§ PRAWO §
Paweł Bogacki
Literatura:
W. Siuda, Elementy prawa dla ekonomistów, Poznań
A. Korybski, A. Pieniążek, Zarys prawa dla ekonomistów, Lublin
T. Staniecki, P. Wiczorek, Wstęp do prawoznawstwa, warszawa
T. Łukosz, Prawo dla ekonomistów, Wrocław
Wykład 1
Prawo to relacje miedzy członkami społeczności ludzkiej. Jeśli jest więcej niż jeden osobnik to są jakieś prawa. Prawo normy rządzące postępowaniem ludzi.
UBI SOCIETAS IBI IUS – „gdzie społeczeństwo tam prawo”, są potrzebne przynajmniej 2 osoby, aby to prawo było prawdziwe.
Dwie osoby -> grupy-> państwo -> ziemia
Państwo: państwo stanowi pułap organizacji społecznych.
Organizacja państwowa:
Mózg- organ zarządzający
Ciało- członkowie
grunt- miejsce gdzie się znajduje
Budowie organizacji społecznych odpowiada drabina
Cechą władzy państwowej jest to, że władza jest suwerenna (trzeba ją obronić)
superanus – najwyższy
Co odróżnia rolnika od małego państwa?
Ponieważ władza państwowa jest suwerenna (najwyższa). Kodeks polski zabrania odłączania terytorium. Istnieją państwa miniaturowe np. Watykan, bo większe państwa dają im przyzwolenie by istniały.
Państwo stanowi pułap rozwoju społecznego bo nie ma wyższej władzy od państwa.

Różne organizacje społeczne mają swoje prawa.
Prawo państwowe. Def. z książek St. Kutrzeba, St. Erlicha.
Definicja prof. St. Kutrzeby:
Prawo – ogół norm tyczący się stosunków społecznych uznawanych za obowiązujące przez istniejące grupy społeczne.
Definicja St. Erlich:
Prawo – to normy postępowania chronione przez państwo. (ta jest właściwa definicja)

Prawo coraz bardziej się komplikuje, inne rzeczy staja się prostsze np. teraz do komputera jest Myszka a kiedyś trzeba było wszystko wpisywać na klawiaturze.
1 definicja: nie ukazuje cech wg norm prawa tylko dotyczy norm społecznych. I prawo jest akceptowane przez ludzi społecznych.
*Prawo państwowe wcale nie musi być akceptowane przez społeczeństwo. Może być narzucone.
2 definicja: prawo należy do tego kto je chroni. Prawo chroni za pomocą przymusu, często przemocą, bo jest ograniczone pole manewru.
Nowa władza może oprzeć się na pomocy innego państwa.
Władza państwowa (Arystoteles) – wspólnota równych mająca na celu możliwie doskonałe życie, osiąganie pewnych celów jest łatwiejsze w grupie niż samemu.
Św. Tomasz z Akwenu – państwo to societas perfecta, społeczność doskonała, samowystarczalna, samorządną, której celem jest banum commune – dobro wspólne. Istnieją tereny, gdzie nie ma przejawów władzy państwowej.
Państwo – organizacja polityczna, która osiąga pewien pułap, wielkość. Kształt państw, granice wzdłuża pasm górskich, rzek(naturalna przeszkoda). Sztuczne granice np. w Afryce (jak od linijki).
Marksizm – Lenin – państwo to specjalna organizacja siły, przemocy, dla ujarzmienia jakiejś klasy, nacisk na konflikt klasowy, obalenie istniejącego porządku. Państwo maszyną do utrzymania jednej klasy nad drugą. Wykorzystują klasę robotniczą.
Wszystko co jest na świecie czemuś służy. W gospodarce socjalistycznej dzięki konkurencji nie ma niedoboru.
Wymierniki pozycji społecznej: sfera materialna - pieniądze, udział we władzy, wykształcenie.
Po co są klasy społeczne:  chęć awansu powoduje rozwój społeczny.
W zamkniętych klasach: dochodzi do rewolucji jeśli nie ma aspiracji, najinteligentniejsi mają możliwość awansu, bo tak to zrobią rewolucje i będą ich przywódcami.
W. Pareto –teoria krążenia elit: nie wszyscy mogą awansować, chęć awansu może spadać. Człowiek zaczyna mieć problemy bo nie ma możliwości walki o byt. W wyższych warstwach społecznych odpuszcza się różne rzeczy, opada się niżej i niżej i pojawia się znów ambicja odbicia się od dna bo zaczyna brakować różnych rzeczy
Reżim:
Sposób sprawowania rządów w państwie (reżim – oznacza formę rządu) – obecnie występuje reżim demokratyczny (nie jest wymysłem współczesnym)
Wypaczeniem demokracji jest tzw. ochlokracja – motłoch (rządy motłochu mają miejsce na skutek wojny lub rewolucji).
System autokratyczny- nie podlega kontroli ze strony społeczeństwa.
Dyktatura – w Polsce dyktatorów ustanawiało się podczas powstań narodowych, jest to forma reżimu
Restauracje – odrestaurowanie dawnych porządków
Reżim wojskowy – junta : na ustanawiane na skutek stłumienia rewolucji przez wojsko
Reżim policyjny – rządy są cywilne ale stosuje się metody policyjne areszty, sądy. Jak lojalny wobec władzy to może normalnie żyć
System totalitarny – to więcej niż system policyjny, władza chce zawładnąć myślami obywateli, zawsze posługują się : ideologiami, walczą z religiami, wspierają sekty oraz ruchy religijne, tłumią te większe religie, terror, próbują wnikać w rodzinę, kontakty towarzyskie, zagospodarowanie wolnego czasu (wszyscy musieli mieć prace choć nie mieli pieniędzy za to), najlepiej jakby kobiety posiedziały w fabryce by nie nauczyły niczego dzieci,
Podział państwa:
•	ze wzg. na strukturę
o	Narodowe: zamieszkałe przez naród z dominującą liczebnością.
o	wielonarodowe
	Proste – stanowią 1 organizm państw
	Unitarne – połączenie wielu państw
	Konfederacje – organizacje narodowe, które zrzeszają państwa suwerenne
LECTIO PRIMA BREVIS EST ( AUT NULLA) – „lekcja pierwsza jest klucz”
We wczesnych państwach był  ustrój zwany demokracją wojskową.
Wzrost gospodarczy, podział ról, i podział na klasy = tak powstaje państwo.

Wykład2 4.03.2011
Państwo pełni dwie funkcje:
•	Zewnętrzna – obrona terytorium, granic
•	Wewnętrzna – kontakty międzynarodowe, kulturalne
o	Funkcja gospodarczo – organizatorska
o	Funkcja socjalna – opieka społeczna powiązana funkcja gospodarcza(daje środki na)
Państwo musi mieć pomoc społeczną i stąd jest związek z gospodarka.
o	Utrzymanie bezpieczeństwa wewnętrznego
Państwo liberalne:
- organizacje charytatywne  państwo ma nie ingerować w gospodarkę; duża własność prywatna
Państwo socjalne:
- państwo ma ingerować w gospodarkę i pomagać społecznie; brak własności prywatnej; poczucie bezpieczeństwa socjalnego

