HÜKÛMET
PROGRAMI
BAŞBAKAN
AHMET DAVUTOĞLU
25 KASIM 2015BAŞBAKAN
SAYIN AHMET DAVUTOĞLU TARAFINDAN
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNE
SUNULAN
HÜKÛMET
PROGRAMI
25 KASIM 2015İÇİNDEKİLER
1. Sunuş
	 	 4
2. Demokratikleşme ve Yeni Anayasa	 	 14
3. İnsani Kalkınma ve Nitelikli Toplum	 	 36
4. İstikrarlı ve Güçlü Ekonomi	 	 	 	 66
5. Bilim, Teknoloji ve Yenilikçi Üretim	 	 104




6. Yaşanabilir Şehirler ve Sürdürülebilir Çevre	 118
7. Vizyoner ve Öncü Ülke	 	 	 	 134
8. Sonuç	 	 	 	 156


	Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri,
1
SUNUŞ
Cumhuriyetimizin 64’üncü, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 6’ncı hükû-
meti adına aziz milletimizi ve siz değerli vekillerini saygıyla selamlıyo-
rum.
Meclisimizin 26’ncı Döneminin milletimize, ülkemize ve demokrasimi-
ze hayırlı olmasını Cenab-ı Allah’tan temenni ediyorum.
1 Kasım 2015 Seçimleri ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde temsil yet-
kisi alan bütün siyasi partileri ve milletvekillerini yürekten tebrik ediyor,
hep birlikte milletimize yapacağımız hizmetlerde başarılar diliyorum.
Huzur ve güven ortamı içerisinde gerçekleşen, hızlı bir şekilde sonuç-
landırılan, adil ve özgür bir seçim süreci yaşadık. Yüce heyetiniz önün-
de, seçim sürecine katkıda bulunan tüm kişi ve kurumlara bir kez daha
teşekkür ediyorum.
1 Kasım seçimleri, 7 Haziran’da yapılan seçimlerin bir anlamda devamı
niteliğinde gerçekleşmiş, 7 Haziran sonrası sürdürülebilir bir hükûmet
yapısının oluşmaması sonrasında, halkımızın hakemliği ile bugünlere
gelinmiştir. Bu süreçte, AK Parti olarak kendi iç muhasebemizi yapma
fırsatı bulduk. Aynı zamanda bu süreçte, ülkemizde bir yönetim boş-
luğu oluşmasına müsaade etmeyerek siyasi sorumluluk içinde hareket
ettik. Tüm bu çabaların halkımızda geniş bir teveccüh gördüğünü mem-
nuniyetle müşahede etmiş bulunuyoruz. Bu yönüyle, halkımıza şükran-
larımızı bir kez daha ifade etmek istiyoruz.
1 Kasım seçimleriyle oluşan bu Meclis, yurtiçinde yüzde 87,4 gibi ol-
dukça yüksek düzeyde bir katılım oranı ile şekillendi. Meclisimize gir-
64. Hükûmet Programı
7meye hak kazanan milletvekillerinin temsil ettiği seçmen oranı ise, yüz-
de 97,5 gibi yine uzun zamandır rastlanmamış bir seviyeye erişti. Bu
şekilde hem istikrar hem de güçlü temsil, milletimiz tarafından teminat
altına alınmış oldu.
Meclisimizin, milletimizin beklentileri doğrultusunda 4 yıl boyunca
büyük bir özveriyle çalışacağına inancım tamdır. Milletimiz, Meclis’ten
sorunları için çözüm bekliyor ve bu Meclis de inşallah bu beklentiyi en
iyi şekilde karşılayacaktır.
1 Kasım seçimlerinde milletimiz, yüksek katılım ve temsilin yanı sıra,
yönetimde istikrarı da sürdürme yönünde bir irade ortaya koymuştur.
Milletimizin iradesi hiçbir tereddüde mahal verme-yecek şekilde tecelli
etmiş, halkın tercihi yönetime güçlü bir şekilde yansımış ve demokrasi-
miz seçimlerden güçlenerek çıkmıştır.
1 Kasım 2015 seçimlerinin asıl galibi hiç ama hiç şüphesiz Türkiye’dir,
bu aziz millettir.
Değerli Milletvekilleri,
Daha önceki dönemlerde demokratik siyaset kurumunu zayıflatmaya
yönelik her türlü tahrik ve tertibi büyük bir sağduyuyla aştık. Bundan
sonra da, milli irade önüne çıkarılan her engeli, kararlı ve cesur bir du-
ruşla, milletimizin desteğiyle aşma noktasında hiçbir tereddüt taşımı-
yoruz.
Bundan önceki dönemlerimizde sorunlardan değil, çözümlerden besle-
nen ve büyüyen bir iktidar olduk. Tüm reform ve dönüşüm süreçlerinde
gücümüzü, milletimizden ve onun temsilcisi Meclisimizden aldık.
Yeni Türkiye, Cumhuriyetimizin 100. yılına yürürken insana, zamana
ve mekâna hakkıyla hitap eden kapsayıcı bir yenilenmenin ve süreklilik
içinde yeniden inşa sürecinin eseri olacaktır. Yüz yıl önce Trablusgarp,
Balkan ve Birinci Dünya Savaşı’nın acıları üzerinde onurlu bir İstiklal
Savaşı vererek, Cumhuriyetimizi kuran neslin torunları olarak bizler, bu
onurlu savaş sonunda özgürleştirilen vatanımızın asli sahipleriyiz.
8
64. Hükûmet Programı
Etnik, dini, mezhebi zenginliğimiz, ortak geçmişimizin güzel yansıma-
ları olup, vatanımızın asli sahipleri ve devletimizin eşit vatandaşları ol-
duğumuz gerçeğinin en güçlü dayanaklarıdır. Yüz yıl önce kadim coğ-
rafyamızın her bir köşesinden, Anadolu’dan, Rumeli’den, Ortadoğu’dan,
Kafkasya’dan gelerek sömürgeciliğe karşı omuz omuza mücadele eden
dedelerimiz için de; onları Orta Asya’dan Hint’e, Güneydoğu Asya’dan
Afrika içlerine kadar ellerindeki dar imkânlarla ve dualarla destekle-
yen mazlum milletler için de, İstiklal Savaşımız yalnızca bir milletin var
olma savaşı değil, bütün bir insanlık onuru için verilen kutsal bir mü-
cadele idi.
Bugün de Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin en temel ilkesi insan onu-
runun korunmasıdır. Bu ilkeyi, Şeyh Edebali’nin siyasal bilincimizin ve
devlet ahlakımızın temelini dokuyan ‘insanı yaşat ki devlet yaşasın’ ilke-
sinin çağdaş siyaset dilindeki karşılığı olarak görüyor ve gelenek ile çağ-
daşlığı bu çerçevede bir zıtlık içinde değil, ayrılmaz bir bütünlük içinde
değerlendiriyoruz.
Bu çerçevede, 1 Kasım seçimleri sonrasında oluşan Meclisimizde ortak
değerlerimizi koruyacağımıza, kardeşlik iklimini tesis edeceğimize ve
hukuk devletini güçlendireceğimize inancımın tam olduğunu belirtmek
isterim.
Bu Meclis, Türkiye’nin ve 78 milyonun Meclisidir. Altıncı AK Parti
Hükûmeti de hiç kuşkusuz Partimize oy vermiş olsun veya olmasın tüm
vatandaşlarımızın hükûmetidir.
Yeni dönemde de Meclisimiz içinde birlikte çalışma, uzlaşma arayışı ve
işbirliğine önem vereceğiz. Tüm siyasi partilerle yakın bir diyalog ve iş-
birliği içinde olacağımızı buradan ifade etmek isterim. Hükûmetimiz
ülkemizin ve siyasetin normalleşmesini hayati bir mesele olarak ele al-
maktadır. Bu hususta üzerimize düşen sorumlulukları yerine getirece-
ğimizden milletimiz emin olmalıdır. Aynı şekilde, siyasi partilerimizin
insicam içerisinde çalışacağı bir yasama dönemi yaşama arzumuzu da
bir kez daha tekrar etmek isterim.
64. Hükûmet Programı
9Özellikle, geçen sene milletimizin büyük bir teveccühü ile seçilen Sayın
Cumhurbaşkanımıza, Meclis çalışmalarımız başta olmak üzere, kurum-
larımızın uyumlu ve etkin çalışması için vereceği destekten dolayı şim-
diden teşekkür ediyorum. Aynı şekilde, 2002’den sonraki büyük dönü-
şümü gerçekleştiren Sayın Cumhurbaşkanımızdan devraldığımız güçlü
mirası aynı doğrultuda geleceğe taşıyacağımızı ifade etmek isterim.
Değerli Milletvekilleri,
Bu seçim ile Türkiye’de yeni bir atılım döneminin önü sonuna kadar
açılmıştır. Bu çerçevede, 64. Hükûmet de, önceki AK Parti Hükûmetleri
gibi ülkemizin kritik bir döneminde tarihi bir sorumluluk üstlenmekte-
dir. Geçmişteki hükûmetlerimizden aldığımız güç ve tecrübe ile, ülke-
mizi belirlemiş olduğumuz hedefler doğrultusunda çok daha parlak bir
geleceğe taşıyacağız.
Son 13 yılda gerçekleştirilen reformlar zemininde, inşa edeceğimiz yeni
nesil reformlar ile 2023 hedeflerimize ve ötesine yürüyüşümüz güçlü ve
kararlı bir şekilde devam edecektir. AK Parti hükûmetleri, Cumhuriyet
tarihinde hiçbir partiye nasip olmamış bir kurumsal sürekliliğe, reform
hafızasına ve tecrübesine sahiptir. 64. Hükûmetimiz, bu engin ve sağlam
tecrübeden de istifade ederek Türkiye’nin hedeflerine yürümesinin de-
vamlılığını sağlayacaktır.
Değerli Milletvekilleri,
Önümüzdeki dönemde de ülkemizi zenginleştiren, demokratik stan-
dartlarını yükselten, ülkemizin itibarını daha da artıran politikalarla,
daha güçlü bir Türkiye için milletimizden aldığımız yetkiyi yine milleti-
mizin hizmetine sunacağız.
Son 13 yılda yapılanları yeni bir atılım dönemi ile taçlandırmak hükû-
metimizin temel görevi olacaktır. Amacımız; çok daha güçlü, müreffeh,
saygın ve demokratik bir Türkiye’ye ulaşmak, ekonomisi, bilim ve tek-
nolojisi, siyaseti, sosyal ve kültürel politikaları ile örnek alınan bir ülke
olmaktır.
10
64. Hükûmet Programı
Genç ve dinamik nüfusu ile bu milletin sahip olduğu muazzam enerjiyi
iç çekişmelere değil, Cumhuriyetimizin 100. yılında 2023 Vizyonu ile
çerçevesi çizilen yeni hedeflere yönlendireceğiz.
Meclis içinde olduğu kadar, Meclis dışında da tüm kesimlerle yakın bir
istişare içinde politikalarımızı şekillendirecek ve hayata geçireceğiz.
Sivil toplum, meslek kuruluşları, akademik dünya, iş dünyası, çalışan
kesimler, kültür ve sanat insanları, basın ve medya ile yerel yönetimler
başta olmak üzere katılımcı bir anlayış içinde toplumun tüm yelpazesini
kucaklayacak şekilde çalışacağız.
Tüm vatandaşlarımızın diline, inancına, kültürüne, değerlerine, yaşam
tarzına, tüm farklılıklarına saygı göstermeye devam edeceğiz. Fırsat
eşitliğini ve sosyal adaleti en üst düzeyde yaşayan bir ülkede; vatanımı-
zın her karışını, milletimizin bütün kesimlerini kucaklayan bir hükûmet
olma azmindeyiz. Bir tek insanımız bile kendisini kıyıda köşede kalmış
hissetmeyecektir.
Yeni dönemde de insan onurunu merkez kabul eden bir anlayışla insani
kalkınmayı esas alarak, hak ve özgürlüklerin alanını genişletmeye de-
vam edeceğiz.
Bir yandan ekonomik ve sosyal politikalarımızı etkili bir şekilde uygu-
larken, diğer yandan nereden gelirse gelsin, ülkemizin bu kutlu yürü-
yüşünü akamete uğratmaya çalışan ve ulusal güvenliğimizi tehdit eden
eski ve yeni tüm vesayet unsurlarıyla mücadelemizi kararlılıkla devam
ettireceğiz. Hükûmetlerimiz döneminde kurumsal vesayet unsurları de-
mokratikleşme ile nasıl ortadan kaldırılmışsa, devlet içi ve dışı her tür-
lü illegal yapılanma karşısında hukuk devletini güçlendirmeye devam
edeceğiz.
Kimden kaynaklanırsa kaynaklansın ve hangi niyetle olursa olsun, kamu
düzenini bozmayı amaçlayan şiddet ve teröre asla izin vermeyeceğiz. Bu
vesileyle, vatanımız ve milletimizin huzuru için en büyük fedakârlığı
yapmış olan şehitlerimize bir kez daha Allah’tan rahmet diler, tüm şehit
ve gazilerimize minnet ve şükranlarımızı sunarım.
64. Hükûmet Programı
11Süreklilik içinde değişim ve reform irademizi hayata geçirerek, 21. yüz-
yıl dünyası şartlarında, ülkemizi daha da ileriye taşımak ortak sorumlu-
luğumuzdur. Bu sorumluluktan hareketle, köklü geçmişimizi insanlığın
evrensel birikimi ile harmanlayarak, bölgemizde ve dünyada barış ve
istikrara aktif katkı sağlamaya devam edeceğiz. Bu noktada, İstiklal Sa-
vaşı’mızın temel ilke ve ruhundan hareketle, dış politikamızda her daim
mazlumların ve mazlum milletlerin yanında yer alarak, insan onurunu
koruyan ‘değer odaklı’ yaklaşımımızı sürdüreceğiz. Bu yaklaşımı ger-
çekçi dış politika uygulamaları ile hayata geçirmeyi devam ettirerek,
bölgesel ve küresel barışa katkı sağlayan özgün bir vizyonu ortaya koy-
mayı sürdüreceğiz.
Bu bağlamda; tarihi ve coğrafi zeminden hareketle dış politikada be-
nimsediğimiz dinamik ve çok boyutlu yaklaşımın devamını sağlayaca-
ğız. Bölgesel, transatlantik ve AB politikalarımızı da yeni dönemde daha
kuvvetli bir zeminde sürdüreceğiz. Katılım müzakereleri yürüttüğümüz
AB’ye tam üyelik perspektifimiz, stratejik bir tercihimiz olmaya devam
edecektir. Bunun yanında, başta kültür coğrafyamız olmak üzere farklı
kıtalarda son 13 yıl boyunca sürdürdüğümüz siyasi ve ekonomik ilişki-
lerimizdeki istikrar derinleştirilmeye devam edecektir.
Değerli Milletvekilleri,
1 Kasım seçimlerinde halkımız, yapılanları takdir ettiğini gösterdiği
gibi, gelecekte yürümemiz gereken yol haritasını da hür iradesiyle tayin
etti.
Halkımız istikrar içinde yenilenmeye verdiği desteği açıkça ortaya koy-
du.
Hepimize düşen görev, işte bu çatı altında milletimizin kutlu çağrısına
cevap vermektir.
Milletimizin sandıkta verdiği mesajı en iyi şekilde okuyarak, ülkemizi
her alanda güçlendirmek üzere programımızı hazırladık.
Sizlere sunmakta olduğum 64. Hükûmet Programı’mız; son Seçim Be-
12
64. Hükûmet Programı
yannamemizde yer alan hedeflerimizi, 10. Kalkınma Planı’mızı, yapısal
dönüşüm programlarımızı, projelerimizi, kamuoyuyla paylaştığımız çe-
şitli strateji belgelerimizi ve taahhütlerimizi esas almaktadır. Geçmişte
olduğu gibi, bugün de halkımıza verdiğimiz sözleri esas alıyor, siyasete
olan güveni bu zeminde daha da güçlendirmeyi hedefliyoruz. Güven ve
istikrarı pekiştirerek, öngörülebilir bir ortam içinde ülkemizi hızlı bir
şekilde büyütme kararlılığındayız.
Takdirinize sunduğumuz ve güveninizi beklediğimiz bu Program, yeni
bir hamle döneminin perdesini açacak ve yeni yüzyılın yükselen ülke-
si Türkiye’yi, bölgesinde ve dünyada hak ettiği konuma ulaştıracaktır.
Ülkemiz 2002’den bu yana, AK Parti hükûmetleriyle oluşan istikrar ve
liderlikle, hem bölgesindeki kaostan hem de küresel ekonomik kriz-
lerden pozitif ayrışmayı başarmıştır. 64. Hükûmet döneminde de, kü-
resel ve bölgesel anlamda en değerli sermayeye dönüşen istikrarımızı
koruyacağımızı, zorlu süreçlerde liderlik göstereceğimizi milletimizin
bilmesini isterim. Türkiye tarihi bir dönemeçte istikrar ve güven adası
olmaya devam edecektir. Aynı şekilde dinamik nüfus ve ekonomisiyle
kurumlarını güçlendirirken, ihtiyaç duyduğumuz reformlar da bir bir
hayata geçirilecektir.
64. Hükûmet tam anlamıyla bir reform hükûmeti olacaktır. Dünyanın
ve ülkemizin değişen şartları ve 2023 Vizyonu’muz çerçevesinde, kritik
alanlarda yapacağımız reformlar ile milletimizin bize verdiği emanete
en güçlü şekilde sahip çıkacağız. Bugünün ihtiyaçlarına cevap vermenin
ötesinde, başta çocuklarımız ve gençlerimiz için olmak üzere, geleceğin
Türkiye’sini inşa edeceğiz. Reformlarımız sonucunda daha özgür, daha
rekabetçi ve insan odaklı bir anlayış içerisinde refahını daha adil payla-
şan bir Türkiye’ye kavuşma idealini sürdüreceğiz. Bu kapsamda, 6 temel
alanda reformlarımızı yoğunlaştıracağız. Bunlar;
•
Demokratikleşme ve adalet,
•	Eğitim,
•	 Kamu yönetimi,
•	 Kamu maliyesi,
64. Hükûmet Programı
13•	 Reel ekonomide köklü değişim,
•	 Öncelikli dönüşüm programları
alanında gerçekleştireceğimiz reformlardır.
Demokratikleşme ve adaleti insan onurunun yüceltilmesinin bir gereği
olarak gördüğümüz gibi, ekonomik ve sosyal gelişmemizde de kritik bir
zemin olarak değerlendiriyoruz. Yeni Anayasa ve yargı reformu başta
olmak üzere yapacağımız çalışmalarda, en geniş uzlaşma arayışı içinde
ülkemizin uzun zamandır beklediği adımları atacağız. Böylece, özgür-
lük alanlarının daha da genişletileceği, herkesin birlik içinde farklılığını
yaşamasının mümkün olacağı, çok daha yenilikçi ve rekabetçi bir top-
lumsal düzen de oluşmuş olacaktır.
Özgürlük alanlarını genişletmenin yanı sıra diğer bir temel önceliğimiz,
insanımıza yapacağımız yatırımlar olacaktır. İçinde bulunduğumuz
yüzyılda gerçek rekabet üstünlüğü insan unsurundan bağımsız düşü-
nülemez. Eğitimde erişim meselesini büyük oranda çözmüş hükûmetler
olarak, önümüzdeki dönemde temel önceliğimiz eğitimin her seviye-
sinde kaliteyi artırmak olacaktır. Çocuklarımızı ve gençlerimizi, ortak
değerlerimizi özümsemiş olarak, bilgi tabanlı ekonomiye ve geleceğe en
iyi şekilde hazırlayacağız.
‘Devletin millet için var olduğu’ anlayışı içinde kamu yönetiminde ve
kamu maliyesinde halkımızın ve ekonomimizin ihtiyaçları doğrultu-
sunda reformlar gerçekleştireceğiz.
Devletin gerçek ve tek sahibi olarak gördüğümüz vatandaşlarımız adına
kamu yönetiminin tüm işlerinin şeffaf, katılımcı ve hesap verebilir bir
biçimde gerçekleştirilmesi temel şiarımızdır. Daha küçük ama daha et-
kin bir merkezi idare, güçlendirilmiş ve hesap verebilir yerel yönetimler,
daha etkin bir personel rejimi ve dijitalleşme kamu yönetim reformu-
muzun ana bileşenleri olacaktır. Ayrıca, kamu maliyesinde yapacağımız
reformların hedefi; değişen koşullara uygun olacak şekilde daha etkin,
hesap verebilir ve şeffaf bir mali yönetim sistemini sağlamak olacaktır.
ler gerçekleştirmek ana hedeflerimiz arasındadır. Üreten, istidham oluş-
turan, ihracatını artıran bir ülke olma yolunda reel sektörün yatırım ve
işletme aşamalarında çok daha güçlü ve rekabetçi olmasını amaçlıyoruz.
Bu çerçevede atacağımız adımlarla, üretim yapımızda ileri teknolojiye
dayalı yüksek katma değerli ürünlerin payını artıracağız. İnsan gücü-
müzün niteliğini geliştirecek, iş ve yatırım ortamınını iyileştirecek, stra-
tejik sektörlerde dönüşümü gerçekleştirecek ve bilgi toplumuna dayalı
bir altyapı oluşturacağız.
Bütün bu alanları kapsayan, ekonomimizin kılcal damarlarına dokunan,
çok daha ayrıntılı bir reform paketi olarak ‘öncelikli dönüşüm program-
larımızı’ da kararlı bir şekilde hayata geçireceğiz. Bu programlarımızla
tasarruf oranlarımızı artırmayı, artan tasarrufları daha üretken alanlara
yönlendirmeyi ve potansiyel büyümemizi daha üst noktalara yükselt-
meyi hedefliyoruz.
Bütün bu reformları, vaatlerimizi ve projelerimizi belirli bir takvime
bağlayan, sorumlulukları netleştiren, hesap verebilirliği sağlayacak olan
eylem planımızı da ayrıca halkımızla paylaşacağız. 3 ay, 6 ay ve 1 yıl
içinde ayrıntılı ve şeffaf bir şekilde neleri yapacağımızı içeren eylem pla-
nımız, uygulamanın etkinliği ve takibi bakımından da sağlam bir zemin
oluşturacaktır.
64. Hükûmet, Türkiye’nin reformlarla birlikte, siyasi istikrar ve ekono-
mik büyüme sürecinin tahkim edilmesi için çalışacaktır. Bu sorumlu-
luğu alırken, milletimizin desteğine, siyasi partilerimizin basiretine ve
kurumlarımızın enerjisine duyduğumuz güven tamdır.
64. Hükûmet Programı’mızın, insan onurunu esas alan müreffeh Türki-
ye hedefimiz için hayırlara vesile olmasını dilerim.
Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu

Başbakan
Bir diğer reform alanımız ise reel sektördür; bu sektörde köklü değişim-
14
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
152
DEMOKRATİKLEŞME
VE YENİ ANAYASA
Demokratikleşme perspektifimizin odağında ‘insan onuru’ bulunmak-
tadır. İnsan onurunu zedeleyen hiçbir uygulama ve politika meşru gö-
rülemez ve gösterilemez. İnsan onuru ile taçlandırılan Türkiye Cum-
huriyeti Vatandaşlığı kimliği taşıyan hiç kimse hiç bir makam ve güç
sahibi tarafından tahkir edilemez; inancı, rengi, cinsiyeti, dili, ırkı, siyasi
düşüncesi, felsefi anlayışı ve hayat tarzı sebebiyle ayrımcılığa maruz bı-
rakılamaz, herhangi bir şekilde nefret söylemine muhatap kılınamaz.
Devletler ve milletler ancak ve ancak onları oluşturan bireylerin aidi-
yet bilinciyle tarih içindeki varlıklarını sürdürebilirler. Vatandaşların
ülkelerine duydukları aidiyet bilinci ve hiçbir vatandaşı veya vatandaş
grubunu dışlamayan ve ötekileştirmeyen bir siyaset anlayışı, devletlerin
bekasının en temel garantisidir. Eşit vatandaşlık ilkesi ise çağdaş siyasal
meşruiyetin temelidir ve bu temel hiçbir surette ve hiçbir gerekçe ile
zayıflatılamaz, göz ardı edilemez.
Bu temel üzerinde Cumhuriyetimizin 100. yılına yürürken, önceliği-
miz; ülkemizin katılımcı, çoğulcu, özgürlükçü, demokratik ve sivil bir
anayasa ile yönetilmesini sağlamaktır. Bu değerler üzerine inşa edilecek
yeni anayasal düzenimizin en temel ilkesi, ahlaki referansı ve ruhu ‘in-
san onuru’ olacaktır.
İnsan onuru ancak ve ancak insanın tercih ve irade gücünü yansıtan
özgürlükler ile hayat bulabileceğinden, yeni anayasal düzenimizin oda-
ğında insan hak ve özgürlükleri yer alacaktır. Kadim kültürümüzde
esasları konmuş olan canın, aklın, neslin, inancın
ve mülkün korunma-
sı kamunun sorumluluk alanlarını; çağdaş toplumsal hayatın temelini
dokuyan evrensel insan hakları beyannamesi ise vatandaşların temel
özgürlük alanlarını tanımlar.
64. Hükûmet Programı
17Bu çerçevede düşünce, inanç, ifade ve girişim özgürlüğü insan onuru-
nun ve kimliğinin ayrılmaz bir parçasıdır ve anayasal koruma altında-
dır. Bu özgürlükleri sınırlayan yegâne unsur, eşit haklara sahip diğer
vatandaşların özgürlük alanları ve onurlarıdır.
Her özgürlük bir sorumluluk getirir. Basın ve ifade özgürlüğü özel ha-
yata saygılı basın ahlakını; girişim özgürlüğü meşru ve vergilendirilmiş
kazanç anlayışını; inanç özgürlüğü ise diğer inançlara saygıyı gerektirir.
Kamu düzenini insan hak ve özgürlüklerinin hayat alanı olarak görü-
yor; bu çerçevede özgürlük ve güvenlik kavramlarını birbirlerinin karşı-
tı değil, tamamlayıcı unsurları olarak değerlendiriyoruz.
Cumhuriyetimiz ortak aidiyetimizin, demokrasimiz ise bu ortak aidiyet
alanındaki farklılıklarımızın korunmasının teminatıdır. Nihai hedefi-
miz evrensel ölçekte çoğulcu, eşitlikçi ve katılımcı demokrasiyi hayatın
bütün alanlarında yaşanır kılmaktır.
AK Parti hükûmetlerinin önemli bir reform alanı olarak gördüğü de-
mokratikleşme konusunda Türkiye’nin birikmiş ve kronikleşmiş pek
çok meselesi milletimizin beklenti ve ihtiyaçları doğrultusunda çözüme
kavuşmuş, ülkemizin güçlü bir hukuk devleti olması yönünde önemli
adımlar atılmıştır. Anti-demokratik uygulamalar, hukuksuzluk, temel
insan haklarına karşı işlenen cürümler; milli irade ve Meclisimiz üze-
rinde tesis edilen vesayetler ortadan kalkmıştır. Artık o dönemlere ‘eski
Türkiye’ diyoruz ve ‘yeni Türkiye’de hiç kimse o karanlık dönemleri ha-
tırlamak istememektedir. Bugün açık yüreklilikle milletimizin 2002’de
başlattığı Sessiz Devrim’i ile birlikte eski Türkiye döneminin kapandığı-
nı gururla dile getiriyoruz. Bu partimize oy versin, vermesin tüm mille-
timizin ve Meclisimizin ortak kazanımıdır.
Demokratikleşmeyi dinamik bir süreç olarak görmekteyiz. Geçmiş
hükûmetlerimiz döneminde gerçekleştirdiğimiz demokrasi mücadele-
mizi toplumun tüm kesimlerinin katkılarıyla daha ileriye taşımaya ka-
rarlıyız.
Demokrasi yürüyüşümüzü; toplum-siyaset-devlet arasındaki engellerin
18
64. Hükûmet Programı
kaldırılması ve toplumsal talep ve eğilimlerin siyasette ve devlet idare-
sinde esas alınması anlayışı üzerine bina ediyoruz. 13 yıllık demokrasi
mücadelemizle, siyaset kurumuna itibar, Meclise saygınlık kazandırdık.
Geçmiş AK Parti hükûmetlerinin oluşturduğu demokratik kazanımları
derinleştirerek devam ettireceğiz.
Temel amacımız vatandaşlarımızın temel hak ve hürriyetlerini geniş-
letmek oldu. Bu hedefimizi, bugüne kadar tüm hükûmet programları-
mızda dile getirdik. Diğer yandan, yönetimimizin kalitesini artırarak
daha az kaynakla daha fazla hizmet ürettik. Demokrasinin aynı zaman-
da kalkınma sürecimize güç verdiğini somut uygulamalarımızla ortaya
koyduk. Yeni dönemde de demokratikleşmeye ve yönetim kalitemizi
artırmaya devam edeceğiz. Bir taraftan ekonomik gelişmeye ve insani
kalkınmamıza hız verecek, diğer taraftan da uluslararası alanda Türki-
ye’yi daha saygın ve cazip bir ülke haline getireceğiz.
Herkesin inandığı gibi yaşayabildiği, fikirlerini özgürce ifade edebildiği,
refaha katkıda bulunduğu ve refahtan hak ettiği payı aldığı, emniyet ve
huzur içerisinde yaşayan, şeffaflığın ve hesapverebilirliğin esas alındığı
bir toplum olarak birlikte geleceğe yürüyeceğiz.
Temel Hak ve Hürriyetler
AK Parti hükûmetleri, iktidara geldiği günden beri, devletin topluma
kimlik biçme, dikte etme hakkının olmadığını dile getirerek, bu vesayet-
çi zihniyetle mücadele etmiştir.
Hükûmet olarak, bireysel hak ve özgürlükler ile insan onurunu yü-
celtmeyi temel ahlaki referans olarak kabul etmekteyiz. Bu referansla,
vatandaşlarımızın temel hak ve özgürlüklerini garanti altına almayı ve
bunların kullanımını kısıtlayan engelleri ortadan kaldırmayı temel bir
vazife olarak görüyoruz.
Milletimizin temel değerlerine dayalı birlikteliğimizi ve vatandaşlık ba-
ğını benimsiyoruz. Devlet ile vatandaş ilişkilerinin adalet ölçüsünde ve
demokratik bir temelde sağlanması gerektiğini düşünüyor ve tüm va-
tandaşlarımızı çoğulcu bir yaklaşımla kucaklıyoruz.
64. Hükûmet Programı
19Yeni dönemde de etnik kimliği, mezhebi ve inancı ne olursa olsun her-
kesi bağrına basan, onları eşit vatandaşlık ile evrensel ilke ve değerler
temelinde demokratik bir ortak yaşam bilincine ulaştıran bir anlayışı,
daha güçlü bir şekilde hayata geçireceğiz. Çoğulcu, eşitlikçi ve katılımcı demokrasi hedefimiz, Türkiye’yi dünya
demokrasileri liginde daha da üst sıralara taşıyacaktır. Temel hak ve öz-
gürlükler alanında uluslararası normlar tüm politikalarımıza esas teşkil
edecektir.
Temel hak ve hürriyetler alanında geçmişte sağladığımız kazanımları
kararlılıkla koruyacağız. Yaptığımız düzenlemelerin zihniyet dönüşümü
ve etkin bir uygulamayla birlikte hayatın bir parçası haline gelmesi ve
düzenlemelerimizin kalitesinin yükseltilmesi temel önceliğimiz olacak-
tır. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Kamu Denetçiliği Kuru-
mu ve Türkiye İnsan Hakları Kurumunu etkinleştirecek ve uluslararası
düzeyde üstlendikleri sorumlulukları güçlendireceğiz. Bu alanda ulus-
lararası temel hak mekanizmaları ile mevzuat ve uygulama uyum düze-
yini yükselteceğiz.
Etnik, dini ve mezhepsel aidiyetlerden önce, milletimizin temel değerle-
rinin yoğrulduğu tarihi yolculuktaki birlikteliğimizi ve eşit vatandaşlık
anlayışını benimsiyoruz. Bu anlayışla, devletin bütün toplumsal kesim-
lerle hakkaniyet ölçüsünde, eşitlik temelinde demokratik bir ilişki geliş-
tirmesini sağlayacak; toplumsal zenginliğimizin tüm unsurlarını çoğul-
cu bir yaklaşımla kucaklamaya devam edeceğiz. Yeni dönemde temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmele-
rin iç hukuka dâhil edilmesine devam edilecek, özgürlükçü demokratik
anlayışla bağdaşmayan şerhler kaldırılacaktır. Benzer şekilde mevzuatı-
mızda anti-demokratik dönemlerden kalan düzenleme ve uygulamala-
rın ayıklanması süreci tamamlanacaktır.
Herkesin temel hak ve özgürlüklerden en ileri derecede yararlanacağı
bir Türkiye’yi hedefliyoruz. Bu hedefimiz doğrultusunda, toplumdaki
her bireyin yaşam tarzını güvence altına alan bir yaklaşımı benimsiyo-
ruz.
Bu bağlamda; geleneksel irfan merkezleri ve Alevi vatandaşlarımızın
inanç ve kültür temelli talepleri karşılanacaktır. Cemevleri, eğitim siste-
minde bilgilendirme, üniversitelerde araştırma ve uygulama merkezleri
oluşturma gibi çeşitli konularda Alevi kanaat önderleri ile diyalog içinde
demokratik uzlaşı temelinde gerekli adımları atacağız. Geleneksel irfan
merkezleri ve cemevlerine hukuki statü tanıyacağız.
Başta eğitim, istihdam ve iskân sorunları olmak üzere Roman vatan-
daşlarımızın sorunlarının çözümüne hız vererek, her türlü ayrımcılık
zeminini ortadan kaldıracağız.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan gayrimüslim azınlıkları herhangi
bir ayrımcılığa maruz bırakmayacak şekilde bütün hukuki ve fiili ted-
birleri almaya devam edeceğiz.
20
64. Hükûmet Programı
Ekonomik ve Sosyal Konsey ile ilgili yasal düzenlemeyi gerçekleştirerek,
Konsey’i yönetişim ilkeleri çerçevesinde etkin bir biçimde çalıştıracağız.
Sivil toplumun geliştirilmesi ve güçlendirilmesine dair çerçeve yasa çı-
karacağız. Bu kapsamda; sivil toplum kurumlarının hukuki statülerinin,
kurumsal yapılarının, faaliyetlerinin, kamu kurumları ile ilişkilerinin,
mali kaynaklarının düzenlenmesini sağlayacağız.
Ülkemizin demokratikleşmesinde ve refahının artmasında milli birlik
ve kardeşlik süreci tarihi bir çabaya karşılık gelmektedir.
AK Parti olarak ilk günden itibaren, milli birlik ve kardeşlik perspektifi
ile şekillendirdiğimiz siyasetle, vatandaşlarımızın devletimize aidiyetini
zedeleyen, milletimizin farklılıklarını zenginlik yerine tehdit olarak gö-
ren anlayışların terkedilmesi için büyük çaba gösterdik. Yakın tarihimiz
boyunca, hiçbir seçilmiş hükûmetin gösteremediği cesaret ve kararlılık-
la sorunların üzerine gittik.
Çözüm iradesini ortaya koyduğumuz Milli Birlik ve Kardeşlik sürecin-
de dönüm noktası, Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın,
64. Hükûmet Programı
21Başbakan olarak, 2005 yılında Diyarbakır’da yaptığı konuşma olmuştur.
Bu konuşma ile tabular yıkılmış, etnik temelli sorunlara demokratik sü-
reç içerisinde çözüm bulunacağı dile getirilmiştir. İlk kez bir hükûmet,
bu sorunla açıkça yüzleşme cesaretini göstermiştir.
AK Parti Hükûmetlerinin halkımız tarafından destek gören bu cesur
adımları, çeşitli terör saldırıları ve provokatif eylemler ile sekteye uğ-
ratılmaya çalışılmış; buna rağmen ülkemizin bu temel ve tarihi sorunu-
nun çözümü için kararlılık devam ettirilmiştir.
Hükûmetimiz, bir yandan terörle kararlı bir şekilde mücadele edecek,
diğer yandan demokratikleşmeyi ve çözüm iradesini sürdürecektir.
Demokratikleşme ile eş zamanlı olarak yatırım, üretim ve istihdam im-
kânlarının geliştirilmesi başta olmak üzere, terörden etkilenen yöreleri-
mizin ekonomik ve sosyal rehabilitasyonuna dönük çalışmaları hızlan-
dırarak devam ettireceğiz.
Kalıcı huzuru tesis etmek amacıyla çıkardığımız “6551 Sayılı Terörün
Sona Erdirilmesi ve Toplumsal Bütünleşmenin Güçlendirilmesine Dair
Kanun” ile silahın tamamen gündemden çıktığı bir noktaya ulaşmak
için gereken tüm tedbirleri alacağız.
