - trzy
naboje, więc nie ma znaczenia, z której strony przychodzisz. Porządku nie
ma tu oczywiście żadnego, bo na co im  on - nie pozwalają tylko palić
ognisk. Chcesz kupić kwasa - na zdrowie, jakiś alkohol - mają go jak lodu.
Taką bronią można się tu obładować, że pół metra potem rozwalisz, żaden
problem. Prostytucja kwitnie. Ale nie radzę
  - dodał i mruknął coś
zmieszany o własnym doświadczeniu.
- A co to ten wagon? - spytał Artem.
- Wagon? To u nich coś w rodzaju sztabu. Jak ktoś im jakoś podpadnie,
odmawia płacenia, jest im winien pieniądze, albo coś innego, to tam go
biorą. Jest tam jeszcze więzienie i izba tortur: taki loch dla dłużników czy
coś. Lepiej tam nie trafić. Głodny? - Tuz zmienił temat.
Artem kiwnął głową. Licho wie, ile czasu minęło od chwili, kiedy razem
z Chanem pili herbatę i jedli na Suchariewskiej. Bez zegara zupełnie stracił
zdolność orientacji w czasie. Jego pełne dziwnych przeżyć wyprawy przez
tunele mogły rozciągnąć się na długie godziny, a przeleciały jak jedna
minuta. Poza tym, w ogóle w tunelach upływ czasu mógł różnić się od
zwyczajnego.
Jakkolwiek było, chciało mu się jeść. Rozejrzał się.
- Szaszłyk! Garący szaszłyk!
  - wrzasnął stojący nieopodal smagły
handlowiec z gęstymi czarnymi wąsami pod garbatym nosem.
Wymowę miał dość dziwną: miękko wymawiał "ł", a zamiast "o"
wychodziło mu zawsze "a". Artem i wcześniej spotykał ludzi o nietypowej
wymowie, ale nigdy nie zwracał na to szczególnej uwagi.
Słowo brzmiało dla Artema znajomo, szaszłyki na WOGN-ie
przyrządzano i lubiono. Wieprzowe, rzecz jasna. Ale to, czym wymachiwał
ów sprzedawca, przypominało prawdziwy szaszłyk jedynie z dużej
odległości. W kawałkach mięsa nabitych na poczerniałe od sadzy szpadki,
Artem, po długiej i wytężonej obserwacji, rozpoznał w końcu zwęglone
ciałka szczurów z poskręcanymi łapkami. Zrobiło mu się niedobrze.
- Nie jadasz szczurów? - spytał go ze współczuciem   Tuz. - A
tamci znowu - kiwnął na smagłego handlarza
  - nie cenią wieprzowiny.
139
Koran im zabrania. Ale to nic, że to szczury - dodał spoglądając łakomie na
parujące mięso  - ja też kiedyś się brzydziłem, a potem przywykłem.
Twardawe są oczywiście i kościste, poza tym czymś zajeżdżają. Ale ci
Czeczeni - znowu spojrzał w ich  kierunku - umieją przyrządzić
szczurzynę, to im trzeba przyznać. Marynują ją w czymś, robi się potem
delikatna jak te twoje prosiaki. I z przyprawami! A jak tanio! - zachwalał.
Artem przycisnął dłoń do ust, odetchnął głęboko i starał się myśleć o
czymś innym, ale przed oczami cały czas stały mu poczerniałe szczurze
tuszki, nabite na rożen: żelazny drut zagłębiał się w ciało z tyłu i wychodził
z otwartego pyszczka.
- No, rób jak chcesz, ja się poczęstuję! ChodĽ, wszystkiego trzy kulki za
szaszłyk! - Tuz przywołał ostatni argument i ruszył w kierunku smażalni.
Trzeba było, uprzedziwszy najpierw Chana, obejść najbliższe stragany w
poszukiwaniu czegoś bardziej nadającego się do jedzenia. Artem sprawdził
całą stację, grzecznie odmawiając natrętnym sprzedawcom samogonu
nalewanego do wszystkich możliwych rodzajów flaszek; pożądliwie, ale i z
obawą spoglądając na ponętne, na wpół rozebrane panienki stojące przy
otwartych wejściach do namiotów i przywołujące przechodniów lepkimi
spojrzeniami, może i wulgarne, ale tak nieskrępowane, swobodne, nie to co
stłamszone, przytłoczone surowym życiem kobiety z WOGN-u;
zatrzymując się przy kramach z książkami
  - tak, nie ma nic ciekawego.
Przeważnie tanie, rozwalające się książeczki rozmiarów kieszonkowych: o
wielkiej i czystej miłości
  - dla kobiet, a zabójstwach i pieniądzach
  - dla
mężczyzn.
Peron miał dwieście kroków długości
  - trochę więcej niż normalnie.
ściany i zabawne, przypominające kształtem akordeon filary były pokryte
barwnym marmurem, głównie żółtawoszarym, miejscami nieco różowym.
A wzdłuż torów stację ozdabiały ciężkie, kute płyty z pociemniałego od
upływu lat żółtego metalu z wygrawerowanymi na nich ledwie
rozpoznawalnymi symbolami minionej epoki. Jednak cała ta piękna prostota
zachowała się bardzo słabo, zostawiła po sobie tylko smutne westchnienie,
aluzję do dawnej wielkości: sklepienie pociemniało od spalenizny, ściany
były upstrzone mrowiem wykonanych farbą i sadzą napisów i
prymitywnymi, często sprośnymi rysunkami; gdzieniegdzie marmur był
odłupany, a metalowe płyty pogięte i porysowane.
Pośrodku holu, z prawej strony