Prawo:
•	Zwyczajowe - nie spisane, istnieje w świadomości od dłuższego czasu, ma większy wpływ (obok prawa, zgodne z prawem, niezgodne z prawem),
•	Stanowione -  ogłoszone przez władzę państwową. Dobrze jest gdy prawo zwyczajowe jest zgodne z prawem stanowionym, albo gdy istnieją niezależnie. Czasem zdarzają się konflikty. np. pojedynki były zakazane przed wojną, ale teraz już nie są (nie istnieją już jako zjawisko społeczne)
o	naturalne –  ludzie mają naturalna skłonność do tworzenia norm postępowania, np. złota reguła – postępować tak jak byśmy chcieli żeby inni postępowali wobec nas.
o	pozytywne (stanowione) – prawo naturalne nie powinna mieć wpływu na prawo stanowione,
	własności – prawo wyłącznego władania rzeczami własnymi odbywa się w mikroskali(ludzie), makroskali(państwo); negatywne zjawisko: jeden jest bogaty drugi biedny, zawiść, zabójstwa,
	prawo materialne – zajmuje się istotą rzeczy
	formalne – zajmuje się procedurą, normą postępowania
Prawa są dzielone również na: przedmiot, zastosowanie.
Prawo dzieli się na:
1.	karne - najstarsze – kodeks Hammurabiego, XX p.n.e.
2.	cywilne – prawo XII tablic - V p.n.e.; zajmuje się regulacją stosunków majątkowych.
3.	administracyjne – XIX n.e.; reguluje działanie władzy wykonawczej,
Najbardziej kluczowe gałęzie prawa.
Prawo konstytucyjne – przepisy które kontrolują ustrój państwa, konstytucja + ustawy; jest zbliżona do prawa administracyjnego.
Czynniki prawa cywilnego:
	Prawo pracy – jest związane z prawem cywilnym
	Równość podmiotów. Swoboda umów.
Stosowanie tych zasad wobec pracowników jest niedobre. Warunki dyktuje pracodawca, a pracownik najczęściej jest wyzyskiwany.
Prawo międzynarodowe – rządzi miedzy państwami na podstawie umowy międzynarodowej, a kiedyś rządziło zwyczajami. Prawo to rządzi między państwami. Może dotyczyć np. między 2-ma państwami.
Ze wzgl. na dziedzinę: Podmiot, przedmiot  np. prawo gospodarcze, rolne , transportowe
prawo handlowe – dziedzina prawo cywilnego uregulowana kodeksem spółek handlowych.
Prawo gospodarcze – powstałą pod koniec XIX w.
Dlaczego wyodrębniono prawo rolne?
Wiele dziedzin wyodrębnia się ze względów doktrynalnych, osobno wyodrębniono prawo rolne. Rolnictwo cieszy się szczególną opieką państwa, bo produkuje żywność, która jako taka nie posiada substytutów. W rolnictwie nie obowiązuje pełna wolność gospodarki jak w innych dziedzinach gospodarki. Inne rodzaje prawa: górnicze, transportowe itp.
Prawo rolne – rolnictwo jest jedyną gospodarka do której państwo najwięcej dopłaca (dotacje), rządzi się innymi prawami niż prawo gospodarcze przez co jest odrębną dziedziną,
Prawo państwowe jest prawem stanowionym, każda norma prawna czyli przepis składa się z kilku elementów
Norma prawna:
•	hipoteza
•	dyspozycja
•	sankcja
hipoteza – określa sytuacje, która wywołuje skutki normatywne, jakieś założenie, np. w normie karnej „Kto zabija człowieka…”, lub w normie cywilnej „Kto umyślnie wyrządził innym…” itp.
dyspozycja – np. w normie cywilnej „…zobowiązany jest do jej naprawienia…”
sankcja – określa ujemne skutki grożące adresatowi norm; w prawie karnym jest to po prostu kara; w prawie cywilnym może to być np. unieważnienie jakiejś czynności (aktem notarialnym) lub egzekucja - ex ecutio = wykonanie wyroku jakiegokolwiek, najczęściej jest to zajęcie mienia w prawie cywilnym
Normy prawne:
•	względnie zobowiązujące – w razie gdyby ktoś nie miał pomysłu; pr. cywilne – istnieje umowa stron, gdzie mogą się inaczej dogadać
•	bezwzględnie zobowiązujące – trzeba bezwzględnie przestrzegać, np., prawo karne, drogowe
Kolizja norm prawnych w czasie i przestrzeni.
Kolizja norm prawnych – w państwie obowiązują normy które są sprzeczne.
Normy prawne odpowiadają na pytania:
	Kogo? obowiązują podmioty prawne, do zwierząt stosuje się normy prawne do rzeczy.
	W jakim czasie?
	Na jakim terytorium?
Podmioty prawa:
1.	Osoby fizyczne – np. człowiek, dziecko, nieboszczyk





2.	Osoby prawne – np. firmy, organizacje

3.	Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej – spółki osobowe – wspólnicy są za wszystko odpowiedzialni; jednoosobowe spółki skarbu państwa – polegają na tym, że jedynym akcjonariuszem jest skarb państw, służą one do prywatyzacji
Osoba prawna powstaje na skutek zarejestrowania się w urzędzie.
	Zakładowa
	Korporacyjna(jest członkostwo)
Osoby fizyczne i prawne posiadają:
1.	zdolność prawną = podmiotowość; przedmiot (frajer) a podmiot (człowiek, osoba fizyczna której nie można traktować jak przedmiot); Arabia Saudyjska jest ostatnim krajem w którym zniesiono niewolnictwo w 1965r.; spółki, spółdzielnie, organizacje = wszystkie zarejestrowane organizacje, a momentem śmierci jest wykreśleniem z rejestru; pies nie ma zdolności prawnych nie można mu zapisać niczego.
2.	zdolność do czynności prawnych – zdolność do wywoływania skutków prawnych swoim postępowaniem, działaniem; nie można nikogo pozbawić.
- osoby fizyczne – od 0 – 13 lat – brak zdolności do czynności prawnych
od 13 – 18 lat – ograniczona zdolność
od 18 - + ∞ - pełna zdolność
Małoletni ma podmiotowość, ale nie ma zdolności. W wieku 13 – 16 może dysponować swoim zarobkiem. Za zgodą sądu i pod ważnym powodem od 16 lat można zawrzeć małżeństwo, po zawarciu małżeństwa człowiek staje się pełnoletni i nie traci pełnoletności jeśli się rozwiedzie przed 18 rokiem życia. W wieku 21 lat może zostać posłem i uzyskać pozwolenie na broń; 35 – prezydent,30 – senator.
Zdolność do czynności prawnych można stracić. O ubezwłasnowolnieniu decyduje sąd najczęściej z powodów choroby, zaburzenia poczytalności(niedorozwoju, choroby psychicznej wrodzonej i nabytej, alkoholizm, nałogi powodujące całkowita niepoczytalność). Osoby ubezwłasnowolnione nie mają praw. Wiek 0 – 13 = całkowite ubezwłasnowolnienie, a 13 -18 lat tylko częściowe (małżeństwo za zgodą sądu, rozdysponowywanie majątkiem za zgodą sądu). Dokonuje tego sąd na wniosek pewnych osób albo jak ktoś ma sprawę karną – okazuje się że sprawca jest osobą niepoczytalną i wnoszą o ubezwłasnowolnienie; w sprawie cywilnej – o spadek.
Brak zdolności prawnej tzw. niewolnictwo. Zgodnie z prawem nie ma już takiego państwa. Ostatnia była Arabia saudyjska. Niewolnictwo jest nielegalne np. handel narządami, porywanie kobiet i zmuszanie do prostytucji.
 NORMY PRAWNE PAŃSTWA:









Talweg – główny nur na rzekach





Obiekty eksterytorialne: ambasady: terytorium państwa regulującego znajdującego się poza państwem.
Jaka jest to przestrzeń i czas?
Normy obowiązują na terenie państwa (oraz 12 mil morskich morza w Polsce, ale w każdym kraju inaczej, czasem jeszcze dodaje się szelf morski); władza państwa sięga w głąb ziemi i do atmosfery. Na terenie ambasad i konsulatów obowiązuje prawo danego państwa. Na statki i samoloty obowiązują prawa bandery, pod jaką się poruszają. Osoby posiadające immunitet dyplomatyczny są wyjęte spod prawa.
Obowiązywania prawa w czasie:
Proces „legislacyjny”:
IGNORANTIA IURIS NOCET – nieznajomość prawa szkodzi
„LEX RETRO NON EGIT” – prawo nie działa wstecz
VOCATIO LEGIS – okres wolny
Nakładanie prawa na majątek zdobyty, kiedy nie było podatku na majątek. –prawo nie działa wstecz.
Dekrety o zbrodniach ludobójstwa z 1944r. są przykładem prawa, które działa wstecz.
W prawie cywilnym i administracyjnym częściej zdarzają się normy działające wstecz (np. nakładanie podatku na dobra posiadane)
„LEX POSTERIOR DEROGAT LEGI PRIORI” – ustawa późniejsza odwołuje wcześniejsze
derogacja – odwołanie przepisów dotychczasowo obowiązujących, w UE jest to przyjęcie waluty EURO.
akty normatywne – zbiory przepisów zawarte w zarządzeniach i rozporządzeniach

Może powstać kolizja miedzy prawem polski a prawem innego państwa. Prawo międzynarodowe prywatne z 1965 r. rozwiązuje takie problemy. Wewnętrzne przepisy państwowe regulujące kolizje.
Źródła prawa:
•	Dziennik Ustaw – tekst jednolity (nie jest nową ustawą), zawiera rozporządzenia, akta wykonawcze wyższego rzędu, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego na ogólnopolski zasięg; istnieje od 1918 roku, od czasu istnienia Państwa Polskiego.
•	Monitor Polski – służy do publikacji aktów wykonawczych niższego rzędu, uchwały sejmu, senatu, rady ministrów; ogólnopolski zasięg
•	Dziennik Urzędowy – publikacje przepisów resortowych
•	Dziennik Urzędu Wojewódzkiego – publikacje przepisów wydanych przez samorządy terytorialne
Ustawy mające cechy kodeksu:
	ustawa o bezpieczeństwie na drogach publicznych (kodeks drogowy)
	ustawa prawo własności patentowej (kodeks patentowy)
Kodeks cywilny i karny to są USTAWY!!
„Skorowidz przepisów prawnych” – indeks haseł, według których można znaleźć przepisy; jest dodatkiem do Dzienników ustaw i Monitora Polskiego od 1918 do współczesności.
W3 11.03.2011r
Źródłem prawa są źródła papierowe a nie wirtualne.
Prawo zwyczajowe odgrywa role marginalną.
•	Umowy międzynarodowe
•	Ustawy
•	Rozporządzenia
•	Mniejsze akty prawne
- Dziennik Ustaw – tekst jednolity (nie jest nową ustawą), publikuje się ustawy, umowy międzynarodowe, konstytucja państwa, budżet państwa zawiera ustawy umowy międzynarodowe, konstytucje budżet, budżet państwowy, rozporządzenia, akta wykonawcze wyższego rzędu, do ustaw orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego na ogólnopolski zasięg tekstu jednolitego; istnieje od 1918 roku, od czasu istnienia Państwa Polskiego.
Kodeks – reguluje cos w sposób ramowy w miarę wyczerpujący.
Konstytucja- muszą z nią być zgodne: umowa międzynarodowe, ustawy
We Francji zaprotestowano przeciw konstytucji Unii Europejskiej.
Rozporządzenia europejskie maja moc zbliżoną do ustawy krajowej.
Dziennik urzędowy UE – ustawy w nim publikowane są przyjęte jako wiążące wszystkie kraje Europejskie
Dyrektywy wiążą jeżeli państwo członkowskie wprowadzi  ustawy dotyczące dyrektywy i jak nie wprowadzi to nie wiąże chodź jest określony termin.