Süreci sabote etmeye, akamete uğratmaya çalışan terör örgütü; kamu
düzenini bozmaya çalışarak silahlı çatışmaya geri dönmüştür. Özellik-
le doğu ve güneydoğuda yaşayan insanlarımıza yönelik her türlü baskı,
şiddet ve illegaliteye başvuran örgüt, Türkiye’yi terk etmemiş, silah bı-
rakmaya direnç göstermiştir.
Terör örgütünün eylem ve sabotajları, süreci sürdürülebilir olmaktan
çıkarmıştır. Halkın hakkını-hukukunu koruyabilmek için kamu düze-
nini tahkim ederek özgürlük-güvenlik dengesini kurmak mutlak gerek-
liliktir. Daha önce olduğu gibi, 64. Hükûmet olarak da hukuk içinde
yürüttüğümüz terörle mücadelede vatandaşın mağduriyet yaşamaması-
nı, aksine vatandaşların temel haklarını garanti altına alacak bir kamu
düzeninin tesis edilmesini amaçlamaktayız.
22
64. Hükûmet Programı
Bu anlayışla reformlardan, hizmetlerden, yatırımlardan asla vazgeçme-
yecek, geri adım atmayacağız. Süreçte farklı sebeplerle oluşan güvenlik
risklerini gidermek, bölge insanını ceberrut ve zalim örgütün baskısın-
dan korumak devletimizin öncelikli görevidir. Akan kan duruncaya ve
kamu düzeni tesis edilinceye kadar terörle mücadelemize; hukuk ve kar-
deşlik tam anlamıyla tesis edilinceye kadar da çözüm irademizi koru-
maya devam edeceğiz. Demokratikleşme konusunda atacağımız adım-
larda muhatabımız tüm milletimiz olmaya devam edecektir.
Önümüzdeki dönemde demokratikleşme çabalarımızı sürdürürken,
tüm meşru toplumsal kesimleri muhatap alan bir anlayış içinde hareket
edecek, hiçbir kesimin tek tipçi bir anlayışı vatandaşlarımıza dayatma-
sına izin vermeyeceğiz.
Yeni Anayasa
İktidara geldiğimiz günden beri bütün AK Parti hükûmetlerinin prog-
ramlarında ‘çoğulcu ve özgürlükçü yeni bir anayasa’ vaadi bulunmakta-
dır. Önümüzdeki dönemde sivil, katılımcı, çoğulcu, özgürlükçü bir de-
mokratik ve sivil anayasanın yapımına öncülük etmeye kararlıyız. Diğer
siyasi partileri de aynı anlayış içinde katkı vermeye davet ediyoruz.
Yeni anayasa, çağdaş demokrasi anlayışını yansıtmalı, mümkün olan en
geniş mutabakatla ve demokratik yöntemlerle hazırlanmalı, geniş top-
lumsal kesimlerce sahiplenilmelidir. Anayasanın kapsayıcı, kucaklayıcı,
bütünleştirici, çeşitlilikte birliği savunan, çoğulcu ve özgürlükçü bir ka-
rakterde olması gerektiğini düşünmekteyiz.
Yeni anayasa, bireysel özgürlüklere dayanmalı, yargı bağımsızlığı ve ta-
rafsızlığını sağlamaya yönelik kurumsal güvenceleri içermeli ve siyasi
sistemin işleyişindeki belirsizlikleri ortadan kaldırmalıdır. Bu anlayışla,
yeni dönemde yeni anayasayı Türkiye’de demokrasi, insan hakları ve hu-
kukun üstünlüğünün kökleşmesi bakımından hayati bir aşama olarak
görmekteyiz.
23 Nisan 1920’de Ankara’da toplanan birinci Meclis, demokrasi tari-
himiz açısından önemli bir referans niteliğindedir. Türkiye, 21. yüzyıl
64. Hükûmet Programı
23şartlarında geçmişin olumlu tecrübesini de dikkate alarak geleceğe yü-
rüyecektir. de düzenlemeyecek, her bir alanın kendi dinamiğinin ortaya çıkmasına
imkân sağlayacaktır.
Yeni anayasa, Cumhuriyetimizin insan hakları ve demokrasi konuların-
daki kazanımlarını geleceğe taşımalı; vesayetin izlerini tamamen silmeli;
insan onurunu, bireysel hak ve özgürlükler ile toplumsal meşruiyetini,
sistemin ahlaki ve demokratik temeli kabul ederek; bireyin ve toplumun
geleceğe dair beklentilerini karşılamak üzere tasarlanmalıdır. Yeni anayasa, sorunların çözümünün imkân ve araçlarını barındıracak-
tır. Sorunları, demokratik bir ortamda bireyler, toplum ve siyaset kuru-
mu çözecektir.
Yeni anayasada, siyasi partilerin çalışmalarını etkin olarak koruyacak ve
parti kapatmalarını uluslararası standartlarda düzenleyeceğiz.
Hükûmetlerimizin öncülüğünde gerçekleştirilen 2004, 2007 ve 2010
Anayasa değişikliklerini ve Meclis’te oluşturulan Anayasa Uzlaşma Ko-
misyonu çalışmalarını, yeni anayasa için güçlü bir zemin olarak görü-
yoruz.
Türkiye’nin yeni anayasasında temel hak ve hürriyetlerin, demokrasi-
nin, hukukun üstünlüğü ilkesinin, düşünce ve inanç özgürlüğünün da-
yanağı toplumsal meşruiyet olacaktır.
Yeni ve sivil anayasamız, bireysel hak ve özgürlükleri esas alırken, Tür-
kiye’nin birikimi üzerine inşa edilecek, taraf olduğumuz uluslararası
normları gözeterek demokratik bir anlayışla hazırlanacaktır.
Yeni anayasa, milletimizin kültürel ve toplumsal çeşitliliğini tanıyan,
herhangi bir etnik veya dini kimliğe referans yapmayan bir vatandaşlık
tanımını esas alacaktır.
Yeni ve sivil anayasamız, toplumun herhangi bir kesiminin dışlanma-
sına yol açacak değer yargıları ve siyasal tercihler barındırmayacaktır.
Anayasamız tüm toplumu kucaklayan, kader birliğimizi yansıtan, de-
mokratik denge ve denetim ilişkisini esas alan bir mahiyette hazırlana-
caktır.
Yeni anayasa, ortak değerleri ve çeşitlilik içinde birlik anlayışını esas
alacaktır. Toplumsal hayatın ve siyasetin her alanını ayrıntılı bir biçim-
24
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet döneminde doğrudan anayasal sistemle bağlantılı seçim
kanunları, siyasi partiler kanunu ve sair temel kanunlar, yeni anayasa
metniyle birlikte bir bütün olarak yenilenecektir.
Yönetim Modeli ve Başkanlık Sistemi
Yeni Anayasa, Türkiye’nin 2023 ve sonrasına yönelik demokratikleşme
ve kalkınma hedeflerine ulaşmasını kolaylaştıracak etkin ve sağlıklı bir
yönetim modeli arayışını da içermelidir. Yeni anayasa ile Türkiye’nin,
katılımcılığı ve çoğulculuğu esas alan ve etkili işleyen bir hükûmet mo-
deline kavuşmasını elzem görüyoruz. Sadece temsilin değil, istikrarın
da oluşmasına imkân sağlayan, vesayet odaklarının önünü tamamen
kapatan, çağdaş ve etkin bir hükûmet sisteminin hayata geçmesini arzu
ediyoruz.
1960 askeri darbesi sonrasında, bürokrasinin siyaset üzerinde vesayet
kurmasını kurumsallaştırmak üzere kurgulanan mevcut sistem, par-
lamenter sistem olarak takdim edilse de, parlamenter sistemin asgari
demokratik gereklerini karşılamaktan uzaktır. AK Parti Hükûmetleri
döneminde, hayata geçirilen demokratik reformlar, vesayete karşı mü-
cadelede elde edilen kazanımlar ve Mecliste sağlanan güçlü temsil sa-
yesinde, mevcut sistemin zaafları dönemsel olarak aşılarak istikrarlı ve
etkin bir yönetim imkânı yakalanmıştır.
Ancak, mevcut sistemin yetki, görev ve sorumluluk paylaşımında pek
çok muğlaklıklar barındırması, siyasal sistemin şümullü bir yaklaşımla
yeniden düzenlenmesini zorunlu kılmaktadır. Özellikle 12 Eylül ve 28
Şubat darbeleriyle çok daha sorunlu hale gelen cari sistemin demokra-
tikleştirilmesi kaçınılmazdır.
64. Hükûmet Programı
25Siyasal sistem arayışının yaslanacağı zemin, kuşkusuz demokratik bir
anayasal zemin olacaktır. AK Parti olarak, demokratik bir perspektifle
yapılandırıldığında, parlamenter sistem ile başkanlık sistemi arasında
demokrasiye uyum açısından bir fark bulunmadığı kanaatindeyiz. Nite-
kim her iki sistemin de olumlu örneklerine rastlanabileceği gibi olum-
suz örneklerine de rastlanabilir.
Ancak bir yandan vesayetçi bir şekilde kurgulanarak demokratik do-
ğasından koparılmış parlamenter sistemin yol açtığı siyasal istikrarsız-
lıklar, öte yandan Yeni Türkiye vizyonumuzun ihtiyaç duyduğu etkin
ve dinamik yönetim dolayısıyla, başkanlık sisteminin daha uygun bir
yönetim modeli olduğuna inanıyoruz.
Milletimizin teveccühüyle hazırlayacağımız özgürlükçü ve insan odaklı
yeni Anayasa ile seçimlerin istikrar üretebildiği, yasama ve yürütme-
nin müstakil olarak etkin olduğu, güçler ayrılığının tahkim edildiği, de-
mokratik denge ve kontrol mekanizmalarının öngörüldüğü, toplumsal
farklılıkların siyasal temsilinin sağlandığı, ademi merkeziyetçi bir idare
sisteminin güçlendirildiği, karar alma süreçlerinin hızlandığı yeni bir
siyasal sisteme geçebiliriz.
Bu unsurlarıyla başkanlık sisteminin, Türkiye’nin siyasal tecrübesine ve
gelecek vizyonuna daha uygun olduğuna inanıyoruz.
Bu çerçevede öngördüğümüz anayasal sistem, Türkiye’nin AK Parti
Hükûmetleri döneminde geçirdiği demokratik dönüşümü nihai sonu-
cuna erdirerek, 2023 ve sonrasına yönelik kalkınma hedeflerine ulaşma-
sını kolaylaştıracak bir çerçeveye sahip olacaktır.
Adalet Sisteminde Dönüşüm
Adaleti mülkün ve meşruiyetin temeli, hukuk devletinin esası olarak
görüyoruz. Bizim için adalet, hukukun üstünlüğüne dayalı, herkesin
güven duyduğu, her türlü güç odağından bağımsız, tarafsız, vatandaş
taleplerine hızlı cevap verebilen bir yapıda olmalıdır.
Yargının, hukuk güvencesi oluşturması, uluslararası standartlarda ve
26
64. Hükûmet Programı
demokratik usullerle işlemesi temel prensibimizdir. Yargı erkinin güven
veren; öngörülebilirliği sağlayan; ideoloji, siyasal tasavvur veya inanç
dikte etmeyen ve bunların etkisinde kalmayan bir çerçeveye kavuşması
gerektiğine inanıyoruz.
Yargıya, sadece adaletin tesisini sağlayan ve temel hakların kullanımını
garanti altına alan bir kurum gözüyle bakmıyoruz. Hukukun sağladığı
öngörülebilirlik ortamında belirsizliğin azalacağını, üretim ve yatırım
kararlarının daha sağlıklı ve nitelikli bir şekilde alınacağını, böylece kal-
kınma sürecimizin hızlanacağını düşünüyoruz.
Önümüzdeki dönemde, 64. Hükûmet olarak temel önceliklerimizden
biri adalet sistemimizde köklü düzenlemeler yaparak ileri standartlarda
bir yapı oluşturmak olacaktır. Yargı sistemimizi, başta Avrupa Birliği ol-
mak üzere, uluslararası norm ve standartları esas alarak hazırlayıp, daha
önce ilan ettiğimiz yargı reform stratejisi çerçevesinde yeniden yapılan-
dıracağız.
Demokratik bir ülke olarak Türkiye, hukuk düzeniyle kendi yurttaşları-
nın özgürlüklerini korumaya, uluslararası topluma güven vermeye, yerli
ve yabancı yatırımcılar için güvenli bir liman olmaya devam edecektir.
İkincil düzenlemelerle oluşturulabilecek detayları, yasalardan ayıklaya-
cak ve mevzuat enflasyonuna son vereceğiz.
Yeni Yargı Reform Stratejisi Belgesi’ni etkin bir biçimde uygulayarak ha-
yata geçireceğiz.
64. Hükûmet olarak yargıda etkinlik, hızlılık, hesap verebilirlik, eko-
nomiklik ve şeffaflığı sağlayacağız. Anayasal değişikliklere bağlı olarak
yüksek yargıda içtihat düzeyinde dağınıklığı gidereceğiz. Bu çerçevede,
askeri yargı, disiplin mahkemeleri çerçevesinde faaliyet gösterecektir.
Temyiz mahkemelerinin, alt derece mahkemeleri üzerindeki hukukilik
denetiminin ötesine taşan etkilerini azaltacağız ve temyizi, hukuki de-
netim ile sınırlandıracağız.
64. Hükûmet Programı
27Yargı üst yönetimi ile temyiz mahkemelerinin oluşumunda TBMM’nin
rolünü güçlendireceğiz, böylece yargının toplumsal meşruiyetini artıra-
cağız.
Yüksek Mahkemeler, bölge adliye ve idare mahkemeleri ile ilk derece
mahkemelerinin faaliyet raporları hazırlayarak kamuoyuna duyurmala-
rını sağlayacağız. Yüksek mahkeme üyeliğini Avrupa örneklerine ben-
zer şekilde makul sürelerle sınırlayacağız.
İhtisas mahkemelerinin sayısını artıracağız. Ticaret ve iş mahkemesi
gibi bazı ihtisas mahkemelerinde meslekten olmayan hâkimlerin de yer
almasını sağlayacağız.
HSYK’yı yeniden yapılandırarak Hâkimler Yüksek Kurulu ve Savcılar
Yüksek Kurulunu kuracağız.
Yargı mensuplarının mesleki ahlak ve davranış kurallarını uluslararası
ölçütlere göre belirleyeceğiz.
Hukuk eğitimini güçlendireceğiz. Bu kapsamda, hukuk fakültelerine gi-
riş şartları yeterli bilgiyi aktaracak şekilde tasarlanacak; hukuk eğitimi,
içerik itibarıyla teorik bilgi ile uygulama uyumunu sağlayacak, karşılaş-
tırmalı örnekler dikkate alınarak yeniden düzenlenecektir.
Adalet alanında meslek içi eğitimi, meslek hayatı boyunca ölçme ve de-
ğerlendirmeyi mümkün kılacak şekilde düzenleyeceğiz. Yargı mensup-
larının alanlarında uluslararası gelişmeleri yakından takip etmelerini
sağlayacak çalışmaları daha da artıracağız.
Bilirkişilik müessesesini yeniden yapılandıracağız. Bilirkişilerin seçimi
ve görevlendirilmesine yönelik standartlar belirleyerek, sertifikalandır-
ma sistemine geçeceğiz. Hâkimlerin bilirkişiye müracaatlarını yalnızca
teknik bir meselenin vuzuha kavuşturulmasıyla sınırlandıracağız.
Hukukun tüm dallarında alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına ağırlık
verecek, yargıya ulaşılabilirliği kolaylaştırmak amacıyla savunma hakkı
ve adli yardımı güçlendireceğiz.
28
64. Hükûmet Programı
Koruyucu ve önleyici hukuk yaklaşımını yaygınlaştırılacağız.
Bireysel başvurunun Anayasa Mahkemesine getirdiği aşırı iş yükünün,
mahkemenin işlevselliğine zarar verme ihtimali karşısında bu uygula-
mayı gözden geçireceğiz.
Hükûmet olarak adalet sisteminde kadınlar, çocuklar ve engellilere yö-
nelik kolaylaştırıcı uygulamaları hayata geçireceğiz.
Ülke genelinde ideal yargılama sürelerinin belirlenmesini ve yargıda za-
man yönetiminin uygulanmasını sağlayacağız.
Vatandaşlarımızın daha kolay adalet hizmeti alabilmesi için birçok ge-
lişmiş ülkede uygulanan Hukuki Yardım (Himaye) Sigortası Sistemi ge-
liştireceğiz.
Adli ve idari yargıda istinaf mahkemelerinin faaliyete geçmesini sağla-
yacağız.
Ceza infaz sistemini mükerrer suçluluğu önleyecek şekilde etkili hâle
getireceğiz. Ceza infaz kurumlarının standartlarını yükseltmeye devam
edeceğiz. Denetimli serbestlik sistemini daha etkin hale getirecek ve ka-
mu-sivil toplum işbirliğinin artırılmasını sağlayacağız.
Başta UYAP olmak üzere, yargıda bilişim hizmetlerinin daha da etkin-
leştirilmesini sağlayacağız. Bu alanda ileri bir adım olarak başlattığımız
Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemini (SEGBİS) ülke geneline yaygınlaş-
tıracağız.
Adli Tıp Kurumunun kapasitesini geliştireceğiz. Bu alandaki hizmetleri
ülke geneline yaygınlaştıracak, dosya ve raporların bekleme sürelerinin
daha da kısalmasını sağlayacağız. Ayrıca, Adli Bilimler Akademisini ku-
rarak bu alandaki ileri araştırmalara ve eğitimlere ortam hazırlayacağız.
Uluslararası adli yardımlaşma faaliyetlerini etkinleştirecek, bölgesel ve
ikili düzeyde adli işbirliğini geliştireceğiz.
64. Hükûmet Programı
29Güvenlik
Siyaset anlayışımız insanı, insan onurunu merkez kabul eder. Bu onu-
run güvencesi ise özgürlük ve güvenlik dengesidir. Bunlar birbirini dış-
layan değil, birbirlerini bütünleyen kavramlardır.
Geçmişte kaygılar ve korkularla şekillenen devletin güvenliği yaklaşı-
mını vatandaşa güven temelinde yeniden ele alarak, devlet-toplum-fert
ilişkisini güçlendirecek bir yaklaşımı öne çıkardık.
Güvenlik hizmetlerini, ileri bir demokrasi hedefine ulaşmak amacıyla
temel hak ve özgürlüklerin garanti altına alınabilmesi ve eksiksiz bir bi-
çimde kullanılabilmesi için ihtiyaç duyulan temel kamu hizmeti olarak
tanımlamaktayız.
64. Hükûmet döneminde de icraatlarımızda özgürlüklerin güven içinde
ve hukukun üstünlüğü çerçevesinde yaşanmasına yönelik prensibimizi
hayata geçirmeye devam edeceğiz.
Hükûmet olarak, yeni dönemde de güvenlik ve asayiş ortamını bozarak,
vatandaşlarımızın anayasal hakkı olan özgürlükleri yaşaması açısından
baskı ve tehdit oluşturabilecek bütün yapıların üzerine kararlılıkla ve
ödün vermeden gitmeyi sürdüreceğiz.
Uluslararası ve bölgesel teröre destek veren çevre ve odaklarla, bugüne
kadar olduğu gibi bundan sonra da kararlılıkla mücadele edeceğiz. Coğ-
rafyamızda hangi nedene dayanırsa dayansın ve kimden gelirse gelsin
terörün karşısındaki ilkeli duruşumuzu sürdüreceğiz.
Etnik, dini veya mezhebi kavramları suistimal eden tüm terör örgütleri-
ne yönelik mücadelemizi kararlılıkla devam ettireceğiz.
Bu duruş ve mücadelemizde hukukun üstünlüğünü temel alacak; gü-
venlik hizmetlerini şeffaflık, katılımcılık ve hesap verebilirliği artıracak
mekanizmalarla daha fazla destekleyecek, masum vatandaşlarımızın za-
rar görmemesi için azami hassasiyeti göstermeye devam edecek ve gü-
venlik birimlerine olan güveni daha da pekiştireceğiz.
30
64. Hükûmet Programı
Bu bağlamda, toplumun bütün kesimlerini kucaklayan, özellikle kadın,
çocuk, engelli ve yaşlı vatandaşlarımızın güvenlik hizmetlerine erişimi-
ni kolaylaştıran politikalarımızı uygulamaya devam edeceğiz.
Önümüzdeki dönemde de terörizm, örgütlü suçlar, siber suçlar, narko-
tik suçlar ve kaçakçılıkla mücadelede ulusal ve uluslararası kuruluşlar
arasındaki işbirliğini güçlendirecek, bugüne kadar olduğu gibi bundan
sonra da bu suçlarla ilgili kararlı mücadelemizi devam ettireceğiz.
Özgür bir ortamda vatandaşlarımızın iradelerini sandığa yansıtabilmesi
için seçim güvenliğini ilgilendiren düzenlemeler, ilgili tarafların görüş-
leri de alınarak gerçekleştirilecektir.
Uyuşturucu ile mücadeleye yönelik güvenlik önlemlerini artıracak, bu
alandaki suç örgütlerinin üzerine kararlılıkla gitmeye devam edeceğiz.
Bu kapsamda, uyuşturucu maddelerin yasadışı imal, ticaret ve kulla-
nımıyla mücadelede personel ve teknik kapasitemizi güçlendireceğiz.
Uyuşturucu ile mücadelede faaliyet gösteren kuruluşlar arasındaki ko-
ordinasyonu geliştirecek, çevre ülkelerle ve uluslararası alandaki işbirli-
ğini artıracağız. Bu alanda ilan etmiş olduğumuz eylem planını kararlı-
lıkla uygulayacağız.
Önleyici ve koruyucu güvenlik hizmetlerine öncelik verecek ve risk yö-
netimine geçeceğiz.
Önümüzdeki dönemde de vatandaşla kolluk güçleri arasındaki ilişki
güven esasına dayalı olacaktır. Toplum destekli kolluk yaklaşımını güç-
lendireceğiz.
Sınırlarımızın korunmasından sorumlu olacak yeni, profesyonel bir sı-
nır kolluğu teşkilatının kurulmasını sağlayacağız.
Güvenlik hizmetleri alanındaki personelimizin nitelik ve nicelik bakı-
mından geliştirilmesi ve profesyonelleşmesini sağlayacak her türlü ted-
biri almaya kararlıyız.
Kayıp çocuk bulma konusundaki Kayıp Alarmı, Uluslararası Polis Eğitim
Merkezi (UPEM), Türkiye’nin Doğu Sınırlarında Mayın Temizlenmesi
64. Hükûmet Programı
31Projesi ve Geri Gönderme Merkezleri Yapımı Projelerini gerçekleştire-
ceğiz. Ayrıca, Acil Çağrı Merkezlerini ülke geneline yaygınlaştıracağız.
Ülkemizde, vesayetçi aktör ve kurumların siyaset üzerindeki nüfuzunu
kırmak üzere kararlı bir irade sergilenmiş ve siyasal sistemi demokratik-
leştirme hedefinde ciddi ilerlemeler kaydedilmiştir. Ancak, geleneksel
vesayetçi aktör ve kurumlarla yürüttüğü mücadele neticesinde ülkemiz,
milli iradeye dayalı demokratik bir siyasal sistemi inşa etme hedefine
odaklanmışken, yeni bir vesayet odağının saldırılarına maruz kalmış-
tır. Milli güvenliğimizi ve meşru demokratik sistemimizi tehdit eden bu
yeni vesayet oldağı “(PDY) Paralel Devlet Yapılanması”dır.
Yargı ve güvenlik bürokrasisini, sivil toplumun çeşitli kesimlerini ve iş
dünyasını tesiri altına almaya çalışan bu yeni vesayet odağının siyaseti
kendi hedefleri doğrultusunda dizayn etme çabaları, bürokrasi içinde
şeffaflığı yok eden gayretleri ve vesayetçi anlayışı milli güvenliğimizi
tehdit etmektedir. Milli iradeden aldığımız güçle bu yapıları tamamen
ortadan kaldıracak şekilde kararlı mücadelemize devam edeceğiz.
Yönetişim
Hükûmetlerimiz döneminde, yöneten ve yönetilenlerin sorunları bir-
likte tanımlaması, birlikte çözümler araması gayreti içerisinde olduk.
Halkımıza kurallar dayatma yerine, halka hizmet yolunda hayatı kolay-
laştırıcı adımlar atmayı esas aldık. Daha az maliyetle, daha fazla hizmet
üretme prensibinden hareket ettik. Kaynaklarımızı israf etmeden, halkı-
mızın ihtiyaçlarını ve taleplerini karşılamaya çalıştık.
Sorunlara halkın içerisinden bakan ve çözüm üreten, halktan aldığı yet-
ki ve güçle halkın taleplerine dayalı bir hizmet anlayışını benimsedik.
Bu anlayışla, vatandaşlarımızın hayatını kolaylaştırmayı, temel kamu
hizmetlerine rahatça erişimini sağlamayı kamu yönetiminin ana misyo-
nu olarak görüyoruz.
Kamu yönetiminde şartların ve anlayışların değişimi içinde, yenilikçi ve
insan onurunu esas alan bir yaklaşımı benimsiyoruz. Bürokratik atalet
32
64. Hükûmet Programı
ve rutinleşmeye karşı katılımcı bir anlayış içerisinde, yönetim anlayışı-
mızı, yapımızı ve uygulamalarımızı gözden geçiriyoruz. Vatandaşımızın
gözetimi altında siyasi sahiplenme ile iş ve yaşam kalitemizi sürekli bir
şekilde artırmaya kararlıyız.
Kamu yönetimi, ülkemizin toplam kalitesi bakımında kritik öneme sa-
hiptir. İyi işleyen, şeffaf ve hesap verme sorumluluğu olan kamu yöneti-
mi, aynı zamanda ekonominin ve sivil toplumun da elverişli bir ortam-
da gelişimini kolaylaştırır. Önümüzdeki dönem, her alanda olduğu gibi,
yönetim alanında da kalitenin ön plana çıktığı bir dönem olacaktır.
64. Hükûmet döneminde de kamu hizmetlerinin adil, etkili, süratli ve
kaliteli sunumunu sağlayacak şekilde merkezi birimleri daha küçük
ama daha etkin bir yapıya dönüştüreceğiz ve bu birimlerin performans-
larını artıracağız.
Kamu yönetimi reformunu etkili bir şekilde hayata geçirmeye ve koor-
dinasyonu güçlendirmeye yönelik olarak bir Başbakan Yardımcısı koor-
dinatörlüğünde “reform görev gücü” oluşturacağız.
Kamu kurum ve kuruluşlarının kritik önemi haiz olabilecek her türlü iş
ve işlemleri ile sistem ve süreçlerinin; etkinliği, verimliliği, ekonomik-
liği ile bunlarda ortaya çıkabilecek her türlü sistemik veya sistemik ol-
mayan münferit riskleri izlemek, araştırmak, incelemek, tespit etmek ve
bu hususlarda karşılaştırmalı ve analitik analizlerde bulunmak ve bütün
bu çalışma bulgularını ve önerilerini doğrudan Başbakanlık Makamına
raporlamak suretiyle kamu yönetim sistemimizde iyi yönetişimin sü-
rekli bir şekilde gelişmesine katkı vermek üzere “İyi Yönetişim İzleme
ve Eşgüdüm Grubu” oluşturulacaktır.
AB müktesebatı ve uluslararası normlar esas alınmak suretiyle Kamu
Mali Yönetim ve Kontrol Sistemi gözden geçirilecektir.
Kamu kurum ve kuruluşlarımızdan izin alma, görüş sorma gibi süreç-
leri kısaltacak ve kendi aralarındaki iş ve işlemlerini daha etkin ve hızlı
sonuçlandırmalarını sağlayacak mekanizmalar oluşturacağız.
64. Hükûmet Programı
33Kamu kurumlarının uyması gereken temel ilkeleri bir bütün olarak or-
taya koyacağız. Katılımcılık, şeffaflık, hesap verebilirlik, etkililik, hiz-
metlerin sonucuna odaklılık, bürokratik işlemlerde sadelik, bilgi tekno-
lojilerinden yararlanma gibi ilkelerin uygulama etkinliğini artıracağız.
Kamu kurumlarında stratejik düşünme boyutunu daha da güçlendire-
cek, kaynak kullanımında stratejik planları esas alan yaklaşımı öne çı-
karacağız.
Kamu idaresini vatandaşlarımızın ihtiyacı olan hizmetlere odaklı, dış
çevreye açık, rekabetin ve bilgi toplumunun gereklerine uygun hale ge-
tireceğiz.
Ülkemizde ve küresel düzeyde gelişmeler ile modern kamu yönetimi
anlayışı çerçevesindeki yenilikleri takip ederek, kamu idarelerinin mev-
cut yapısını görev, yetki ve işlevleri açısından gözden geçirmeye devam
edeceğiz. Bu alandaki mükerrerliklerin giderilmesine yönelik kurumsal
düzenlemeler yapacağız.
Merkezî idarenin politika belirleme, standart geliştirme ve denetim bi-
rimlerini güçlendireceğiz ve stratejik düzeyde etkinliğini artıracağız.
Taşra teşkilatlarının ve mahallî idarelerin de insan kaynaklarının geliş-
tirilmesine paralel olarak, operasyonel düzeyde esnekliklerini ve mali
kaynaklarını genişletmeye devam edeceğiz.
Avrupa Yerel Yönetimler Şartı’yla uyumlu olarak merkezi idare ve yerel
yönetimler arasındaki ilişkileri yeniden düzenleyeceğiz. Ayrıca yerel-
leşmeyi, yerel yönetimlerin güçlendirilmesini sağlamak üzere etkin bir
denetimi esas alan yasal düzenlemeleri hayata geçireceğiz.
Merkezi yönetim ve mahalli idarelerin sundukları hizmetler için ülke
çapında asgari hizmet standartları belirleyerek, standartlara uygunluk
denetimini merkezi idare eliyle yapacağız.
Devlet personel rejimimizi etkinleştirecek, kamuda insan gücü planla-
ması yapacağız. Nispeten geri kalmış yörelerimizde yeterli ve nitelikli
personel istihdamına yönelik tedbirler geliştireceğiz.
34
64. Hükûmet Programı
Kamu idarelerindeki iç denetim ve performans esaslı dış denetimi güç-
lendireceğiz.
Stratejik yönetim konusunda bakanlıklar arasında koordinasyonu güç-
lendireceğiz.
64. Hükûmet olarak, e-Devlet çalışmalarının kurumlar üstü ve kurum-
lar arası düzeyde güçlü ve etkin bir koordinasyon içerisinde yürütülme-
sini sağlayacak yönetim ve organizasyon yapısını oluşturacağız.
Dijital Türkiye Projesi’ni hayata geçirerek, vatandaşlarımızın kamu ku-
rum ve kuruluşlarına gitmeden tüm iş ve işlemlerini internet ortamında
sonuçlandırmasını sağlayacağız.
2015 yılı başında uygulamaya giren Bilgi Toplumu Stratejimiz çerçeve-
sinde, e-Devlet Stratejisi ve Eylem Planı’nı hazırlayarak, uygulamanın
izlenmesi ve değerlendirilmesi için gerekli mekanizmayı oluşturacağız.
Yerel yönetim hizmetlerinin elektronik ortamda, ortak norm ve stan-
dartlarda sunulmasını sağlayacak ve e-Devlet Kapısına entegre edilen
yerel yönetim hizmetlerinin sayısını artıracağız.
e-Devlet hizmet sunumunda ihtiyaç duyulan temel bilgi sistemleri ile
ortak altyapılardan Mekânsal Adres Kayıt Sistemi (MAKS), Ulusal Coğ-
rafi Bilgi Sistemi Altyapısı, Kamu Güvenli Ağı, Kamu Entegre Veri Mer-
kezi projelerini gerçekleştirileceğiz.
Yerel yönetimler de dâhil olmak üzere kamu kurumlarının, e-devlet hiz-
metleri sunumu amacıyla bilişim stratejilerini hazırlamalarını sağlaya-
cağız.
Yeni girişimlerin oluşması, şeffaf kamu yönetimi anlayışına katkı sağlan-
ması ve daha fazla bilimsel çalışma yapılmasına imkân tanınması ama-
cıyla, kamu kurum ve kuruluşlarının topladıkları ve ürettikleri verilerin,
bilgi güvenliği tedbirlerini almak suretiyle, paylaşımını sağlayacağız.
e-Devlet uygulama ve hizmetlerinin geliştirilmesine ve e-Devlet Kapı-
sı’na taşınmasına devam edeceğiz. Vatandaşlarımızın kamu kurum ve
64. Hükûmet Programı
35kuruluşlarına başvurmalarını mümkün olduğunca e-devlet üzerinden
gerçekleştirmelerini sağlayacağız.
Türkiye Coğrafi Bilgi Stratejisi ve Eylem Planı’nı hazırlayacağız.
T.C. Kimlik Kartı’nın tüm vatandaşlarımıza dağıtımını tamamlayacak
ve e-devlet hizmetlerinde yaygın kullanımını sağlayacağız.
Kent hizmetlerinin hızlı, sağlıklı ve ekonomik olarak sürdürülebilir bir
şekilde verilebilmesi için entegre Kent Yönetimi Bilgi Sistemi’ni kuraca-
ğız.
Elektronik kamu hizmetlerinin, vatandaşlarımıza bütünleşik bir yapı
içinde sunulmasını ve mükerrer bilgi talep edilmemesini sağlayacağız.
Kamu veri merkezlerinin bütünleştirilmesi ve etkin hizmet verilmesi
amacıyla Kamu Bulutu Projesi’ni hayata geçireceğiz.
Kamuda büyük veri uygulamalarını hayata geçireceğiz.
Öncelikli dönüşüm programı olarak hazırladığımız ‘İstatistiki Bilgi Alt-
yapısını Geliştirme Programı’mızla paylaşımcı, güvenilir istatistiklerin
kalitesinin ve sayısının artırılması, ulusal ve uluslararası ihtiyaçlar doğ-
rultusunda üretilmesi gereken istatistik yelpazesinin genişletilmesi ve
idari kayıtların sağlıklı bir şekilde tutulmasını amaçlamaktayız.
Şeffaflık
64. Hükûmet olarak, devletin gerçek ve tek sahibi olarak gördüğümüz
vatandaşlarımız adına yürüttüğümüz tüm işlerin şeffaf, katılımcı ve he-
sap verebilir bir biçimde gerçekleşmesini temel ilke olarak benimsiyo-
ruz.
Katılımcı demokrasimizi, şeffaflığı artan ve daha hesap verebilir bir yö-
netim anlayışıyla güçlendirecek; her türlü yolsuzlukla mücadelemizi ka-
rarlılıkla sürdüreceğiz.
Geçtiğimiz dönemde kamuoyuyla paylaştığımız Şeffaflık Paketi’ni sü-
ratle hayata geçireceğiz.
Siyasi partilerin ve seçim kampanyalarının finansmanının şeffaflaştırıl-
masına yönelik Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hak-
kında Kanun ile Siyasi Partiler Kanunu’nda değişiklikler yapacağız.
Siyasi partilere yapılan bağışların elektronik ortamda ilan edilmesini ve
seçim hesaplarıyla yapılan harcamaların denetiminin yapılmasını ve so-
nuçlarının elektronik ortamda ilan edilmesini sağlayacağız.
Seçim sonuçlarının ilan edilmesinden sonra, siyasi partilerin seçim bi-
lançolarının elektronik ortamda ilan edilmesini sağlayacağız. Partilerin
bu konuda aldığı yardımın nerede kullandığının açık ve berrak olmasını
sağlayacağız.
Mal bildirimlerinin şeffaf olmasını sağlayacağız. Mal bildirimlerinin
elektronik ortamda verilmesini ve kıyaslanmasını sağlayacak bilişim
altyapıları kuracağız.
Yüksek Mahkeme Başkan ve üyeleri ile daire başkanlarının, TBMM
Başkanlığına mal bildiriminde bulunmasını sağlayacağız.
İmar uygulama mevzuatını yenileyeceğiz. İmar planlarında yapılan de-
ğişikliklerden doğan değer artışının, belediyelere ve bakanlıklara kent-
sel dönüşümde kullanmaları için aktarılmasını sağlayacağız.
Kamu yönetimindeki politika ve uygulamalarımızda yolsuzlukla müca-
deledeki kararlılığımız bu temele dayanmaktadır. Halkımızı gerektiğin-
de en üst siyasi ve bürokratik düzeyde bilgilendirmeyi ve onlara hesap
vermeyi demokratik hukuk devleti anlayışımızın bir parçası olarak gö-
rüyoruz.
