Is er een Nederlandse Mark Stone?

ingezonden door Peter Polder

De Britse milieubeweging is opgeschrikt door een spionage schandaal van ongekende omvang. Nadat de politie 114 activisten arresteerde die zich voorbereiden op een grote actie bij de Ratt Clif kolencentrale, ontdekte activisten dat een van hen, Mark Stone, een politie infiltrant was.\

Mark Stone bleek Mark Kennedy te zijn, een politie agent. Mark was een joviale klimmer met dreads, tattoo’s en oorringen. Hij had vanwege het geld dat hij altijd ruim voor handen had de bijnaam ‘ Flash’. Hij was al zeven jaar actief in het radicale deel van de Britse milieubeweging, en had in die tijd relaties met verschillende mede activistes. Mark had twee paspoorten, met twee verschillende namen, en leed een dubbel leven. Toen hij als een van de 114 arrestanten geen advocaat wilde, werden zijn vrienden wantrouwig. Tot hun stomme verbazing vonden ze een tweede paspoort. Daarmee geconfronteerd bekende Mark “Stone” politie infiltrant te zijn. Tot zo ver niets bijzonders. Wie effectieve en directe acties organiseert tegen wat de overheid ziet als haar economische belangen kan rekenen op aandacht van de inlichtingendiensten. Ook in de Nederlandse milieubeweging wordt met enige regelmaat een informant ontmaskerd.

In de rechtszaak tegen de activisten die van plan waren de kolencentrale te blokkeren gebeurde iets totaal onverwachts. Mark bleek de afgelopen zeven jaar meer gedaan te hebben als alleen zijn vrienden verraden. Hij was ook gaan luisteren naar wat ze te zeggen hadden. Hij was er in die zeven jaar van overtuigd geraakt dat de klimaatcrisis onze toekomst bedreigd en dat braaf een rondje lopen met een spandoek daar geen verandering in gaat brengen. Hij nam contact op met de advocaat van de activisten om een verklaring af te leggen over zijn werk als politie agent. Kennedy beweerd al een jaar geleden ontslag te hebben genomen als politie agent. Als klap op de vuurpijl maakte hij de namen bekend van nog eens drie politie infiltranten. Het Britse OM zag zich gedwongen de aanklacht te seponeren. Althans, dat is zijn versie van het verhaal. Deze week werd bekend dat hij afgelopen jaar bij kluste voor een private inlichtingendienst met onder andere energiebedrijf E.ON als klant. De waarheid zal wel ergens in het midden liggen.

Opvallend is dat de Britse politie in deze zaak niet alleen aan het rond neuzen was. De infiltranten organiseerden mee aan acties, doneerden geld of regelden vervoer. En waar infiltranten in bijvoorbeeld een drugsbende bedoeld zijn om bewijs te verzamelen voor een rechtszaak, werd er hier een aanklacht geseponeerd. De actiegroepen waarin Mark actief was, waren allemaal ‘ schuldig’ aan burgerlijke ongehoorzaamheid, maar van terrorisme of criminele daden was geen sprake. Welk belang had de Britse overheid bij het spioneren van organisaties als EarthFirst! En Climate Camp ?
Volgens de Britse politie kan een bezetting van een kolencentrale er toe leiden dat de stroom uit valt in de ziekenhuizen. Iedereen met een beetje kennis van zaken, en dus ook de Britse politie, weet dat het stroomnet berekend is op de uitval van een centrale, en dat elk ziekenhuis beschikt over een nood aggregaat. Het radicale deel van de Britse milieubeweging is vrij open en decentraal georganiseerd. Er zijn in die zin ook weinig echte geheimen te ontdekken. Het lijkt er meer op dat de overheid de belangen aan het verdedigen was van grote energiebedrijven die kolencentrales aan het bouwen zijn. De PR afdeling en lobbyisten van een energiebedrijf weet graag waar ze zich op moeten voorbereiden. Een ander doel lijkt te zijn het zaaien van wantrouwen en paranoia onder activisten. Geen beter middel dan dat om sterke sociale bewegingen te verzwakken.

Terug naar Nederland. Is het bespioneren van milieuactivisten iets typisch Brits? Nee, helaas. Ook de Nederlandse overheid leent haar inlichtingendiensten graag uit aan industriële belangen. Voor zo ver bekend werd er een poging gedaan om in eind jaren negentig een politie agent te laten infiltreren bij Milieudefensie. Meer voorkomend is het inzetten van informanten, mensen die actief zijn of worden in de milieubeweging en middels chantage met psychische problemen of schulden of omkoping aangezet worden tot het verraden van hun vrienden. Binnen GroenFront! zijn de afgelopen 15 jaar meerdere informanten uit de kast gekomen of benaderings pogingen vanuit de politie stuk gelopen. Dat men het blijft proberen wijst er op dat het ook wel eens lukt. Een ander voorbeeld is het werk van de Nederlandse inlichtingendiensten rond de Betuwelijn waarin het beleid was om nauw samen te werken met Prorail en de bouwbedrijven. Ook in deze campagne zijn meerdere pogingen gedaan om informanten te werven.

Een van de effecten van infiltranten en informanten op een actiegroep is paranoia, onderling wantrouwen en de neiging nieuwkomers buiten te sluiten. Een op zich begrijpelijke reactie, zeker als je ontdekt dat mensen die je als vrienden beschouwde je verraden hebben. Het werkt alleen niet. Het zorgt er voor dat een actiegroep steeds kleiner wordt, minder acties kan organiseren en het zorgt er voor dat het makkelijker wordt om een groep te infiltreren. De meest effectieve strategie tegen spionage is een zekere openheid en een sfeer waarin mensen die benaderd zijn niet aan de schandpaal worden genageld en uitgestoten, maar hulp krijgen.
Zeker als het gaat om informanten (activisten die door de politie gevraagd worden informatie te leveren). Alleen dan durven mensen met hun verhaal naar buiten te komen, en stoppen als informant. De mensen die in de positie van informant zijn gechanteerd voelen zich daar vaak erg schuldig over, maar durven er met niemand over te praten. Dat isolement wordt door de politie misbruikt om iemand door te laten gaan met zijn informanten rol. Wie paranoia wordt, laat de politie al voor de helft winnen.