U (władza ustawodawcza) – parlament	      ustawa
	              „delegacja ustawowa”
W(wł. Wykonawcza) np. minister    	akt wykonywany np. rozporządzenia
S(wł. Sądownicza)
Delegacja ustawowa – upoważnienie dla władzy wykonawczej do wydania rozporządzenia

Obwieszczenia – mogą dotyczyć różnych rzeczy, np. publikowanie tekstu publicznego ustawy; ustawa 1965 z publikacją 2005r.(tekst jednolity), jeśli jest ustawa z błędem to obowiązuje z błędem, jak się opublikuje obwieszczenie z poprawą to obowiązuje z ta poprawą.
- Monitor Polski – służy do publikacji zarządzenia, aktów wykonawczych niższego rzędu, uchwały sejmu, senatu, rady ministrów; ogólnopolski zasięg
- Dziennik Urzędowy – publikacje przepisów resortowych, odnoszą się do działania resortów
- Dziennik Urzędu Wojewódzkiego – publikacje uchwał organów samorządowych, przepisów wydanych przez samorządy terytorialne
Jak szukamy przepisów?:
•	Internet
•	Skorowidz przepisów prawnych wydanych od roku 1918 do 2010 – indeks haseł na podstawie których można znaleźć przepisy i ustawy
•	Skorowidz do rocznika – dotyczy danego roku i wydaje się go do Monitora
Zasada informacji i udzielania pomocy prawnej – organy muszą informować o zmianach w przepisach np. wydając orzeczenie.
Porada prawna – jak postąpić
Informacja prawna – na jakich przepisach się opiera postępowanie
Interpretacje przepisów – może powodować duże problemy
Można zatrudnić prawnika by zorientował się za nas w przepisach. Ale w każdym zawodzie są oszuści i zamiast pomóc mogą nas pogrążyć.
Może można stosować wykładni sprzecznej przepisami – „CONTRA LEGEM”
Wykładnia autentyczna to wykładnia dokonywana przed organ, który wydał przepisy, interpretują organ a nie osobę. Wykładnia jest powszechnie obowiązująca.
Wykładnia praktyczna – stosowana przez organy wykonujące prawo, tylko w sprawie obowiązuje
Wykładnia sądowa – obowiązuje tylko stare postępowanie, raz, nie wiąże organu w sposób interpretacji, nie tworzy procedur
Wykładnia doktrynalna – wykładnia naukowa; można znaleźć w podręcznikach do prawa, książkach, komentarzach do ustaw kodeksów, autorami są uczeni prawnicy, nie jest obowiązująca w ogóle; urzędnicy, sędziowie itp. mogą ją przyjąć jak chcą, nie ma prawa plagiatu; była wiążąca w starożytnym Rzymie
Wykładnia gramatyczna(słowna, dosłowna, literalna) – pomaga w ustaleniu właściwych wyrazów, zwrotów w oparciu o zasady budowy danego języka (składnie)
Wykładnia logiczna – opiera się na konstruowaniu norm o zasadach logiki np. wnioskowanie wg „,maiori ad minus”, „minori ad mains” , skoro komuś wolno więcej to można i mniej.
„Ad miniori ad minus” jeżeli nie wolno mniej to nie wolno i więcej
Wykładnia celowościowa – interpretacja przepisów ze względu na cel, w celu uregulowania czegoś
Luki prawne – normy brak przepisów regulujących jakieś stosunki społeczne
Analogia legis – stosowanie analogicznej ustawy
Analogia iuris – analogiczny system prawny
W prawie karnym obowiązuje ustawa NULLUM CRIMEN, NULLA POENA SINE LEGE POENALI – nie ma przestępstwa , nie ma kary bez ustawy karnej
Penalizacja – ukarmienie
Depenalizacja – odkarmienie
„Klauzule generalne” zwroty nie dookreślone które można szeroko interpretować; ze należy postępować zgodnie ze społecznym obyczajem

PRAWO ADMINISTRACYJNE – normy przepisy, które regulują działalności organów państwowych: strukturę, tok działania, procedurę stosowaną (postępowanie administracyjne), cel: wykonywanie zadań organizacyjnych państwa.
Wykonywanie zadań organizacyjnych państwa (władza wykonawcza).
Administracja – władza wykonawcza; w państwach totalitarnych najbardziej rozbudowana. Wszędzie istnieją nadużycia urzędników administracji. Prawo administracyjne (wyodrębniło się w poł. XIX w.).
PRAWO ADMINISTRACYJNE:
- część ogólna – przepisy regulujące tok działalność aparatu administracji i jego organizacji;
- część szczególna – przepisy odnoszące się do poszczególnych resortów (ministerstw = komitetów)
4 formy działania administracji:
1. wydawanie decyzji – postanowienia wydawane na podstawie przepisów
akt administracyjny = decyzja = postanowienie; rozstrzygnięcia stosowane przez administracje na podstawie przepisów
akt normatywny = ustawy, zarządzenia itp.; przepisy, które stwarzają podstawę przepisów
2. stanowienie norm prawnych, czyli wydawanie aktów normatywnych. Władza wykonawcza wydaje normę prawną z delegacji ustawowej, czyli od parlamentu
3. władza organów administracji (imperium) nad podmiotami prawa i ich hierarchia
4. zawieranie porozumień administracyjnych, zarówno na szczeblu samorządowym jak i między państwem a samorządem
5. czynności materialno techniczne (biurokracja); prowadzenie dokumentacji w celu wykluczenia nadużyć; zasada pisemności – wszystko powinno być na piśmie w sprawach urzędowych

Akt administracyjny – jednostronne oświadczenia woli aktów administracji, które zmierza albo do powstania lub zmiany stanu prawnego lub określenia stanu prawnego:
- konstytutywny – akty stanowiące nowe stosunki administracyjno prawne, decyzja;
stosunek prawny – to relacja unormowana przepisami prawa (administracyjnego lub cywilnego)
- deklaratywny – nie zmieniają nic w stosunkach, jedynie deklarują, stwierdzają jakiś stan rzeczy; (zaświadczenia) np. akt urodzenia czy zgonu, to co się zdarzyło
Decyzja administracyjna – rozstrzyga sprawę(podanie i kanapka)












Postanowienie nie rozstrzyga sprawy.(rys ->)

W Postępowaniu dowodowym stosuje się środki dowodowe KPA - 1960r.
Postępowanie ogólne(regulowane KPA – 1960)
Postępowanie szczegółowe(regulowane)
Samoistne – inne przepisy niż w KPA
Niesamoistne – częściowo reguluje KPA, częściowo przepisy dotyczące danego organu
Postępowanie dowodowe:
Dowód – to co może rozstrzygnąć sprawę i nie jest sprzeczne z prawem.
Jest zasada równoważności środków dowodowych.
Najlepszy dowód: dokumenty urzędowe
Publikacja akt – możliwość zapoznania się z aktami sprawy
Gdy decyzja 2 instancji rażąco łamie prawo lub procedura naruszona to możemy podważyć decyzje ostateczną np. wznowienie postępowania
NE BIS IN IDEM – nie ma dwóch w jeden (sprawdzić w słowniku)
Kompetencja zdolność rozstrzygania sprawy zgodnie z przepisami
Właściwość organów administracyjnych (kompetencja)

NEMO IUDEX IN CAUSA SUA – nikt nie jest sędzią we własnej sprawie
Krewni – osoby z którymi mamy wspólnego przodka
Powinowaci – krewni współmałżonka
Aby akt był ważny jest kilka przesłanek:
- musi być wydany przez właściwy organ (kompetencja); zdolny do prowadzenia postępowania ze względu na: przedmiot, terytorium i hierarchię     1szczebla, 2 szczebla i postępowanie nadzwyczajne, organ może mieć więcej szczebli niż instancji.
przedmiot – właściwość rzeczowa (jak ktoś chce importować zboże to musi mieć papier od ministerstwa rolnictwa a nie np. od ministerstwa edukacji!!)
terytorium – właściwość miejscowa – administracja samorządowa (wójt z jednej gminy nie może zadziałać w innej gminie).
Organy państwowe (ministerstwa), centralne, mają kompetencje na całym obszarze, lub mają oddziały terenowe.
Samorządowe kolegium odwoławcze.
hierarchia – właściwość kompetencyjna (funkcjonalna); postępowanie jest prawie zawsze dwuinstancyjne, można wyłączyć organ z postępowania, odsunąć np. z powodu pokrewieństwa lub powinowactwa (krewni współmałżonka) lub małżeństwa.
WSTĘPNI dziadek - synek - córka synka - dziecko córki synka ZSTĘPNI
W4 18.03.2011
 POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE
(ze względu na przepisy które nim regulują)