36
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
373
İNSANİ KALKINMA ve
NİTELİKLİ TOPLUM
‘İnsanı yaşat ki devlet yaşasın’ ilkesiyle hizmet eden AK Parti Hükû-
metleri, sosyal devlet kavramını hayatın her alanında güçlü bir şekil-
de uygulamaya koymuştur. Sosyal politikalar bizatihi değerli olmanın
yanı sıra diğer tüm politika alanları için de temel bir mihenk taşı olarak
alınmıştır. Bu yaklaşım, insanı merkeze alan yaklaşımımızın somut bir
yansımasıdır.
Ülkemizin insan kaynağını çağdaş dünya ile rekabet edebilir donanıma
kavuşturan ve hayat boyu süren bir süreç olarak eğitimi insani kalkın-
mamızın odağına yerleştiriyoruz. Ar-Ge ve yüksek teknoloji yatırımla-
rına büyük destekler vererek teknoloji tüketen değil teknoloji üreten bir
ülke olacağız. Niceliksel kalkınma niteliksel derinlik kazanacaktır.
64. Hükûmet olarak da eğitim kalitesini yükselten; etkili sağlık hizmeti
sunan; nüfusun dinamizmini ve aile yapısını koruyarak geliştiren; kadı-
nına, gencine, çocuğuna ve çalışanına hak ettiği yeri, önemi ve desteği
veren bir yaklaşımda olmayı benimsiyoruz.
Bu yaklaşımla, Türkiye’nin ‘yüksek insani gelişmişlik’ kategorisinden
‘çok yüksek insani gelişmişlik’ kategorisinde olan ülkeler arasına girme-
sini hedefliyoruz.
Nitelikli Eğitim
İnsani kalkınma hedefimizin temelini eğitim oluşturmaktadır. AK Parti
Hükûmetleri olarak eğitimi; uzun vadeli bir bakış açısıyla geleceğimi-
ze yatırım olarak kabul ediyor, insanımızın yaşam kalitesini yükselten,
ülkemizin insan kaynağını çağdaş dünya ile rekabet edebilir donanıma
kavuşturan ve hayat boyu süren bir süreç olarak görüyoruz.
64. Hükûmet Programı
39Eğitimde bilgi ile bilinç arasındaki etkileşimi temel bir ihtiyaç addedi-
yoruz. Bu yaklaşımla, bilgi tabanlı ekonominin ihtiyaç duyduğu insan
gücünü yetiştiren, özgürlükçü, üretken ve rekabetçi bir eğitim sistemi-
nin oluşturulması, bu sisteme uygun öğretmenlerin yetiştirilmesi, müf-
redatın geliştirilmesi ve uygun ortamların tesis edilmesi en temel önce-
liğimiz olmaya devam etmektedir.
64. Hükûmet döneminde de eğitim en öncelikli gündemimiz olacaktır.
İktidarlarımız döneminde eğitim alanındaki temel altyapı ve erişim so-
runlarını önemli ölçüde çözdük. Önümüzdeki dönemde başta eğitimin
kalitesini yükseltmek olmak üzere, çok daha büyük atılımlar hedefliyo-
ruz.
Eğitim ile öğretimi bir bütün olarak görmekte, bedensel ve ruhsal geliş-
meyi en az zihinsel gelişme kadar değerli bulmaktayız.
Eğitimin her kademesinde insan hakları alanında farkındalık bilincini
geliştirilecektir.
Toplumsal değerlerimizin daha fazla özümsenmesi ve gelecek kuşaklara
aktarılması için değerler eğitiminin eğitim ve öğretim sisteminin bütü-
nünde yer alması sağlanacaktır.
Yeni dönemde Milli Eğitim Bakanlığının kurumsal örgütlenmesini, eği-
tim sisteminin ulusal düzeyde politika belirleme, koordinasyon ve de-
netiminden sorumlu olacak şekilde geliştireceğiz.
Öğrenciyle ilgili sorunların okul düzeyinde çözülmesi ilkesini esas ala-
rak, merkezden yerele doğru yetki devrini gerçekleştireceğiz.
‘Eğitimde Kalite’ en öncelik verdiğimiz alanlardan biri olacaktır. Bu
kapsamda ‘Eğitimde Kalite Seferberliği’ni başlatarak, ‘Eğitim Kalite En-
deksi’ hazırlayacağız.
Okul türleri ve bölgeler arası başarı farklılıklarını azaltarak eğitimde
fırsat eşitliğine bütün boyutlarıyla hayatiyet kazandıracağız. Bu süreçle
40
64. Hükûmet Programı
uyumlu bir şekilde öğretmen yetiştirme ve eğitim yönetimi alanlarında
da önemli dönüşümleri hayata geçireceğiz.
Milli Eğitim alanında uygulayacağımız politikaların odağında yer alan
Öğretmen Strateji Belgesi’ni hazırlayıp yürürlüğe koyacağız. Öğretmen-
lerimizin bilgi ve becerilerini güncellemelerini sağlayacak ‘Öğretmen
Akademisi’ sistemini başlatacağız.
Eğitim fakültelerini, milli eğitim sistemindeki yeni yapılanmaya göre
bölüm, anabilim dalı ve öğretmenlik genel ve alan yeterlilikleri ile iliş-
kilendirilmiş bir şekilde yeniden yapılandıracağız. Eğitim fakültelerinin
müfredatını yenileyeceğiz.
Eğitim fakültesi öğrenci veya mezunları için eğitim fakültesi dışındaki
fakültelerde çift ana dal veya yan dal yapma imkânı sağlayacağız. Eğitim
fakülteleri ile diğer öğretmen adayı yetiştirilen yükseköğretim kurumla-
rının ve formasyon programlarının öğrenci kontenjanlarını, öğretmen
ihtiyaç analiz ve projeksiyonlarını dikkate alarak belirleyeceğiz.
Kamu Personeli Seçme Sınavı’nda bütün alanlardaki öğretmen adayları
için alan sınavı yapacağız.
Şubat 2016’da 30 bin öğretmenin atamasını yapacağız.
Müfredatın eğitimin her kademesinde öğrenciyi hayata hazırlayan, öğ-
renmeyi öğreten, istidatlarını ortaya çıkaran, temel becerileri veren,
özgüveni pekiştiren, evrensel değerleri aktaran bir içeriğe sahip hale
getirilmesi yönündeki çalışmalarımıza devam edeceğiz. Müfredatı bilgi
teknolojileri destekli öğretime uygun hale getirerek, eğitsel e-içeriklerin
genişletilmesi ve daha da geliştirilmesini sağlayacağız.
Oyun tabanlı öğrenmeyi etkin hale getireceğiz. Mobil öğrenme sistem-
lerini geliştirecek; sosyal medyanın öğrenme aracı olarak daha etkin bi-
çimde kullanılmasını sağlayacağız.
Öğrencilerimize yazılı ve sözlü iletişim kurabilecek düzeyde yabancı dil
64. Hükûmet Programı
41öğretimine öncelik vereceğiz. Bu amaca yönelik olarak öğretme siste-
matiğini ve müfredatı gözden geçirecek, dil öğrenimini etkin hale geti-
receğiz. Eğitim ortamlarını, öğretim materyallerini ve eğitim-öğretim uygula-
malarını bireysel farklılıkları dikkate alan ve öğrenciyi merkeze alan bir
anlayışla düzenleyeceğiz.
Birlikte, problem çözmeye dayalı ve proje tabanlı öğrenmeyi teşvik eden
eğitim teknolojilerini yaygınlaştıracağız. Öğrenme ve gelişim düzeyi akranlarından geride olan öğrencilerin öğ-
renmesini desteklemek amacıyla tedbirler alacak ve telafi edici prog-
ramlar uygulayacağız.
FATİH Projesi aracılığıyla tüm öğrencilere eğitimde fırsat eşitliği sağla-
yacağız.
Uzaktan eğitim yöntemlerinin dezavantajlı kesimler ile eğitim çağı dı-
şında kalanların kaliteli eğitim imkânlarına erişmesinde etkin bir araç
olarak kullanılmasını sağlayacağız.
Eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkin bir şekilde
verilmesi hedefimizi sürdüreceğiz. Orta öğretimi bitiren her öğrencimizin bir spor dalından lisans alabile-
cek düzeyde veya bir müzik enstrümanını belirli bir yeterlilikte kullana-
bilecek düzeyde eğitim almasını sağlayacağız.
Eğitim mekânlarını yenilikçiliği teşvik edecek, erişilebilir, fonksiyonel
ve yerel mimariye uygun bir yapıda ve yeterli oyun, spor ve kültürel
alanlara sahip mekânlar olarak tasarlayacağız. Bu dönemde özel yetenekli öğrencilerin gelişimlerinin desteklenmesi
amacıyla özel programlar ve yeni uygulamalar geliştireceğiz.
İlk ve ortaöğretimde okul bazlı bütçe yönetimine geçilmesine yönelik
çalışmalar yapacağız. Meslek liselerinde özel kesimin katkısını artıracağız. Kamu-özel kesim
işbirliği ile meslek liselerini ve meslek yüksekokullarını yeniden yapı-
landıracağız.
Okulları akademik, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif performansa göre
değerlendirerek, sonuçlarının kamuoyu ile paylaşılmasını sağlayacağız. Mesleki ve teknik lise mezunlarının istihdamını özendireceğiz.
Eğitim istihdam bağlantısı hükûmetimizin büyük önem atfettiği alan-
lardan biridir. Bu bağlamda, iş dünyasının ihtiyaç duyduğu meslek ve
alanlarda kaliteli elaman yetiştirilmesini sağlayacak şekilde mesleki eği-
timin kalitesini artıracak tedbirleri almaya devam edeceğiz. Meslek Yüksek Okulları mezunlarının diplomalarında yer alan program
adları ile meslek tanımlamalarındaki farklılıklar giderilmek suretiyle,
bu öğrencilerimizin kamu ve özel sektörde iş bulmalarını kolaylaştıra-
cağız. Organize Sanayi Bölgelerinde meslek lisesi kurulmasına yönelik
başlattığımız uygulamayı yaygınlaştıracağız.
Okullarda ikili öğretime son verme hedefi doğrultusunda, tüm okul-
larımızda tam gün eğitim-öğretime geçilmesi için yeter sayıda derslik
inşasına devam edeceğiz. Çıraklık eğitimini gözden geçirerek, çıraklık eğitiminin altyapısını güç-
lendirici tedbirler alacağız.
Okul öncesi eğitimi yaygınlaştırmaya devam edeceğiz.
42
Ortaöğretimde okullar arasında kalite farklılıklarını asgari seviyeye in-
direcek tedbirler alacağız. Okullar arasındaki farklılıkların azaltılmasıy-
la eş zamanlı olarak, ortaöğretimde öğrencilerin ikametlerine en yakın
okullardan birinde öğrenim görmesinin alt yapısını oluşturacağız.
64. Hükûmet Programı
Reform ajandamızın önemli bir başlığı olan yükseköğretim reformunu
64. Hükûmet Programı
43hayata geçireceğiz. Bu kapsamda, yeni bir ‘Yükseköğretim Çerçeve Ya-
sası’ hazırlayarak üniversitelerin yeniden örgütlenmesini ve ‘Yükseköğ-
retim Kalite Kurulu’nun oluşumunu sağlayacağız.
Kamu, özel sektör ve yükseköğretimin temsil edildiği, eğitim sistemi-
nin talep ve arzı arasında bağlantı kuran ve bu çerçevede yükseköğretim
politikalarını ele alan bir ‘Yükseköğretim Planlama Kurulu’ oluşturula-
caktır.
Öğrencilerimiz üzerindeki sınav baskısını azaltmak amacıyla yükseköğ-
retime geçişteki sınavların yılda birden çok yapılmasını temin edeceğiz.
Mevcut üniversitelere ilave olarak bundan sonra kurulacak yeni üniver-
site ve fakülteler için; öğrenci ve öğretim elemanı sayısı ile kurulmuş
bulunan fakültelerin doluluk oranları gibi objektif kuralları baz alan bir
mekanizma geliştireceğiz.
Bölgesel ihtiyaçlar ile yetkinlik düzeylerini dikkate alarak üniversitele-
rin ihtisaslaşmasını destekleyeceğiz.
Özel üniversitelerin kurulmasına ve yurt dışındaki üniversitelerin Tür-
kiye’de, Türkiye’deki üniversitelerin yurtdışında faaliyet göstermelerine
imkân vereceğiz.
Yükseköğretim kurumları bünyesinde veya yükseköğretim kurumlarıy-
la işbirliği içinde bağımsız ileri araştırma merkezlerinin kurulması için
yeni destek mekanizmaları oluşturacağız.
Üniversitelerin uluslararası rekabet gücünü artırmak amacıyla daha faz-
la yabancı öğrenci kabul etmeleri ve öğretim elemanı istihdam edebil-
melerini sağlayacağız.
Yükseköğretim kurumlarımızın dünyanın farklı coğrafyalarında yer
alan gelişmiş üniversitelerle işbirliği yapmalarını destekleyeceğiz.
yapımına devam edecek, özel sektörün bu alana yatırım yapmasını teş-
vik edecek, mevcut yurtların kalitesini artıracağız.
Öncelikle üniversitelerde veya araştırma ve geliştirme merkezlerinde
olmak üzere, yurtdışındaki yetişmiş insan gücünün ülkemize dönüşünü
hızlandıracak yeni politikalar geliştireceğiz.
Mevcut devlet ve vakıf üniversitelerinin yanı sıra özel üniversitelerin de
kurulması için gerekli düzenlemeleri yapacağız.
Eğitimin finansman kaynaklarını çeşitlendirip artıracağız. Bu kapsam-
da, eğitimin finansmanında özel sektörün payının artırılması yönünde
kamu-özel ortaklığı gibi yeni arz ve işletim modellerinin kullanılmasını
sağlayacağız.
Eğitim istihdam bağını güçlendirme çerçevesinde hazırladığımız ‘Te-
mel ve Mesleki Becerileri Geliştirme Öncelikli Dönüşüm Programı’mız-
la iş piyasasındaki insan gücüne olan talep ile yükseköğretimin de dâhil
olduğu eğitim sistemimizin o alanlarda sağlayabileceği arz arasındaki
uyumu sağlayacağız.
Şirketlerin sektörlerine yönelik özel mesleki ve teknik eğitim okulu aça-
bilmeleri için düzenleme yapacağız.
Mesleki ve teknik okul ve kurumlarında atölye ortamlarını sektörel bazlı
olarak iyileştireceğiz. Mesleki ve teknik eğitim okul yönetim modelini
geliştirecek, yerel yönetimlerin ve sektör temsilcilerinin katılımını sağ-
layacağız.
Eğitimin tüm kademelerindeki müfredatı temel becerileri içerecek şe-
kilde güncelleyeceğiz. Ortaokul ve liselerde seçmeli ders sayısını artıra-
cak, bireysel yeteneklere göre öğrencileri yönlendirebilecek bir rehber-
lik sistemi oluşturacağız.
Yükseköğretim öğrencilerinin ihtiyacını karşılayacak kapasitede yurt
44
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
45Sağlıklı Nesiller
AK Parti iktidarları olarak, insan merkezli anlayışımızla, fiziken ve ru-
hen sağlıklı nesillerin yetişmesini öncelemekteyiz. Sağlıklı nesillerin
yetiştirilmesini, aynı zamanda kalkınmada beşeri sermayenin oluşumu
için de bir gereklilik olarak görüyoruz.
Sağlık alanında hizmet standardının sürdürülebilirliğini sağlamak, yeni
reformlarla hizmet kalitesini artırmak, başta yoksul kesimler olmak
üzere hizmeti vatandaşlarımızın ayağına götürmek temel amacımızdır.
Bu amaç doğrultusunda, sağlık alanındaki insan kaynağımızın ve hiz-
metlerin kalitesini sürekli artırmayı hedefliyoruz.
64. Hükûmet döneminde temel sağlık hizmetlerini geliştirirken, koru-
yucu sağlık hizmetlerine daha fazla önem vereceğiz. Bunun yanında,
sağlıkta küresel bir marka haline gelen ülkemizin, önümüzdeki dönem-
de sağlık turizmi alanında dünyanın önde gelen ülkeleri arasına girme-
sini hedefliyoruz.
Tıbbi teknolojide, ilaç ve kozmetik endüstrisinde ve sağlık turizminde
kapasitemizi artırmak, yeni projelerin temel motivasyonunu oluştura-
caktır. Hedefimiz, ülkemizi sağlık alanında bölgemizin öncü ülkesi yap-
maktır.
Sağlık politikalarımızın en temel önceliklerinden biri de, ‘Sağlıklı Yaşam
Kültürü’nün oluşturulmasıdır. Sağlık okuryazarlığının geliştirilmesine
yönelik uygulamalarımız, bu amacın hayata geçirilmesinde en etkili ve
kapsayıcı politika aracımız olacaktır.
Aile Sağlığı Merkezlerinde yeniden yapılanmaya gidilerek, koruyucu
sağlık hizmetleri yanında, aile hekimliği, tedavi hizmetleri, evde sağlık
ve 112 acil sağlık hizmetleri bütüncül bir anlayış ile ele alınarak yeni bir
yapı kurulacaktır. Birinci basamak ile ikinci ve üçüncü basamak sağlık
hizmetlerinin entegrasyonu sağlanacaktır.
Uluslararası deneyimler de dikkate alınarak, şehir hastanelerinin yöne-
tim dinamiklerinin işlevsel bir şekilde tesis edilmesini sağlayacağız.
46
64. Hükûmet Programı
Önümüzdeki dönemde hastanelerimizdeki nitelikli yatak oranını daha
da artıracağız.
Koruyucu hekimliği yaygınlaştıracağız ve sağlıklı yaşam kültürünü teş-
vik edeceğiz.
Bilgi ve İletişim Teknolojileri destekli entegre uzaktan sağlık ve bakım
uygulamalarını yaygınlaştıracağız.
Evde sağlık hizmetlerini geliştireceğiz.
Ağız ve diş sağlığının düzenli kontrollerle takip edilmesini sağlayacağız.
Biyoteknolojik ürünlerde yerli üretimi artıracağız.
Yerli plazma ürünleri üreteceğiz. Ülkemizi bu teknolojiyi üretebilen ve
kullanabilen sayılı ülkelerden biri haline getireceğiz.
Kişiye özel kanser tedavisini öngören ONCOGEN projemizi hayata ge-
çireceğiz.
Milli aşı projemiz ile kendi aşımızı üreteceğiz.
Kamu-Özel Ortaklığı (KÖO) modeli ile başlatmış olduğumuz şehir has-
taneleri projelerini tamamlayacağız.
Türkiye Biyoteknoloji Enstitüsü ile ülkemizde sağlık alanında biyoeşde-
ğer ilaçların geliştirilmesini sağlayacağız.
Sağlık Bilimleri Üniversitesi projemiz kapsamında; sağlık sisteminde
rol model uygulamaları hedefleyen bir ülke olarak çalışmalarımızın bir
üniversite çatısı altında yapılanmasına önem vermekteyiz.
‘Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Öncelikli Dönüşüm Programı’mızla tü-
tün kullanımı, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı ile etkin mücadeleyi; sağ-
lıklı beslenme, hareketli yaşam, gıda güvenilirliğinin ve ruh sağlığının
geliştirilmesini hedeflemekteyiz.
64. Hükûmet Programı
47Aile, Çocuk ve Dinamik Nüfus
64. Hükûmet olarak, aile kurumunu güçlendirmeyi, çocuklarımızın sa-
yısını artırarak nitelikli bir biçimde yetişmelerini sağlamayı insan mer-
kezli kalkınma politikalarımızın ana ekseni olarak kabul ediyoruz.
Sahip olduğumuz güçlü aile yapımızı diğer toplumlara göre önemli bir
fark ve avantaj olarak görüyoruz. Ailelerimizi, kültürel değerlerimizin
taşıyıcıları ve bireyi topluma, toplumu bireye bağlayan önemli birer
köprü olarak değerlendiriyoruz.
Geleceğimizin teminatı çocuklarımız kaliteli bir aile ortamında büyür-
ken, ruhen ve bedenen sağlıklı bir biçimde yetişecekler ve topluma di-
namizm kazandıran nesiller oluşturacaklardır.
Sosyal yardım veya sosyal hizmete ihtiyacı olan bütün dezavantajlı va-
tandaşlarımıza ulaşacak olan Aile Sosyal Destek Programı’nın (ASDEP)
alt yapısını tamamlayacak ve yeterli sayıda nitelikli personel istihdam
ederek ASDEP’i aşamalı olarak hayata geçireceğiz.
Aile bazında eğitim, sağlık, istihdam, gelir gibi alanları içeren sosyal risk
haritası çıkaracağız.
Aile, bebek ve çocuk dostu kültürel ortam ve mekânlar oluşturacağız.
Konut, eğitim, sosyal güvenlik ve gelir dağılımı politikaları ile aile bü-
tünlüğünün korunması ve güçlendirilmesi politikalarımızı birbirini ta-
mamlayıcı bir anlayışla uygulayacağız.
Genel olarak toplumsal değerlerin, özel olarak aile değerlerinin gelişti-
rilmesi, korunması, sürdürülmesine dönük faaliyetlere öncelik verece-
ğiz. Aile değerlerini öne çıkaran kültür, sanat, eğitim ve TV programları
gibi çalışmaları teşvik edeceğiz.
Aile içi şiddet, ihmal ve istismarın önlenmesi, kötü alışkanlıkların ve
bağımlılıkların azaltılmasına yönelik hizmetlerin geliştirilmesini sağla-
yacağız.
48
64. Hükûmet Programı
İnsan hakları çerçevesi içinde özel olarak çocuk haklarının da son de-
rece önemli olduğunu düşünüyoruz. Çocuklarımız başta olmak üzere
yeni nesillerin emniyet ve güven içinde geleceğe hazırlanması, hükûmet
politikalarımızın birinci önceliğidir. Çocuğun kişiliğinin tam ve uyum-
lu olarak gelişebilmesi için mutluluk, sevgi ve anlayış içindeki bir aile
ortamında yetişmesi esastır.
Bu anlamda doğumdan okul öncesi eğitime, ilköğretimden diğer tüm
eğitim süreçlerine kadar çocuklarımızın yetişmesine azami özen göste-
recek ve sosyal politikalarımızı, çocuk ve aile merkezli politikalar olarak
yeniden dizayn edeceğiz.
Çocuklarımızın insani ve ahlaki değerlere sahip, bilinçli, iyi eğitimli,
saygılı ve kendine güvenen fertler olarak yetiştirilmelerini sağlayacağız.
Her bir çocuğumuzun fırsat eşitliği çerçevesinde eğitim almalarına im-
kân vereceğiz.
Sokakta yaşayan, çalışan, çalıştırılan ve risk altında olduğu tespit edi-
len çocuklar ile koruma altında olup uyuşturucu bağımlılığı tedavisi
tamamlanan çocuklar ve ailelerine yönelik psikolojik ve sosyal destek
programları oluşturacağız.
Çocuk hizmetlerinde toplumun tüm kesimlerinin katıldığı ve sorumlu-
luk üstlendiği toplumsal duyarlılığın ve farkındalığın oluştuğu, çocuğa
karşı ihmal, şiddet ve istismarın olmadığı bir ortam oluşturacağız.
Önümüzdeki dönemde de koruma ve bakım altındaki çocuklar, uy-
gunsa ailesinin yanına; bu mümkün değilse, akrabalarından bir ailenin
yanına; bu da mümkün olmuyorsa, koruyucu ailenin yanına yerleştiril-
mek suretiyle kuruluş bakımının kapsamını en aza indireceğiz.
Uyuşturucu bağımlısı çocuklarımızın tedavi ve psiko-sosyal rehabilitas-
yonunu içeren kurumsal yapıları hayata geçireceğiz.
Çocuklarımız için ihtisaslaştırılmış rehabilitasyon sistemine geçilerek,
64. Hükûmet Programı
49suçun mağduru ya da suça sürüklenen çocukların en süratli şekilde top-
luma kazandırılmalarını sağlayacağız.
Çocuklar ve gençler başta olmak üzere, daha güvenli ve bilinçli internet
kullanımı ve kullanıcı güvenliğini artıracağız. İnternet kafelerin şartla-
rını, başta fiziksel koşullar olmak üzere, tüm bireylere hizmet verile-
bilmelerini teminen iyileştirecek, bu kafeleri sınıflandıracak, sağlıklı ve
güvenli bir şekilde hizmet vermelerini sağlayacağız.
Türkiye’nin ekonomik ve sosyal gelişmesini desteklemek üzere dinamik
nüfus yapısının korunması, aile kurumunun güçlendirilmesi ve böylece
sosyal refah ve sosyal sermayenin artırılması amacıyla hazırladığımız
‘Ailenin ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Öncelikli Dönüşüm
Programı’nı hayata geçireceğiz.
Program kapsamında çalışanların doğuma bağlı izin ve haklarını güç-
lendirmek üzere Devlet Memurları Kanunu ve İş Kanunu’nda gerekli
değişiklikleri yapacağız.
Bütün annelerimize ‘Doğum Hediyesi’ programı kapsamında, ilk çocuk
için 300 TL, ikinci çocuk için 400 TL, üç ve üzerinde çocuklar için 600
TL ödemenin yapılmasına imkân verecek hukuki ve kurumsal düzenle-
meleri yerine getirdik, yeni dönemde de uygulamayı etkinleştireceğiz.
Kaliteli, hesaplı ve kolay erişilebilir kreş imkânlarının yaygınlaştırılma-
sına yönelik olarak kreşleri teşvik edecek düzenlemeleri hayata geçire-
ceğiz.
Gençlerde evliliğin teşvik edilmesi amacıyla tasarladığımız çeyiz hesa-
bını uygulamaya geçireceğiz.
Çocuk dostu sosyal ve kültürel bir ortamın oluşturulmasına yönelik
destek programları hazırlayacağız.
Aile ve iş hayatının uyumunun güçlendirilmesi için farkındalığın artı-
rılmasını sağlayacağız. Okul saatlerini çalışma saatleriyle uyumlu hale
getireceğiz.
50
64. Hükûmet Programı
Yaşlılarımızın ekonomik ve sosyal hayata daha aktif olarak katılmaları
için Yaşlanma Ulusal Uygulama Programı’mızın daha etkin bir şekilde
hayata geçirilmesini sağlayacağız.
Sosyal Koruma ve Yoksullukla Mücadele
İnsanı yaratılmışların en şereflisi olarak gördük. Bizim için her bir insan
değerlidir ve her bir insana karşı sorumluyuz. Bu bilinçle, insanı bütün
politikalarımızın merkezine koyduk. Ekonomik ve sosyal politikaları-
mızı sosyal adalete öncelik veren insani kalkınma anlayışımız çerçeve-
sinde belirlemekteyiz.
Yoksulluğun ortadan kaldırılmasını, ihtiyacı olan herkese sosyal destek
sunulmasını ve sosyal desteklere duyulan ihtiyacın azaltılmasını temel
görevlerimiz arasında görüyoruz. Yoksullukla mücadelede elde ettiği-
miz başarıların sürdürülmesi ve gelir dağılımının daha da iyileştirilmesi
temel hedeflerimizdendir.
Hükûmetlerimiz döneminde Türkiye, ekonomisini büyütürken eş za-
manlı olarak sosyal dengeleri iyileştirebilen ender ülkelerden biri oldu.
Küresel kriz ortamında birçok ülkede gelir dağılımı bozulurken, ülke-
miz istihdamı artırmaya ve sosyal politikaları güçlendirmeye devam
etti. İzlediğimiz politikaların sonucu olarak, Dünya Bankası verilerine
göre, Türkiye’de orta sınıfın payı 2002-2011 döneminde ikiye katlandı.
Türkiye, OECD ülkeleri arasında gelir dağılımını en hızlı iyileştirebilen
ülke oldu.
UNDP tarafından açıklanan İnsani Gelişme Endeksi sıralamasında ise
Türkiye 2000 yılında 158 ülke arasında 80. sırada iken, 2014 yılında 187
ülke arasında 69. sıraya yükselmiştir. Bu sıralamayla Türkiye “yüksek
insani gelişmişlik” kategorisinde yer almaktadır. Önümüzdeki dönemde
“çok yüksek insani gelişmişlik” grubunda yer almayı hedeflemekteyiz.
64. Hükûmet döneminde de yoksulluğu azaltmayı ve sosyal koruma po-
litikalarımızı sürdüreceğiz.
64. Hükûmet Programı
51Sosyal hizmet ve yardım kuruluşları arasında koordinasyon ve işbirliği-
ni artıracağız. Bu kapsamda Aile Bilgi Sistemi’ni kuracağız.
Sosyal transferler ve vergi düzenlemelerinde en yoksul kesimi gözeten
anlayışımızı sürdüreceğiz.
Sosyal yardım istihdam bağını güçlendireceğiz.
Sosyal yardımlarda aile büyüklüğünü esas alacak, ailenin bütünlüğünü
koruyan bir modeli hayata geçireceğiz. Sosyal destek ve hizmetlerin hak
temelli olarak bütünleşik bir şekilde sunulduğu bir sosyal destek sistemi
kuracağız. Bu çerçevede Sosyal Yardım Kanunu çıkaracağız.
Sosyal Hizmet Merkezlerinde yürütülen hizmetlerimizin çeşitliliği ve
etkinliğini artıracağız.
Erişilebilirlik konusunda uygulamayı güçlendirerek, toplumda farkın-
dalık yaratmaya yönelik kampanyalar düzenleyeceğiz.
Evde bakım hizmetlerinin sosyal hizmeti de kapsayacak şekilde yeniden
tasarlanmasını sağlayacağız.
Yoksul ailelere belirli ölçütlerle internet erişimi imkânı sağlayacağız.
Engelli genç ve çocukların kısa süreli gündüz ve yatılı bakımı için gü-
venli bir biçimde bırakılabilecekleri ‘Engelli Yaşam Merkezleri’ kuraca-
ğız.
Engelli genç ve çocukların gün içerisinde sosyal faaliyet yapabilmelerine
imkân verecek şekilde gençlik merkezlerinde ortam oluşturacağız.
Engellilere özel Bilgi ve İletişim Teknolojileri yazılım ve donanımlarının
yaygınlaştırılmasını sağlayacağız. Engellilerin bilgi ve iletişim teknoloji-
lerine erişim imkânlarını artıracağız.
Kadın
Kadınların hakları, refahı, sosyal hayatta karşılaştığı engellerin ortadan
kaldırılması güçlü toplum hedefimiz ve kalkınmamız için vazgeçilmez-
dir. Kadınlarımız, toplumsal hayatın olduğu kadar ailelerimizin de te-
mel direğidir.
64. Hükûmet olarak, kadınların bireysel ve toplumsal olarak daha da
güçlenmeleri, daha kaliteli eğitim olanaklarına sahip olmaları, karar
alma mekanizmalarındaki etkinliklerinin artırılması, işgücü piyasasına
girişlerinin kolaylaştırılarak istihdamlarının artırılması, sosyal güven-
celerinin sağlanması ve kadın girişimci sayısının artırılması temel he-
deflerimizdir.
Yeni dönemde kadının bireysel ve toplumsal olarak daha da güçlenmesi
için hayata geçirdiğimiz politikaları ve başlattığımız çalışmaları kararlı-
lıkla uygulamaya devam edeceğiz.
Kadınlarımızın konumunu daha da güçlendirmek ve uygulamalarımı-
zın etkinliğini artırmak üzere, kadına ilişkin mevzuatı ilgili tarafların
görüşlerini alarak gözden geçireceğiz.
Başta erken çocukluk dönemi eğitiminin geliştirilmesi olmak üzere, kız
çocuklarının eğitime devam etmelerinin sağlanması için gerekli tedbir-
leri alacak ve ilave teşvik mekanizmalarını hayata geçireceğiz.
Mobil eğitim ve öğretim ekiplerinin mevsimlik tarım işçileri ile göçer
ve yarı göçerlere yönelik sunduğu temel eğitim, yaygın eğitim ve yayım
hizmetlerini yaygınlaştıracağız. Özellikle kız çocukları ve kadınların bu
hizmetlerden etkili bir biçimde yararlandırılmalarının zorunlu kılınma-
sını sağlayacağız.
Erken evliliklerin önlenmesi için aileye yönelik eğitim hizmetlerinin
yaygınlığını ve etkinliğini artıracağız.
Kadınlarımızın sağlık hizmetine daha kolay erişimi için yaşadıkları or-
52
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
53tamda hizmet almalarını sağlayacak ev ziyareti sistemini yaygın ve işlev-
sel hale getireceğiz.
Kadın istihdamının artırılmasına yönelik yeni çalışma modelleri oluştu-
racağız. Mevsimlik tarım işçisi kadınlar ile ev eksenli çalışan kadınların
sosyal güvenceden daha kolay faydalanmalarını sağlayacağız.
Kadın istihdamına yönelik getirdiğimiz istihdam teşviklerinin devamı-
nı sağlayacağız. Kadın Girişimciliği Programı hazırlayarak uygulamaya
koyacak ve kadınlarımızın iş hayatına atılmalarını kolaylaştıracağız.
Kadın girişimcilerin finansmana erişimlerinin kolaylaştırılması ve böy-
lelikle kadın istihdamının artırılması amacıyla yaptığımız düzenlemey-
le, kadın girişimcilerin 100 bin TL’ye kadar ve 5 yıl vadeli kullanacakları
krediler için Kredi Garanti Fonu aracılığıyla yüzde 85 oranında kefalet
imkânı sağlamaya devam edeceğiz.
AK Parti Hükûmetleri olarak gençliğimizi bugünün enerjisi, yarınların
teminatı olarak görmekteyiz. Önümüzdeki dönemde gençler eğitimden
istihdama, karar alma süreçlerinden sosyal politikalara, kültürel faali-
yetlerden yenilikçiliğe varıncaya kadar her alanda öncelikli hedef grup
olmaya devam edecektir. Eğitimin her kademesinde ve üniversitelerde
gençlerimizin demokratik ve bilimsel eğitim zeminlerini daha da güç-
lendirecek, özgürlükleri geliştirmeye devam edeceğiz.
Gençlerimizin sosyal hayatta ve karar alma mekanizmalarında daha ak-
tif rol almalarını sağlayacağız.
Seçilme yaşını 18’e indireceğiz.
Kadınlarımız için iş ve aile yaşamını uzlaştırma politikalarını hayata ge-
çireceğiz. Yeni dönemde büyük önem atfettiğimiz genç işsizliğinin önüne geçmek
hedefimiz için ‘Ulusal Genç İstihdamı Strateji Belgesi’ hazırlayacağız.
Gençlerin ortaöğretimden yükseköğretime geçişte eğitim ve kariyer
planlamasına yardım edecek ‘Kariyer Merkezleri’ kuracağız. Lise veya
üniversiteden mezun olmuş gençlere iş ve kariyer konusunda yol gös-
terici destekler sunacağız. Mezuniyet sonrası ücretsiz beceri ve kişisel
gelişim programları uygulayacağız.
Doğum nedeniyle ücretsiz izinde geçen sürelerin memuriyet kıdeminde
değerlendirilmesini sağlayacağız. Öğrencilerimizin yurtdışı eğitim, bilgi ve beceri artırma programlarına
yaygın olarak katılımını sağlayacağız.
İşçi ve memur tüm çalışan kadınlarımıza doğuma bağlı olarak ilk ço-
cukta 2 ay, ikinci çocukta 4 ay, üçüncü ve üzeri çocukta 6 ay yarı za-
manlı, tam ücretli çalışma hakkı ve çocuğun okula başlama yaşına kadar
kısmi süreli çalışma hakkı tanıyacağız. Genç girişimciliği güçlendirmeye yönelik finansman, teknoloji, işletme
ve pazarlama gibi konularda programlar düzenleyeceğiz.
Çalışanların ve işverenlerin kadın-erkek fırsat eşitliği bilincini güçlen-
dirmeye yönelik farkındalık oluşturucu programları artıracağız.
Genel olarak şiddete, özel olarak da kadınlara yönelik şiddete karşı her
türlü yasal korunma sağlanması ve yasaların etkin bir şekilde uygulan-
masını sağlayacağız. Ayrıca, kadınların şiddete uğradıklarında başvu-
rabilecekleri, bilgi ve destek alabilecekleri merkezleri daha işlevsel ve
erişilebilir hale getireceğiz.
54
Gençlik
64. Hükûmet Programı
Kendi işini kurmak isteyen gençlerimize proje karşılığı 50 bin liraya
kadar karşılıksız nakdi destek vereceğiz. Kendi işini kurmak veya ge-
liştirmek isteyen gençlerimize ayrıca 100 bin liraya kadar faizsiz kredi
vereceğiz.
Yeni iş kuran gençlerimize üç yıl boyunca gelir vergisi muafiyeti sağla-
yacağız.