8 zasad postępowania administracyjnego (częściowo z kodeksu):
1. zasada praworządności –  organy administracji działają na podstawie prawa i zgodnie z nim; brak zasad religijnych
2. zasada uwzględniania z urzędu interesu jednostek i interesu ogółu (stara się pogodzić te 2 interesy); socjalizm interes ogółu, więc często krzywdą jednostki; w obecnych czasach odszkodowanie się płaci
3. zasada prawdy obiektywnej – organy muszą wszechstronnie zbadać sprawę w celu ustalenia stanu faktycznego;
OBIECTUM = przedmiot -> prawda przedmiotowa
SUBIECTUM = podmiot -> prawda podmiotowa (osobiste predyspozycje)
Prawda formalna – oparta tylko na dokumentach.
Chodzi o stworzenie równych warunków dla wszystkich.
4. zasada czynnego udziału stron postępowania – organy administracji powinny stronom udostępnić akta sprawy; publikacja akt – możliwość przejrzenia akt sprawy; sprawy mogą zgłaszać wnioski dowodowe, żądania; rzadko się zdarza że nie ma stron postępowania.
5. zasada udzielania pomocy prawnej – obowiązek podania podstawy prawnej i uzasadnienie decyzji; składając podanie do złego urzędu, urząd ten ma obowiązek przekazać je do właściwego; informowanie o przepisach.
6. zasada szybkości postępowania – urząd ma obowiązek szybkiego i wnikliwego przeprowadzenia postępowania; KPA – organ powinien rozpatrzyć sprawę niezwłocznie = 2 tygodnie, w przepisach napisane ze w ciągu 1 miesiąca, w sprawach zawiłych 2 miesiące
Na wydanie patentu w Urzędzie Patentowym czeka się 5 lat.
7. zasada pisemności – wszystko w urzędzie wykonuje się na piśmie. Możliwe ustne ale się nie wykonuje bo i tak trzeba to zaprotokółować.
8. zasada trwałości decyzji ostatecznych – decyzje od których nie można się odwołać są ostateczne, można je podważyć jedynie w szczególnych przypadkach, służy bezpieczeństwu prawa

Prawo karne - Przepisy określające czyny społecznie niebezpieczne i sankcje grożące za dokonanie takich czynów.
Przestępstwo – czyn zabroniony przez ustawę karną w momencie jego popełnienia.
Z przepisów karnych możemy się dowiedzieć jak lud postępował.
„NULLUM CRIMEN NULLA POENA SINE LEGE POENALI” - NIE MA PRZESTĘPSTWA NIE MA KARY BEZ USTAWY KARNEJ
TO CO NIE JEST ZABRONIONE, JEST DOZWOLONE!!. – uwaga na prawo które działa wstecz
Funkcje prawa karnego:
•	Funkcja represyjna to zwalczenie przestępczości
•	Prewencja generalna to odstraszanie ogółu społeczeństwa od popełniania przestępstw.
•	Prewencja specjalna to odstraszanie osoby sprawcy od popełnienia przestępstwa. (np. ukaranie kogoś kto później może tego nie zrobi)
Są osoby, które specjalnie starają się trafić do więzienia.
Resocjalizacja – przywrócenie sprawcy społeczeństwu. Kara ma pełnić funkcję wychowawczą.
Teoria estetyczna –  sprawca niszczy estetykę świata i należy ją przywracać
Teoria odwetu – odwet na sprawcy, który utrudnia życie społeczeństwu
Teoria lambrozo – typ przestępcy urodzonego, na starcie posiada cechy przestępcy
Źródła prawa karnego:
•	 Kodeks Karny 1997r. (materialny)
•	 kodeks wykroczeń (należy do ustaw) znowelizowany w 2001r
Przepisy karne opisane są w ustawach np. ustawa o narkomani.
Źródła prawa formalnego (procedury):
o	- KPK – Kodeks Postępowania Karnego 1997r. – głównie dotyczy sądów
o	- Kodeks Karny Wykonawczy 1997r. – wskazuje jak należy wykonać kary, mówi szczegółowo o warunkach przetrzymywania więźniów np. ile m2, ile kalorii, rygory zakładów karnych.
Rodzaje zakładów karnych:
Zakłady otwarte(pracuje, ma hobby), półotwarte(otwiera się cele) i zamknięte (tylko półgodziny spacer dziennie, tak to zamknięty w celi cały dzień).
Kary dyscyplinarne w więzieniu (np. odebranie paczek, korespondencji, widzeń, izolatka itp.)
Systemy karne zaczęto tworzyć w XIX w.
Kodeks karny:
	część ogólna – zasady wymierzania kar, tematyczne
	część szczególna – przestępstwa popełniane przez cywili (najpopularniejsze przestępstwa: kary)
	część wojskowa – przestępstwa popełniane przez wojskowych (niewykonanie rozkazu, oddalenie się z bronią)

Żeby mówić o przestępstwie muszą zaistnieć dwie przesłanki:
	przedmiotowa (obiektywna) – czyn zabroniony w ustawie karnej;
	podmiotowa (subiektywna) – wina sprawcy to stosunek psychiczny sprawcy do popełnionego czynu;
Wina sprawcy może być umyślna (pełna odpowiedzialność) bądź nieumyślna.(lżejsza odpowiedzialność) np. popełniane na skutek lekkomyślności, na skutek niedbalstwa.
Brak winy np. fizyczne spowodowanie czegoś nie sądzi o winie
•	z zamiarem bezpośrednim – skierowanie woli na popełnienie jakiegoś czynu np. zabójstwo;
•	z zamiarem pośrednim – sprawca nie chce popełnić czynu, ale przewiduje taką możliwość i na to się godzi (bierze pod uwagę że zabije strażnika jeśli się będzie stawiał ale nie ma zamierzonego czynu go zabić)
Podobnie jak sprawca odpowiada pomocnik (ktoś kto ułatwia w popełnieniu przestępstwa świadomie; w granicach swojego zamiaru ), podżegacz (nakłania inna osobę do przestępstwa; zlecenie przestępstwa np. zabójstwa; odpowiada w granicach swojego zamiaru, ciężko udowodnić) i prowokator (manipuluje osobą tak by popełniła przestępstwo).
Przestępstwa dzielą się na:
•	zbrodnie (p. najcięższe; kara powyżej 3 lat pozbawienia wolności; popełnione umyślnie)np. handel ludźmi, zabójstwo ,
•	występki (do 3 lat pozbawienia wolności) i można je popełnić także nieumyślnie
•	wykroczenia (do 30 dni aresztu albo do 30 stawek grzywny). Upomnienie i nagana to najlżejsze i najmniejsze z kar.
Nie zawsze przestępca odpowiada za popełnienie przestępstwa, sąd może odstąpić od wymierzenia kary, gdy:
	ktoś jest niepoczytalny
	młody wiek (poniżej 17 lat) W stosunku do nieletnich stosuje się środki o charakterze wychowawczym. W szczególnych przypadkach sąd może obniżyć wiek od 15 roku życia(normalnie jest od 18) i odpowiada się wtedy jako dorosły.
	obrona konieczna i stan wyższej konieczności
Kontratypy przestępstw:
•	Obrona konieczna to jest otwarcie bezpośredniego ataku w stronę drugiego człowieka na dobro chronione prawem np. zdrowie, życie, mienie
o	musi być bezprawna (nie można zaatakować policjanta)
o	odparcie ataku musi nastąpić natychmiast
o	środki użyte do odparcia ataku muszą być proporcjonalne do ataku
Kontratypy przestępstw to sytuacje, kiedy nie ma odpowiedzialności mimo popełnienia czynu przestępczego (zabronionego).
•	Stan wyższej konieczności – polega na naruszeniu dobra niższej wartości dla dobra wyższej wartości.
•	błąd co do znamion lub okoliczności przestępstwa (ktoś kto działa w obronie koniecznej, podczas kręcenia filmu)
•	nieświadomość bezprawności – „nieznajomość prawa szkodzi”
•	eksperyment naukowy (przez uprawnione jednostki, instytucje) np. testowanie nowych leków
•	ryzyko sportowe np. boks, żużel; ale dla sportów legalnych
Kary przewidziane w Kodeksie Karnym:
	Grzywna - określona w stawce dziennej, sąd określa możliwości skazanego, nie mniejsza niż 10 - 2000zł dziennie. Od 10 do 360 stawek dziennie czasami nawet do 500.
	ograniczenie wolności (niemożność opuszczenia miasta, miejscowości, kraju i meldowanie się w odpowiednim organie raz na tydzień lub dwa tyg., obowiązek pracy społecznej, jak ktoś pracuje to często potrąca mu się z wynagrodzenia)
	pozbawienie wolności, kwalifikowane formy to od 1 miesiąca do 15 lat lub dożywocie(zamiast kary śmierci, kare śmierci zniesiono faktycznie w 1989r. – można było skazać na śmierć ale nie można było jej wykonać), a powyżej 15 lat to forma kwalifikowana, do 30 dni na wykonanie; forma kwalifikowana – nie może być zwolniony wcześniej niż np. za 30 lat.
Przestępstwa w więzieniu są obarczane nowym wyrokiem.
Orzeka się poza karami tzw. środki karne:
•	pozbawienie praw publicznych – pozbawieniu pewnych praw przysługujących obywatelowi np. pozbawienie prawa głosu, pozbawienie odznaczeń; stosuje się przeciwko przestępstwom przeciw państwu
•	zakaz wykonywania zawodu, stanowiska, prowadzenia działalności gospodarczej
•	zakaz prowadzenia pojazdów
•	przepadek mienia czyli przedmiotu, rys1 ;dotyczy przedmiotów pochodzących z przestępstwa lub nabytych za skradzione pieniądze, aukcje, niszczenie na skarb państwa - pieniądze
a.	przedmioty których posiadanie jest zabronione (broń bez pozwolenia , narkotyki)
b.	przepadek przedmiotów które służyły do dokonania przestępstwa(sprzęt do bimbru, lokal , samochód)
•	obowiązek naprawienia szkody (odpowiedzialność cywilna) – fizyczne naprawienie czegoś, pokrycie kosztów leczenie, renta zdrowotna
•	nawiązka (pieniądze na rzecz jakiejś organizacji wskazanej przez sąd najczęściej powiązane tematycznie, w sądach są listy organizacji)
•	świadczenie pieniężne – orzekane na różne cele
•	podanie wyroku do publicznej wiadomości (kara hańbiąca) na celu odstraszenie potencjalnych sprawców.
Złagodzenie kary
	młody wiek
	pomoc w śledztwie
	Brak recydywy
	skrucha
Zaostrzenie kary
	Recydywa
	Brak skruchy
	Utrudnianie śledztwa
Zbieg przestępstw – kiedy ktoś popełnia kilka przestępstw na raz.
absorpcja kar – wchłonięcie mniejszych kar przez karę najcięższą
kumulacja kar – sumowanie wyroków (USA)
W5 25.03.2011
Zawieszenie wykonania kary – ustanowienie próby w okresie, której kary się nie wykonuje. Jeśli nie dokona podobnego przestępstwa to nie odwiesza mu się kary. Jeśli dokona to mu się odwiesza karę, a po raz kolejny dostanie drugi wyrok.
Karę można zaostrzyć lub złagodzić.
Kara pozbawienia wolności: jeżeli wyrok nie przekracza pół roku lub jak komuś został rok na odsiadkę, można ubiegać się o odbycie kary na wolności z nadajnikiem, że nie można wychodzić poza obręb wyznaczonego miejsca (np. mieszkania).
Kara w zawieszeniu wpisuje osobę do rejestru skazanych.
Instytucja zatarcia skazanych: można złożyć wniosek o wykreślenie z rejestru skazanych np. po 5 latach od odbycia kary lub darowania jej(zatarcie skazanych)
Przedawnienie karalności – jeżeli sprawcy nie skazano za przestępstwo to po 3 do 30 lat w zależności od przestępstwa, to się  ono przedawnia.
Przedawnienie wykonania kary – po 10 do 30 lat, skazanie zaoczne, ucieczka z więzienia, nie doczeka się na miejsca w więzieniu to po jakimś czasie wyrok się przedawnia.
Akt łaski – uwolnienie od orzeczonej, ale niewykonanej kary, w Polsce Prezydent państwa może podważyć decyzje niezawisłego sądu, kiedyś rada państwa.
Amnestia to zbiorowy akt łaski.
Abolicja – uchylenie karalności jakiegoś czynu (czasowe uchylenie karalności)
Depenalizacja –stałe uchylenie karalności jakiegoś czynu
POENA = kara

PRAWO CYWILNE(k.c. 1964/ nowelizacja w 1990)
CIVIS = obywatel
Prawo cywilne to normy reguluje stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste między równorzędnymi podmiotami.
2 zasady:
•	 zasada równości podmiotu – wszystkie podmioty w prawie cywilnym są równe (mały jest równy dużemu – zmiana z 90r.) Kodeks cywilny z 1964r – nowelizacja w 1990r.
j.g.u. – jednostki gospodarki uspołecznionej
Równość przedmiotów jest cechą gospodarki rynkowej a w socjalizmie była centralnie planowana. Kartel – gdy się sprzedawcy umówią ze sprzedają po jednej cenie.
•	 zasada swobody umów – dzieli się na swobody:
	swoboda kontraktowania (sam decyduje, jak ktoś chce to zawiera lub nie zawiera umowy – przedsiębiorstwa użyteczności publicznej są wyłącznie z tej umowy)
	swoboda wyboru kontrahenta (samemu się decyduje; przedsiębiorstw państwowych(nie dotyczy) np. strategiczne to nie dotyczy)
	swoboda wyboru formy i treści umowy (umowy jakie się chce byle zgodnie z prawem; nie można zawierać umów z działalnością przestępczą bo nie mają wtedy ochrony prawnej); ze wzgl. na treść umowy dzielimy na:
	nazwane – opisane w przepisach prawnych co wynika z tej umowy: np. sprzedaży, kupna itp.
	nienazwane – nie ma ich w przepisach ale zgodnie ze swoboda umów można je zawierać np. umowa leasingu
	mieszane – umowy składające się z wielu umów, nazwanych i nienazwanych np. umowa hotelowa zawiera dużo elementów różnych umów- światło, woda, jedzenie;
Formy zawierania umów:
	ustna – wyrażenie swojej woli za pomocą swoich słów, gestów lub poprzez wykonanie czynności – forma dorozumiana; forma dorozumiana nie powinna być zawierana powyżej kwoty 2000zl
	pisemna –  powinna być zawierana powyżej kwoty 2000zł; są umowy które trzeba zawrzeć pisemnie a są poniżej 2000zł np. kupno/sprzedaż samochodu
	notarialna – konieczna jest przy obrocie nieruchomościami, jak ktoś kupi dom na umowę pisemna to nic się nie działo, dopiero przy umowie notarialnej jest się właścicielem zgodnie z prawem; umowy spółek kapitałowych, akcyjnych - wymagany jest notariusz
Kodeks rodzinny i opiekuńczy 1964 r.
Prawo cywilne (Kodeks Cywilny)
I Część ogólna
II Część – Prawo rzeczowe – określa prawa do rzeczy (prawa na rzeczy cudzej: prawo własności(4), użytkowanie wieczyste(1), ograniczone prawa rzeczowe(5))
III Część – Prawo zobowiązań – ) reguluje stosunki miedzy wierzycielem i dłużnikiem(źródła zobowiązań(4); wygaśnięcie zobowiązań(11); odpowiedzialność cywilna(2); odpowiedzialność solidarna)
IV Część – Prawo spadkowe – (dziedziczenie testamentowe (6; 3zwykłe i 3 szczególne), dziedziczenie ustawowe; pojęcia: zachowek, wydziedziczenie, scheda spadkowa, polecenie, zapis, godne do dziedziczenia)
Ad. I Część - Ogólna
Uznanie za zmarłego – kres osoby fizycznej, śmierć. Sąd może stwierdzić o śmierci osoby np. przez pożarcie przez zwierzęcia, gdy nie ma ciała ale są świadkowie.
Osoby fizyczne można uznać (orzeka to sąd) za zmarłe np. gdy ktoś zaginął, dopiero po 10 latach od stwierdzenia zaginięcia, jeśli osoba po 70 roku to po 5 latach, gdy małoletni to po upływie gdyby kończyło 23 lata. W przypadku katastrof już po 6 miesiącach można uznać osoby ze statku morskiego, kosmicznego za zmarłe, czas się liczy od kiedy powinien tam dotrzeć. W innych przypadkach po roku od dnia kiedy ustało niebezpieczeństwo. Podaje się dzień i godzinę, żeby było wiadomo od kiedy nabywa spadek i odpowiedzialności. Gdy osoba uznana za zmarłą się odnajdzie to gdy drugi małżonek wyjdzie za maż to w prawie cywilnym drugi ślub jest uznany, natomiast w kanonicznym pierwsze. W samym orzeczeniu o uznaniu za zmarłego określa się prawdopodobny moment śmierci.
Jeżeli za zmarłe uznaje się kilka osób (np. katastrofa), to uznaje się że zmarły w jednej chwili.
Mienie = majątek obejmuje:
a)	własność (prawo)
b)	inne prawa majątkowe
Mienie obejmuje Dobra:
a)materialne(rzeczy)
Częścią składową samochodu jest silnik(nie jest rzeczą wg prawa cywilnego)

przynależność-  rzecz ruchoma, która ułatwia korzystanie z rzeczy głównej
•	ruchome (np. zwierzęta, )
o	oznaczone co do gatunku – pieniądze w obiegu; zastępowalne przez inne – surowce(węgiel, paliwo)
o	oznaczone co do tożsamości –nie da się zastąpić np. dzieła sztuki (nieruchome są zawsze oznaczone co do gatunku i tożsamości)
koń pociągowy jest oznaczony co do gatunku natomiast wyścigowy już nie;
Rzeczy co się rozmnażają to pożytki:
- naturalne – płody roślin i zwierząt