64. Hükûmet Programı
55İlk kez iş bulan her gencimizin maaşının bir yıl boyunca devlet tarafın-
dan karşılanmasını sağlayacağız. Bu dönemde gençlerimizin iş başında
eğitimini de temin ederek beceri kazanmalarını sağlayacak, işverenin de
personel maliyetini düşüreceğiz.
GENÇDES programını hayata geçiriyoruz. Gençlerimizin kısa film, ilk
film, kitap, dergi vb. sanatsal faaliyetleri ile sportif faaliyetlerine proje
bazlı karşılıksız destek vereceğiz.
Gençlik Akademisi kuracağız.
Lise veya üniversite mezunu gençlerimizin Genel Sağlık Sigortası (GSS)
giderlerinin iki yıl süreyle gelir testi yapmaksızın ve prim alınmaksızın
devlet tarafından karşılanmasını sağlayacağız. Böylece gençlerimize üc-
retsiz sağlık hizmeti sunmuş olacağız. Ayrıca, gençlerimizin genel sigor-
ta borçlarını sıfırlayacağız.
Gençlerimize ücretsiz internet erişimi imkânı getireceğiz.
Hareketlilik programlarını özellikle dezavantajlı gençlerin katılımını ar-
tıracak biçimde genişletip çeşitlendirileceğiz.
Gençlerimizin şiddete ve zararlı alışkanlıklara yönelmelerini önlemek
üzere spor, kültür, sanat gibi alanlarda gelişimlerini destekleyici prog-
ramların uygulanmasına devam edeceğiz. Bütün illerde gençlik ve kül-
tür merkezlerinin sayısını yeterli hale getireceğiz.
Engelli gençlerimizin yaşamlarını kolaylaştırmak, toplumla bütünleş-
melerini sağlamak amacıyla gerekli fiziksel ve sosyal altyapıları güçlen-
dirmeye devam edeceğiz. Toplumsal alan ve hizmetleri, engelli genç bi-
reylerin katılımına olanak verecek şekilde düzenleyeceğiz.
Hayat boyu öğrenme programlarını yaygınlaştırarak, gençlere temel ve
mesleki beceriler kazandıracağız.
Esnek çalışma biçimlerini geliştirerek özellikle gençlerin istihdama ka-
tılımının önünü açacağız. Üniversite öğrencilerinin kredi ve bursları
kesilmeden kısmi süreli çalışma yoluyla istihdama katılımlarını sağla-
yacak düzenlemeler yapacağız. Meslek lisesi ve üniversite öğrencilerinin staj yapmalarını özendirici
tedbirler alarak okul-sanayi işbirliğine katkıda bulunacağız.
Öğrenim gören gençlerimizin pasaport harcını kaldıracağız. Kültür politikamız kadim ile modernitenin ünsiyetini koruyan mil-
letimizin kültürel değerlerden ve mekândan kopmasını engelleyen öz
benliğimizden gelen özgün bir zenginliği içermektedir. Kadim kültü-
rümüzün temel anlayış ve değerlerine dayalı zenginliğinden beslenen
ve onu zaman ve mekân bağlamında geliştiren bir bakış açısıyla, diğer
medeniyet ve kültür birikimlerine de açık bir kültür ve sanat yaklaşı-
mını hâkim kılacağız. Farklı kültürler ve medeniyetlerle yoğun bir et-
kileşim içerisinde, insanımızın kendisine ait kültürel ve sanatsal ürün-
leri en özgür şekilde ortaya koyması için gerekli fiziksel ve entelektüel
altyapıyı güçlendirmeye devam edeceğiz. Kültür coğrafyamızın sanatsal
ve düşünsel zirveleri yaşamış bütün şehirlerindeki çoklu kültüre daya-
nan zenginliklerimizi bugün de her alanda korumaya devam edeceğiz.
Eğitimine önem verdiğimiz gençliğin daha donanımlı hale gelmesi için
yüksek lisans ve doktora programları için yurtdışına gönderilen öğrenci
sayısını yükselteceğiz.
Önemli seviyeye ulaştırdığımız üniversite yurtlarımızın kapasitesini
daha da artıracak, standartlarını geliştirmeye devam edeceğiz. Müraca-
at eden ihtiyaç sahibi ve başarılı öğrencilere burs, talep eden diğer tüm
öğrencilere de kredi vereceğiz. Öğrencilerimizin 330 TL olan bursu 400
TL olacaktır.
56
Çocuk, halk ve üniversite kütüphanelerimizi koleksiyon bakımından
çeşitlendirecek, içerik bakımından zenginleştireceğiz.
64. Hükûmet Programı
Kültür ve Sanat
64. Hükûmet Programı
57Kültür politikamızın en önemli ekseni; tarihi ve medeniyetiyle barışık
özgün ürünlerin ortaya çıkarılmasını sağlamaktır.
AK Parti Hükûmetleri olarak medeniyet, kültür ve sanat değerlerimizi
muhafaza etmeyi, yeniden üretmeyi ve gelecek nesillere kaliteli bir bi-
çimde aktarmayı hedefliyoruz.
Kültürel farklılıkları zenginlik olarak gören, herkesin kültür ve sanat fa-
aliyetlerine katkıda bulunduğu ve erişebildiği, estetik duygusu güçlü ve
kültürlü bir toplum için çaba gösteriyoruz.
64. Hükûmet döneminde kültür ve sanat alanının, idari örgütlenmesini
yeniden ele alacağız.
Kültürün esas olarak sivil toplum inisiyatifinden beslendiğinin ve yeni-
den üretildiğinin bilincinde olarak, sivil toplumun kültür ve sanat faali-
yetlerine aktif olarak katılabileceği mekanizmaları artıracağız.
2023 ve ötesini hedeflerken dünyayı tanımış, Türkiye’nin meselelerine
vâkıf, kendi toplumu ve tarihiyle barışık kültür ve sanat insanlarının ye-
tişmesini sağlayacağız. Bu kapsamda; sahne sanatları, müzik, sinema,
resim, animasyon, reklam, tasarım, estetik alanlarında kendi kültürel
birikimimizin yanı sıra evrensel birikimden de istifade edeceğiz.
Kültür ve sanat eserlerinin özgürce üretilmelerinin önünü açacak huku-
ki altyapıyı geliştireceğiz. Fikri mülkiyet haklarının kurumsallaşmasına
yönelik çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
Kültür ve sanat insanlarımızın yurtiçinde ve dışında tanıtımına önem
verecek, bu insanlarımızı teşvik edici her türlü tedbiri alacağız.
58
girişimlerimiz artarak devam edecektir. Farklı kültürlerin temel düşün-
ce ve bilim eserlerinin Türkçeye çevirisini ve uzaktan eğitim yolu ile ya-
bancılara Türkçe öğretimini sağlayacağız.
Yunus Emre Enstitüsü’nün yurt dışındaki merkezlerinde yürüttüğü
Türk dilinin eğitim ve öğretiminin yanı sıra kültürel ve sanatsal faali-
yetlerini aktif bir biçimde sürdüreceğiz ve bilimsel araştırmalara verdiği
desteği artıracağız.
Tarihimizin önemli şahsiyetleri ve olayları ile masal kahramanlarının
belgesel, dizi ve çizgi filmlere dönüştürülerek tanıtımının yapılmasını
destekleyeceğiz. Çocuklarımızın sevebilecekleri ve sorumlu birer birey
olarak yetişmelerini sağlayacak içeriğe sahip bilgisayar oyunlarının ve
animasyonların üretilmesini teşvik edeceğiz.
Tiyatro, sinema, opera, bale ve müzik alanlarında yerli üretimi evrensel
standartlarda teşvik etmeyi sürdüreceğiz. Bir yandan bu alanlara canlı-
lık kazandırmak için kurumsal düzenlemeler yaparken, diğer yandan da
destek ve teşviklerle sivil katkıyı artıracağız. İhtiyaç duyulan şehirlerde
belediye, STK ve özel girişimcilerin kurduğu tiyatro ve sinemalara des-
tek vereceğiz.
Yeni dönemde Türk film endüstrisinin dünyada sayılı endüstriler arası-
na girmesini sağlayacak tedbirleri alacağız. Kültürümüzün temel öğeleri
olan milli, dini, ahlaki ve folklorik değerlerin işlenmesine yönelik etkin
çalışan bir teşvik mekanizması oluşturacağız. Yapımı Türkiye’de gerçek-
leştirilecek yabancı filmleri destekleyeceğiz.
Medeniyet değerlerimizin kurumsal taşıyıcısı olan vakıf geleneğimizi
geliştirerek yaşatmaya ve yaygınlaştırmaya devam edeceğiz. Tarihi kent bölgelerindeki dokunun bütüncül olarak ortaya çıkarılması
ve korunmasını sağlayacağız. Başta kamu binaları olmak üzere kültürü-
müze uygun mimari sentezin yapılmasını ve bir kentsel mimarlık stra-
tejisi ile tasarım ve uygulama esaslarının oluşturulmasını sağlayacağız.
Dilimizin medeniyetimizle uyumlu bir şekilde geliştirilmesini sağlaya-
cağız. Türkçenin Birleşmiş Milletlerin resmi dilleri arasına girmesi için Şehirlerimizin kültür ekonomisine yönelik strateji ve projelerini destek-
leyeceğiz. Şehirlerde, AVM benzeri ticari faaliyet alanlarında kültürel
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
59faaliyet alanlarının oluşturulmasını teşvik edeceğiz. Kitap merkezleri,
kitapçılar çarşısı ve sahaflara mekân desteği vereceğiz.
Şehirlerimizin, kültür ve sanat varlıklarımızın ve toplum kesimlerinin
zaman içindeki değişimlerini izleyecek şekilde Dijital Fotoğraf Arşivleri
oluşturacağız. Böylece medeniyet birikimimizin gelecek nesillere akta-
rılmasına katkıda bulunmuş olacağız.
Ebru, hat, tezhip, minyatür, ahşap oymacılığı, çini, halıcılık, bakırcılık,
telkâri gibi bize özgü veya en iyi örneklerinin ülkemizde üretildiği süs-
leme ve el sanatlarının farklı sunum ve kompozisyonlarda birer ticari
ürüne dönüştürülmesini sağlayacağız.
İlk, orta ve yükseköğretimde sanat ve estetik duygusunu geliştirici müf-
redatın oluşturularak uygulanmasını sağlayacağız.
Ülkemizde okuma oranının yükseltilmesini özendireceğiz. Bu doğrul-
tuda özellikle halk kütüphanelerinin ve okul kütüphanelerinin sayı ve
niteliğini artıracağız.
Çağdaş kütüphanecilik anlayışı çerçevesinde kullanıcı odaklı, nitelikli
kütüphanecilik hizmetlerinin verilebileceği özelliklere sahip yeni kü-
tüphaneleri hizmete açmaya devam edeceğiz.
Kültür merkezlerinin sayısını ve niteliğini ihtiyaç duyulan mekânlar-
da artıracağız. İnşa edilecek kültür merkezleri için, yerelin ihtiyaçları-
nı daha fazla yansıtan, çok fonksiyonlu, çağın gereklerine cevap veren
tarzda yeni modeller geliştireceğiz.
60
yurtdışı çalışmalarımızda kaliteyi artıracağız. Restorasyonlarının yapıl-
ması ya da fiziki varlıklarının korunmasının yanı sıra, mekânların mi-
mari kimliğine ve orijinal işlevine uygun kullanılmasına yönelik azami
hassasiyet göstereceğiz.
Özel şahıs müzelerini teşvik edecek, vatandaşlarımızın birikimlerinin
değerlendirilmesini ve kullanıma açılmasını sağlayacağız.
Tüm illerimizde şehir müzelerinin kurulumunu tamamlayacak, illeri-
mizin kültür ve sanat varlıklarının koruma altına alınması ve gelecek
nesillere aktarılmasını sağlayacağız.
Seçilecek şehirlerimizde ulusal düzeyde doğa tarihi, modern sanatlar,
İslam Sanatları, mimari, tarihi halk kahramanları gibi tematik müzele-
rin kurulmasını sağlayacağız.
Başta özel müzeler ve kültür merkezleri olmak üzere iş dünyasının kül-
tür ve sanata daha fazla bütçe ayırmasını özendireceğiz. Bu sayede yerli
sanat yönetmenleri, küratörler ve editörlerin yetişmesinin hızlanmasını
hedefliyoruz.
Geleneksel ve çağdaş sanatçılarımızın envanterinin çıkarılması, eserle-
rinin bir program dâhilinde toplanması ve bu eserlerin sergilendiği mü-
zelerin oluşturulmasını sağlayacağız.
Ankara ve İstanbul illerinde ulusal müze komplekslerinin kurulmasını
ve depolarda kalan bütün değerli eserlerin sergilenmesini sağlayacağız.
Cami, kütüphane, medrese, saray, tarihi kamu binaları gibi bütün kül-
tür varlıklarımızın mimari çizimleri ve projelerinin oluşturulmasını ve
eserlerin hasar görmesi durumunda tekrar inşa edilecek şekilde bu tasa-
rım ve projelerin arşivlenmesini sağlayacağız. Milli arşivimizin bütün belgeleriyle düzenlenerek elektronik ortamda
araştırmacıların hizmetine sunulmasını sağlayacağız. Kültür kaynakla-
rımızın tıpkıbasım, sadeleştirme ve dijitalleştirme çalışmaları sonucun-
da modern teknolojinin imkânlarıyla gelecek kuşaklara ulaştırılmasına
yönelik çalışmalarımızı hızlandıracağız.
Restorasyon Teknikleri Araştırma ve Uygulama Merkezi kurarak, bu
alanda uluslararası standartlarda altyapımızı geliştirecek, yurtiçi ve Tiyatro, film vb. kültür eserlerinin senaryo ve görüntülerine ilişkin der-
leme arşivlerini oluşturacak ve geliştireceğiz.
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
61Arkeoloji eğitimine önem verip, Anadolu’nun kadim medeniyetlerini de
kapsayan, Selçuklu, Osmanlı ve Orta Asya arkeoloji anabilim dallarını
geliştireceğiz. Arkeoloji ve sanat tarihi bölümlerini birbirlerini besleyen
ve destekleyen bölümler olarak düzenleyeceğiz.
Spor
Hükûmet olarak sporu sağlıklı bir toplum olmanın ve sosyalleşmenin
önemli bir aracı olarak görmekteyiz. Spor yoluyla nesillerimizin kötü
alışkanlıklardan uzak bir ortamda yaşam kalitelerini artırmanın yanı
sıra, önemli bir hizmet alanında yeni iş imkânları oluşturabileceğimizi
değerlendiriyoruz. Ayrıca spor, insanımızın özgüvenini artırma ve ülke-
mizin uluslararası alanda daha iyi temsil edilmesini sağlama gibi önemli
etkilere sahiptir.
Bu yaklaşımla, 64. Hükûmet döneminde toplumumuzda spor yapma
kültürünü yerleştirmeyi, spor hizmetlerinin kalitesi ve çeşitliliğinin ar-
tırılarak sporu geniş kitlelere yaygınlaştırmayı, sporun her dalında daha
fazla iş ve gelir imkânları oluşturmayı hedefliyoruz. Milletimizin spor
ile ilişkisini izleyici olma konumundan çıkarıp aktif katılımcı bir konu-
ma dönüştürmeyi öncelikli görüyoruz.
Önümüzdeki dönemde spor alanında insan kaynağına ve altyapıya ya-
tırım yapmaya devam edecek, yeni dönemde bugüne kadar oluşturdu-
ğumuz birikimin üzerine katma değeri yüksek daha nitelikli ulusal ve
uluslararası organizasyonlar ile mevcut altyapılarımızın etkin kullanı-
mını sağlayacağız.
Büyük yatırımlar ile oluşan tesislerin atıl kalmaması ve verimli bir şe-
kilde çalıştırılarak istihdam ve katma değer üretmesi için özel sektörün
öncülük edeceği yeni işletme modellerini hayata geçireceğiz.
Geliştireceğimiz spor altyapısı ve spor yapma kültürü ile uluslararası
etkinliklerde daha başarılı sonuçlara imza atılmasını hedeflemekteyiz.
Yeni dönemde sporcu sayımızın ve sportif niteliklerimizin artırılması
birinci önceliğimiz olacaktır.
62
64. Hükûmet Programı
İllerimizde yer alan spor tesislerinin eğitim kurumlarıyla entegrasyonu-
na yönelik çalışmalar yapılacaktır.
İllerimizde insan sermayesi analizi ve taramaları yapılarak il bazında
uygun spor branşlarında ihtisaslaşma desteklenecektir.
Eğitimin her kademesinde spor eğitimini çeşitlendirecek, okullarda
modüler bir anlayış içerisinde farklı spor branşlarının icrasına imkân
verecek fiziki ve beşeri altyapıyı güçlendireceğiz. Eğitim kurumlarının
sportif altyapısından halkımızın da azami düzeyde istifade etmesi için
çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
Yaşam alanlarına yakın uygun yerlerde çok amaçlı, uygun maliyetli spor
tesisi projelerini hayata geçireceğiz.
Sportif yeteneklerin erken yaşta tespitine yönelik çalışmalar yapacağız.
Sporcu öğrencilere desteğimizi artıracağız. Uluslararası düzeyde başarılı
sporcular yetiştirebilmek için sporcu seçme ve yönlendirme sistemlerini
geliştireceğiz, uygun fiziksel altyapıyı oluşturacak ve yeterli donanıma
sahip antrenör desteği sağlayacağız.
Sporun aynı zamanda önemli bir istihdam alanı olduğunun bilinciy-
le geleneksel ve yeni spor mesleklerini tanımlayarak sertifikalandırma
ve bu alanlarda nitelikli eğitim imkânlarını artırma konusunda gerekli
programları oluşturacağız.
Ülkemizdeki 40’ın üzerindeki Sporcu Kamp Eğitim Merkezleri’nde,
ulusal ve uluslararası müsabakalarda ülkemizi temsil edebilecek spor-
cular yetişmesini sağlayacağız.
Asgari 30 ilde, yetenekli ve başarılı sporcularımızın yetiştirilmesini sağ-
ladığımız Türkiye Olimpiyat Hazırlık Merkezleri’nin (TOHM) sayısını
artıracağız.
Başta spor altyapısı görece zayıf olmak üzere, ihtiyaç duyulan yerlerde
yeni spor tesislerine yatırım yapmaya devam edeceğiz.
64. Hükûmet Programı
63Bölgesel kalkınma perspektifi de dikkate alınarak spor turizmini geliş-
tirme konusunda yeni adımlar atacak, bu yörelerde tesis ve insan altya-
pısını gelir getirici bir anlayış içerisinde geliştireceğiz.
Yerel yönetimlerin spor alanındaki sorumluluklarını artıracak, spor
alanında kamu, özel, üniversite gibi farklı kesimler arasında işbirliğinin
geliştirilmesini destekleyeceğiz.
Çalışma Hayatı
Adalet ve Kalkınma Partisi Hükûmetleri olarak bugüne değin çalışma
barışını, çalışma hayatında hakkaniyeti ve insan onuruna yakışır çalış-
ma ortamlarının tesis edilmesini esas aldık. 64. Hükûmet döneminde
de evrensel standartlarda ve uluslararası taahhütlere uygun, kaliteli ve
güvenceli bir çalışma hayatını tam olarak tesis etmeyi hedefliyoruz.
Diğer alanlarda olduğu gibi, çalışma hayatının merkezine de insanı ko-
yuyoruz. Çalışan kesimlerimizin iş sağlığı ve güvenliği kendi başına bir
değer olduğu gibi, verimli ve katma değeri yüksek bir üretim yapısının
da ön şartıdır.
Yeni dönemde kayıt dışılığın da önemli bir nedeni olan çalışma hayatın-
daki katılıkları azaltarak, istihdamın gelişimine sağlıklı bir zemin oluş-
tururken, işletmelerimizin rekabet gücünü artıracağız.
Kıdem tazminatı sisteminde yaşanan sorunların çözümü amacıyla sos-
yal taraflarla diyalog içinde gerekli düzenlemeleri yapacağız.
Özel sektör işletmelerinde eğitim birimleri kurulmasını teşvik edeceğiz.
Özel sektör, meslek kuruluşları ile işçi ve işveren kuruluşlarının meslek
eğitimi vermelerini özendireceğiz.
Sektörden gelen talepler doğrultusunda iş ve eğitim dünyası için gerekli
olan Ulusal Meslek Standartları hazırlanıp yürürlüğe konulacak, yürür-
lükteki standartlar en geç 5 yılda bir güncellenecektir.
64
64. Hükûmet Programı
Avrupa Birliği ve ILO standartlarını esas alarak oluşturduğumuz İş Sağ-
lığı ve Güvenliği Eylem Planı’nı kararlılıkla hayata geçireceğiz.
Kısmi zamanlı çalışma, staj, prim desteği gibi araçlarla ve bilgi toplumu
şartlarında gelişen yeni işlerle genç ve kadın istihdamını artıracak bir
çalışma ortamı oluşturacağız.
Yabancıların çalışma izinleri ile ilgili süreçleri basitleştireceğiz.
Sosyal Güvenlik
64. Hükûmet döneminde tüm vatandaşlarımızı sosyal güvenlik ve ge-
nel sağlık sigortası kapsamına alırken, aynı zamanda sürdürülebilir ve
etkin çalışan bir sosyal güvenlik sistemi oluşturmayı hedefliyoruz. Sos-
yal güvenlik sistemimizi geliştirirken, çalışanlar, işverenler ve emekliler
arasında hakkaniyetli ve sürdürülebilir bir denge oluşturulması temel
ilkemizdir.
Önümüzdeki dönemde sosyal güvenlik alanında sağladığımız ilerleme-
leri devam ettirecek, dünyada değişen şartlar ve gelişen standartları da
yakından takip ederek sistemimizi gözden geçireceğiz. Sosyal güvenlik
sistemimizin uzun vadeli mali sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıy-
la tedbirler almaya devam edeceğiz.
Emeklilik hizmetlerini etkinleştireceğiz.
Düşük düzeyde maaş alan emeklilerimizin gelir seviyesini alacağımız
tedbirlerle yükselteceğiz. Bu çerçevede; Temmuz ayında emekli maaş-
larına rutin olarak yaptığımız artıştan sonra maaşı 1.000 liranın altın-
da kalan SSK ve Bağ-Kur emeklilerimize seyyanen 100 lira zam yaptık.
Maaşı 1.000 lira ile 1.100 lira arasında olan emeklilerin maaşını da 1.100
liraya tamamladık. Bu artıştan emeklilerimizin yaklaşık yüzde 55’inin
istifade etmesini sağladık. Tüm işçi ve bağkur emeklilerimize de önü-
müzdeki dönemde yıllık ilave 1.200 TL vereceğiz.
64. Hükûmet Programı
65Ticari faaliyette bulunan emeklilerimizden kesilen ayda yüzde 15 ora-
nında Sosyal Güvenlik Destek Primi’ni yüzde 10’a indirdik. 630 binden
fazla emeklimizin yararlandığı bu düzenlemeyle emeklilerimizin aylık-
larına ortalama en az 50 liralık ayrıca bir artış sağladık. Yüzde 15’ten
yüzde 10’a indirdiğimiz Bağkur Sigortalısı olan esnafımızın emekli ay-
lıklarından kesilen Sosyal Güvenlik Destek Primi Kesintisi’ni önümüz-
deki dönemde tamamen kaldıracağız.
Önümüzdeki yıl için asgari ücretin 1.300 TL’ye yükseltilmesi yönünde
Asgari Ücret Tespit Komisyonu’na teklifte bulunacağız. Yapılan işin teh-
like sınıfına göre, asgari ücrette farklılaştırma sağlayacağız.
51 ilimizde uygulanmakta olan yüzde 6 oranındaki İşveren Sigorta Pri-
mi indiriminde esas alınan 10 işçi çalıştırma zorunluluğunu kaldıraca-
ğız. Bu imkândan 251 bin küçük işletmenin yararlanmasını sağlayaca-
ğız.
Muhtarlarımızın 950 TL olan maaşını 1.300 TL’ye yükselteceğiz.
65 yaş aylığı alan yaşlılarımızın kimin yanında yaşarsa yaşasın kesinti
olmadan maaşını almasını sağlayacağız.
Polislerimizin 2200 olan ek göstergelerini 3000’e çıkaracağız. Polisleri-
mizin emniyet hizmet tazminatını yüzde 25 artıracağız. Böylece maaş-
larında 240 lira ile 580 lira arasında artış sağlayacağız.
Uzman erbaşların 2200 olan ek göstergelerini 3000’e çıkaracağız. Er ve
Erbaşlarımızın harçlığını 30 liradan 100 liraya yükselteceğiz. Askeri
öğrencilerin harçlığı da 400 TL olacaktır. Astsubay emeklilerinin 2003
öncesi ve sonrası oluşan farkın kapatılmasına yönelik intibakları sağla-
nacaktır.
bağlı Genel Sağlık Sigortası Primi ödemelerini gözden geçirerek, siste-
min etkinliği ve verimliliğini artıracağız.
İstihdam edilmeleri halinde, sosyal destek alan vatandaşlarımızın sigor-
ta primi işveren desteğini karşılayacağız.
Toplum yararına çalışma programlarımızda, ailesinde çalışan olmayan-
lara öncelik vereceğiz.
TOKİ eliyle emeklileri uygun koşullarla konut sahibi yapacağız.
Sosyal güvenlik sözleşmelerine göre sağlık yardım hakkı elde etmiş si-
gortalıların ve bakmakla yükümlü oldukları kişilerin sağlık aktivasyon
ve provizyon sistemine dâhil edilmesini sağlayacağız.
Kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı ücretle mücadele ederek, kayıtlı çalışan
sayısını artıracak ve prim tabanını genişleteceğiz. Prim yapılandırmala-
rını ekonomik kriz ve doğal afet gibi istisnai haller dışında uygulama-
yacağız.
Sağlık hizmetleri ve harcamalarında sürdürülebilirlik dikkate alınarak
ilaç ve tedavi harcamalarını daha akılcı hale getireceğiz. Özellikle has-
ta ve işlemin takibinin yapılması, suistimallerin önlenmesi, gereksiz ve
mükerrer tetkiklerin önüne geçilmesine yönelik çalışmalara hız kazan-
dıracağız.
Sektörel katkısının yanı sıra ülkemizdeki tasarruf eğilimini de güçlen-
direceğini öngördüğümüz tamamlayıcı emeklilik tasarruflarını destek-
leyeceğiz.
Sosyal güvenlik ve prim ödeme bilincini artıracak ve farkındalık oluştu-
racağız. Cari dönem prim tahakkukunu ve tahsilatını artıracağız.
Geçici köy korucularımızın şartlarını iyileştirmeye dönük başlatılan ça-
lışmalara bağlı olarak gerekli adımları atacağız.
Genel Sağlık Sigortası kapsamında yapılan gelir testi sistemi ve buna
66
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
674
İSTİKRARLI ve
GÜÇLÜ EKONOMİ
Ekonomide elde ettiğimiz başarılar; insanımızın refahını artırmakta,
daha kaliteli mekân ve çevre taleplerini tetiklemekte, beşeri sermaye-
mizi güçlendirmekte, bilim ve yenilik alanına kaynak ayırmamızı sağ-
lamakta, ülkemizin prestijini artırarak dış politikamıza önemli ölçüde
güç vermektedir.
AK Parti Hükûmetleri olarak, sürdürülebilir bir ekonomik kalkınma
için, ileri demokratik standartları ve evrensel hukuk normlarına dayalı
olarak işleyen adil bir yargı düzenini esas aldık. Yargı reformu başta ol-
mak üzere, katılımcı demokrasi ve yönetim alanında sağlamakta oldu-
ğumuz ilerlemeler, önemli bir aşamaya gelmiş olan ekonomik dönüşüm
sürecimizi sağlamlaştırmak açısından da kritik bir rol oynamaktadır.
Her alanda olduğu gibi ekonomi alanında da yeni bir döneme giriyoruz.
Bu dönemde bir yandan makroekonomik istikrar ve kazanımlarımızı
güçlendirirken, bir yandan da mikroekonomik ve sektörel dönüşümlere
odaklanacağız. Son 13 yılda, üst-orta gelir grubuna yükselttiğimiz ül-
kemizin, yüksek gelir grubu ülkeler arasına girmesi temel amacımızdır.
Güven ve istikrar içerisinde büyüyecek olan ekonomimizin temelini ni-
telikli, girişimci ve yenilikçi insanımız; bilgi ve teknoloji ile katma değe-
ri yükselten işletmelerimiz oluşturacaktır.
Bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da mülkiyet hakkı ve girişim
özgürlüğünü koruyacağız. Mevzuatın öngörülebilir ve sarih olmasını,
geriye yürümemesini sağlayacağız. Kazanılmış hakların korunmasını
temin edeceğiz. Yargı sisteminin hızlı ve tutarlı bir şekilde çalışması için
gerekli ortamı oluşturacağız.
64. Hükûmet Programı
69Kamunun etkin olarak işletilmesini ve öngörülebilirliği sağlayacağız.
Özel sektörün ihtiyaç duyacağı hizmetlere yönelik temel fiziki ve sosyal
altyapıyı sunacağız. Üretken alanlarda, yenilikçi ve girişimci özel sek-
tör öncülüğünde büyüyeceğiz. Dışa açık bir ekonomi olarak her alanda
rekabetçiliği geliştirecek, küresel yatırımları ve nitelikli insan gücünü
cezbedeceğiz.
Büyüme ve Makroekonomik İstikrar
Uzun vadeli kalkınma amacımız, yeniden şekillenmekte olan dünyada
milletimizin temel değerlerini ve beklentilerini esas alarak gerçekleşti-
receğimiz yapısal dönüşümlerle ülkemizin uluslararası konumunu yük-
seltmek ve halkımızın refahını artırmaktır.
Dışa açık ve dünyayla entegre bir ekonomik yapıyla yatırım ortamının
daha da iyileştirilmesi, serbest piyasa ekonomisine dayalı ekonomik
kalkınma anlayışımızın vazgeçilmez prensibidir. Bu prensiple, geçmiş
hükûmetlerimiz döneminde uyguladığımız politikalarla ülkemizi hem
yerli hem uluslararası yatırımcı için cazip bir ortam haline getirdik ve
uluslararası sermaye girişinde büyük artışlar sağladık. 64. Hükûmet
döneminde de ekonomik büyümeyi bu anlayışımızdan taviz vermeden
sağlayacağız.
Günümüzün rekabetçi dünyasında insana, insanın niteliklerine, sağlıklı
bir sosyal ortama yapılan yatırımların, aynı zamanda ekonomik potan-
siyelimize yapılan bir yatırım olduğunu bilerek, ekonomi politikaları-
mızı güçlü sosyal politikalar ile bütünleştirmeye devam edeceğiz.
Önümüzdeki dönemde yurtiçi üretimi artırma ve ithalata bağımlılığı
azaltma perspektifiyle, imalat sanayiinin GSYH içindeki payının artı-
rılması, yapısal dönüşüm açısından önem arz etmektedir. AK Parti, bu
yapının oluşturulması için verimlilik artışının ve sanayileşmenin hız-
landırılması gerektiğinin farkındadır. Özel sektör öncülüğünde, Ar-
Ge’ye daha fazla ağırlık vererek, ihracata dayalı ve rekabetçi bir üretim
yapısıyla bunu gerçekleştirmekte kararlıyız.
70
64. Hükûmet Programı
Son 13 yılda, önemli bir kalkınma hamlesi yapan ülkemiz, gelişmiş ül-
kelere yakınsama sürecini hızlandıracaktır. Önümüzdeki dönemde de
makroekonomik ve finansal istikrarın güçlü bir biçimde sürdürülmesi,
ekonomi politikalarımızın başarısında vazgeçilmez bir unsurdur. Cum-
huriyetimizin 100. yıl ufkunu ortaya koyan 2023 Vizyonu’muz ile katı-
lımcı bir yaklaşımla hazırladığımız planlarımız ve dönüşüm programla-
rımız yol haritamız olacaktır.
Yüksek ve istikrarlı büyümeye yönelik temel stratejimiz, özel sektör ön-
cülüğünde, dışa açık ve rekabetçi üretim yapımızın geliştirilmesidir. Ve-
rimlilik artışı ve sanayileşme sürecinin güçlendirilmesi, bu stratejimizin
temel yapı taşlarını oluşturmaktadır.
Yurt içi tasarruflarımızın artırılması ve daha üretken alanlara yönlendi-
rilmesi, özel sektör yatırımlarının artırılması yoluyla imalat sanayinin
GSYH içindeki payının yükseltilmesi ve işgücü verimliliğimizin gelişti-
rilmesi suretiyle istikrarlı büyümeyi devam ettireceğiz.
Bu kapsamda, büyüme stratejimiz makroekonomik istikrarın güçlendi-
rilmesi, beşeri sermayenin geliştirilmesi ve işgücü piyasasının etkinleş-
tirilmesi, teknoloji ve yenilik geliştirme kapasitesinin artırılması, fiziki
altyapının güçlendirilmesi ve kurumsal kalitenin iyileştirilmesi şeklinde
5 temel eksen üzerine oturmaktadır.
Son dönemde sağladığımız istikrarın güçlendirilerek korunması kap-
samında, kamu gelir ve harcamalarında kalitenin artırılmasına yönelik
çalışmalar yapacağız. Kamu harcamalarının toplam hâsıla içerisindeki
payının artırılmamasına ve böylelikle kamunun özel sektörü dışlayıcı
etkisinin en aza indirilmesine dikkat edeceğiz.
Verginin tabana yayılması gibi gelir artırıcı çalışmalarla oluşturulacak
mali alan ile yeni politikaların uygulanmasına imkân sağlayacağız.
Fiyat istikrarını güçlendirecek para politikası çerçevesini koruyacağız.
Cari açığın kalıcı çözümüne yönelik politika ve önlemleri hayata geçire-
64. Hükûmet Programı
71ceğiz. Bu kapsamda yurtiçi tasarrufların artırılmasına yönelik çalışma-
larımızı sürdüreceğiz.
Önümüzdeki dönemde nüfus dinamiklerinin sunduğu fırsattan en yük-
sek düzeyde yararlanmak amacıyla, işgücüne katılımı artıracağız, eğiti-
min özellikle nitelik yapısının geliştirilmesini sağlayacağız.
İşgücü piyasasının ihtiyaçlarıyla uyumlu bir biçimde, beşeri sermayenin
geliştirilmesine yönelik eğitim politikaların yanı sıra, uygun çalışma or-
tamı sağlanarak nitelikli insan gücünün ülkemize çekilmesini sağlaya-
cak, teknoloji geliştirme yeteneği ve kurumsal kalite alanlarına önemli
girdi temin edeceğiz ve böylece büyümeye katkı sağlayacağız.
Önümüzdeki dönemde, çevre faktörünü de dikkate alan Ar-Ge ve yeni-
lik faaliyetlerini özel sektör odaklı olacak şekilde artıracağız. Elde edi-
lecek çıktıların ticarileştirme ve markalaşma süreçlerini hızlandırarak
katma değer artışı sağlayacağız.
Kamu altyapı yatırımlarımızı, ekonomide üretimin sağlıklı olarak ge-
lişmesini destekleyecek, ancak kaynak israfına yol açmayacak biçimde
planlayacağız. Kamu eliyle yapacağımız nitelikli altyapı yatırımları, özel
sektör yatırımlarını güdüleyerek üretim kapasitesini artıracak; bir taraf-
tan da verimlilik bazlı büyüme dinamiğine katkı sağlayacaktır.
Firma ve ülke düzeyinde kurumsal kaliteyi artırarak, istikrarlı ve yüksek
büyümeye katkı sağlayacağız. Firmalarımızın yönetişim süreçlerinin
iyileştirilmesi, ömürlerinin uzatılması ile verimlilik ve ölçek sorunları-
nın çözümüne odaklanacağız.
Vergi düzenlemelerinde öngörülebilirlik ve istikrarı gözetecek; fikri
mülkiyet ve patent haklarını koruyacak, piyasaların etkin işlemesini
sağlayacak ve yatırım ortamını güçlendireceğiz.
Özellikle üretken alanlara yeni uluslararası doğrudan yatırım girişlerini
artırmayı sağlayarak hem teknoloji transferi yoluyla verimliliği artırı-
cı hem de doğrudan istihdam yaratıcı sonuçlar elde ederek, büyümeye
katkı sunmayı hedefliyoruz.
72
64. Hükûmet Programı
Ödemeler Dengesi
AK Parti Hükûmetleri olarak, ekonomide yapısal dönüşümü sağlamada
üretim ve ihracat kalitemizi artırmaya odaklandık. Bu yaklaşımla Tür-
kiye’nin hızlı büyüme dönemlerinde yaşadığı yüksek cari işlemler açı-
ğının altındaki yapısal sorunlara yönelik politikalarımızı yeni dönemde
de sürdüreceğiz.
Ekonomi politikalarımızın esası, cari açığı düşürmeye devam ederken,
büyümeyi daha iyi bir ödemeler dengesi bilançosuyla gerçekleştirmek
şeklinde olacaktır. Yerli üretimi destekleyecek programlarla, dış ticaret
dengesini iyileştirmeyi, artan kaynaklarımızı üretken alanlara yönlendi-
rerek daha fazla gelire dönüştürmeyi hedefliyoruz.
Yeni yatırımlar ve imalat sanayimizde yaşanacak dönüşümlerle mal ih-
racatımızda uzun dönemli hedefimiz, dünya ihracatından yüzde 1,5 pay
almaktır.
‘İthalata Olan Bağımlılığın Azaltılması Öncelikli Dönüşüm Programı-
mız’la dış ticaret açığının GSYH’ya oranını azaltmayı hedeflemekteyiz.
Ayrıca, ihracatın ithalatı karşılama oranını yüzde 70’e ulaştırmayı ve
ihracatın kalitesini artırarak, orta ve yüksek teknolojili ürünlerin ihra-
cat içerisindeki payını yaklaşık yüzde 40’a ulaştırmayı hedeflemekteyiz.
Program kapsamında;
Türkiye’nin girdi tedarik ihtiyacı envanteri dikkate alınarak Girdi Teda-
rik Stratejisini (GİTES) güncelleyeceğiz.
Büyük ölçekli yatırımları ve stratejik sektörleri teşvik etmeye devam
edeceğiz.
Yerlilik oranını artırmak amacıyla, tedarik zincirindeki işletmeler ara-
sındaki işbirliğini ve katma değer artışını sağlayacak kümelenme faali-
yetlerini destekleyeceğiz.
Türkiye’nin geleneksel ihracat pazarlarındaki payını düşürmeden,
64. Hükûmet Programı
73AB-dışı ülkelere olan mal ve hizmet ihracatını artırmak için gerekli dü-
zenlemeleri yapacağız.
İhracat desteklerinde etkililik esas alınacak, gelişme potansiyeli olan
sektörlere öncelik vereceğiz.
Türkiye’nin ikili ve çok taraflı yükümlülükleri dikkate alınarak yurti-
çi üretimde yerli ara malı kullanımının ve katma değerin artırılmasını
sağlayacağız.
Tüketime yönelik ihraç ürünlerinde özgün tasarım faaliyetlerini özen-
direcek, nitelikli tasarımcı yetiştirilmesini sağlayacağız.
Patent tescili ve uluslararası marka oluşturulmasını destekleyecek, tanı-
tım ve pazarlama konusundaki destekleri, ihracatçıların ihtiyaçları doğ-
rultusunda geliştireceğiz.
Enerji sektöründe girdi mahiyetinde olan ve üretilmesi yüksek katma
değer sağlayacak hedef ürünler listesini çıkararak bunların üretimine
yönelik yatırımları destekleyeceğiz. Rüzgâr, güneş, hidroelektrik gibi al-
ternatif enerji kaynakları üreten tesislerde kullanılan, makine ve teçhi-
zatın yurtiçi üretiminin payını artıracağız.
MTA’nın yurtdışında da madencilik faaliyeti yapabilmesini sağlayaca-
ğız.
Demir çelik sektörünün hurda girdiye olan bağımlılığını azaltacağız.
Dâhilde İşleme Rejimi’nde aksaklıkları engellemeye yönelik gerekli ted-
birleri alacağız.
Tohumculuk geliştirme ve üretim kapasitemizi artıracağız.
Özellikle son dönemde ticaret ortaklarımızda yaşanan gelişmelere bağlı
olarak ihracatçılarımızın yeni pazarlara erişmesine yönelik mevcut im-
kânları iyileştireceğiz.
Yerli ürünler gibi ithal ürünlerin de sağlık, çevre, enerji verimliliğine
dair teknik düzenlemelere uygunluğunu sağlayacağız.
Uluslararası hizmet ticareti müzakereleri kapsamında, ülkemiz yatırım-
cılarının yurt dışında haklarının teminat altına alınması ve korunması-
nı sağlayacağız.
Enflasyon ve Para Politikası
64. Hükûmet döneminde de ekonomide temel prensibimiz, enflasyo-
nun kalıcı bir biçimde düşük tek haneli oranlara çekilmesidir. Para po-
litikalarının temel amacı fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmektir. Bu
dönemde de para politikası, finansal istikrarı da gözetecek ve fiyat istik-
rarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla uygulayacağımız büyüme
ve istihdam politikalarını destekleyecektir.
İnorganik kimya, biyoyakıt, alternatif kompozit malzemeler gibi alan-
larda Ar-Ge faaliyetlerini teşvik edeceğiz. Enflasyon hedeflemesi, temel para politikası rejimi olmaya devam ede-
cektir. Enflasyon hedefleri, hükûmetimiz ve Merkez Bankası tarafından
üçer yıllık vadeler için belirlenecektir.
Elektrikli araçlar için prototip batarya üretimini gerçekleştireceğiz. Dalgalı döviz kuru rejimi sürdürülecektir.
Yüksek teknolojili ürünlere yönelik yatırımları ülkemize çekmek üzere
serbest bölgelerin cazibesini artıracağız. Merkez Bankası’nın fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para
politikası araçlarını doğrudan kendisinin belirlemesi, esas olmaya de-
vam edecektir.
Başta finansal ortamı iyileştirmeye yönelik olmak üzere yerli makine
üreticilerinin rekabet gücünü artıracak mekanizmalar oluşturacağız.
74
Atıkların ekonomiye kazandırılmasına önem vereceğiz.
64. Hükûmet Programı
Finansal İstikrar Komitesi, ilgili kurumların katkılarıyla finans piyasala-
64. Hükûmet Programı
75rının gelişimine ve istikrarın sürdürülmesine destek verecektir.
Gıda Komitesi yeniden yapılandırılarak, tüketici fiyatları üzerinde
önemli etkiye sahip gıda fiyatlarını yukarıya çeken yapısal nedenleri
analiz eden ve bu alandaki mücadelenin kurumsal, yasal ve piyasa me-
kanizmasına ilişkin araçlarını geliştiren bir komiteye dönüştürülecektir.
Mali Piyasalar ve Finansal Hizmetler
Ekonomideki başarılarımızda, mali piyasalardaki temel reformlarımızı
ve mali istikrarı başlangıç noktası olarak görüyoruz. Bu başarılarımızı
kaliteli bir biçimde sürdürebilmek için, reel ekonominin ihtiyaçlarını
karşılayacak ve büyümeyi finanse edecek her türlü finansal aracın ihraç
edilebildiği, işlem maliyetlerinin düşük olduğu, güçlü bir teknolojik ve
beşeri altyapıya sahip, etkin bir biçimde denetlenen, yenilikçi ve daha
şeffaf işleyen bir mali piyasa oluşturmayı amaçlıyoruz.
64. Hükûmet döneminde de, finansal hizmetler alanında dinamik bir
bakış açısıyla yenilikçi politikalar uygulayacağız. Bu kapsamda finansal
piyasalarda derinliğin artırılmasına önem verecek, halka açık şirketleri
destekleyeceğiz.
Özkaynak kullanımına vergi kolaylığı sağlayacağız. 26 Mart 2015 tari-
hinde kabul edilen kanunla öz sermaye ile finansmana vergi kolaylıkları
getirdik. Nakdi sermaye artırımı yapan şirketler için artırılan sermaye-
nin belli bir kısmının her yıl kurum kazancından indirilebilmesini sağ-
layacağız.
Hazine kaynaklarından kredi garanti kurumlarına aktarılabilecek 1 mil-
yar TL tutarındaki kaynağı 2 milyar TL’ye çıkardık. Kredi Garanti Fonu
aracılığıyla 20 Milyar TL tutarına kadar Hazine kefaleti verilebilmesinin
önünü açıyoruz.
‘İstanbul Uluslararası Finans Merkezi (İFM) Öncelikli Dönüşüm Prog-
ramı’nı hayata geçireceğiz. Program dönemi sonunda, İstanbul’un dün-
ya küresel finans merkezi sıralamasında ilk 25 arasında, Türkiye’nin
76
64. Hükûmet Programı
finansal gelişmişlik açısından ise ilk 30 ülke içerisinde yer almasını he-
deflemekteyiz. Ayrıca, 2013 yılında yüzde 3,4 olan finansal hizmetler
sektörünün GSYH içindeki payını, program dönemi sonunda yüzde
6’ya yükseltmeyi hedefliyoruz. Programla;
Gayrimenkullerin elden çıkarılmasında değer artış kazançlarının vergi-
lendirilmesine yönelik uygulamaları gözden geçireceğiz.
Finansal araçlar ile bunların dayanak varlıklarına ilişkin vergi uygula-
malarını uyumlu hale getireceğiz.
Farklı finans kurumları arasında haksız rekabete yol açan vergi uygula-
malarını ortadan kaldıracağız.
Finans alanında ihtisas mahkemeleri kuracağız.
İFM kümelenme bölgelerinde raylı sistemler başta olmak üzere, ulaşım
imkânlarını ve iletişim altyapısını geliştireceğiz.
Finans piyasalarında gereksinim duyulan bilişim teknolojileri ürünleri-
ni geliştirmek üzere “Teknoloji Geliştirme Merkezi” kuracağız.
Faizsiz finans alanında koordinasyonu sağlayacak bir mekanizma oluş-
turacak, bu alana uygun etik ilkeleri ve kurumsal yönetim ilkelerini be-
lirleyeceğiz. Ürün ve hizmet çeşitliliğini artıracağız.
Borsa İstanbul Ortak Veri Merkezi’ni kurumsallaştıracağız. Borsa İstan-
bul bünyesinde Özel Sermaye Platformu kuracağız.
İstanbul Tahkim Merkezi’ni faal hale getireceğiz.
Finans sektöründeki tüketici ve yatırımcı haklarını, kurumsal yönetim
ilkeleri çerçevesinde şeffaf, âdil ve teşvik edici uygulamalarla güçlendi-
receğiz.
Yatırımlara, uzun vadeli finansman sağlayan yatırım ve kalkınma ban-
kacılığını geliştireceğiz.
64. Hükûmet Programı
77KOBİ’ler ve nitelikli altyapı yatırımları başta olmak üzere yatırımların
finansmanına yönelik olarak erişimi kolaylaştırıcı ve maliyetleri düşü-
rücü tedbirler alınacaktır.
Mali Disiplin
AK Parti Hükûmetleri olarak hazırladığımız ve uyguladığımız bütçe-
lerimizde güven oluşturmayı esas aldık. Bütçemizi disipline ederken,
sağlıklı kaynaklara dayalı olarak artırdığımız gelirleri en iyi biçimde de-
ğerlendirerek, insanımıza hizmet olarak geri dönüşünü sağladık.
İktidarlarımız döneminde mali disiplinin, güçlü büyüme performansı-
nın ve enflasyondaki düşüşün eşzamanlı olarak gerçekleştirilebileceğini
ortaya koyduk. Böylece geçmişte ülkemizde hâkim olan büyüme için
enflasyonun gerekli olduğu kanaatinin kırılmasını sağladık. Yıllarca
enflasyon ortamında gelir kaybına uğrayan sabit ve dar gelirli vatandaş-
larımızın daha gerçekçi gelir artışlarına kavuşmalarını temin ettik.
Tarımsal desteklerin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini değerlendi-
receğiz. Desteklemelerde etkinliği sağlarken, doğal kaynakların sürdü-
rülebilir kullanımını ve gıda güvenilirliğini gözeteceğiz.
Kamu kurumlarının ihtiyaçlarının ortak alım yöntemiyle tedarikini
yaygınlaştıracağız.
Yükseköğretim kurumlarına ödenek tahsisini daha rasyonel hale geti-
receğiz.
Kamuda taşıt edinim ve kullanımında yerindelik ve etkinliğin sağlan-
masına yönelik tedbirler alacağız.
Saydamlığın artırılması ve rekabetin sağlanması amacıyla, bütün ihale
sonuçlarını yayımlama sürecini iyileştireceğiz.
64. Hükûmet döneminde de mali disiplinden taviz vermeyerek, ekono-
mide işletmelerimiz için belirsizlikleri en aza indirecek; müteşebbisle-
rimiz için çok daha sağlıklı ve öngörülebilir, üretimi ve vergi gelirlerini
artıracak bir ortam oluşturmayı hedefliyoruz. Hizmet alımlarında fayda-maliyet analizini zorunlu hale getireceğiz.
Mali disiplini sürdürmemizi ve daha fazla mali alan oluşturabilmemizi
sağlayacak olan ‘Kamu Harcamalarının Rasyonelleştirilmesi Öncelikli
Dönüşüm Programı’mız çerçevesinde, mevcut harcama programlarını
gözden geçirerek, harcamaların verimliliğini artıracağız. Bu yolla oluş-
turulacak mali alanı öncelikli harcama alanlarına tahsis ederek, kamu
faiz dışı harcama büyüklüğünün belirli bir seviyede tutulmasını sağla-
yacağız. Kaynak tahsis sürecinin etkinliğini sağlamak için stratejik plan-bütçe
bağlantısını güçlendireceğiz.
Bu programla ayrıca, kamu harcama büyüklüğünün ve borçlanma gere-
ğinin sınırlandırılmasının yanı sıra, esas olarak harcamaların kalitesinin
artırılmasını hedefliyoruz.
Program kapsamında sosyal yardımların amaca uygun kullanılmasını
78
sağlayacağız. Bu alanda hizmet veren kamu kurumlarının veri tabanla-
rının entegrasyonunu tamamlayacağız.
64. Hükûmet Programı
Kamuda hizmet binası ediniminde uyulacak yöntem, kriter, usul ve
esasları belirleyeceğiz.
AB’nin kamu alımları direktiflerine uygun olarak kamu ihale sistemini
reforme edeceğiz. Bu çerçevede istisna hükümlerinin daraltılması; yeni
ihale yöntemlerinin sisteme dâhil edilmesi; elektrik, gaz, su ve teleko-
münikasyon gibi alanlara özgü sektörler ihale kanununun çıkarılması;
e-ihale, e-şikâyet, e-tebligat, ürün sayısallaştırılması, sertifikasyon sis-
temlerinin kurulması sağlanacaktır.
Akılcı ilaç kullanımını yaygınlaştıracağız, koruyucu ve önleyici sağlık
hizmetlerini geliştireceğiz.
Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarını birleştirerek yeni Gelir Vergisi
64. Hükûmet Programı
79Kanunu çıkaracağız. Sözkonusu düzenleme ile yüksek teknolojiye da-
yalı ihracatı ve bu kapsamdaki yatırımları destekleyecek vergi teşvikleri
getireceğiz.
Kanunla yatırım, üretim, istihdam ve tasarrufların teşvik edilmesi, ver-
giye gönüllü uyumun artırılması ve kayıtlı ekonomiye geçişin hızlandı-
rılması, vergi tabanının genişletilmesi, vergi adaletinin pekiştirilmesi,
vergi güvenliğinin güçlendirilmesi, yürütmede esneklik ve etkinliğin ar-
tırılması, tarımda ölçek ekonomisini teşvik eden yeni bir vergilendirme
yaklaşımına geçilmesi, dördüncü dönem geçici vergi beyannamesinin
kaldırılması ve basit usul mükelleflerinin kayıtlarını kendilerinin tuta-
bilmesine imkân verilmesi sağlanacaktır.
Kayıt dışılığın azaltılması, yatırım ve üretim üzerindeki yüklerin hafifle-
tilmesi ve mükerrerliklerin önlenmesi amacıyla Damga Vergisi Kanunu
gözden geçirilecektir.
Ekonomik ve sosyal politikalara uyum sağlamak, sade ve daha kolay
uygulanabilir bir hale getirmek amacıyla yeni Vergi Usul Kanunu çı-
karacağız. Bu kapsamda; mükellef haklarını artıran; vergi denetiminde
adaleti, eşitliği ve güven duygusunu sağlayan; vergi idaresi uygulamala-
rında şeffaflığı ve hesap verebilirliği artıran; uyuşmazlıkların çözümünü
kolaylaştıran; değerleme hükümlerini mükellef lehine iyileştiren; vergi-
ye uyum maliyetlerini düşüren düzenlemeler gerçekleştireceğiz.
Bütçemizin gelir kısmını daha da iyileştirmek üzere hazırladığımız
‘Kamu Gelirlerinin Kalitesinin Artırılması Öncelikli Dönüşüm Progra-
mı’ çerçevesinde, temel olarak kamu gelirlerinin sağlıklı ve sürekli kay-
naklardan çağdaş yöntemlerle elde edilmesini amaçlamaktayız.
Programla, gelir mevzuatının oluşturulmasından gelirlerin toplanması-
na ve kamuoyunun bilgilendirilmesine kadar olan tüm sürecin kalitesi-
ni artırmayı hedefliyoruz.
Temel yaklaşımımız, vergi ödeyenlerden daha fazla vergi almak değil,
vergi tabanını genişletmek suretiyle gelirlerin kalitesini artırmaktır.
80
64. Hükûmet Programı
Program kapsamında;
Vergi mevzuatının sadeleştirilmesi çalışmalarına devam edeceğiz.
Vergi mevzuatına ilişkin düzenlemeleri toplumun ve ilgili tarafların kat-
kılarının alındığı bir süreç içinde gerçekleştireceğiz.
Yerel yönetimlerin öz gelirlerini artıracağız.
Yatırımların üretken alanlara yönlendirilmesi ve tasarrufların artırıl-
ması temel amacı kapsamında, gayrimenkul rantlarından kamunun pay
almasına yönelik çalışma yapacağız.
İstisna, muafiyet ve indirimleri kapsamlı bir analize tâbî tutacağız.
Vergileme alanında vatandaşa hizmeti sunarken, teknolojinin imkânla-
rından daha çok yararlanacağız.
Kamu gelirleriyle ilgili daha kapsamlı ve detaylı istatistikler üreteceğiz.
Vergi İdaresinin beşeri ve teknik kapasitesini artıracağız.
Kayıt Dışılığın Azaltılması
Adaletli bir yönetimin temel esaslarından biri olarak herkese eşit koşul-
larda çalışma, kazanma hakkı tanımayı; herkesten adil bir vergi sistemi
ile katkı istemeyi benimsiyoruz.
Kayıt dışı ekonominin boyutlarının azaltılmasının, orta ve uzun dönem-
de ekonomik istikrar, gelir dağılımı ve istihdam gibi birçok makroeko-
nomik unsurun nitelikli bir biçimde iyileşmesine, ekonomide verimlilik
düzeyi ve rekabet gücünün yükselmesine, ayrıca kamu gelirlerinin art-
masına katkıda bulunacağını görmekteyiz. Bu yaklaşımla, ekonomide
etkinliği sağlayacak; kayıtlı çalışmayı, istihdam etmeyi ve vergide gö-
nüllüğü artıracak uygulamaları özendirmeyi temel bir ilke olarak kabul
ediyoruz.
64. Hükûmet olarak önümüzdeki dönemde uygulamaya koyacağımız
64. Hükûmet Programı
81‘Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Öncelikli Dönüşüm Programı’mız
kapsamında;
Kayıt dışı ekonominin boyutunu ölçerek, kayıt dışılığın yol açtığı etkile-
ri araştıracak ve bir envanter çalışması yapacağız.
Denetim kapasitesini güçlendireceğiz.
Eğitici ve kapsayıcı yöntemlerle toplumun tüm kesimlerinde farkında-
lığı artıracağız.
Vergilendirme kapasitesini ölçen yöntemler geliştirecek, kayıt dışı istih-
damın boyutunu analiz edecek ve yol açtığı sorunları gidereceğiz. Ver-
giye gönüllü uyumu etkileyen faktörleri analiz edeceğiz ve mükelleflerin
vergiye uyum seviyelerini artırıcı uygulamaları hayata geçireceğiz.
Gümrük kapılarını ve gümrükleri modernize ederek yenileyeceğiz.
Ayrıca, sosyal yardım alanların gelirlerinin, kayıtlı işe başlar başlamaz
kesilmemesini ve belirli bir süre veya geliri yeterli bir noktaya erişinceye
kadar devam ettirilmesini sağlayacağız. Özellikle kısmi süreli çalışanla-
rın, GSS ile ilgili ek ödeme sorunlarının çözülerek kayıt dışı çalışmaları-
nın engellenmesini sağlayacağız.
Kamu Sermayeli Şirketler ve Özelleştirme
AK Parti Hükûmetleri olarak piyasa ekonomisinin kuralları çerçevesin-
de kamu işletmeciliğinden mümkün olduğunca çekilmeyi hedefledik.
Bu hedef doğrultusunda, büyük miktarda özelleştirmeler gerçekleştir-
dik. Yeni dönemde ise, bir taraftan özelleştirme uygulamalarına devam
ederken, diğer taraftan kamunun işletmeci olduğu alanlarda etkinliği
artıracağız.
Piyasa ekonomisinin etkin ve kamu müdahalesinden olabildiğince arın-
mış bir şekilde işlemesini teminen, KİT’lerin faaliyetlerini, ekonomik
amaç ve hedeflere dayalı olarak daha kaliteli bir biçimde yürütmeyi te-
mel bir prensip olarak devam ettireceğiz.
82
64. Hükûmet Programı
Kamu sermayeli kuruluşların açık, şeffaf ve hesapverebilir bir yapıda ça-
lışmalarını sağlayacak; yönetim sistemlerinin, rekabet edebilir ve iyi yö-
netişim ilkelerine uygun bir yapıda oluşmasını temin edecek yönetişim
reformunu gerçekleştireceğiz.
Kamu döner sermaye kuruluşlarının açık, şeffaf ve hesapverebilir bir
idari ve mali yapıda çalışmalarını sağlayacak döner sermaye reformunu
gerçekleştireceğiz.
KİT’lerin faaliyetlerini, piyasa mekanizmasını bozucu etkiye neden ol-
mayacak şekilde sürdüreceğiz.
Stratejik yönetim anlayışını yaygınlaştıracak, KİT faaliyetlerinin strate-
jik planlar ve performans programlarına uyumunun artırılmasına yöne-
lik uygulamaları gerçekleştireceğiz.
Özelleştirme uygulamalarını, uzun vadeli sektörel öncelikler çerçeve-
sinde belirlenmiş bir program dâhilinde sürdüreceğiz.
Tasarruflar
Hükûmet olarak yurtiçi tasarrufları ekonomik büyümenin önemli di-
namiklerinden biri olarak görmekteyiz. Ekonomi politikalarımızın te-
melini oluşturan üretken yatırımlarımızı, uluslararası sermayenin yanı
sıra, yurtiçi tasarruflarla da finanse ederek sağlıklı bir büyüme yapısı
oluşturmak temel amacımızdır.
Yurtiçi tasarrufları sadece artırmakla kalmayacak, bunları üretken alan-
larda Türkiye’nin hızlı bir biçimde büyümesini sağlayacak katma değeri
yüksek yatırımlara yönlendireceğiz. Uygulayacağımız para ve maliye
politikalarının yanı sıra, hanehalkı ve firmalara sağlayacağımız teş-
viklerle yurtiçi tasarruf oranlarını, büyüme ve cari açık hedeflerimizle
uyumlu bir şekilde yükseltmeyi hedeflemekteyiz.
‘Yurtiçi Tasarrufların Artırılması ve İsrafın Önlenmesi Öncelikli Dönü-
şüm Programı’yla, yüksek ve istikrarlı bir büyüme dinamiği sağlamak
üzere, en güvenilir ve kalıcı finansman kaynağı olan yurtiçi tasarrufların
64. Hükûmet Programı
83artırılması, artan yurtiçi tasarrufların üretken yatırımlara yönlendiril-
mesi ve israfın azaltılmasını amaçlamaktayız. Programla;
Gayrimenkullerin elden çıkarılmasında değer artış kazançlarının vergi-
lendirilmesine yönelik uygulamaları gözden geçireceğiz.
Taşınmaz alımlarının finansmanında kullandırılan kredilere ilişkin ver-
gi istisna ve muafiyetlerini, sosyal ve ekonomik amaçları dikkate alarak,
gözden geçireceğiz.
Kapasite ve verimlilik artışı sağlamak amacıyla, imalat sanayii maki-
ne-teçhizat yatırımlarının finansmanında Banka ve Sigorta Muamelele-
ri Vergisi (BSMV) istisnası getireceğiz.
Uluslararası yükümlülükleri gözeterek, lüks ve/veya ithalat yoğunluğu
yüksek tüketim mallarını caydırıcı vergilendirme yapacağız.
Uzun vadeli tasarrufları teşvik etmek üzere, özel amaçlı tasarruf meka-
nizmaları geliştireceğiz.
Altın bankacılığı başta olmak üzere, altın şeklinde tutulan tasarrufların
sisteme çekilmesi için çeşitli mekanizmalar geliştireceğiz.
Bireysel emeklilik sisteminde kesinti oranlarını uluslararası düzeylere
yaklaştıracağız ve sistemde “otomatik katılım sistemi” pilot çalışması
yapacağız. Hayat sigortalarının ve uzun süreli (bir yılı aşan) özel sağlık
sigortalarının geliştirilmesini sağlayacağız.
Kamuoyuna yönelik genel bir tasarruf çağrısı kampanyası yürüteceğiz.
Türkiye’de finansal konularda farkındalığın artırılması için çeşitli ke-
simlere yönelik eğitim ve tanıtım faaliyetleri düzenleyeceğiz.
Yatırımlar
Ekonomik büyümenin ve istihdamın artırılması, gerekli altyapının sağ-
lanarak ülkemizin rekabet gücünün ve iş ortamının iyileştirilmesi için
yatırımlara büyük önem vermekteyiz.
84
64. Hükûmet Programı
Sadece büyüme ve istihdam açısından değil, bölgesel kalkınmanın sağ-
lanması, insan kaynaklarımızın geliştirilmesi, vatandaşlarımızın refahı-
nın ve yaşam kalitesinin artırılması açısından etkin ve verimli yatırım-
lara hız kesmeden devam etmek temel amacımızdır.
64. Hükûmet döneminde yüksek ve istikrarlı büyüme için kamu ve özel
kesim yatırımlarını birbirini tamamlayacak şekilde bütüncül bir bakış
açısıyla ele almaya devam edeceğiz. Bu perspektifle, kamu yatırımlarıy-
la eş zamanlı yürüttüğümüz yatırım ortamının geliştirilmesine yönelik
politikalarımızla, özel sektör yatırımlarının önünü açmayı ve bu yatı-
rımları teşvik etmeyi sürdüreceğiz.
Kamu yatırımlarını, özel sektör tarafından gerçekleştirilemeyecek eko-
nomik ve sosyal altyapı alanlarında yoğunlaştıracağız.
Kamu yatırımlarını, bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmada ve
bölgesel gelişme potansiyelini değerlendirmede etkili bir araç olarak
kullanacağız. GAP, DAP, KOP, DOKAP gibi bölgesel eylem planları
kapsamındaki projelere öncelik vereceğiz.
Yatırım programının rasyonel yapısını koruyacağız, projelerin gecikti-
rilmeden hayata geçirilmesini sağlayacağız.
Büyük altyapı projeleri yürüten kurumların planlama ve uygulama aşa-
malarında bilgi paylaşımı ve ortak karar alma süreçleri geliştirilerek
projeler arası çakışmalar ve oluşabilecek ilave maliyetler önlenecektir.
Bu amaçlara yönelik düzenlemeler yapılacak ve idari mekanizmalar
oluşturulacaktır.
Kamu-Özel İşbirliği yöntemiyle başlatılan büyük projeleri tamamlaya-
cak; yeni otoyollar, yüksek hızlı tren hatları dâhil olmak üzere, birçok
alanda yeni projeleri Kamu-Özel İşbirliği yöntemiyle hayata geçirece-
ğiz. Kamu ve özel kesim işbirliği alanında halen dağınık bir yapıda olan
mevzuat, tek bir çerçeve kanunla düzenlenecektir.
Önümüzdeki dönemde özel yatırımların teşvikine yönelik uygulama-
larda maliyet-etkinlik, hesap verebilirlik, şeffaflık, öngörülebilirlik, es-
64. Hükûmet Programı
85neklik, atıl kapasite oluşturulmaması ile verimlilik ilkelerini gözetece-
ğiz. İstihdam, yüksek katma değer ve ihracat artışına yönelik yatırım
alanlarına öncelik vereceğiz.
Devlet desteklerine ilişkin veri toplama ve izleme altyapısı çalışmalarını
tamamlayarak uygulamaya geçireceğiz. Oluşturulan verilerin bu alanda
yapılacak etki analizlerine temel teşkil etmesini sağlayacağız.
Emek yoğun sektörlerde yatırımcıların talebi halinde, sembolik bir kira
bedeliyle, anahtar teslimi fabrika binası yapacağız.
Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu (YOİKK) kap-
samındaki çalışmaların genel sorun alanlarına odaklı, daha etkin ve so-
nuç alıcı bir biçimde sürdürülmesini sağlayacağız.
‘İş ve Yatırım Ortamının Geliştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı’y-
la iş ve yatırım ortamının öncelikli sorunlarına odaklanılarak, yatırım-
cının karşılaştığı belirsizliklerin giderilmesi ve sorunların hızla çözül-
mesi, bunun için mevcut mekanizmaların iyileştirilerek yatırımların
artırılmasını amaçlamaktayız.
Ülke ekonomisi için büyük önem arz eden yatırımların izin ve yatırım
yeri temini süreçlerinin hızlı ve etkin bir biçimde yürütülmesine ve so-
nuçlandırılmasına yönelik mekanizma oluşturacağız.
Türkiye’de yatırıma uygun arazi envanterinin yatırımcıya elektronik or-
tamda sunulması amacıyla coğrafi bilgi sistemleri altyapısını geliştire-
ceğiz.
Endüstri Bölgeleri ve Organize Sanayi Bölgelerinde, özellikle yatırım
yeri tahsisine ilişkin uygulama sürecinde karşılaşılan sorunları tespit
edeceğiz ve bu sorunların çözümüne yönelik olarak mevzuatı geliştire-
ceğiz.
Kamunun iş dünyasına elektronik ortamda sunduğu hizmetlerin bir-
birleri ile entegrasyonunu sağlayacak ve elektronik ortamda daha fazla
hizmet sunacağız.
86
64. Hükûmet Programı
İşyeri açma ve çalışma ruhsatlarında basitleştirme ve uygulama birliğini
sağlayacağız.
Şirketlerin kuruluş ve tasfiye işlemleri kolaylaştırılacak; maliyetler dü-
şürülecek; süreç kısaltılarak basitleştirilecek; iradi tasfiye, iflaslı tasfiye
ve yeniden yapılandırmaya yönelik hususlar gözden geçirilecektir.
Türkiye’de iş ve yatırım ortamına ilişkin altyapıyı geliştirerek, hukuki
süreçlerin daha kısa zamanda sonuçlanmasını sağlayacağız. Adli ve ida-
ri yargıda uyuşmazlıkların yargı öncesi çözüm usullerini geliştirecek ve
etkin hale getireceğiz.
İstihdam
Hükûmet olarak istihdam alanındaki temel yaklaşımımız daha fazla ve
daha nitelikli iş imkânları oluşturmaktır. Bu amaçla, bir yandan ekono-
mimizi büyütürken, diğer yandan istihdam dostu bir büyüme sağlamayı
hedefliyoruz. İstihdamı sadece ekonomik anlamda bir gösterge olarak
değil, ekonomik büyümenin sosyal refaha yansımasının temel alanı ola-
rak kabul ediyoruz.
İşgücü piyasasının daha etkin işlediği bir ortamda işsizliği kalıcı şekilde
düşük oranlara indirmeyi hedefliyoruz.
Türkiye’de kadın girişimciliğinin geliştirilmesine yönelik bir program
uygulayacağız. Program kapsamında eğitim, finansman ve mentörlük
destekleri sağlayacağız.
Genç girişimciliği ve istihdamı özendirici programlar uygulamaya ko-
yacağız.
İŞKUR tarafından düzenlenen aktif işgücü programlarının etkinliğini
artıracağız.
İşgücü piyasalarına esneklik sağlayan çalışma biçimlerini iş ve sosyal
güvenlik mevzuatına ekleyeceğiz. Söz konusu mevzuat düzenlemelerin-
de AB Müktesebatı ve uygulamalarını dikkate alacağız.
64. Hükûmet Programı
87İstihdam teşviklerini basit ve daha anlaşılır hale getireceğiz. Bu kapsam-
da yapılacak analizler dikkate alınarak, bazı teşvik uygulamalarını göz-
den geçireceğiz.
İstihdamın nitelikli bir biçimde artırılması ve piyasanın düzgün işleme-
sine yönelik hazırladığımız ‘İşgücü Piyasasının Etkinleştirilmesi Önce-
likli Dönüşüm Programı’nı hayata geçireceğiz.
Tarım ve Gıda
Tarımda gerekli yapısal dönüşümlere, öncelikli alanlarda rasyonel ve
çağdaş üretim modellerini esas alıyoruz. Bu yaklaşım ve prensiplerle
nüfusunu yeterli, kaliteli ve güvenilir gıda ile besleyen, tarım ürünlerin-
de net ihracatçı konumunu daha da geliştiren, rekabet gücünü artırmış,
dünyada ve bölgesinde tarım alanında söz sahibi bir ülke olmak temel
hedefimizdir. 64. Hükûmet döneminde de tarım politikalarımızı etkili
bir şekilde uygulamaya devam edeceğiz.
Kümülatif olarak 8 milyon hektar alanda arazi toplulaştırma çalışmala-
rını tamamlayacağız ve tarla içi geliştirme hizmetlerini güçlendireceğiz.
Tarımsal destekleri, 190 adet tarım alt havzasında, iklim, toprak ve to-
pografyanın yanı sıra, mevcut su potansiyeli ve bitkilerin su tüketimini
de dikkate alarak, alt havzalar düzeyinde, bölgesel ve ürün bazında dü-
zenleyeceğiz.
Yemde ve gübrede KDV’yi kaldıracağız.
Genç çiftçilerimize proje karşılığı 30 bin lira karşılıksız destek vereceğiz.
İşletme büyüklüğü 5 dekar altındaki meyve, sebze, süs bitkisi, ıtri-tıb-
bi-aromatik bitki yetiştiriciliği yapan çiftçilere destekleme ödemesi ya-
pacağız.
Çiftçilerimize seralarının modernizasyonu için faizsiz kredi vereceğiz.
Maliyetleri düşürmek amacıyla seralara ticarethane elektrik fiyatı yerine
sulama suyu elektrik fiyatı uygulayacağız.
88
64. Hükûmet Programı
Tarımsal desteklemelerde ürün deseni ve su potansiyeli uyumunu göze-
terek, sertifikalı üretim yöntemlerine önem vereceğiz.
Tarım sigortalarının kapsamını genişleterek yaygınlaştıracağız.
Tarımsal istatistik ve kayıt sistemlerini geliştirmek amacıyla yürütülen
projeleri sürdürecek, tarım politikalarının yürütülmesine ilişkin bilgi
altyapısı ile idari yapıyı geliştirerek tüm tarımsal bilgi sistemlerini AB
ile uyumlu hale getireceğiz.
İşletmeleri ekonomik ölçek büyüklüğüne ulaştıracak projeler yürütece-
ğiz. Arazilerini büyütmek isteyen ehil mirasçılara kredi imkânları sağla-
yacağız. Çiftçilerimizden arazilerini birleştirmek suretiyle büyük ölçekli
tarım işletmeleri oluşturanlara özel destekler vereceğiz.
Tarım arazilerimizi ve verimli ovalarımızı koruyacak ‘Arazi Kullanım
Planları’ ve ‘Ovalarımızın Belirlenmesi’ çalışmalarını tamamlayacağız.
Tarımsal kuraklığın daha etkin olarak izlenebilmesi için TARBİL kap-
samında çalışan 400 tarımsal meteoroloji istasyonu 1.200’e çıkarılarak
tüm ülke geneline yaygınlaştırılacaktır.
14 yeni araştırma merkezi kuracağız.
‘Tarımda Su Kullanımının Etkinleştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Prog-
ramı’yla ülkemizde toplam su kullanımının yüzde 70’inden fazlasının
gerçekleştiği tarım sektöründe israfı önlemek ve suyu etkin kullanmayı
amaçlıyoruz.
Yeni yatırımlarımızda suyun tasarruflu kullanımını sağlayacak, geçmiş-
ten devraldığımız sistemlerde ise suyun verimli kullanımına yönelik iyi-
leştirme çalışmalarına hız vereceğiz. DSİ sulamalarında yüzde 62 olan
sulama oranını yüzde 68’e, yüzde 42 olan sulama randımanını ise yüzde
50’ye çıkarmayı hedefliyoruz.