- Prawne (cywilne)
Przy dzierżawie nabywca zabiera dla siebie pożytki np. siano, natomiast przy najmie nabywca musi oddać pożytki właścicielowi.
•	nieruchome (grunty, obiekty trwale związane z gruntem: budowle, wież fiala, lokale własnościowe w  budynkach; oraz gdy np. z samochodu zrobisz budkę z hamburgerami to też już będzie nieruchomość)
o	tory, słupy są ani ruchome, ani nieruchome; drzewa zwykle stanowią część składową gruntu
b) niematerialne – prawa dobra osobiste = zdrowie, życie, wolność, nazwisko, cześć, dobre imię, pseudonim, wizerunek, twórczość, tajemnica korespondencji, prawa autorskie, patentowe, prawa do znaku towarowego(kształt butelek, melodyjka), prawa z umowy know-how(wiedzieć jak) – stosuje się do przeniesienia różnych technologii, praw do technologii, tajemnice produkcyjne, związki chemiczne, przy umowie know-how dotrzymuje się słowa, skład coca coli, skład perfum, w przypadku patentu wszyscy się mogą zapoznać, nie dotrzymuje się słowa i jest umowa prawna; umowa franschizingowa – dotyczy sposobu działania, jest zastrzeżony w umowie, np. różne sieci sprzedaży(wystrój, miejsce)
W6 01.04.2011
Przedstawicielstwo – upoważnienie przedstawiciela do działania na rzecz
Upoważnienie do działania to umocowanie
Przedstawiciel:
•	ustawowy – skazany przez ustawę że musi kogoś reprezentować np. rodzice
•	pełnomocnictwo – wynika z woli kogoś(plenipotencja) plenum = pełen, potentia = Moc =P; wykonywanie czynności zwykłego zarządu
o	ogólne – np. sklepowa w sklepie
o	szczególne – umocowanie do czynności przekraczający zwykły zarząd
pełnomocnik rzekomy – jego pełnomocnictwa są nieważne bo jest nieumocowany, np. oszustwo,
Osoba przebywająca w lokalu przedsiębiorstwa domniemywa się ze jest umocowana. Kontrahenta chroni domniemanie, że to osoba, którą zatrudnia sklep jest pośrednikiem i jest umocowana.
 Pełnomocnik może wyznaczyć dalszego pełnomocnika (substytut) za zgodą zarządcy. Do udzielenia pełnomocnictwa, wymagana jest forma pisemna, forma aktu notarialnego.
Ad. II część Prawo Rzeczowe:
Przepisy określające prawnie korzystanie z różnych rzeczy.
- własność (4)
- użytkowanie wieczyste (1)
- ograniczone prawo rzeczowe (5)
Prawo własności:
Własność jest najpełniejszym prawem do rzeczy.
Pozbawienie kogoś własności – prawo lokalowe, m lokal, lokal własnościowy, to jak jest uciążliwy to może dostać kasę za lokal i będzie się musiał wyprowadzić.
Własność składa się z:
1)	ius possidendi(”posesja”)  – pr. posiadania, posiadaczem będzie najemca a właściciel będzie inny, uprawniony jest właściciel, posiadać można: w złej wierze posiada złodziej, w dobrej posiada właściciel, posiadanie samoistne(właściciel i znalazca) i zależne(najemca albo dzierżawca);
dzierżyciel – ktoś  kto posiada rzecz dla kogoś innego np. przechowalnia bagażu
posiadacz zależny – posiada  rzecz dla siebie
2)	ius utendi  – prawo używania, korzystania z rzeczy; przeniesienie prawa używania jest umowa najmu, przedmioty co do gatunku to np. kredyty; pieniądze traktuje się jak rzeczy co do gatunku, rzeczy są używane; wypożyczanie rzeczy to tak naprawdę ich wynajem; samochód, maszyny wypożyczony w lizingu płaci się miesięcznie lizingowe(czynsz)
3)	ius fruendi  – prawo czerpania pożytków; np. płody rolne, czynsz jak ktoś wydzierżawi, dzierżawca z założenie ma prawo do pożytku, a najemca musi je oddać; przy najmie nie.
4)	ius disponendi – prawo dysponowania, zarządzania rzeczą; właściciel może nająć rzecz i nie korzystać z wyżej wymienionych praw, właściciel może ja sprzedać, zadysponować kto ja odziedziczy, może zabezpieczyć rzeczą dług
Roszczenia:
•	windykacyjne – wyciąganie
•	negatoryjne-naruszenie własności w inny sposób niż posiadania
obrona konieczna – odparcie bezprawnego ataku na dobro chronione prawem
ochronie własności służy instytucja samopomocy, nie powinno się stosować przemocy wobec osób chyba ze działa się bezzwłocznie, przemoc tylko na rzeczy ruchome.
Sposoby nabycia własności
•	pierwotne – nabywcę traktuje się jak by był pierwszym właścicielem, np. zabieranie mebli ze śmietnika, jak coś ma wartość to trzeba oddać właścicielowi, jak właściciel się nie znajdzie to znalazca może po 2 latach wziąć tą rzecz, jak rzecz ma właściciela to należy nam się 10% znaleźnego, można nabyć rzecz od osoby nieuprawnionej ale w dobrej wierze(uważać trzeba bo jak nie w dobrej wierze to paserstwo), przez przetworzenie rzeczy się nabywa(budowa domu), przez zasiedzenie czyli użytkuje się tą rzecz przez pewien czas
ZASIEDZENIE
RZECZY:	W DOBREJ WIERZE	W ZŁEJ WIERZE
NIERUCHOME	20 lat	30 lat
RUCHOME	3 lata	Nie można

•	pochodne – uwzględnia się prawa i obowiązki poprzedniego właściciela
NEMO(nikt) PLUS(więcej) IURIS(praw) TRANSFERERE(przenieść) POTEST(może) QUAM(niż) IPSE(sam) HABET(ma) – nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada

Często łamane dlatego są przekręty, ktoś kupił ziemie a dostał mniej niż w umowie
Ma prawo dziedziczenia.
Utrata własności:
	przeniesienie własności na inną osobę poprzez umowę, sprzedaż, darowiznę, dostawy, kontraktacji;
	wywłaszczenie administracyjne (komunalizacja);
	orzeczenie sądowe o przepadku mienia ;
	sądowe stwierdzenie zasiedzenia;
	zrzeczenie się nieruchomości;
	egzekucja sądowa
	na rzecz jednostki terytorialnej ale gmina musi ją przyjąć
	porzucenie rzeczy ruchomych;
	wyrojenie się pszczół
Nie traci sie własności jak się umrze.
Jak zostało zabrane przez sąd w związku z długiem, a następnie zlicytowane ale nie sprzedane to właściciel odzyskuje zabraną rzecz.
Kazuistyka „przepis kazuistyczny” casus = przypadek („ROMA LOCUTA CAUSA FINITO”); to takie przepisy, które odnoszą się do konkretnego przypadku, dzisiaj przepisy są abstrakcyjne, czyli stosowane do wielu podobnych przypadków; np. wyrojenie – dotyczy pszczół;
Współwłasność – własność do której są uprawnione kilka osób:
	łączna – „niepodzielnej ręki”  np. majątek wspólny małżonków, jest trwała ale można ją podzielić np. podczas rozwodu
	w częściach ułamkowych - „zwykła”; jest dzielona na udziały, ułamki które określają idealną część rzeczy; najczęściej powstaje w skutek dziedziczenia; czynności są podejmowane za zgodą wszystkich współwłaścicieli; „idealna część rzeczy” chcąc sprzedać nieruchomość trzeba
Zniesienie współwłasności:
	podział fizyczny rzeczy np. pieniądze; psa się nie dzieli
	oddanie jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty innych właścicieli;
	podział cywilny rzeczy – sprzedaż rzeczy i podział pieniędzy między współwłaścicieli;
Użytkowanie wieczyste:
Dotyczy gruntów; użytkownik może użytkować grunty w zamian za roczny czynsz (nie jest właścicielem); zwykle ustanawiane na okres 99 lat, ale nie mniej niż na 40 lat (to prawo jest zbywalne i dziedziczne) dzierżawa na okres ok. 10 lat. Zawiera się umowę z jednostką Skarbu Państwa. Użytkowanie nie zgodne z umową może ją zerwać. Po upływie umowy grunt wraca do Skarbu Państwa. Skarb Państwa może wykupić budynki postawione na gruncie. Umowa ma formę aktu notarialnego.
 Jak ktoś nie wywiązuje się z umowy to można ją wypowiedzieć.
3 Ograniczone prawa rzeczowe: (co to jest użytkowanie prawidłowe i nieprawidłowe? Może być na  egz)
1)	użytkowe – użytkowanie to prawo do korzystania z cudzej własności. Jest niezbywalne i nie dziedziczne. Przedmiotem mogą być rzeczy ruchome i nieruchome. Użytkowanie dzieli się na prawidłowe(rzeczy oznaczone co do tożsamości) i nieprawidłowe (rzeczy oznaczone co do gatunku). Użytkowanie może być terminowe lub bezterminowe, odpłatne lub nieodpłatne. Najczęściej wygasa ze śmiercią użytkownika lub z upływem terminu, gdy jest terminowe.
2)	Zastaw i hipoteka omawia się razem bo służą zabezpieczeniu wierzytelności; zastaw – polega na zastawieniu wierzytelności rzeczą ruchomą. Zabezpiecza odsetki ustawowe i koszty egzekucji. Leasing – jest dawca (leasingodawca), posiadacz rzeczy, które oddaje w użytkowanie. Użytkownik płaci czynsz za samochód (leasingobiorca). Samochód jest zastawiony.
Zastaw dzieli się na:
a.	zastaw umowny – pożyczasz 5zł na picie i dajesz (w dzieciństwie) mały samochodzik, a jak oddasz 5zł to masz powrotem samochodzik, jak się nie wywiążemy to może zatrzymać, nadwyżkę oddaje właścicielowi co dał.
b.	zastaw ustawowy – wynika z ustawy, przysługuje osobom wynajmującym mieszkanie, albo przewoźnikom na rzeczach przewożonych; np. w hotelu jak nie chcemy zapłacić za pokój to mogą nam nie oddać naszych rzeczy z pokoju,
c.	zastaw rejestrowy – młody, bo z 96r.; przedmiotu zastawu nie trzeba wydawać wierzycielowi lub osobie trzeciej; można zarejestrować rzecz jako wierzytelność, jak się nie spłaci to się oddaje. Np. można zastawić zwierzątko
Zastaw okrętów, rejestr okrętowy (zbliżony do rejestrowego) – prowadzą izby morskie w Szczecinie i Gdyni; tam można zastawić dług pieniężny za statek.  wpisuje się tam statki, jakie można zastawić, statki mają osobny rejestr, In. hipoteka morska.
3)	hipoteka –zabezpieczenie wierzytelności na rzeczy nieruchomej/podobna do zastawu tyle że dotyczy rzeczy nieruchomych, wpisywana do księgi wieczystej. Można wziąć dług pod hipotekę       wpisywany do księgi wieczystej. Można wpisać dowolną ilość hipotek. Pozwala na swobodne dysponowanie nieruchomością. Wierzycieli zaspokaja się wg kolejności wpisów do księgi wieczystej, można wpisać nieskończenie wiele wpisów hipotek. Wierzyciele hipoteczni mają pierwszeństwo przed osobowymi. Zaspokojenie wierzycieli odbywa się drogą
sądową.
Hipoteka:
a)	zwykła – na określona sumę
b)	kaucyjna – do określonej górnej wartości do której zabezpiecza się wierzytelność
c)	przymusowa – wbrew woli właściciela, zabierane przy długach gdzie odsetki rosną
4)	służebności – serwituty = serwus = sługa; ograniczone prawo rzeczowe, chłopi mogli sobie korzystać z tego lasu mimo, że był dziedzica.
Służebności:
a.	gruntowe – zbywalne, dziedziczne; związane z gruntem, istnieją tak długo jak istnieje grunt; uprawnienie jest przypisane do nieruchomości np.
b.	osobiste – związane z osobą, istnieją dopóki istnieje osoba; niezbywalne i nie dziedziczne
..oraz.(w sensie drugi rodzaj służebności).
A.	czynne – uprawniony korzysta z cudzych nieruchomości;
B.	bierne – uprawniony nie może korzystać z nieruchomości np. zakaz budowy w danej odległości od bloku, domu

Ustanawia się w turystyce służebności, jak klient chce mieć widok na morze z okna to hotel dogaduje się z właścicielami działki i plaży, żeby tam nic nie budować co by zasłaniało widok.
Jak powstają służebności?
1. Mogą powstać z umowy, strony dogadają się, albo,
2. gdy się nie mogą dogadać, to wtedy z orzeczenia sądowego
3. lub decyzji organu administracji
4. lub przez zasiedzenie.
Np. Gdy ktoś ma działkę do której nie może dojechać, to wtedy stosuje się służebność drogi koniecznej. Teren większy nieruchomość służebna a mniejszy to nieruchomość władnąca.
Wygasają po 10 latach niestosowania lub na wniosek.
5)	spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub domku jednorodzinnego - Właścicielem jest spółdzielnia(osoba prawna, nie właściciel), a najemca ma ograniczone prawo, nie ma prawa własności. 1 spółdzielca to 1 głos, niezależnie od wkładu. Jest zbywalne i dziedziczne, gdy ktoś nie jest przyjęty do spółdzielni nie może dysponować lokalem. Lokale spółdzielcze były zazwyczaj budowane dla określonego środowiska. Wykluczano możliwość spekulowania lokalem. Ograniczenie nabycia ogranicza zbycie. Można na taki lokal założyć księgę wieczystą oraz zastawić pod hipotekę. Z lokalu należy korzystać zgodnie z przeznaczeniem. Prawo do domów jednorodzinnych jest tylko przejściowe. Po zakończeniu budowy spółdzielców się wywłaszcza.
Lokatorskie prawo spółdzielcze – niezbywalne i niedziedziczne, nie mógł sprzedać.
W7 08.04.2011
Ad III część Zobowiązania
Zobowiązania - Stosunek cywilno prawny miedzy wierzycielem a dłużnikiem. Relacja miedzy nimi jest względna. Dług jest oto obowiązek ciążący na zobowiązanym, przedmiotem tego obowiązku może być pieniężne, znoszenie stanu, dostarczaniu towarów. Celem jest spełnienie interesu wierzyciela.
Zobowiązanie powinno wykonać się nie tylko zgodnie z treścią, ale i ze zwyczajem. Celem zobowiązania (długu) jest zaspokojenie uzasadnionego interesu wierzyciela. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią, zasadami współżycia społecznego i istniejącymi zwyczajami. Musi spełnić świadczenie. Może ono polegać na działaniu lub zaniechaniu. Dłużnik odpowiada całym majątkiem za wykonanie zobowiązania. Wierzyciel może zwrócić się do organów państwowych o egzekucję zobowiązania. Przymusowe zaspokojenie wierzyciela. (dłużnik płaci koszty postępowania sądowego, za komornika no i sam dług)
Komornik najpierw zajmuje dochody a później aktywa. Dłużnik odpowiada za szkody powstałe w wyniku nie wykonania, lub złego wykonania zobowiązania.
Dłużnik odpowiada dobrowolnie, jak ktoś nie chce wykonać to wierzyciel odnosi się do sadu i komornika jest to tzw. przymusowe.
Dłużnik odpowiada za szkody za niewykonanie zobowiązania lub nie całe zobowiązania np. uszkodzenie majątku, niedanie pieniędzy wszystkich, za dostarczenie niesprawnej rzeczy
Zobowiązania:
•	jednostronne  –jest tylko jeden dłużnik i jeden wierzyciel np. z umowy darowizny jest jednostronne, darczyńca jest zobowiązany wydać rzec taka jaką się zobowiązał; może powstać z ogłoszenia publicznego np. sprzedawca zobowiązuje się ze do 4paku piwa da płytę cv,
•	dwustronne  – wzajemne to takie gdzie dłużnik jest wierzycielem dla swojego wierzyciela , a wierzyciel jest zarazem dłużnikiem, przy świadczeniach wzajemnych wartość powinna być ekwiwalentna,
•	solidarne – jeżeli za zobowiązanie odpowiada kilka osób; zobowiązanych jest kilka podmiotów, a przedmiot świadczenia jest jeden i niepodzielny (może wynikać z woli stron-pieniądze, lub po prostu jest niepodzielny), wierzyciel ustala który/rzy z pośród dłużników solidarnych, który/rzy spełni to świadczenie; może być także roszczenie regresowe – ten który zapłacił może się dopominać od nich żeby mu oddali ta kwotę za która zapłacił; może wynikać z umowy np. budujemy gazociąg na wsi, z umowy solidarnie – odpowiedzialność małżonków w sprawie zaspokajania potrzeb rodziny, wierzyciel może ściągnąć od jednego lub drugiego małżonka; solidarnie odpowiadają współwłaściciele budynków –za zobowiązania , opłaty remonty odpowiadamy solidarnie; osoby które wyrządziły krzywdę czynem niedozwolonym – delikt; to dopowiadamy solidarnie np. grając w piłkę stłuczemy szybę w budynku to odpowiadają wszyscy grający; uprawnienie solidarne to jeśli zobowiązanie jest niepodzielnie to wierzycieli jest kilku to jednemu można oddać dług, dłużnicy musza spełnić świadczenie do rąk jednego z wierzycieli – jak ktoś pożyczy pieniądze do małżonków a odda tylko zonie to małżonek jest tez spełniony
Źródła zobowiązań
1.	ex contractu = z umowy(to się umawiają), z czynności prawnych (jednostronne oświadczenie , z objęcia spadku -jak dziedziczy mieszkanie to jak ma ono długi to zobowiązuje się zapłacić za te długi)
2.	ex deliktu = z czynów niedozwolonych;
3.	akty administracyjne i orzeczenia sądowe – z decyzji organów administracji oraz orzeczeń i wyroków sądowych np. grzywna
4.	inne zdarzenia np.:
a.	bezpodstawne wzbogacenie się (nie ma podstawy prawnej np. przez pomyłkę) takie przysporzenie majątkowe które nie ma podstawy prawnej; nienależne świadczenie – wypłacą mu emeryturę dwa razy to ma obowiązek zwrotu jednej
b.	prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia – działanie na cudzą korzyść za które należy się zapłata np. opieka nad cudzym zwierzęciem; zobowiązuje tylko do zapłaty za nakłady konieczne- ponosi się na rzecz w normalnym obrocie np. na znalezionego psa jedzenie, nakłady zbyteczne można zatrzymać dla siebie, ale nie należy nam sie zapłata
Wygasanie zobowiązania – przestaje istnieć:
1.	wykonanie zobowiązania- spełnienie świadczenia
2.	świadczenie w miejsce wykonania np. odpracowanie długu
3.	złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego – jak nie można znaleźć wierzyciela lub gdy się ukrywa a odziedziczyliśmy majątek z długiem i nie wiemy komu mamy je oddać, są odsetki przy tym majątku więc wyjściem jest złożenie do depozytu sądowego i przestają narastać odsetki
4.	połączenie w jednym ręku wierzytelności i długu np. gdyby wierzyciel kupił dom z obciążoną hipoteką
5.	zwolnienie dłużnika z długu tylko za jego zgodą, wywołuje skutki w przyszłości
6.	rozwiązanie umowy za zgodą stron – ma moc wsteczną, powrót do stanu jak by umowy nie zawarto
7.	niemożliwość świadczenie – tylko gdy niemożliwość jest niezawiniona np. grafologowi pogorszył sie wzrok i nie może dokonać analizy, śpiewak stracił głos i nie może wykonać występu zgodnie z umową
8.	potrącenie – przy zobowiązaniach wzajemnych zwłaszcza pieniężnych gdy jedna jest winna drugiej osobie a druga jest winna większą sumę pierwszej to się odejmuje i jedna oddaje(ta z większym długiem)
9.	nowacja- zmiana dotychczasowego zobowiązania na jakieś inne, za zgodą stron np. zmiana przedmiotu lub tytułu np.  zobowiązanie zwrotu rzeczy a my chcemy ja zatrzymać to musimy za nią zapłacić
10.	przedawnienie – świadczenie okresowe to 3 lata, a reszta 10 lat, można powołać się na przedawnienie i nie zapłacić gdy nie domaga się zwroty długu, uczciwe osoby nie korzystają z przedawnienia , zwykle firmy
11.	śmierć wierzyciela lub dłużnika, kiedy świadczenie ma charakter czysto osobisty np. świadczenie emerytalne gdy umrze to już koniec umowy, wygasa, nie ma obowiązku pracy po zmarłym
 Odpowiedzialność cywilna (OC)
•	umowna -  kontraktowa, powstaje w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, wierzyciel nie musi wykazywać winy dłużnikowi, lub nienależycie wykonanej rzeczy np. nie oddał pieniędzy w terminie; trzeba wykazać ze powstałą szkoda, odpowiedzialność niezależna od winy, ubezpiecza się na odpowiedzialność cywilna lekarzy
•	odpowiedzialność deliktowa – z czynów niedozwolonych
o	odpowiedzialność na zasadzie winy – odpowiada to osoba której można poczytywać czyn niedozwolony; dotyczą osoby powyżej 13 roku życia, stan wyższej konieczności, obronie koniecznej wyłącza odpowiedzialność cywilną i karną
o	odpowiedzialność na zasadzie ryzyka – : mąż rzuca w żonę doniczką a żona się uchyla i doniczka wylatuje przez okno i trafia przez okno, odpowiada za to cywilnie właściciel mieszkania; za odpowiedzialność na zasadzie ryzyka odpowiadają przedsiębiorstwa napędzanie siłami przyrody to kolej, elektrownie, gazownie, hotelarze np. ubezpieczenia obowiązkowe w samochodach