Program kapsamında;
Sulanan arazi varlığının nihai hedef olan 8,5 milyon hektara ulaştırıl-
64. Hükûmet Programı
89masını sağlayacak; özellikle su tasarrufuna imkân sağlayan basınçlı mo-
dern sulama yatırımlarına devam edeceğiz.
Mevcut sulama tesislerinin rehabilitasyonunu bir program dâhilinde
gerçekleştireceğiz.
Su yönetimini ve fiyatlandırma sistemini, su tasarrufunu artırıcı bir
yaklaşımla gözden geçireceğiz.
Uygun geçiş düzenlemeleriyle, yeraltı suyu kullanımında kayıt ve kont-
rolü sağlayacağız.
Sulama birliklerinin çalışma süreçlerini gözden geçirecek, sistemin daha
etkin hale getirilmesi yönünde alternatifler oluşturacağız.
2019 yılına kadar 10 milyon dekar ilave araziyi sulanabilir hale getirme-
yi hedefliyoruz.
GAP’ta büyük oranda tamamlamış olduğumuz ana kanallar sonrasın-
da şebeke inşaatlarına daha da hız vereceğiz. Orta vadede, GAP sula-
malarının tamamı olan 10 milyon 580 bin dekarın tamamını sulamaya
açmayı hedefliyoruz. Sulamalar tamamladığında GAP, gıda üreten ve
dünyaya ihraç eden bir ‘üretim ve ihracat merkezi’ haline gelecektir.
Konya, Karaman, Aksaray ve Niğde illerini kapsayan Konya Ovası Pro-
jesi ile Akdeniz’e boşa akan suların Konya Ovası’na yönlendirilmesi, ba-
raj, gölet ve sulama sistemlerinin tamamlanması, vahşi yeraltı sulama-
larının yağmurlama veya damlamalı sulama usullerine dönüştürülerek
su ve enerji sarfiyatında tasarruf sağlanmasını hedeflemekteyiz. KOP’ta
2014 yılı sonu itibarıyla 9 milyon 240 bin dekar arazi sulanmaktadır.
2019 yılı sonuna kadar hedeflenen 11 milyon dekar arazinin tamamını
sulamaya açmayı hedefliyoruz.
14 ilimizi kapsayan Doğu Anadolu Projesi’yle 2019 yılı sonuna kadar 2,3
milyon dekar araziyi daha sulamaya açmayı hedefliyoruz.
Sulama alanında özellikle 5,7 milyar TL’lik kaynak ayırdığımız Silvan
90
64. Hükûmet Programı
I. Merhale Projesi’yle 200 bin hektar alanın sulanmasını sağlamayı he-
defliyoruz. Bu çalışmaların tamamlanması özellikle Diyarbakır ilimizde
önemli oranda gelir ve istihdam artışını sağlayacaktır.
Tarım alanlarını planlama ile koruma altına alacağız.
Katma değeri yüksek ürünlerin geliştirilmesine, gen kaynaklarının ko-
runmasına, ıslah çalışmalarına, nanoteknoloji ve biyoteknolojiye yöne-
lik çalışmalara öncelik vererek, güdümlü projelerle tarım-sanayi-üni-
versite arasındaki işbirliklerini artıracağız.
‘Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Ulusal Kümelenme Stratejisi’ oluşturaca-
ğız.
Başta aspir, kanola, soya olmak üzere bitkisel üretimde sözleşmeli üreti-
mi yaygınlaştıracağız.
Sertifikalı tohumluk üretimini 880 bin tona çıkaracağız.
Tarım alanları içerisinde organik tarımın oranını yüzde 1,95’den yüzde
4’e çıkaracağız.
Genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerden kaynaklanabi-
lecek risklerin önlenmesi ve söz konusu ürünlerle ilgili izlenebilirliğin
sağlanması, kontrol ve denetim sisteminin etkin şekilde işletilmesini
sağlayacağız.
Bitki sağlığı alanında ithalat dâhil koruma ürünlerinin ruhsatlandırıl-
ması, ruhsatlandırılmış ürünlerin biyolojik etkilerinin kontrolü, kuru-
lan izleme altyapısının geliştirilmesi ve üreticilerde farkındalığın oluş-
turulmasını sağlayacağız.
Tarım sektörü açısından önem taşıyan biyolojik çeşitliliğin tespiti, ko-
runması ve sürdürülebilir kullanımını sağlayacağız.
Ürünlerini lisanslı depolarda muhafaza eden üreticilere kira desteği
sağlayacağız. 1 milyon ton kapasiteli ‘Hububat Depolama Projesi’ ta-
mamlanacaktır.
64. Hükûmet Programı
9112 milyon hektar mera alanında tespit, 7,2 milyon hektar alanda tahdit,
4 milyon hektar alanda tahsis, 800 bin hektar alanda ise ıslah çalışmala-
rını tamamlayacağız.
Koyun ve keçi yetiştiriciliğine yönelik teşvikleri artıracağız. Koyun ve
keçilerin kayıt altına alınarak izlenmesi ve hayvan hastalıklarının kont-
rol altına alınmasını sağlayacağız.
Süt ve et üretiminde sözleşmeli model geliştireceğiz.
Balıkçılıkta kaynak yönetimini bilimsel verilere dayalı ve etkin bir bi-
çimde gerçekleştirecek, idari kapasiteyi güçlendireceğiz. ‘Balıkçı Gemi-
leri İzleme ve Veri Toplama Sistemi’ni kuracağız.
Su ürünleri yetiştiriciliğinde çevresel sürdürülebilirlik gözetilecek, ürün
çeşitliliği ve markalaşma ile uluslararası pazarlarda rekabet edebilirliğin
artırılması sağlanacaktır.
Ormanların sınırlarının korunması ve mülkiyet problemlerinin çözü-
müne yönelik orman kadastro çalışmalarını hızlandıracağız. Ormanla-
rın ekonomik, sosyal ve ekolojik fonksiyonlarını gözeten sürdürülebilir
yönetim ilkesi benimsenecek, odun ve odun dışı orman ürünleri potan-
siyelini değerlendirerek üretim ve pazarlanması konusunda etkin yöne-
tim sağlayacağız.
İkinci GAP Eylem Planı’nda beşeri ve sosyal kaynakların geliştirilmesi-
ne ve temel altyapı yatırımlarının tamamlanmasına öncelik vereceğiz.
DAP Eylem Planı’nda tarım ve hayvancılığın geliştirilmesine öncelik
vereceğiz. KOP Eylem Planı’nda toprak ve su kaynaklarının sürdürü-
lebilir kullanımını sağlamak suretiyle sektörel çeşitliliğin artırılmasını
esas alacağız. DOKAP Eylem Planı’nda ise turizm odaklı sürdürülebilir
kalkınma yaklaşımını esas alacağız.
Enerji Güvenliği
Enerjinin nihai tüketiciye sürekli, kaliteli, güvenli, asgari maliyetlerle
arzını ve enerji temininde kaynak ve bölge çeşitlendirmesini esas al-
maktayız.
92
64. Hükûmet Programı
Hızla kalkınan bir ülke olarak mevcut enerji kaynaklarımız, ülkemizin
ihtiyacını karşılayacak düzeyde değildir. Bu alanda arz güvenliğinin sağ-
lanması için bir taraftan yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının ha-
rekete geçirilmesi, diğer taraftan enerji verimliliğinin artırılması temel
hedeflerimizdendir. Ayrıca, yurtdışı enerji kaynaklarının uzun vadeli ve
sürdürülebilir bir zeminde sağlanabilmesi için gerekli faaliyetler gerçek-
leştirilecektir.
Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarımızı mümkün olan en üst düzey-
de değerlendirmeyi ve nükleer teknolojiyi elektrik üretiminde kullan-
mayı öngörmekteyiz. Enerjinin israf edilmemesi ve çevresel etkilerinin
asgariye indirilmesi ile ülkemizin uluslararası enerji ticaretinde stratejik
konumunu güçlendiren rekabetçi bir enerji sistemine ulaşılması temel
amacımızdır.
Nükleer enerjide somut adımlar atarak 4.800 MW gücünde Akkuyu’da
ve 4.480 MW gücünde Sinop’ta olmak üzere 2 adet nükleer santralin
yapılması için anlaşmayı imzaladık. Bu iki santrale ek olarak görüşme-
lerini yürüttüğümüz 3. santralin yapımına bu dönemde başlayacağız.
Tüm illerde konut sektörüne doğal gaz iletiminin tamamlanmasını
planlamaktayız.
Doğal gaz depolama kapasitesini artıracağız. Bu kapsamda, yapımı de-
vam eden Tuz Gölü Yeraltı Depolama Projesi’ni tamamlayacağız.
Azerbaycan ile hükûmetler arası anlaşmayla imzaladığımız, Trans-A-
nadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) Projesi’ni bu dönemde hayata
geçireceğiz.
Trans Adriatik Doğal Gaz Boru Hattı Projesi’yle (TAP) doğalgazın Yu-
nanistan ve Arnavutluk üzerinden İtalya’ya ulaşması, Irak-Türkiye Do-
ğal Gaz Boru Hattı Projesi’yle de Türkiye ve Avrupa için gaz alışı gerçek-
leşmesi hedeflenmektedir.
Tarımsal amaçlı kullanılamayacak nitelikte 6.000 hektar alanda 4.000
64. Hükûmet Programı
93MW kapasiteye sahip Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesinde
2016 yılında yatırımcılara yer tahsisi yapılması hedeflenmektedir.
Dolgu hacmi bakımından Türkiye’nin 2. büyük, 1.200 MW’lık kurulu
gücüyle 4. büyük baraj ve HES olacak Ilısu Santrali ile yıllık ortalama 3,8
milyar KW/s enerji üreteceğiz.
270 metre gövde yüksekliği ile Türkiye’nin en yüksek, dünyanın 3’ncü
yüksek barajı olacak Artvin Yusufeli Barajı’nı tamamlayacağız.
Komşu ülkelerle elektrik ticareti kapasitesini artıracağız.
Elektrik iletim şebekesinin altyapısının güçlendirilmesi ve modern bir
şebeke haline dönüştürülmesine yönelik çalışmalarımız devam edecek-
tir.
2010 yılında başlatılan elektrik üretim varlıklarının özelleştirilmesine
devam edilecektir.
Enerjiyi verimli tüketen ürünlerin verimsiz ürünlere oranla kullanımı-
nın artırılması özendirilecektir.
Afşin-Elbistan gibi büyük linyit havzaları ile daha düşük kapasiteli diğer
rezervlerin değerlendirilmesini sağlayacağız.
Yurt içi ve yurt dışı petrol ve doğal gaz aramaları ve üretimini artıraca-
ğız.
Kömür ve jeotermal gibi yerli kaynakların potansiyelinin tespitine yö-
nelik arama faaliyetlerini azami düzeye çıkaracağız.
Kaya gazı konusunda ise kapsamlı araştırma faaliyetlerinin yürütülme-
sini sağlayacağız.
Demir cevheri, mermer ve bor başta olmak üzere sanayi hammaddele-
rinin yurtiçinde arama ve üretimine öncelik vereceğiz.
Türkiye ekonomisi için temel ve kritik olan hammaddelerin güvenli te-
94
64. Hükûmet Programı
minine yönelik strateji oluşturacağız. Kritik hammadde, maden ve mi-
nerallerin ihracatında düzeni sağlayacak ve katma değeri artıracak bir
sistem kuracağız.
Başta nadir toprak elementleri olmak üzere, Türkiye’de yer alan ham-
maddelerin aranması ve üretilmesine yönelik arama programı başlata-
cağız.
Madencilik sektörünün çevre mevzuatına uyumunu geliştireceğiz. Ma-
dencilik sektöründe iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin artırılmasına
yönelik olarak maden kanunu ve diğer ilgili kanunlarda yaptığımız dü-
zenlemeleri etkili bir şekilde uygulayacağız.
Krom ve mermer gibi madencilik ürünlerinin yurtiçinde işlenmesi ve
oluşan katma değerin artırılmasını sağlayacağız.
Küresel ölçekli ve rekabet gücü yüksek madencilik şirketlerinin oluştu-
rulmasını destekleyeceğiz.
Yeni dönemde önemli bir reform alanımız ‘Yerli Kaynaklara Dayalı
Enerji Üretimi Öncelikli Dönüşüm Programı’mızdır. Programımızın
amacı; enerji alanında yerli kaynaklarımızı maksimum düzeyde hareke-
te geçirmek suretiyle dışa bağımlılığımızı azaltmaktır.
Ayrıca ‘Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Prog-
ramımız’la da bir yandan daha az karbon salınımıyla çevreyi korurken,
diğer yandan daha az girdi kullanımıyla rekabet gücümüzü artırmayı
amaçlamaktayız. Programla birincil enerji yoğunluğunu azaltırken,
kamu binaları ve tesisleri başta olmak üzere enerji verimliliğini yaygın-
laştıracağız.
Ulaştırma ve Lojistik
Hükûmetimiz, büyük ekonomilerin can damarları olan ulaştırma ve lo-
jistik altyapılarının gelişimine ve bu sayede ülkemizin rekabetçiliğinin
artırılmasına özel önem vermektedir. Bu kapsamda ülkemizin rekabet
gücüne ve toplumumuzun yaşam kalitesinin yükseltilmesine katkı sağ-
64. Hükûmet Programı
95layan, güvenli, ekonomik, konforlu, hızlı ve çevreye duyarlı hizmetlerin
sunulduğu, kombine taşımacılığın ve lojistik merkezlerin etkin bir şe-
kilde hayata geçirildiği bir ulaştırma ve lojistik sisteminin oluşturulması
temel hedefimizdir.
Yeni dönemde ulaştırma alanında; bölgelerimizi ve illerimizi birbirleri
ile bütünleştirmeye, hem yolcu hem de yük açısından güçlü bir lojistik
ve ulaştırma altyapısı oluşturmaya devam edeceğiz. Bu amaçla, önce-
ki dönemlerde hazırladığımız ve uygulamaya aldığımız, Ulaştırma Ana
Plan Stratejisi’nin devamı olarak Kentsel Ulaştırma Ana Planlarının Ha-
zırlanması Rehberi’ni de kapsayacak AB normlarına uygun bir Ulaştır-
ma Ana Planı ile Lojistik sektörünün sağlıklı ve planlı bir şekilde geliş-
mesi için Lojistik Ana Planı hazırlayacağız.
Karayolunda ülkemizin kuzeyini güneyine, doğusunu batısına bağla-
yan ana akslarımızı büyük ölçüde tamamlayacak ve otoyol ağımızı ge-
liştireceğiz. Havacılık ve denizcilik sektörlerinde ülkemizi dünyanın en
önemli transit merkezlerinden birine dönüştüreceğiz. Demiryollarında
yüksek hızlı ve hızlı tren hatlarımızı önemli ölçüde tamamlayacağız.
Böylece, Türkiye’yi gelişmiş ülke standartlarında bir ulaştırma alt yapı-
sına kavuşturacağız.
Trafik yoğunluğunun yüksek olduğu kesimlerde trafik güvenliğinin
artırılması ve taşıma sürelerinin kısaltılması amacıyla bölünmüş yol
uzunluğunu 30 bin kilometreye çıkaracağız.
Önemli ulaşım koridorlarını otoyol ağı ile birbirine bağlayacak, başta
Marmara Bölgesi olmak üzere YİD modeliyle yeni otoyollar inşa edece-
ğiz. Bu ağın önemli parçaları olan İstanbul-Bursa-İzmir (Körfez Geçiş
Köprüsü dâhil) ve Kuzey Marmara Otoyolu’nu tamamlayarak hizmete
açacağız. Bu kuşağın önemli bir bölümü olan ve üzerinde demiryolu da
bulunan Çanakkale Boğaz Köprüsü’nün yer aldığı güzergâhın da yapı-
mına başlayacağız. Böylece Otoyollar ve köprülerle çevrilmiş Marmara
Ringi’ni oluşturacağız.
96
64. Hükûmet Programı
Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve AVRASYA tünelini tamamlayacağız.
Ankara-Niğde Otoyolu ile Ankara-Kırıkkale-Delice, Mersin-Silifke (Ta-
şucu), Çiğli-Aliağa-Çandarlı ve Antalya-Alanya Otoyollarının yapımına
başlayacağız. Aydın-Denizli-Burdur, Afyonkarahisar-Burdur-Antalya,
Ankara-Sivrihisar, Sivrihisar-Bursa, Sivrihisar-İzmir, Şanlıurfa-Diyar-
bakır-Habur, Delice-Samsun, Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Balıkesir,
Gerede-Merzifon, Yalova-İzmit ve Merzifon-Gürbulak Otoyolu Proje-
leri’nin 2023 yılına kadar gerçekleştirilmesini hedefliyoruz.
Ağır taşıt trafiği yüksek olan yollarda BSK yapımına devam edeceğiz.
Doğu Anadolu’yu Karadeniz Bölgesine bağlayan Ovit, Cankurtaran ve
Salmankaş Tünelleri, Orta Anadolu’yu Karadeniz’e bağlayan Ilgaz Tü-
neli, Cizre ile Şırnak’ı birbirine bağlayan Cudi Tüneli, Akdeniz sahilini
geçilebilir kılan Mersin-Antalya arasındaki 27 tünel başta olmak üzere
çok sayıda tüneli tamamlayacağız.
Mega ulaşım projelerini hayata geçireceğiz. İstanbul Boğazı’nın altından
iki defa tünel yapmak yerine dünyada bir ilk olmak üzere tek geçişte tek
tünel halindeki karayolu ve metro geçişlerini kapsayan 3 katlı Büyük
İstanbul Tüneli’ni tasarladık. Günde 6,5 milyon vatandaşımızın kulla-
nacağı toplam 9 farklı raylı sistemi birbirine bağlayacak, Boğaziçi ve Fa-
tih Sultan Mehmet Köprülerinin trafiğine nefes aldıracak projenin YİD
modeli ile yapımına başlayacağız.
Yüzyılın en büyük projelerinden biri olacak olan Kanal İstanbul Proje-
si’nin çalışmalarına devam ediyoruz.
Ankara ve İstanbul arasını 1,5 saate indirecek yüksek hızlı tren projesi-
ni, YİD modeliyle, etaplar halinde gerçekleştirmek üzere proje çalışma-
larını başlattık.
Önümüzdeki dönemde Ankara merkezli hızlı tren çekirdek ağını 3.623
km’ye çıkaracağız. Bunların en önemlilerinden biri olan Ankara-İzmir
Yüksek Hızlı Tren Projesi’ni tamamlayacağız. Böylece ülke nüfusunun
64. Hükûmet Programı
97yarısı yüksek hızlı tren konforundan faydalanacaktır.
Kapıkule’den Kars’a ve İzmir’den Habur’a uzanan Doğu-Batı demiryolu
akslarındaki yük ve yolcu taşıyacak hızlı tren hatları ile Kuzey-Güney
akslarındaki İstanbul-Antalya, İstanbul-İzmir-Aydın, Karasu-Antalya,
Zonguldak-Mersin, Samsun-Çorum-Kırıkkale-Ankara, Kayseri-Nevşe-
hir-Aksaray-Konya-Antalya, Samsun-Gaziantep yük ve yolcu taşıyacak
hızlı tren hatlarını bölümler halinde yapmaya devam edeceğiz.
Demiryolu ile yük ve yolcu taşımacılığına imkân sağlayacak şekilde sı-
nırlarımıza kadar oluşturacağımız demiryolu ağımızı, uluslararası siste-
me entegre edeceğiz.
YİD modeli ile başlattığımız hızlı tren garlarının yapımına devam ede-
ceğiz.
Kars-Tiflis-Bakü, Ankara-Sivas ve Sivas-Erzincan demiryolu projelerini
tamamlayacağız.
Demiryolu ağının yüzde 80’nini elektrikli ve sinyalli hale getirecek, de-
miryolu ağımızı yenilemeye devam edeceğiz. Öncelikli hatları moderni-
ze ederek çift hatlı hale getirecek, bu hatlarda yük ve yolcu taşımacılığını
artıracağız.
Başta İstanbul olmak üzere raylı sistem yatırımlarına hızla devam ede-
ceğiz. Ankara’da Tandoğan-Keçiören, AKM-Gar-Kızılay, İstanbul’da
Levent-Hisarüstü, Üsküdar-Ümraniye-Dudullu, Kartal-Kaynarca, Ka-
bataş-Mecidiyeköy-Mahmutbey, Bakırköy-Kirazlı, Kaynarca-Sabiha
Gökçen, Marmaray Raylı Sistem Projelerini, Antalya havalimanı-expo,
projelerini tamamlayacağız.
Milli demiryolu sanayimizi geliştirecek, hızlı tren dâhil demir yolu araç-
larımızı kendimiz imal edeceğiz. İhale hazırlıklarını sürdürdüğümüz
projeyle, ilk milli yüksek hızlı trenimizi faaliyete geçireceğiz.
Başkentray projesi ile YHT işletmeciliğinin merkezi olan Ankara’da
banliyö, metro ve YHT hatlarını entegre ediyoruz. Egeray-İZBAN’ın
98
64. Hükûmet Programı
Cumaovası-Tepeköy arasını işletmeye alacağız. Gaziantep’te ise Gaziray
Projesi’ni hayata geçireceğiz.
Havayolu sektöründe İstanbul Yeni Havalimanı’nı hayata geçirerek, sek-
törün dünya ortalaması üzerinde büyümesini ve İstanbul’un dünyanın
önemli bir transit merkezine dönüşmesini destekleyeceğiz.
Milli Bölgesel uçak yapımına başlayacağız.
Uydu Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezimizde yerli uydumuzun
(Türksat 6A) üretimini tamamlayacağız. Türksat 5A uydusunun yapı-
mına başlayacağız.
Ülkemizdeki havacılık ve uzay alanındaki faaliyetlerin yürütülmesi, yeni
teknolojilerin takip edilerek kullanılması ve projelerde koordinasyonun
sağlanması amacıyla Türkiye Uzay Ajansı’nı kuracağız.
Denizcilik sektöründe Türkiye’yi küresel deniz taşımacılığı ile entegre
transit bir liman ülkesine dönüştürmeyi, Türk deniz ticaret filosunu ye-
nileyerek 10 milyar tona ulaşan dünya deniz ticaret hacminden daha
fazla pay almayı, gemi ve yat inşa sanayimizi yenilikçi teknolojilerle do-
natarak daha rekabetçi bir hale getirmeyi hedefliyoruz.
Türkiye’nin dış ticaretinde Türk sahipli filoyu kullanarak navlun açığını
azaltmak için gemi işletmeciliğini destekleyen yeni modeller oluştura-
cağız.
Denizcilik eğitimini iyileştirerek Türk ve dünya filolarında Türk gemi
adamlarının istihdamını arttıracak, deniz turizminde ihtiyaç duyulan
tekne bağlama kapasitesini yükselteceğiz.
Ülkemizin bölgesinde transit liman üssü olmasını teminen kıyılarımız-
da büyük ölçekli limanların tesis edilmesini sağlayacağız. Bu kapsamda
3 büyük denizde 3 büyük liman inşa edeceğiz.
Marmara denizinde Kuzey Güney aksında en az 2 RO-RO terminali
inşa ederek körfez ve boğaz köprüleri üzerindeki trafik yükünü azalta-
64. Hükûmet Programı
99cak, İstanbul limanını kurvaziyer gemilerin ana yolcu değişim limanı
haline dönüştüreceğiz. Kurvaziyer gemilerin diğer limanlarımıza uğrak
çeşitliliğini teşvik edecek önlemler alacağız.
Kıyı Yapıları Master Planı’nı revize edeceğiz. Liman Yönetim Modeli ve
bu modele uygun bir yönetim yapısı oluşturacağız.
İzmit, İzmir ve Mersin gemi hizmet alanlarında Gemi Trafik Hizmetleri
sistemini hizmete alacağız.
Mersin, Tekirdağ ve Antalya’da, ulusal ve uluslararası boyutta deniz kir-
liliklerine müdahale ve temizlik çalışmalarının koordine edilmesine
yönelik faaliyet gösterecek olan Acil Müdahale Merkezlerini (AMM)
tamamlayacağız.
Ro-Ro ve kabotaj taşımacılığını geliştireceğiz. Yolları, araçları ve diğer
altyapıyı insanımıza daha güvenli, konforlu ve hızlı hizmet veren sis-
temler bütünü haline getirmek için akıllı ulaşım sistemlerini yaygınlaş-
tıracağız.
Önümüzdeki dönemde önemli bir reform alanımız olan ‘Taşımacılıktan
Lojistiğe Dönüşüm Programı’mızı hayata geçireceğiz. Programla ülke-
mizde lojistik sektörünün büyüme potansiyeline katkısını artırmayı ve
ülkemizin ‘Lojistik Performans Endeksinde’ ilk 15 ülke arasına girme-
sini amaçlamaktayız. Program kapsamında; Lojistik alanda çalışan tüm
kurumlar arası eş güdümü sağlamak üzere ‘Lojistik Koordinasyon Ku-
rulu’ kuracağız. Türkiye’de ilk defa bir lojistik master planı hazırlayaca-
ğız.
Bütüncül bir lojistik mevzuatı hazırlayarak yürürlüğe koyacağız.
Üretim alanlarının, ticari çıkış noktalarına demiryolu bağlantısını güç-
lendireceğiz.
Lojistikte kritik bir kurum olan TCDD’nin yapılandırılmasını tamam-
layacağız.
100
64. Hükûmet Programı
Kent içi ulaşımı, ulusal lojistik planlarıyla uyumlaştıracağız.
Komşu ülkeler ve dış ticaretimizin bulunduğu diğer ülkelerle gümrük
işlemlerini hızlandıracağız.
Kamu-özel işbirliği modeli kullanarak, gümrük kapılarının sayısını artı-
racak, kapasite ve kalitesini geliştireceğiz.
Ticaret
Hükûmet olarak, ülkemizin küresel refah ve zenginlikten daha fazla pay
alabilmesi için etkin ve kesintisiz işleyen bir ticari ortam tesis edilmesini
kritik olarak görmekteyiz. Dış ticarette yaptığımız atılımların canlı bir
iç ticaret ortamının tesis edilerek desteklenmesine ekonomik büyüme
açısından önem vermekteyiz. Bu yaklaşımla, yeni dönemde kalite odak-
lı, yenilikçi yaklaşım ve uygulamalarla ülkemizi gümrük hizmetlerinin
ve ticaretin en kolay ve en güvenli yapıldığı, dünyanın önemli ticaret
merkezinden biri haline getirmeyi hedefliyoruz.
Ticareti kolaylaştırıcı ve güven ortamını tesis etmeye yönelik uygulama-
ları devam ettireceğiz. Piyasa gözetim ve denetimi ile piyasanın düzen-
lemesine yönelik çalışmaları sürdüreceğiz.
Ticaret hizmetlerinde markalaşma ve kurumsallaşma kapasitesinin ge-
liştirilmesi yoluyla işletmelerin özellikle yeni gelişen çevre ülke pazarla-
rına daha fazla açılmasını sağlayacağız.
Girişimcilerin yurtdışı pazarlara açılması amacıyla elektronik ticaret
hizmetlerinin geliştirilmesini sağlayacağız. Elektronik ticaretin gelişti-
rilmesi amacıyla mevzuat çalışmalarını tamamlayacağız.
Geleneksel toptan ve perakende sektörünün rekabet gücünü artırıcı
tedarik ve satış faaliyetlerini geliştirecek; bu kesimde modern işletme
teknikleri, yeni hizmet modelleri ve teknoloji kullanımını destekleye-
ceğiz. Perakende ticaretin düzenlenmesine ilişkin kanun ile ilgili ikincil
düzenlemeleri tamamlayacağız.
64. Hükûmet Programı
101Gümrük işlemlerinin daha kolay ve hızlı yapılabilmesi ile firmaların
lojistik maliyetlerinin düşürülmesine katkı sağlayacağız. Mevcut kara
hudut kapılarımızı modernize edecek, ihtiyaç duyulan yerlerde yeni
gümrük tesisleri yapacağız. Kapılarımızda işlemlerin kolaylaştırılması
için teknolojik imkânlar ve yeni yöntemler kullanılmasını sağlayacağız.
Bir taraftan gümrük işlemlerinin tamamını elektronik ortama aktarır-
ken, diğer taraftan işlemleri basitleştirmek suretiyle kamu kaynaklarını
ve personeli etkin kullanarak maliyetleri düşürüyoruz.
Gümrük işlemlerinde ‘Tek Pencere Sistemi’ ile dış ticaret işlemlerinin
tek bir noktadan tamamlanmasını sağlayacağız.
‘Tek Durakta Kontrol’ ve komşularımızla ‘Ortak Gümrük Kapısı’ proje-
leri sayesinde sınır geçişlerini hızlandırmak suretiyle rekabetçiliği artı-
racağız.
Kamunun en kapsamlı dört temel veri tabanından biri olan MERSİS
(Merkezi Sicil Kayıt Sistemi) ile ticari işletmeler ile şirketlerin tüm ku-
ruluş ve değişiklik işlemlerini elektronik ortama taşıdık. Önümüzdeki
dönemde ülkemizdeki tüm ekonomik birimleri sisteme dâhil edeceğiz.
e-TIR pilot projelerini hayata geçiriyoruz. Şu anda İran ile Ortak e-TIR
Pilot Projesi yürütmekte, Gürcistan ile de pilot proje üzerine görüşme-
ler gerçekleştirmekteyiz.
Tarım ürünleri ticaretine yeni bir boyut kazandıran “Hal Kayıt Sistemi”
ve “Lisanslı Depoculuk Uygulamasını” önümüzdeki dönemde yaygın-
laştırmaya devam ederek, tarladan sofraya ticarette güveni tesis edece-
ğiz.
Turizm
AK Parti Hükûmetleri olarak turizme sadece turist sayısı ve gelir odaklı
bakmadık. Etkili bir turizm politikasının ekonominin yanı sıra dış poli-
tika ve kültür alışverişi sayesinde oluşturulacak pek çok kazanım sağla-
yacağının bilinciyle hareket ediyoruz.
102
64. Hükûmet Programı
13 yıllık iktidarlarımız döneminde ülkemizin potansiyelini çok iyi bir
biçimde kullanmasına yönelik politikalar uygulayarak turizmde halen
dünyanın sayılı ülkeleri arasına girmesini sağladık.
64. Hükûmet olarak önümüzdeki dönemde de turizm sektörünün sür-
dürülebilir turizm yaklaşımı çerçevesinde istihdamın artırılmasında ve
bölgesel gelişmede öncü bir sektör olması, dünya ölçeğinde “kitle” tu-
rizminin yanı sıra bireysel turizmin de önemli cazibe merkezlerinden
birisi haline gelmesi vizyonuyla hareket edeceğiz.
Bu dönemde turizme ayırdığımız kaynakları daha da artırarak, Türkiye
Turizm Stratejisi’nde öngördüğümüz hedeflere ulaşacağız. Deniz, kum
ve güneş turizminin yanı sıra sağlık ve termal turizm, kış turizmi, golf
turizmi, deniz turizmi, eko-turizm, yayla turizmi, kongre ve fuar turiz-
mi gibi turizm türlerini öncelikli olarak ele alacak ve geliştireceğiz.
Ülkemizin her yanına dağılmış durumda bulunan sağlık, termal, yayla,
kış ve dağ sporları, kültürel açıdan önemli yer ve yerleşmelerin tek tek
ele alınması yerine bunların birbirleriyle entegrasyonunu sağlayarak,
daha cazip ve daha güçlü alternatif varış noktaları ve güzergâhlar oluş-
turacağız.
Turizm potansiyelini harekete geçirmek üzere kamu yatırımlarını varış
noktası yönetimi bazında bir planlamaya dayalı yapacağız. Turizm mer-
kezlerinde bürokrasiyi azaltacak ve sermaye akışını kolaylaştıracak yeni
‘Alan Yönetim’ modelleri geliştireceğiz.
Turizmin gelişimini sürdürülebilir çevre politikaları ile destekleyeceğiz.
Turizm Gelişim Bölgeleri, Turizm Koridorları, Turizm Kentleri ve Eko-
turizm Bölgelerinin geliştirilmesi yaklaşımımızla dokuz turizm gelişim
bölgesi, yedi tematik koridor, on turizm kenti ve beş ekoturizm bölgesi
öngörmekteyiz.
DOKAP Turizm Master Planı Uygulamalarımız çerçevesinde ‘Yeşil Yol-
culuk’ kavramını öne çıkaracak, Samsun’dan Artvin’e kadar sekiz ili kap-
sayan alanda yeşil yol çalışmalarını sürdüreceğiz.
64. Hükûmet Programı
103Ziyaretçi sayısının ve ziyaretçi başına yapılan harcamanın artırılması,
yüksek gelir gruplarının ülkemize çekilmesi ve yıl boyu talep yaratılma-
sı, iç ve dış talebin bölgelere ve ürünlere dengeli dağılımının sağlanma-
sını hedefliyoruz.
Kış Turizmi Master Planı hazırlanarak, kış turizmine ilişkin yatırımların
bütüncül bir şekilde planlanması ve gerçekleştirilmesini sağlayacağız.
Ayrıca, kış turizmi açısından rekabet gücü yüksek olan Doğu Anadolu
Bölgesi için Kış Turizmi Strateji Belgesi’ni hazırlayacağız.
Kıyılarda yat turizmi için alt bölgeler itibarıyla talep tahmini, gerekli yat
limanı sayısı ve kapasiteleri ile yer seçimi konularını içeren bir çalışma
yapacağız.
Yeni veya talep artışı görülen pazarlarda tanıtıma yönelik dış yapılanma
oluşturacağız.
Turizm eğitimini, sektörün ihtiyaçlarına hizmet verecek yapıya kavuş-
turacağız.
Turizm alt ve üstyapı yatırımlarında kamu-özel işbirliğinden azami öl-
çüde faydalanacağız.
‘Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı’mızla
Türkiye‘nin dünyada yükselen pazar konumunda olduğu medikal tu-
rizm, termal sağlık turizmi ve ileri yaş-engelli turizmi alanlarındaki hiz-
met kalitesini yükselterek rekabet gücümüzü artırmayı amaçlıyoruz.
İnşaat, Teknik Müşavirlik ve Müteahhitlik
64. Hükûmet döneminde iç piyasada rekabet ortamının kalite ve yüksek
nitelikli talep üzerine kurulmasını sağlayacağız.
Yerli teknik müşavirlik firmalarının inşaat sektörünün tüm üretim sü-
reçlerinde ve kamu-özel işbirliği projeleri ile kentsel dönüşüm gibi alan-
larda daha etkin faaliyet göstermelerini temin edeceğiz. Bu şekilde bir
yandan kalite bilincinin yerleşmesine, diğer yandan yenilikçiliğin geliş-
mesine katkı sağlayacak, sektörün rekabet gücünü artıracağız.
Yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde kaliteyi artıran ve yapı malzeme-
lerinin ihracat potansiyelini yükselten faaliyetleri destekleyeceğiz. Yurt
dışı müteahhitlik projelerinin finansmanı amacıyla muhatap devletle-
rin garantisi altında ilgili ülkelerdeki kamu kuruluşlarına kullandırıla-
cak kredilerin yanı sıra özel sektördeki fırsatların değerlendirilmesini
teminen yurt dışında yerleşik bankalara kredi açılması uygulamasını
yaygınlaştıracağız.
Yapı denetimi sisteminin, mevzuat değişiklikleri ve teknolojik gelişme-
lere uyum esnekliğini artıracak iyileştirmeler yapacağız. Ayrıca, piyasa
gözetim ve denetim sistemlerini iyileştirecek, laboratuvar kapasitesini
artıracağız.
İnşaat sektöründe işgücü niteliğini yükselteceğiz, iş sağlığı ve güvenliği
uygulamalarını geliştireceğiz.
Kullanıcı odaklı, güvenli, çevreyle barışık, enerji verimli ve mimari es-
tetiğe sahip yapıların üretimi için tasarım ve yapım standartları gelişti-
receğiz.
İnşaat sektörüne bakışımız; sağlam, güvenli ve estetik yapıların üretil-
diği, güçlü bir sektörel alt yapı kazandırmak yoluyla ülkemizi dünyaya
ihracat yapabilecek konuma getirmektir.
Bu yaklaşımla hem vatandaşlarımıza daha ucuz ve güvenli konutlar sağ-
lanması hem de dev yatırımların yerli üretimle gerçekleştirilerek firma-
larımızın dünya ölçeğinde tecrübe kazanarak daha da güçlenmesi önce-
liğimiz olmaya devam edecektir.