o	odpowiedzialność na zasadzie słuszności i życia społecznego – ktoś odpowiada za kogoś np. rodzice odpowiadają za dzieci do 13 roku życia, właściciel odpowiada za to że pies pogryzie drugą osobę, skarb państwa odpowiada za szkody zrobione przez swoich funkcjonariuszy jeśli nie mamy w tym winy,
Odpowiedzialność cywilna zostaje wyłączona  na skutek VIS MAIOR – siła wyższa – to powodzie uderzenia piorunów, meteoryty, rewolucje, wojny, grad wielkości piłki tenisowej - zdarzenie pochodzące z zewnątrz nie można go przewidzieć i mu zapobiec. Za siłę wyższa nie uznaje się jednak zaspania, ulewy, zepsucia samochodu czy maszyny.
Ad IV cześć Spadki
Dziedziczenie – przejście praw i obowiązków zmarłego - spadkodawcy na inne podmioty prawa czyli spadkobierców, spadkodawca może być tylko osobą fizyczną. Dziedziczyć można tylko po osobie fizycznej, bo tylko takowa może umrzeć.
Spadkobiercami mogą być osoby fizyczne i prawne, ale tylko w momencie otwarcia spadku czyli moment śmierci spadkodawcy, wszystkie prawa i obowiązki przechodzą na spadkobiercę. Osoba musi istnieć w momencie dziedziczenia. Formalności ze spadkiem można załatwić (od 3 lat) u notariusza, a tak to w sądzie się załatwia. Dla osób fizycznych dziedziczą poczęte osoby przed śmiercią spadkodawcy, jeśli urodzi się żywe. Osoba prawna może dziedziczyć, ale jeśli jest powołana z testamentu.
Zachowek dotyczy osoby która jest ominięta w testamencie, małżonek dostanie ½ np. gdy zostanie część dana na cel charytatywny  ; małoletni i niezdolni do pracy dostaną 2/3.
 Może dziedziczyć fundacja nawet jeśli jeszcze nie istnieje ale w ciągu 3 miesięcy musi być zarejestrowania. Dziedziczy się długi i majątek. Są trzy możliwości spadku:
Możliwości zachowania się spadkobiercy:
o	Proste – przyjmujemy aktywa i pasywa
o	Odrzucenie spadku – niedziedziczny ani aktywów i pasywów
o	Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza – polega na tym że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości aktywów, czyli gdy aktywa= pasywom, reszty nie trzeba spłacać
Gospodarstwa rolne dziedziczy się na zasadach ogólnych od 15 lutego 2004r. Jeśli ktoś umarł wcześniej to dziedziczy na poprzednich zasadach. Od spadku płaci się podatek, rodzina nie płaci podatku jeśli w ciągu pół roku zgłosi się do urzędu.
Przy dziedziczeniu ustawowym są kręgi dziedziczenia. Bliższy krewny wyłącza dalszego krewnego.
Dzieci poza małżeństwem dziedziczy  równo jak dzieci z małżeństwa. Jeżeli dzieci nie żyją ale są wnuki to wnuki dziedziczą.  Jeżeli jest małżonek i rodzeństwo małżonka to ½ zabiera małżonek, a druga część spadku rozdziela się miedzy rodzeństwo i dzieci zmarłego. Jak nie ma dzieci i małżonka to dziedziczy gmina jak nie da się ustalić gminy to skarb państwa. Jeżeli denat nie ma rodzeństwa ani małżonka to dziedziczą rodzice. Jeżeli jest tylko małżonek to dziedziczy małżonek.
Dziadkowie jeśli są w niedostatku spadkobierca musi zapewnić  im alimentacje, ewentualnie oddać ¼ spadku, bo tak to nie dziedziczą.
Scheda spadkowa - zaliczenie darowizn na poczet (rzecz) dziedziczenia; np. dziadek ma 3 mieszkania i 3 synów, 1 mieszkanie podarował 1 z synów i on już nie będzie dziedziczył tamtych 2 pozostałych mieszkań.
Dziedziczenie testamentowe:
Jest 6 rodzajów testamentu. Trzeba być pełnoletnim i nieubezwłasnowolnionym. Nie każdy testament każdy może sporządzić.
Testamenty:
•	Zwykłe
o	Holograficzny(własnoręczny) – nie wolno pisać na maszynie, pisać na komputerze, przez kogoś, trzeba podpisać testament, późniejszy testament ma pierwszeństwo, i wyłącza inne jeśli ingeruje w inne, najczęściej jest nadużywany
o	Notarialny – napiszemy go u notariusza, jest on najskuteczniejszy, notariusz musi być prawnikiem z wykształcenia
o	Allograficzny – sporządza się z udziałem urzędnika(wójt, burmistrz, sekretarz stanu cywilnego)obecnych musi być 2 świadków i wszyscy musza ten testament podpisać, nie mogą go sporządzić osoby nieme
•	Szczególne – w zagrożeniu życia
o	Ustny – sporządza się w obecności dwóch świadków, jeden z nich powinien zaprotokółować i  podpis dwóch świadków i spadkobiercy, sad tez uzna jak podpisy dwóch świadków. Ważny jest pół roku, świadkiem nie może być osoba na rzecz której byłoby przysporzenie majątku(dostałoby w majątku).
o	Podróży – wygłaszany ustnie, w przypadku katastrof morskich, kosmicznych.
o	Wojskowy z 1965roku na wypadek mobilizacji lub pobytu w obozie jenieckim, sporządza się przed dowódcą
Polecenie i zapis
Zapis - to dyspozycja dołączona do testamentu na rzecz osób która nie jest spadkobiercą o  charakterze majątkowym
Polecenie o charakterze majątkowym, może dotyczyć utrzymania nieruchomości w niezmienionym stanie