104
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
1055
BİLİM,
TEKNOLOJİ ve
YENİLİKÇİ ÜRETİM
Günümüzde ekonomik gelişmenin ana dinamiğini bilgi üretimi ve bil-
ginin katma değere dönüşümü oluşturmaktadır. Doğal kaynaklara ve
geleneksel üretim biçimlerine dayalı ekonomik yapıların sürdürülebilir
olmadığını görüyoruz. Geleceğin dünyasını, insana ve insanla var olan
bilim ve teknolojiye, bunların ticarileşmesine ortam hazırlayan, bilgi ta-
banlı bir ekonomi inşa eden ülkeler kuracaktır.
64. Hükûmet olarak, ülkemizin orta-üst gelir grubu ülkeler arasından
çıkarak, yüksek gelir grubu ülkeler arasına girmesinin, bilim ve tekno-
loji ile yenilik alanında yapacağımız atılımlarla mümkün olabileceğinin
bilincindeyiz. Kalkınma stratejimizin özünü; daha donanımlı, daha ye-
nilikçi ve girişimci, bilgi üreten ve bunu yüksek katma değere dönüştü-
ren insanımız ve işletmelerimiz oluşturmaktadır.
Önümüzdeki dönemde ülkemizin kalkınmasına daha fazla ivme sağla-
yacak yüksek katma değerli alanlara odaklanacağız. İmalat sanayiinde
yenilikçi ve yüksek teknolojili sektörlere dayalı bir biçimde dönüşümü
gerçekleştirmeyi, girişimcilik kapasitemizi güçlendirmeyi, bilgi tabanlı
ekonomiye dönüşüm için nitelikli bir istihdam alt yapısı oluşturmayı
öncelikli olarak görüyoruz.
64. Hükûmet Programı
107Bilim, Teknoloji ve Yenilik
64. Hükûmet olarak, ülkemizin ekonomik ve sosyal kalkınmasının ye-
nilikçi üretimden geçtiğine inanıyoruz. Geçmiş iktidarlarımız döne-
minde, bilgiye dayalı ve rekabetçi bir ekonomiye geçiş için kaynak altya-
pısını oluşturma gayreti içinde olduk.
Önümüzdeki dönemde de araştırma kapasitesinin, Ar-Ge ve yenilik-
çilik bilincinin ve üniversite-sanayi işbirliğinin daha da geliştirilmesi,
öncelikli kalkınma hedeflerimiz arasında yer almaktadır.
Bilim, teknoloji ve yenilik, ülkemizin ekonomisinde kritik bir role sa-
hip olacaktır. Bu alanlarda yapacağımız atılımların, ülkemize rekabet
üstünlüğü getireceğini ve sürdürülebilir sosyo-ekonomik gelişmeyi sağ-
layacağını görmekteyiz.
Sınai mülkiyet ve yönetimi ile ilgili konularda yayın yapacak ‘Teknoloji
Transfer Platformu’nu kuracağız.
Yargı, gümrük ve kolluk hizmetleri başta olmak üzere, kamuda fikri
hakların korunması ve denetlenmesiyle ilgili birimlerde yeterli beşeri
ve kurumsal kapasite oluşturacağız.
İşletmelerin fikri haklar sisteminden ve desteklerinden daha etkin ya-
rarlanmalarını sağlamak üzere, teknoloji transfer ve yenilik merkezle-
rinde hizmet kapasitesini geliştireceğiz.
Büyük ekonomiler arasına girme hedefimize ulaşmak için teknoloji üre-
terek katma değeri yüksek ürünler ihraç eden bir konuma hızlı bir şekil-
de ulaşmayı planlıyoruz. Bunun için bilgi üreten ve bilgiyi nitelikli bir
biçimde kullanarak ticari değere dönüştüren, etkin işleyen bir Ar-Ge ve
yenilik ekosistemini oluşturacağız. Ülkemizde genetik kaynaklar ile geleneksel bilgi; geleneksel kültürel ve
folklorik ifadelerin korunmasına yönelik bir yol haritası oluşturacağız.
Yeni dönemde Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin artırılmasına yönelik
destek sağlayan kurumlar arasında koordinasyonu güçlendirecek ve
desteklerin etkinliğini artıracağız. Patent Borsası’nı kuracağız.
Dışa bağımlılığın yüksek olduğu sektörlerde, yerli ürün ve teknolojiler
geliştirilmesine yönelik araştırma programlarını destekleyerek etkinleş-
tireceğiz.
Doktora mezunu olanlar başta olmak üzere, araştırmacı insan gücünü
nicelik ve nitelik olarak iyileştirecek ve özel sektörde daha fazla araştır-
macı istihdam edilmesini sağlayacağız. Ayrıca temel ve sosyal bilimler-
de araştırmacıların yetiştirilmesi ve bu alanda yapılan araştırma faali-
yetlerinin nitelik ve nicelik olarak artırılmasını teşvik edeceğiz.
108
Tasarım merkezlerini, Ar-Ge merkezleri gibi destekleyecek, Ar-Ge ve
tasarım personelinin daha esnek çalışmasına olanak sağlayacağız. Ay-
rıca, KOBİ’lerin siparişe dayalı Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerini destek-
leyeceğiz.
64. Hükûmet Programı
Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Tasarısı’nın yasalaştırıl-
masını sağlayacağız.
‘Öncelikli Teknoloji Alanlarında Ticarileştirme Öncelikli Dönüşüm
Programımız’ ile temel hedeflerimiz, teknolojik ürün ve marka sayısını
artırmak, araştırma ve yenilik merkezlerini güçlendirmek, nitelikli insan
sayısını artırmak ve yenilikçi girişimciliği geliştirmektir. Bu kapsamda
öncelikli sektörlerde teknolojik ürün yatırımlarını ve prototip geliştirme
süreçlerini destekleyeceğiz. Enerji, sağlık, havacılık, uzay, otomotiv, ray-
lı sistemler, bilişim ve savunma sektörleri gibi öncelikli sektörlerde tek-
nolojik ürün yatırımlarını ve kümelenme çalışmalarını destekleyeceğiz.
Girişimcileri desteklemek için finansman eksiğinin en çok hissedildiği
erken aşamaya yönelik bir fon kuracağız.
64. Hükûmet Programı
109Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin TSE ve patent belgelerinin maliyet-
lerinin devlet tarafından karşılanmasını sağlayacağız. yönelik faaliyetleri artıracak, yurtdışında bilim ve teknoloji müşavirleri
görevlendireceğiz.
Bu programımızın yanı sıra ‘Kamu Alımları Yoluyla Teknoloji Geliştir-
me ve Yerli Üretim Öncelikli Dönüşüm Programımız’la kamu alımları-
nın kaldıraç gücünü kullanarak yerli teknoloji ve üretimi geliştirmeyi
amaçlamaktayız. AB Çerçeve Programları’ndan faydalanma düzeyini artıracağız ve Tür-
kiye’nin ekonomik, tarihi, kültürel bağlarının güçlü olduğu ülkelerle AB
Çerçeve Programların’a benzer programlar geliştireceğiz.
Her yıl 100 milyar TL’yi aşan kamu alımlarımızı, Ar-Ge ve yenilik fa-
aliyetlerine katkı sağlayacak; yeniliği, yerlileştirmeyi, teknoloji trans-
ferini ve yenilikçi girişimciliği teşvik edecek etkili bir politika aracına
dönüştüreceğiz. Bu kapsamda kamu alımlarında orta-yüksek ve yüksek
teknoloji sektörlerindeki yerli firmaların payını artıracağız. Uluslararası
doğrudan yatırımları daha fazla cezbedeceğiz.
Yüksek teknolojili ürünlerde kamu alım garantisine dayalı üretim yapı-
labilmesi için ürün bazlı yerli tedarik modelleri geliştirecek ve uygula-
yacağız. Uygulamanın etkinliği için koordinasyon ve izleme mekaniz-
maları kuracağız.
Yurtdışındaki Türk araştırmacılar için bir veri tabanı ve kataloğu oluş-
turacağız.
Üniversitelerde ilave teşviklerle yabancı öğrenci sayısını artıracağız.
Nitelikli insan gücü için çalışma izni sürecini hızlandıracak, bu amaçla
özel bir Turkuaz Kart Sistemi geliştireceğiz.
Nitelikli yabancı uyruklu çalışanların ve ailelerinin ikamet iznine ve ça-
lışmalarına ilişkin süreçleri kolaylaştıracak ve iyileştireceğiz.
Temel amacımız tarihte olduğu gibi ülkemizi geniş coğrafyaların nite-
likli beyinleri için bir cazibe merkezine dönüştürmektir. ‘Nitelikli İn-
san Gücü İçin Çekim Merkezi Öncelik Dönüşüm Programı’mızla, başta
yurtdışındaki vatandaşlarımız olmak üzere yerli ve yabancı nitelikli in-
san gücü için ülkemizi cazibe merkezi haline getireceğiz. Yurtdışındaki üniversite öğrencileri ile bilim, sanat ve kültür alanların-
da öne çıkan yüksek nitelikli insan gücü için değişim, hareketlilik veya
staj programları geliştireceğiz. Yurtdışında lisansüstü eğitim yapmış
olan vatandaşlarımızın Türkiye’ye dönmelerini sağlamaya yönelik Ar-
Ge desteklerini yaygınlaştıracağız.
Program kapsamında dünyadaki konumumuzu üst noktalara taşıma
mücadelesinde beyin göçünü engellerken, başlattığımız tersine beyin
göçünü hızlandırmayı hedefliyoruz. Sanayii Politikaları
İş piyasasında, üniversitelerde ve kamu ve özel Ar-Ge merkezlerinde
yurtdışından nitelikli insan gücüne ihtiyaç duyulan alanları belirleye-
ceğiz.
İş, yatırım, çalışma, eğitim ve kültür ortamının yurtdışında tanıtımına
110
Öncelikli teknoloji alanlarında, araştırma merkezleri ve yükseköğretim
kurumlarının yurtdışındaki muadilleriyle işbirliklerini geliştireceğiz.
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet olarak sanayide dışa dönük bir yapı içinde, Ar-Ge, yenilik
ve nitelikli işgücüne dayalı yüksek katma değerli mal üreten şirketlere
sahip, orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim merkezi
haline gelmiş bir ülke olma vizyonuyla hareket edeceğiz.
Küresel kriz, sanayisi güçlü olan ülkelerin dayanıklılığını bir kez daha
ortaya koymuştur. Sanayi başta olmak üzere, üretken alanlara yatırım
64. Hükûmet Programı
111yapan ülkeler, zor dönemlerde gerekli esneklikleri gösterebilmekte, yeni
üretim biçimleriyle krizleri aşabilmektedir. Sanayinin geliştiği ülkeler
aynı zamanda işgücü donanımının ve iş yapma disiplininin yüksek ol-
duğu ülkelerdir. Sanayisi yükselen bir ülke olarak, gelecekte de güçlü bir
sanayi ve üretim kültürünün destekleyicisi olacağız.
Ülkemizin uluslararası rekabet gücünü ve dünya ihracatından aldığı
payı artırmak için imalat sanayinde dönüşüm gerçekleştirmeye yönelik
adımlar atması gerektiğinin bilinciyle, yüksek teknolojili sektörlere yo-
ğunlaşmaya önem vermekteyiz.
Yenilikçiliği, firma becerilerini, sektörler arası entegrasyonu ve dış pazar
çeşitliliğini imalat sanayinde dönüşümün ana odakları olarak görmek-
teyiz.
Önümüzdeki dönemde büyük çaplı ve yatırım niteliğindeki kamu alım-
larında, alıcı kurumların yerli sanayiyi geliştirecek yönde kamu alım
sürecini yönetme kapasitesini geliştireceğiz. Bu kapasitenin ve iyi uygu-
lamaların yaygınlaştırılmasına odaklanacağız.
Kamunun raylı ulaşım sistem ihtiyaçlarının yurtiçinden karşılanma
oranını artıracağız.
Küresel rekabet gücümüzün artırılabilmesi için sektörel ve sektörler
arası entegrasyonu güçlendirileceğiz. Bu kapsamda tekstil, deri, mobilya
sektörlerinin tarım sektörü; makine, tıbbi cihaz ve elektronik sektörle-
rinin hizmetler sektörü ve makine, tıbbi cihaz, otomotiv sektörlerinin
elektronik sektörü ile aralarındaki entegrasyonu güçlendireceğiz.
Sanayi girdilerinin ülke içinden karşılanma oranının artırılmasını te-
minen, yüksek yatırım gerektiren ara malı ve sanayi hammaddelerinin
üretimine öncelik vereceğiz.
Yatırım mallarının ve ara malların vadeli ithalatında KKDF oranını yüz-
de 6’dan yüzde sıfıra indirerek sanayicinin girdi maliyetini azaltıyoruz.
112
64. Hükûmet Programı
Yüksek teknolojili yatırımlara daha fazla destek vereceğiz. İleri teknoloji
sınıfında yer alan yatırımları, öncelikli yatırımlar kapsamına aldık ve 5.
bölge desteklerinden yararlandıracağız.
Kalkınma Bankamızı ekonomimizin ihtiyaç duyduğu nitelikli projeleri
daha fazla destekleyecek bir anlayış içinde yeniden yapılandıracağız.
Sağlıkta ulaştığımız kalitenin finansal olarak sürdürülebilmesi ile ilaç ve
tıbbi cihaz alanında yerli üretimin artırılması temel amaçlarımızdandır.
Bu çerçevede, önemli bir reform alanımız ‘Sağlık Endüstrilerinde Yapı-
sal Dönüşüm Programı’dır. Program kapsamında; ilaç ve tıbbi cihazda
yüksek katma değerli ürün üretebilen, küresel pazarlara ürün ve hizmet
sunabilen ve yurtiçi ilaç ve tıbbi cihaz ihtiyacının daha büyük bir kısmı-
nı karşılayabilen bir üretim yapısına geçeceğiz.
Geri ödeme ve fiyatlandırma politikaları ile ruhsat süreçlerinde yerli
üretim ilaç ve tıbbi cihazlara öncelik vereceğiz.
Biyoteknolojik ilaç, biyomalzemeler, biyomedikal ekipman alanlarında
araştırma altyapılarımızı geliştireceğiz.
Sağlık endüstrisi alanında üretim yapacak KOBİ’lere yönelik finansal
destek mekanizmaları geliştireceğiz. Buralarda üniversite-sanayi işbirli-
ğini artıracak ve şirket kümelenmelerini özendireceğiz.
Otomotiv sektöründe, katma değerin artırılmasını ve çevreye duyarlı
yeni teknolojilerin geliştirilmesini sağlayacağız. Sektörde, küresel pa-
zarların ihtiyaçlarına yönelik özgün tasarım araçlarla markalaşmayı teş-
vik edecek ve bu kapsamda yerli marka otomobil üretimi çalışmalarını
hızlandıracağız.
Elektronik sektöründe çift amaçlı teknolojilerin (savunma/sivil) uygu-
lama imkânlarını dikkate alacağız. Elektronik haberleşme alanında yeni
nesil telsiz teknolojisine geçiş sürecinde baz istasyonu ve kontrol birim-
leri ürünlerinin geliştirilmesi ve üretimine önem vereceğiz.
64. Hükûmet Programı
113Bilgi ve iletişim teknolojileri destekli yenilikçi çözümlerin yaygınlaşma-
sında elektronik sektörünün üretici olarak yer almasını destekleyeceğiz.
Yerli cep telefonu üretilmesini sağlayacağız.
Ana metal sanayinde sürdürülebilir ve güvenli girdi tedarikini sağlaya-
cağız. Bu kapsamda demir-çelik sektörü üretiminde ithalatla karşılanan
yüksek katma değerli ürünlerin ağırlıklarını artırarak ürün çeşitliliğinin
sağlanmasını temin edeceğiz.
Emek yoğun geleneksel sektörlerimizin katma değerini artıracak yapı-
lanmalarını destekleyeceğiz.
Savunma sanayiinde, yerli Ar-Ge ve üretimi desteklemeye devam ede-
ceğiz. Bir taraftan savunma sanayinde ülkemizin yeterliliğini artırırken,
diğer taraftan savunma sanayini diğer sanayi alanları ile entegre edece-
ğiz.
Denizlerde MİLGEM’in yanı sıra, yeni tip karakol botu, hızlı müdahale
botu, amfibi gemi, arama kurtarma gemisi, süratli amfibi gemi, Perry
sınıfı fırkateyn modernizasyonu projelerini hayata geçirmekteyiz. Öz-
gün temel eğitim uçağımız HÜRKUŞ-A, Türk mühendisleri tarafından
tasarlanmıştır. 2019 yılına kadar 15 uçak yapacağız. Ayrıca Anka, Atak
Helikopter, hedef uçak sistemleri, taktik insansız hava araçları, mini
insansız hava araçları, C-130 ve F-16 uçaklarının modernizasyonu ile
farklı roket ve hava sistemleri projelerimiz sürmektedir.
Türkiye’nin artık gündüz-gece ve her türlü hava koşulunda uzaydan gö-
rüntü alınabilmesini sağlayan uydu sistemi (Göktürk-3) projesini haya-
ta geçiriyoruz. Milli tanksavar, milli füze, milli torpido, milli tankımız
ALTAY, yeni tip denizaltı, çıkarma gemisi, hastane gemisi, uçak ve heli-
kopter projelerimiz sürmektedir.
Savunma sanayindeki bu projelerimizin gerçekleşmesiyle sadece milli
ihtiyaçlarımızı temin etmekle kalmayacak, savunma sanayii ihracatında
da küresel düzeyde önemli bir aktör haline geleceğiz.
114
64. Hükûmet Programı
Girişimcilik ve KOBİ’ler
Güçlü girişimciler, güçlü firmaları; güçlü firmalar da güçlü bir ekono-
mik yapıyı beraberinde getirmektedir. Büyüme stratejimiz, girişimciliği
ve özel sektör öncülüğünde dinamik bir yapıyı esas almaktadır. Kamu-
nun oluşturduğu uygun ortamda girişimcilik kültürünün güçlenmesi ve
girişimci dostu bir ekosistemin oluşması temel politikamızdır.
KOBİ’lerimizin rekabet güçlerini artırarak ekonomik büyümeye daha
fazla katkı vermesi temel amaçlarımızdan biridir. 64. Hükûmet olarak,
hızlı büyüyen veya büyüme potansiyeline sahip girişimler ile yenilikçi
KOBİ’leri desteklemeyi, istikrarlı ekonomik büyümenin ve sosyal geliş-
menin önemli bir gereği olarak görmekteyiz.
Türkiye’yi yenilik alanında bir üst lige taşıyacak olan Bilişim Vadisi’ni
kurmaktayız.
Türkiye’de OSB’si olmayan il bırakmayacağız.
Girişim sermayesi ve bireysel katılım sermayesi gibi yenilikçi finansman
imkânlarını ve teknolojik girişimcilik destek modellerini artırma konu-
sunda çalışmalarımızı sürdürmekteyiz.
KOBİ’lerin finansmana erişiminin artırılması amacıyla taşınırların te-
minat olarak kullanılmasının önündeki engelleri kaldıracak düzenle-
meler yapacağız. KOBİ’lerin borsaya açılma faaliyetlerini destekleyecek;
Kredi Garanti Fonu’nun kefalet sağladığı KOBİ sayısını artıracak ve Gi-
rişim Sermayesi Fonlarını yaygınlaştıracağız.
Esnafımıza düşük faizli kredi uygulamamıza devam ederken, 30 bin
TL’ye kadar faizsiz kredi desteği de vereceğiz.
Basit usulde vergilendirilen esnafımızın yıllık 8 bin liraya kadar kazanç-
larından hesaplanan vergisini almayacağız.
İş geliştirme, kuluçka ve hızlandırıcı gibi merkezlerin sayı ve etkinliğini
64. Hükûmet Programı
115artıracağız. Bu bağlamda, finansman eksiğinin en çok hissedildiği erken
aşama girişimciliğe yönelik, üst fon kurulması için çalışmalarımızı sür-
dürmekteyiz.
Şirketlerin endüstriyel tasarım, üretime hazırlık, üretim süreci, pazara
sunum ve satış sonrası hizmetlerine yönelik faaliyetlerini destekleyece-
ğiz.
Önümüzdeki döneminde verimlilik odaklı bir yaklaşımla rekabet gücü-
nü artırarak cari açık sorunu yaşamadan yüksek ve istikrarlı büyüme-
ye ulaşmayı hedeflemekteyiz. Bu kapsamda hazırladığımız ‘Üretimde
Verimliliğin Artırılması Öncelikli Dönüşüm Programı’yla, verimlilik
algısının geliştirilmesini, üretim süreçlerinin iyileştirilmesini, katma
değerin artırılmasını, böylelikle söz konusu hedefe katkı sağlamayı
amaçlamaktayız.
İşletmelerin iyi örneklerle buluşturulması yoluyla deneyim aktarımını
sağlayacak ve işletmeler arası etkileşim düzeyini yükselteceğiz.
Verimlilik alanında sistematik gelişmeler kaydeden KOBİ’lerimizin
devlet desteklerinden öncelikli ve avantajlı olarak yararlanmasını sağ-
layacağız.
İmalat sanayinde kaynak verimliliği potansiyelini belirleyeceğiz, kaynak
verimli üretim uygulamalarını yaygınlaştıracağız.
Bilgi Toplumuna Dönüşüm
Tarihimizde dünyadaki sanayileşmeye gecikmeli olarak uyum sağlama
çabasının çok yönlü sonuçlarını yaşamış bir ülke olarak, 21. yüzyılda
sanayi sonrası bilgi toplumu süreçlerini yakından takip etmek ve bu sü-
reçlerin içinde yer almak temel amaçlarımızdandır.
AK Parti iktidarları bilgi toplumuna dönüşümün Türkiye’yi gelişmiş ül-
keler arasına taşıyacağını ortaya koymuş ve bu alanda ciddi bir zihniyet
dönüşümünün önünü açmıştır. Yeni dönemde, bilgi toplumuna dönü-
116
64. Hükûmet Programı
şüm sürecimizi daha da hızlandırmayı temel bir amaç olarak benimsi-
yoruz.
Bilgi ve iletişim teknolojilerinden etkili bir araç olarak faydalanarak bil-
gi tabanlı ekonomiye dönüşümü ve nitelikli istihdamı geliştirmeyi he-
defliyoruz.
64. Hükûmet dönemimde ülkemizin bilgi toplumuna dönüşümde
önemli bir yere sahip olan, büyüme ve istihdam odaklı hazırladığımız
2015-2018 dönemini kapsayan yeni Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem
Planı’nı hayata geçireceğiz. Bu Strateji ve Eylem Planı çerçevesinde bilgi
toplumuna dönüşüm alanındaki yatırımlara daha da ağırlık vereceğiz.
Kamunun e-dönüşümünü (e-Devlet) büyük oranda tamamlayacağız.
4,5 G mobil elektronik haberleşme hizmetlerinin yaygınlaştırılmasını
sağlayacağız. 4,5 G mobil elektronik haberleşme altyapısına yönelik
Ar-Ge çalışmalarını ve ekipmanlarının yurt içinde üretilmesini teşvik
edeceğiz. 5 G mobil elektronik haberleşme altyapısına ilişkin Ar-Ge ça-
lışmalarını destekleyeceğiz.
Elektronik haberleşme sektöründe, düzenleyici çerçeveyi gözden geçi-
recek ve bölgesel bazda düzenleme yaklaşımına geçeceğiz.
Ulusal Genişbant Stratejisi hazırlayacağız.
Spektrum kaynaklarının kullanımında etkinlik sağlayacağız.
Ülkemizde internet değişim noktalarının kurulumunu destekleyeceğiz.
Sabit ve mobil haberleşme altyapısı olmayan yerleşim yerlerinde altyapı
kurulumu çalışmalarına devam edeceğiz.
Fiber erişim destekleme programı oluşturacağız. Fiber altyapı yatırımla-
rının artırılmasına önem verecek, hızlı ve kaliteli genişbant erişim yay-
gınlığını sağlayacağız.
FATİH Projesi kapsamında alınacak olan tablet bilgisayarların ihale sü-
64. Hükûmet Programı
117recini, kritik görülen teknolojilerin yerlileştirilmesine yönelik tasarlaya-
cak, projenin bir bütün olarak yazılım, hizmetler, uygulama ve sayısal
içerik pazarının büyümesine imkân tanımasını sağlayacağız.
Bilgi teknolojileri sektörüne yönelik veri altyapısını güçlendireceğiz. Bil-
gi teknolojileri firmalarının küresel pazarlara açılımını teşvik edeceğiz.
Oyun Sektörü Stratejisi’ni oluşturacağız.
İnternet erişiminin yaygınlaştırılması amacıyla gerekli çalışmaları yapa-
cağız. Bu kapsamda Türkçe sayısal içeriğin gelişimini destekleyeceğiz.
Yerel yönetimlerde kamu bilişim merkezleri kurulmasını destekleyece-
ğiz.
e-Ticaretin gelişimini teşvik edecek ve e-Ticaret siteleri için güven dam-
gası sistemini hayata geçireceğiz. e-İhracat Stratejisi hazırlayacağız.
Bilgi ve İletişim Teknolojilerine yönelik Ar-Ge, yenilikçilik ve ihracat
teşviklerinin, belirlenecek öncelikli alanlarda, etkileri ölçülebilir bir ya-
pıda uygulanmasını sağlayacağız. Yazılım firmaları için yatırım yerin-
den bağımsız destekler oluşturacağız.
Başta KOBİ’ler olmak üzere işletmelerin iş verimliliğinin artırılmasında
bilgi teknolojilerinden daha fazla yararlanacağız. Bu kapsamda, bulut
bilişim hizmetlerinin gelişebilmesi ve yaygınlaşması için gerekli yasal ve
idari düzenlemeleri yapacağız.
Kamunun, KOBİ’lere farkındalık eğitimleri ile danışmanlık ve aracılık
hizmetlerinin verilmesini ya da desteklenmesini içerecek şekilde bulut
bilişim hizmetlerinin yaygınlaşması sürecini kolaylaştırıcı bir rol üst-
lenmesini sağlayacağız.
Kişisel verilerin korunması ve siber güvenliğe ilişkin yasal düzenleme-
leri hayata geçireceğiz. Siber Suçla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı
hazırlayacağız.
Bilişim suçları ihtisas mahkemelerini kuracağız.
Akıllı kentler programını geliştireceğiz. Yeşil bilişim programını gelişti-
rilecek ve hayata geçireceğiz.
Meslek lisesi ve üniversitelerdeki Bilgi ve İletişim Teknolojileri eğitim
müfredatını güncelleyecek, bu alanda özel sektör ve eğitim kurumları
arasında işbirliği programları geliştireceğiz.
118
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
1196
YAŞANABİLİR
ŞEHİRLER ve
SÜRDÜRÜLEBİLİR
ÇEVRE
İnsan merkezli, sürdürülebilir kalkınmayı amaçlayan AK Parti iktidarla-
rının kapsayıcı kalkınma anlayışı, ülkemizin her bir ferdine, her yöresi-
ne ulaşmayı, ülkemizin bütün enerjisini harekete geçirerek 2023 ve daha
ötesine uzanan vizyonumuzu el birliğiyle gerçekleştirmeyi esas alır. Bu
çerçevede, artan refahın çeşitli kesimler ve yöreler itibarıyla dengeli ve
adil dağılımı, partimizin benimsediği temel politikalar arasındadır.
Çevreyi gelecek nesillere karşı bir sorumluluk bilinciyle ele almakta ve
bir emanet olarak görmekteyiz. Diğer yandan, dünyada giderek artan
oranda nüfusun şehirlerde yaşadığı, zenginliğin ve kültürün şehirlerde
geliştiğini dikkate aldığımızda, yaşanabilir şehirler oluşturmak temel
önceliğimizdir. Bu süreçte medeniyetimizin üzerinde yükseleceğini dü-
şündüğümüz şehirlerimizin; kültürümüzün renklerini yansıtan ve yaşa-
dığımız zamanın çizgilerini barındıran, altyapısı sağlam, afetlere daya-
nıklı ve çevreye duyarlı bir biçimde gelişmesini hedefliyoruz.
Refahın Bölgelere Dengeli Dağılımı
Türkiye’yi bölgesel gelişmişlik farklarının azaldığı, refahın ülke sathına
daha dengeli yayıldığı, ekonomik ve sosyal bütünleşmenin güçlendiği
bir ülke haline getirmeyi hedefliyoruz.
64. Hükûmet olarak, ülkemizin bölgeleri arasındaki farklılıkları azalta-
rak, yaşam standartlarını birbirine yaklaştırarak topyekûn kalkınmayı
sağlama anlayışını sürdürmekteyiz.
64. Hükûmet Programı
121Daha kapsayıcı, hakkaniyetli ve katılımcı kalkınma anlayışımızla, geri
kalmış bölgelerimiz başta olmakla üzere, tüm bölgelerimizin rekabet
gücünü nitelikli bir biçimde artırmayı ve yerel potansiyeli harekete ge-
çirmeyi temel bir görev olarak görüyoruz.
Kalkınma politikalarının, yerleşimlerin niteliklerine ve ihtiyaçlarına
göre farklılaştırılmasını sağlayacak, ülke genelinde çok merkezli ve den-
geli bir yerleşim sistemi oluşturacağız.
Metropollerin küresel ölçekte rekabet edebilirliğini artıracak, metropol
ekonomilerinin ileri teknoloji ile ihtisaslaşmış hizmetler ile kültürel sek-
törlere odaklanmasını sağlayacağız. Kentsel altyapı ve kentsel kültürün
geliştirilerek sosyal uyumun güçlendirilmesini sağlayacağız.
Sanayinin ülke genelinde dengeli gelişimi ve mevcut iç potansiyellerden
daha iyi yararlanmak üzere Anadolu’da büyüme odaklarını geliştirece-
ğiz. Dinamik, yatırım ve nitelikli işgücünü kendine çeken rekabetçi şe-
hirler oluşturacağız.
Nispeten düşük gelirli yörelerde kalkınmada sürükleyici rol üstlenecek
ve ülke genelinde daha dengeli kalkınmayı sağlayacak merkezleri des-
tekleyecek, zamanla bu şehirlerin kaydettikleri gelişmenin çevre yörele-
re aktarılmasını sağlayacağız.
Orta gelişmişlik düzeyindeki illerde girişimciliğin desteklenmesine,
kentsel standartlarının geliştirilmesine ve şehir imajının güçlendirilme-
sine, şehirlerdeki dönüşüm sürecini destekleyecek beşeri ve sosyal ser-
mayenin geliştirilmesine ağırlık vereceğiz.
Düşük gelirli illerde asgari yaşam standartlarının iyileştirilmesine, bun-
ların ulusal ekonomik ve sosyal yapısına entegrasyonunun güçlendi-
rilmesine, temel altyapı ve hizmetlerin kalitesinin ve erişilebilirliğinin
artırılmasına, ekonomik kalkınmaya taban oluşturacak sermaye biriki-
minin sağlanmasına yönelik politikalar uygulayacağız.
Nüfusun bölgelerde kalıcılığını sağlamaya destek olmak üzere bölgelere
özel istihdam politikaları ve uygulamalarını geliştireceğiz.
122
64. Hükûmet Programı
Üniversitelerin bulundukları bölgelerle bağlantılarının güçlendirilme-
si, öncelikle bölgelerindeki işletmeler ve kurumlara hizmet sunan bilgi,
yenilik ve teknoloji aktarım merkezleri haline gelmesini sağlayacağız.
Kalkınma Ajanslarını daha etkin bir şekilde çalıştıracağız. Ajans destek-
lerine ilişkin süreçlerde işlemleri azaltacak ve destek mekanizmalarını
yeni araçlarla çeşitlendirileceğiz.
Kalkınma ajanslarının analiz ve araştırma çalışmalarına ağırlık verme-
lerini, bölgelerinin potansiyellerine odaklanarak farklılaşmalarını ve
strateji geliştirmelerini destekleyeceğiz. Ajansların Avrupa Birliği Yapı-
sal Fonlarının yönetimi ve kullanılması ile sınır ötesi işbirliklerinin güç-
lendirilmesi konusunda daha etkili bir rol üstlenmesini sağlayacağız.
Mekân Planlaması ve İmar
Şehirlerimizin, sosyal ve iktisadi durumuna bakmadan, her insanı kuşa-
tan, kucaklayan mekânlar olması gerektiğine inanıyoruz. Geçmişte şe-
hirlerimiz, medeniyetimizin özüyle şekillenirken, içinde yaşayan insanı
da, medeniyetimizin özüne, ruhuna uygun biçimde potasında eriten
şehirler olmuştur. Şehir tasavvurumuz, aynı zamanda medeniyet tasav-
vurumuzdur. Şehir mirasımız, aynı zamanda medeniyet birikimimizdir.
Sadece bugünün şehirlerine, bugünün insanına, bugünün Türkiye’sine
karşı sorumlu değiliz. Bugünden yarını inşa etmenin, yarını imar et-
menin sorumluluğunu omuzlarımızda taşımanın bilinciyle insanımızı,
şehrin odağı haline getirmek; şehirlerimizi huzurlu, mutlu ve özgüven
içinde yaşayan insanlardan oluşan kaliteli birer yaşam merkezi haline
dönüştürmek, mekân planlamasında temel prensibimizdir.
Önümüzdeki dönemde başta kadim şehirlerimiz olmak üzere tüm
mekânlarımızda politikamız, dikey değil yatay bir yapılaşma olacaktır.
Şehirlerimizi tabiat ve kültür ile iç içe yaşanacak ortamlar olarak koru-
mak ve geliştirmek en önemli önceliklerimiz arasında yer alacaktır.
Her şehrimiz ekonomisiyle, kültürüyle, tarihi mirasıyla, el sanatlarıy-
la, tarımıyla, turizmiyle ülkeyle entegre olacak ve ismini duyuracaktır.
64. Hükûmet Programı
123Öte yandan küresel düzeydeki en ileri teknikler, teknolojiler, gelişmeler,
ticari ve ekonomik bağlantılar da şehirlerimizin markalaşmasına katkı
sağlayacaktır.
Hedefimiz, şehirlerimizi insan dostu, çevre dostu, estetik, katılımcı ve
müreffeh marka şehirler haline getirmektir. Bu doğrultuda, imar mev-
zuatını günün ihtiyaçlarına uygun olarak revize edeceğiz. Kentsel tasa-
rım ilkelerini ve uygulamalarını; engelli, yaşlı, hareket kısıtlılığı olanlar
gibi özel ilgi bekleyen kesimlerin hizmetlere erişimini kolaylaştırmak
üzere geliştireceğiz.
64. Hükûmet olarak her bir şehrimiz için uzun vadeli vizyonlar belirle-
yerek; şehirlerimizin ekonomisiyle, kültürüyle, tarihi mirasıyla, turiz-
miyle, tarımıyla ülkenin kalkınmasına kaliteli bir biçimde hizmet etme-
sini sağlamak öncelikli yaklaşımıyla kentsel dönüşümü, kalkınmanın
estetikle birleştiği medeniyet meydanına açılan bir yol olarak görüyoruz.
Şehirlerde kamu arazilerinin imarlı yapılaşma, ekonomik kalkınma, or-
tak sosyo-kültürel fayda temelinde daha aktif kullanımını sağlayacağız. Önümüzdeki dönemde de kentsel dönüşüm çalışmalarımıza kent es-
tetiğini dikkate alarak hızlı bir biçimde devam edeceğiz. Bu kapsamda
‘Rekabetçiliği ve Sosyal Uyumu Gözeten Kentsel Dönüşüm Öncelikli
Dönüşüm Programı’mızı hayata geçireceğiz.
Şehirlerimizin planlı ve sağlıklı bir yapıya kavuşması için arazi kulla-
nımı, planlama ve yapılaşma konularında temel ilke ve standartlar ile
denetim mekanizmasını içerecek şekilde imar ve şehircilik mevzuatını
yenileyeceğiz. Programla imar değişiklikleri ile oluşan değer artışından kamunun pay
almasını sağlayacak düzenlemeleri yapacağız. Kentsel dönüşüm alanla-
rında hakların devredilmesine imkân sağlayacak şekilde Gayrimenkul
Sertifikası Modeli geliştireceğiz.
Ortak kullanım alanlarının genişletilmesi ve imar uygulamalarındaki
finansal yüklerin azaltılması amacıyla, yapılaşmamış alanlarda imar
haklarının transferi gibi yenilikçi araçların belediyeler tarafından kulla-
nımını yaygınlaştıracağız. Kentsel dönüşüm projelerinde SUKUK gibi yeni finansman araçlarının
önünü açacak düzenlemeler yapacağız.
Mekânsal planlama sistemini sadeleştireceğiz. Planlamanın ve uygula-
manın üst ölçekli strateji, hedef ve kriterleri gözeterek yerinde ve katı-
lımcı bir süreçle gerçekleştirilmesini sağlayacağız.
Coğrafi nitelikli mekânsal bilgi üreten ve kullanan kuruluşlar arasında
birlikte çalışabilirlik esaslarını hayata geçirecek ve ulusal coğrafi bilgi
sistemi altyapısını kuracağız.
Kentsel Dönüşüm ve Konut
Kentsel dönüşüme bakışımız; uzun yıllardır göç, gecekondulaşma, çar-
pık yapılaşma, kaynak yetersizliği, hukuki sorunlar nedeniyle büyük
124
sıkıntılar yaşayan kentlerimizi “yaşanabilir” ve “marka” şehirler haline
getirmek şeklindedir.
64. Hükûmet Programı
Altyapılı arsa geliştirme çalışmalarına yönelik olarak yerel yönetimleri
destekleyeceğiz.
Şehir merkezinde kalan Küçük Sanayi Sitelerini (KSS) taşıyacak veya
iyileştireceğiz.
Tarihi şehir merkezlerinin canlandırılmasına yönelik projelere destek
vereceğiz.
Afet riski ile karşı karşıya olan kültür varlıklarına ilişkin öncelikli ted-
birler alacağız. Özel mülkiyette olan taşınmaz kültür varlıklarının ona-
rımını ve restorasyonunu destekleyeceğiz.
Büyükşehirlerde mahalle bazlı sosyal analizler yapacağız. Dönüşüm
alanlarında sosyal uyumun güçlendirilmesi için sosyo-ekonomik ve
64. Hükûmet Programı
125kültürel etütler gerçekleştirecek ve alt gelir gruplarının ve yoksul kesi-
min konut ihtiyacının karşılanmasına yönelik düzenlemeler yapacağız. İçme suyu ve kanalizasyon yatırım ve hizmetlerinin sağlanmasında mali
sürdürülebilirliği gözeteceğiz.
Meslek edindirme ve istihdam programları ile sosyal amaçlı kentsel dö-
nüşüm programları arasında ilişkiyi güçlendireceğiz. Melen Barajı’nın inşaatını 2016 yılında tamamlayacağız. Gerede Proje-
si’ni tamamlayarak Ankara’nın 2050 yılına kadar içmesuyu problemini
çözeceğiz.
Kentsel dönüşüm alanlarındaki uygulamaların ülke genelinde öncelik-
lendirilmesi için Kentsel Dönüşüm Alanları Strateji Belgesi’ni hazırla-
yacağız.
Kentsel dönüşümde yeşil bina ve yerleşme uygulamalarını teşvik edece-
ğiz. Yenilikçi ve çevreye duyarlı ürün ve çözümlerin uluslararası stan-
dartlarda yerli üretimine yönelik Ar-Ge ve yatırım destekleri vereceğiz.
Afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi çalışmalarında alan içeri-
sinde vakıf kültür varlıklarının bulunması halinde, işbirliği ve koordi-
nasyonla yapıların ihyası ve çevrelerinin açılmasını sağlayacağız.
Kentsel dönüşüm yapılması şartıyla, izinsiz yapılara elektrik ve su bağ-
lanmasını sağlayacağız.
İnsanımızın tasarruf eğilimini teşvik ederek ev sahibi olmasını kolay-
laştırmak ve inşaat sektörümüzü desteklemek için yeni bir finansman
mekanizması geliştiriyoruz. Ev almak için konut hesabı açan ve yüzde
25 peşinat biriktiren vatandaşımıza yüzde 15 kamu katkısı sağlayacağız.
Kentsel Altyapı
AK Parti Hükûmetleri olarak ilk günden bugüne vatandaşlarımızın
kentlerde huzurlu bir biçimde ve refah içerisinde yaşayabilmesinin güç-
lü bir kentsel alt yapı ile mümkün olabileceğini benimsedik. Bu yakla-
şımla alt yapı hizmetlerinin erişilebilir, eksiksiz, kaliteli, sağlıklı ve ucuz
olması vatandaşlarımıza hizmette vazgeçilmez kriterlerimiz arasındadır.
64. Hükûmet döneminde vatandaşlarımızın yaşam kalitesini artıracak
şekilde kentsel altyapı çalışmalarına hız vereceğiz ve yaşanabilir mekân-
lar vizyonumuz çerçevesinde kentlerimizde temel altyapı gereksinimle-
rini tamamlamış olacağız.
126
64. Hükûmet Programı
KKTC’nin uzun vadeli su ihtiyacının karşılanması için, Anamur Dra-
gon Çayından 75 milyon m3/yıl suyun, Akdeniz’e askıda döşenen boru-
lar vasıtasıyla KKTC tarafında Girne yakınlarında inşa edilen Geçitköy
Barajı’na aktarılarak adaya götürülmesini sağladık.
Büyükşehirlerde katı atık yönetimini yeni bir model çerçevesinde ele
alacağız.
Yerel yönetimlerin katı atık toplama, taşıma, geri kazanım ve bertaraf
tesislerini KAP (Katı Atık Programı) çerçevesinde Merkezi Bütçeden
her yıl ayıracağımız kaynakla destekleyeceğiz.
Yerel Yönetimler
İdarenin bütünlüğü anlayışıyla merkezi idare ve yerel yönetimler ara-
sında hizmetlerin akılcı bir anlayışla dağılımını öngörüyoruz. Merkezi
ve yerel yönetimleri birbirini tamamlayan ve vatandaşlarımıza hizmet-
leri en etkili şekilde ulaştırma sürecinde temel unsurlar olarak konum-
landırıyoruz. Yeni dönemde de merkezi standartlar çerçevesinde kamu
hizmetlerinin yerinden karşılanması temel ilkemiz olmaya devam ede-
cektir.
Hükûmet olarak merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasında sağlıklı
bir işbirliği ve koordinasyonu esas almaktayız. Yerel yönetimlerin, idari
ve mali kapasitelerini geliştirerek, vatandaşa en yakın ve yerel taleplere
en duyarlı hizmet birimleri olarak hızlı ve verimli çalışmalarını öngö-
rüyoruz.
Mahalli idarelerin yerel gelirlerini artırmaya yönelik düzenleme yapa-
cağız.
64. Hükûmet Programı
127Büyükşehir belediyelerinin hizmet sunum yöntemlerini yeni bir model
çerçevesinde değerlendirerek, gerekli idari, kurumsal ve mevzuat düzen-
lemelerini yapacağız. Büyükşehir Belediyesi Kanunu mevcut tecrübeler
ışığında aksaklıkları giderecek şekilde iyileştirilecektir. Büyükşehirlerde
ilçe belediyelerinin kaynaklarının artırılmasına yönelik tedbirler alaca-
ğız.
Yerel yönetimlerin asgari hizmet standartlarını belirleyeceğiz. Ayrıca
yerel yönetim hizmetlerinin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere
personelinin özellikle teknik kadronun her seçim döneminde değişme-
sini engelleyecek mevzuat çalışması yapacağız.
Yerel yönetimlerin hizmetlerinin önceliğinin belirlenmesi ve altyapı ya-
tırımlarına yeterli kaynak tahsis edilmesini sağlayan düzenlemeler ya-
pacağız.
‘Yerelde Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Prog-
ramı’mızı hayata geçireceğiz.
Bölge Kalkınma İdareleri’ni güçlendireceğiz.
Proje bazlı destekler ile STK’ların kapasitelerini artıracağız.
Mahalli idarelerin borçlanma sistemi ve hesap verilebilirliğini güçlendi-
recek mahiyette düzenlemeler yapacağız.
Temel belediye hizmetleriyle ilgili alanlarda hizmet standartları belirle-
yerek yürürlüğe konulmasını sağlayacağız.
Kırsal kesimde coğrafi ve sosyal koşulları dikkate alarak, imar mevzua-
tında yeni bir düzenleme yapacağız.
Kırsal Kalkınma
Büyükşehir belediyelerinin akıllı kent uygulamalarına yönelik çalışma-
larını destekleyeceğiz. Kırsal alanı; dengeli kalkınmanın ve şehir-kır bütünlüğü içerisinde sos-
yal hayatımızın tamamlayıcı bir unsuru olarak değerlendiriyoruz. Ayrı-
ca kırsal alanı, kentlerimizi ve ülkemizi besleyen, temel girdiler sağlayan,
üzerinde yaşadığımız topraklara ve çevreye değer katan yerler olarak
görüyoruz. Bu yaklaşımla, kırsal kesimde yaşayan vatandaşlarımıza te-
mel hizmetlerin ulaştırılması, yaşam kalitelerinin artırılması ve kırsal
yaşamın korunarak geliştirilmesi temel önceliklerimiz arasındadır.
Mevcut ve yeni kurulan büyükşehir belediyelerini tecrübe aktarımı için
eşleştireceğiz. Büyükşehirlerde kırsal alanın ihmal edilmemesi için büt-
çelerinden bu alana asgari bir oranda kaynak ayrılmasına ilişkin düzen-
lemenin uygulamasını titizlikle takip edeceğiz. Önümüzdeki dönemde kırsal politikaların coğrafi kapsamının tespiti ve
kırsal alan istatistiklerinin sağlıklı bir şekilde üretilebilmesini teminen,
idari yapıda meydana gelen değişimlerden de etkilenmeyecek, kademeli
bir kırsal alan tanımı üreteceğiz.
Kent konseylerinin toplanma ve çalışma sistemlerini gözden geçirecek
ve işlevselliklerini artıracağız. Kırsal alanda köy bazlı hizmet ve yatırım ihtiyacı analizi yapacağız.
Bulut Belediye Projesi ile elektronik ortamda sunulacak belediye hiz-
metlerini standartlaştırarak merkezi bir altyapıya kavuşturacağız.
Yerel yönetimlerde insan kaynakları yönetimi sistemi kuracağız; uz-
manlık ve kariyer yapısını güçlendireceğiz. Valiliklerde nitelikli eleman
istihdamını sağlayacağız. Yöneticiler için sistematik eğitim programları
uygulayacağız.
128
Üniversiteler başta olmak üzere yerelde proje geliştirme kapasitesini
güçlendireceğiz.
64. Hükûmet Programı
Doğal ve kültürel kaynak potansiyeli yüksek yörelerde kırsal turizm alt-
yapısını geliştireceğiz.
Kırsal alanda yürütülen iskân projelerinin yöresel mimari dokuyu göze-
tecek şekilde uygulanmasını sağlayacağız.
64. Hükûmet Programı
129Kırsal Kalkınma Desteklerinin 81 şehre yaygınlaştırılmasını sağlayaca-
ğız. Tüm insanların ortak hayat alanı olan çevreyi korumak, 64. Hükûmeti-
mizin temel önceliğidir.
IPARD kapsamında, 1,9 milyar TL’si hibe olmak üzere toplamda 4 mil-
yar TL yeni yatırımla ilave 5 bin tesis açacak, 40 bin yeni istihdam sağ-
layacağız. IPARD-2 Uygulama Döneminde, IPARD-I`den farklı olarak
kamu katkısının kadın ve genç çiftçilerde yüzde 70’e kadar çıkarılmasını
sağlayacağız. IPARD-2 Uygulama Döneminde, Kırsalda ‘Yenilenebilir
Enerji Yatırımları’ destek kapsamına alınmasını, destek oranının kamu
yatırımları için yüzde 100’e kadar çıkmasını sağlayacağız. Çevre haklarına saygı, üçüncü kuşak hakları doğuran tarihsel tecrübe-
nin zorlayıcı karakteri dışında, güçlü ve müreffeh bir gelecek tasavvuru-
nun nirengi noktalarından biridir.
81 ilimizin TKDK tarafından desteklenmeye başlaması ile TKDK’yı
Ödeme Ajansı’na dönüştüreceğiz.
Çevrenin Korunması
Günümüzde insan faaliyetlerinin doğal kaynaklar üzerinde yarattığı
baskı giderek artmaktadır. Hükûmet olarak, temel yaklaşımlarımızdan
biri de her türlü politika ve kararda daha fazla gözetilecek bir öncelik
haline gelen çevre konularında uluslararası gelişmeleri yakından takip
etme, koruma ve kullanma dengesini gözeten bir anlayışla politika üret-
mektir.
Çevrenin korunmasını sadece ulusal ve uluslararası bir sorumluluk gö-
züyle değil, nesiller arası hakkaniyeti sağlamak açısından da bir zorun-
luluk olarak görüyor, iklim değişikliği başta olmak üzere, artan çevresel
sorunlara karşı hassasiyet ve tabiî afetler konusunda hazırlıklı olmayı
en önemli sorumluluklarımızdan biri olarak addediyoruz. Nitelikli bir
kalkınma ortamının tesisinin ancak sürdürülebilir bir çevre yaklaşımı
ile mümkün olacağını benimsiyoruz.
İklim değişikliği başta olmak üzere, artan çevresel sorunlara karşı has-
sasiyet ve tabiî afetler konusunda hazırlıklı olmak, bu dönemde de hal-
kımıza ve yegâne yaşam ortamımız dünyaya karşı hükûmetimizin en
önemli yükümlülükleri arasında yer almaya devam edecektir.
130
64. Hükûmet Programı
Ulusal sınırları çoktan aşarak aynı zamanda küresel bir soruna dönü-
şen çevre kirliliği başta olmak üzere, çevresel sorunların çözümünde,
Hükûmetimizin temel politika ve uygulama alanı çevre haklarına saygı
olacaktır.
Çevreyi, tabiatı, insani bütün hayat alanlarını korumak; siyasi, felsefi
dünya görüşümüzün gereğidir.
Çevreci bir ulaşım anlayışıyla, başta kentler olmak üzere yolcu ve yük
trafiğinin yoğunlaştığı alanlarda gürültü kirliliği dâhil olmak üzere kir-
liliğin azaltılmasına özel önem vereceğiz.
Başta karayolu olmak üzere; tüm ulaşım türlerinde sera gazı emisyon-
larına yönelik çalışmalara öncelik verecek ve gerekli takip sistemini ku-
racağız.
Büyükşehirlerde akıllı sistemlerle desteklenen bütünleşik toplu taşıma
sistemlerini hayata geçireceğiz. Elektrikli demiryolu hatlarını yaygınlaş-
tırarak sera gazı emisyonlarını azaltacağız.
Trafiğin yoğun olduğu tarihi şehir merkezlerinde trafiği yer altına ala-
cağız.
Şehirlerde yeni gelişen alanlarda kişi başına 10 metrekare olan yeşil alan
şartını, 15 metrekareye çıkaracak ve uygulamayı etkinleştireceğiz.
Belediyelerin, sivil toplum kuruluşlarının ve özel sektörün kuracağı
hayvan bakım merkezlerini ve hastaneleri teşvik edeceğiz.
Küçük hidroelektrik santrallere (HES) ilişkin çevre duyarlılığını en üst
64. Hükûmet Programı
131düzeyde hayata geçirecek, bu amaçla gerekli düzenlemeleri hızlı bir şe-
kilde yaparak etkili bir şekilde uygulayacağız. Prensip olarak 10 MW
kurulu gücün altındaki HES’lere izin vermeyeceğiz.
Yer üstü ve yer altı su kaynaklarını kapsayacak şekilde, hukuki ve ku-
rumsal olarak ‘Bütüncül Su Kaynakları Yönetimi Modeli’ne geçeceğiz.
Böylece bütün su havzalarını koruma altına alacak, kirlenmeye karşı
önleme stratejileri geliştirecek ve vatandaşın buna katılımını sağlaya-
cağız.
Su kaynaklarımızın daha etkin yönetimi ve korunması için havza esaslı
su yönetimine geçiyoruz. 25 havza için Havza Koruma Eylem Planı’nı
tamamlayarak uygulamaya geçtik. Trakya’nın kanayan yarası Ergene
Nehrinin temizlenmesi için Ergene Havza Koruma Eylem Planı ve pro-
jelerini hazırlayarak uygulamaya koyduk.
Havza bazında entegre atıksu ve su yönetimi sistemi oluşturma çalışma-
larına hız vereceğiz. Ulusal havza yönetim sistemini, su kaynaklarının
korunması ve sürdürülebilir kullanımına imkân verecek şekilde geliş-
tireceğiz.
2019 yılına kadar havza koruma eylem planlarının tamamını nehir hav-
za yönetim planlarına dönüştüreceğiz. Taşkınlarla mücadelede etkili yö-
netime geçiyoruz. Taşkınları; öncesinde, esnasında ve sonrasında tüm
havzalarda nehir havzası bütününde yöneteceğiz. 17 havzanın kuraklık
ve taşkın yönetim planlarını hazırlayacağız.
2016 yılına kadar bütün akarsu ve göllerimizin su kalitesini, AB norm-
larına göre izleyeceğiz.
Su kaynaklarımızın kalitesini koruyacağız. Su kaynaklarının kalitesinin
evsel atık, sanayi atık, zirai ilaç ve zehirli maddelere karşı korunması
maksadıyla standartlar ve alınması gereken tedbirleri belirleyeceğiz.
Evsel, sanayi ve sulamadan dönen suların iyileştirilerek yeniden kulla-
nılmasını sağlayacağız.
132
64. Hükûmet Programı
Su Bilgi Sistemi kuracağız ve böylece su ile ilgili bütün verilere tek mer-
kezden erişilmesini sağlayacağız.
Ormancılıkta 2023 hedefimiz orman alanlarını ülke yüzölçümünün
yüzde 30’una denk gelen 23,3 milyon hektara yükseltmektir. 2015-2019
yılları arasında; 12 milyon 700 bin dekar alanda 1 milyar 250 milyon
fidanı toprakla buluşturmayı hedefliyoruz.
2015-2019 yılları arasında 500 adet baraj ve göletin etrafını ağaçlandıra-
cak, Maden Sahaları Rehabilitasyonu Eylem Planları ile de 60 bin dekar
alana sahip 1.628 adet terk edilmiş maden sahasını ıslah ederek tabiata
kazandıracağız. Erozyonla taşınan toprak miktarını 2019 yılında 140
milyon tona indireceğiz.
Orman köylülerimizin yerinde kalkındırılması maksadıyla önümüzdeki
5 yıllık dönemde ‘5 Bin Köye, 5 Bin Gelir Getirici Orman’ projesi çerçe-
vesinde ceviz, badem, fıstık çamı gibi meyveli orman ağaçları dikeceğiz.
2019 yılı sonuna kadar ormanlarımızın tamamının tapu ve tescil işlem-
lerini tamamlayacağız.
‘Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu’ ile tabiatın, tabiî değer-
lerin, biyolojik çeşitliliğin korunması ve halkın tabiat hakkında bilinç-
lendirilmesi ile toplumun korumaya yönelik katkılarınını artıracağız.
Ülkemizin biyolojik zenginliğinin net olarak ortaya çıkarılması için baş-
lattığımız ve 19 ilde belirlediğimiz Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanteri-
ni, 2019 yılına kadar 81 ile yaygınlaştıracağız.
Korunan alanların yönetimi konusunda iyileştirmeler yapacağız. Koru-
nan alanlar içinde ekoturizm gibi gelir getirici faaliyetleri planlayacak ve
destekleyeceğiz. Korunan alanlarda yöre halkına alternatif gelir imkânı
sunan alan kılavuzluğu uygulamalarını düzenli olarak gerçekleştirecek
ve bu uygulamaları teşvik edeceğiz.
Hayvanlar, dünyamızın tabiî düzeninin olmazsa olmaz asli unsurlarıdır.
Varlıklarının korunması ve haklarının tanınması, yaşadığımız çevreye
64. Hükûmet Programı
133saygının ve insan olma sorumluluğunun sonucudur. Hayvan haklarını
korumak ve özellikle şehirlerdeki hayvanların haklarını korumak bize
göre hayatı korumakla eş anlamlıdır. Hayvanların en geniş hukuki çer-
çevede korunması ve gerekli idari tedbirlerin geliştirilmesi Hükûmeti-
mizin hedefleri arasındadır.
Yaban hayatının korunması ve desteklenmesi maksadıyla Yaban Hayatı
Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezleri kuracağız.
Afet Yönetimi
Tüm politika ve uygulamalarının merkezine insanı koyan AK Parti
Hükûmetleri için ülkemizde ve dünyamızın her köşesinde en öncelikli
konu insan hayatıdır. Bu şiarla, vatandaşlarımızın ve elimizin uzanabil-
diği tüm insanların can ve mal güvenliğini sağlama konusunda gayret
göstermeyi sadece bir görev değil, insani bir sorumluluk olarak görmek-
teyiz.
Vatandaşlarımızın doğal afet ve acil müdahale edilmesi gereken durum-
lardan korunması ve gereken bilinci kazanarak felâketlere karşı hazır-
lıklı olmasının sağlanmasına yönelik çaba gösterilmesi, bu alandaki en
temel hizmet prensibimizdir.
64. Hükûmet olarak afet yönetimi konusundaki hedefimiz, AFAD koor-
dinasyonunda başlattığımız afet yönetiminde dönüşümü tamamlayarak
afetlere dirençli bir ülke ve toplum oluşturmaktır.
Doğal afet sigorta sisteminin yaygınlaştırılması çalışmalarına devam
edeceğiz.
Altyapı tesislerinin afetlere daha dayanıklı olarak inşa edilmesini sağ-
layacak ve inşaatların denetiminin bağımsız, ehil ve yetkili kişi ve ku-
rumlar aracılığıyla güçlendirilmesini temin edeceğiz. Bu çerçevede, yapı
denetimi mevzuatını yeniden düzenleyeceğiz.
Afet yönetimi konusunda risk yönetimi ve toplumun direncinin artırıl-
masına yönelik faaliyetlere yer verecek bütüncül bir çerçeve yasa çıka-
racağız. Afet ve acil durum hizmetlerinden sorumlu kurum ve kuruluş-
ların sorumluluklarının ve görev dağılımının yeniden tanımlanmasını
sağlayacağız.
Amacımız dönüşüm sürecini tamamlayarak sürdürülebilir kalkınma
modeli içerisinde afetlere dirençli ve STK’larla işbirliği ile birlikte en
kötü senaryolara daha hazırlıklı olmaktır. Bu kapsamda Türkiye Afet
Yönetim Strateji Belgesi’ni tamamlayacağız ve Bölgesel Afet Eğitim Mer-
kezlerinin ve Gezici Afet Eğitim Merkezleri’nin sayısını artıracağız. Ay-
rıca, Bütünleşik Afet Tehlike Haritası’nın hazırlanmasını hedefliyoruz.
Her türlü bilimsel çalışmayı kapsayan Türkiye Afet Bilgi Bankası’nı ku-
racağız.
Afet ve acil durumlara ilişkin hizmetlerin ve kurumlar arası işbirliğinin
yerelde tek merkezden etkin bir şekilde yürütülmesini sağlayacağız. Ül-
kemizin her yerine en geç 1,5 saat içerisinde ulaşabilmek için havadan
arama-kurtarma kapasitesini geliştiriyoruz.
Afet anında kesintisiz iletişimi sağlamak amacıyla kesintisiz ve güvenli
haberleşme sistemini kuruyoruz. Bu kapsamda 4 ilde pilot çalışmamızı
yılsonuna kadar tamamlayıp, 2017 yılı sonuna kadar da tüm illerimize
yaygınlaştırıyor olacağız.
134
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
1357
VİZYONER ve
ÖNCÜ ÜLKE
AK Parti iktidarları olarak, ilk günden itibaren adaleti sadece ekonomik
ve sosyal hayatta değil, siyasette ve dış politikada da tesis etmeyi görev
edindik. Kutsal bildiğimiz bu görev bilincini, iç ve dış şartlar ne olursa
olsun hiç bırakmadık. Dış politikamızı hakkaniyet eksenine oturttuk.
Modern Türkiye tarihinde, geçmiş hükûmetlerle mukayese götürmeye-
cek şekilde, dış politikamıza başarı mührü vurduk.
Dış politikada hem süreklilik hem de değişimi esas aldık. Türkiye’yi,
hükûmetlerimiz döneminde, bağımsız, pro-aktif siyaset ve perspektif
üreten bir dış politikaya kavuşturduk. Bölgemizde krizlerin yoğunlaştı-
ğı bir dönemde, krizlerle dirayetli bir şekilde muhatap olmaktan imtina
etmedik. Siyasi istikrara dayalı güçlü sivil yönetimimiz, diğer alanlarda
olduğu gibi, dış politikada da büyük bir avantaj oluşturdu.
İktidarlarımız döneminde, ülke menfaatleri ile dünyanın ortak değerle-
rini yansıtan evrensel ilkeler arasında hiçbir çelişki görmeyen, vizyoner
ve gerçekçi bir dış politika geleneğini kurumsallaştırdık. Bu dönemde
Türkiye’nin ekonomik gücü ve tarihi mirası ile evrensel değerlerden il-
ham alarak üzerimize düşen küresel sorumlulukları yerine getirme yö-
nünde çaba sarf ettik. Özellikle komşu bölgelerdeki demokrasi, insan
haklarına saygılı siyasi istikrar ve ekonomik kalkınma gibi hedeflere
önem verirken, dünyanın başka yerlerindeki toplumların hayatını et-
kileyen sorunların çözümüne de katkı vermeye devam ettik. Dış poli-
tikamızın vizyonunu devletlerarası ilişkilerin ötesine de taşıyarak, top-
lumlar arasındaki ilişkilere de genişlettik. Bu süreçte dünyanın en önde
gelen donör ülkelerinden biri olduk.
64. Hükûmet Programı
137Hükûmetlerimiz döneminde küresel ve bölgesel ölçekteki bazı kronik
problemlerin çözülmesi için uluslararası sistemin mekanizmalarının
geliştirilmesi ve iyileştirilmesinin öncülüğünü yaptık. Birleşmiş Millet-
ler sisteminin faal bir üyesi olarak, bu sistemdeki sorunları uluslararası
platformlarda vurguladık ve çözüm önerileri geliştirdik.
Türkiye pasif bir izleyici değil, inisiyatif ve sorumluluk alan bir ülke-
dir. Bölgemizdeki gelişmelere cevap üretmenin ötesine geçerek, küresel
meselelerde pozisyonlarını belirlemiş olan Türkiye, insanların hak ve
hukuk taleplerini merkeze koyan, ahlaki ve vicdanî yaklaşımı samimi-
yetle içselleştiren çok boyutlu dış politikasıyla, son derece çalkantılı bir
dönemde unutulmuş veya dışlanmış mazlum halklar için bir ümit ışığı
olmuştur.
Türkiye’yi öncü bir ülke haline getirmeyi hedefledik. Gücümüzü şefkat,
merhamet ve adalet ekseninde büyütme ilkesinden hareket ettik. Dün-
yadan kopuk değil, her alanda dünyayla bütünleşen bir ülke olmayı şiar
edindik.
Dış politikamız vizyona dayalı ve çok boyutlu olmuştur, çok boyutlu ol-
maya devam edecektir.
Türkiye’nin Avrupa Birliği hedefini stratejik bir hedef olarak görüyoruz.
Ancak Avrupa Birliğiyle ilişkilerimizi, diğer ilişkilerimizin bir alternatifi
değil, tamamlayıcısı olarak tanımlıyoruz.
Yeni dönemde de Al Bayrağı, dünyanın her köşesinde dalgalandıra-
bilmek için, Türkiye’nin çevresindeki bütün havzalarda etkin ve sonuç
alıcı, vicdani bir dış politika takip etmek için gece gündüz çalışacağız.
Ümitlerini bize bağlamış hiçbir kardeş halkı yalnız bırakmayacağız.
Küresel çapta, bölgesel etkinlikte uyguladığımız politikalarımız; oluş-
turduğumuz bölgesel ve ulusal işbirlikleriyle önümüzdeki dönemde de
ülkemizin itibarını artırmayı ve küresel kalkınmaya daha fazla katkı
vermeyi sürdüreceğiz.
138
64. Hükûmet Programı
Dış politikada elde ettiğimiz kazanımlar, öncelikli olarak ticareti ve
uluslararası doğrudan yatırımları artırarak ekonomik refahımızı ileriye
taşımakta ve karşılıklı etkileşime dayalı olarak sosyal gelişimimizi bes-
lemektedir.
Etkin, Hakkaniyetli, İtibarlı Dış Politika
Adil bir dünya tasavvurumuz dış politikamızı hem güçlendirmiş, hem
de zenginleştirmiştir. Bugün Türkiye’nin dünyanın her tarafındaki maz-
lumların, mağdurların, mültecilerin ve muhtaçların yardımına koşma-
sının temelinde tarihi misyonumuz olan adalet ve yardımlaşma ilkeleri
yatmaktadır. Bu açıdan ülkemizin ısrarla takip ettiği ‘değer odaklı dış
politika’, dünyada giderek yükselen uluslararası sistemin demokratikleş-
tirilmesi; adalet ilkesinin hem siyasete, hem de ekonomiye hâkim kılın-
ması taleplerine önemli bir güç katmaktadır.
Türkiye’nin insanı, adaleti ve demokrasiyi temel alan dış politikası, böl-
gesinde ve dünyada hem takdirle karşılanmakta, hem de toplumlar nez-
dinde büyük kabul görmektedir.
64. Hükûmet döneminde de uzun dönemli bir perspektifle sağlam de-
ğerlere dayalı olarak geliştirdiğimiz dış politikamızı önümüzdeki dö-
nemde de dünya ve ülke şartlarını da dikkate alarak geliştirmeye devam
edeceğiz. Tarih önünde doğru yerde bulunuyoruz. Bu duruşumuzu daha
geniş, etkili ve fazla çaba ile önümüzdeki dönemde de sürdüreceğiz.
Kıbrıs’ta müzakere edilmiş bir çözüm ve Kıbrıs Türk Halkının uluslara-
rası toplum içerisindeki haklı yerini alabilmesi, temel önceliklerimizden
biridir. KKTC’nin ekonomik altyapısının güçlendirilmesi ve refahının
artırılması için bugüne kadar kararlılıkla attığımız adımlara devam ede-
ceğiz. Kıbrıs’ta, her iki halkın asli kurucu iradelerini, siyasi eşitliklerini
ve Ada’nın ortak sahibi olmalarını temel alan, müzakere edilmiş, adil ve
kalıcı bir çözüm için garantör ülke olarak yapıcı katkımızı sürdüreceğiz
ve Birleşmiş Milletlerin bu yöndeki çabalarını destekleyeceğiz.
64. Hükûmet Programı
1392011 yılından bu yana sancılı bir dönüşüm sürecinden geçmekte olan
Kuzey Afrika ve Ortadoğu coğrafyasında, geçmiş iktidarlarımız döne-
minde olduğu gibi, birleştirici ve yapıcı bir rol oynamaya devam edece-
ğiz.
Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesine yönelik çok yönlü, ön alıcı ve etkin
politikalarımızı insan odaklı ve evrensel değerler temelinde kararlılıkla
sürdüreceğiz.
Bölgedeki kriz ve çatışmalara adil, kalıcı ve sürdürülebilir siyasi çözüm-
ler üretilmesi yönündeki çabalarımız da devam edecektir.
Ortadoğu’da etnik ve mezhebi ayrılıklara dayalı çatışmaların ve dışlayıcı
yaklaşımların karşısında sosyal bütünleşmeyi ve kapsayıcı siyasi birliği
destekleyeceğiz.
Suriye’de dört buçuk yıldır devam eden ihtilaf, her geçen gün daha da
derinleşen insani yıkıma ilave olarak, bölgesel olarak başlayan ve giderek
küresel bir hâl almakta olan güvenlik ve istikrar açısından oluşturduğu
tehditler bakımından da gündemimizde en öncelikli konumda bulun-
maktadır. Bu ülkede, siyasi bir dönüşüm sağlayacak gerçek bir geçiş sü-
recinin hayata geçirilmesi için çabalarımız kararlılıkla sürdürülecektir.
64. Hükûmet olarak da insani ve vicdani sorumluluk gereği, rejimin
zulmünden ve terörden kaçarak ülkemize sığınan Suriyeli ve Iraklıla-
rın yaralarının sarılması için gerekli yardımı sağlamaya, zor günlerinde
Suriyeli ve Iraklı kardeşlerimizin yanında yer almaya devam edeceğiz.
Irak’ın toprak bütünlüğünün korunması, ülkede güvenlik ve istikrarın
tesisi, demokrasinin güçlendirilmesi, iç barışının sağlanması, komşula-
rıyla ve uluslararası toplumla bütünleşerek bölge açısından güvenlik ve
refah yaratan bir devlet haline dönüştürülmesi Irak’a yönelik dış politi-
kamızın temel ilkeleridir.
Bu ilkeler çerçevesinde, Irak’ın karşı karşıya bulunduğu ciddi tehdit ve
sınamalar karşısında, kapsayıcı bir siyasi iktidar tesis edilmesine destek
140
64. Hükûmet Programı
vermeye ve bu süreçte üzerimize düşen katkıyı yapmaya devam edece-
ğiz.
Ortadoğu’da kalıcı istikrarın sağlanmasının en önemli koşullarından
birisi olan Filistin sorununun adil, kapsamlı ve yaşayabilir bir çözüme
ulaştırılması amacına yönelik gayretlerimiz sürecektir. Filistin Ulusal
Birlik Hükûmetine yönelik güçlü desteğimiz de devam edecektir.
Harem-i Şerif ’in kutsiyetinin ve statüsünün muhafazasına yönelik gay-
retlerimiz, başta Filistin makamları olmak üzere İslam ülkeleriyle işbir-
liği içerisinde sürdürülecektir.
Köklü tarihi, insani ve kültürel bağlarımızın bulunduğu Balkanlarda ba-
rış ve istikrar ortamının korunması, Hükûmetimizin öncelikleri arasın-
da yer almaktadır. Bu çerçevede temel hedefimiz; bölgedeki bu ortamı
tehdit etme potansiyeli barındıran etnik, dini, toplumsal ve siyasi ger-
ginliklerin önlenmesine katkıda bulunmaktır.
Türkiye-Bosna-Hersek-Sırbistan ve Türkiye-Bosna-Hersek-Hırvatistan
üçlü mekanizmalarını da kullanarak, Balkan ülkeleriyle ilişkilerimi-
zi güçlendirmeye, sürdürülebilir kalkınma için gerekli olan iletişim ve
ulaşım altyapılarının geliştirilmesine, Balkan ülkelerinin ülkemizle ve
kendi aralarında karşılıklı yarar temelinde ekonomik ve ticari bağları-
nın pekiştirilmesine, barış ve istikrarın kalıcı hale getirilmesi suretiyle,
toplumsal huzur ortamının tesisine katkı sağlamaya devam edeceğiz.
Balkan ülkelerinin Avrupa-Atlantik kurumlarıyla bütünleşme perspek-
tifine güçlü desteğimizi de sürdüreceğiz.
Avrupa Birliği’ne (AB) tam üyeliğimiz stratejik hedeflerimiz arasında
yer almaktadır. Hükûmet olarak AB müktesebatına uyum sürecini hız-
landıracağız. Ancak Hükûmetimizin göstermiş olduğu samimi yaklaşı-
ma AB kurumlarının ve üye ülkelerin de gerekli karşılığı vermesi gerek-
mektedir. AB müktesebatına yüksek oranda uyum sağladığımız halde,
belirli fasılların siyasi mülahazalarla açılmaması AB’nin temel ilkeleriyle
bağdaşmamaktadır.
64. Hükûmet Programı
141Önümüzdeki dönemde AB ile uyum sürecini devam ettirirken Meclis-
teki tüm partilerimizin desteğini göreceğimize inanıyoruz. Geniş bir ka-
bul gören üyelik hedefimiz, yasal düzenlemelerde partiler arası işbirliği
için güçlü bir zemin oluşturmaktadır. Hükûmetimizle birlikte AB üyelik
sürecine destek olan diğer siyasi partilerin de bu konuda anlayış birliği
sergilemesi ve ortak çabalar göstermesi önem taşımaktadır.
Ekonomik ilişkilerimizin yanı sıra tam üyelik müzakereleri yürütmekte
olduğumuz AB kurumları ve üye ülkeleriyle iyi ilişkilerimizi geliştir-
meye devam edeceğiz. Bir yandan Avrupa ülkeleri ile ikili ilişkilerimizi
geliştirirken, diğer yandan Balkanlar, Kuzey Afrika ve Ortadoğu başta
olmak üzere yakın coğrafyalarımızda istikrar ve refah için işbirliğimi-
zi artıracağız. Avrupa Birliği üyeliğimizin, ekonomik dinamizm başta
olmak üzere, birçok alanda Birliğe önemli katkılarda bulunacağı gerçe-
ğiyle, devletlerarası ilişkilerin yanı sıra toplumdan topluma ve iş dünya-
ları arasında ilişkileri geliştirerek yeni bir süreç başlatacağız. Vizelerin
kaldırılması, Gümrük Birliğimizin güncellenmesi, mali işbirliğimizin
derinleştirilmesi gibi yeni inisiyatiflerle Türkiye-AB ilişkilerinde pozitif
gündemi güçlendirmeyi hedefliyoruz.
Son dönemlerde Suriye’de yaşanan iç çatışmaların etkisiyle artan mül-
teci akını, bölge ülkelerini aşarak başta AB olmak üzere uluslararası öl-
çekte bir meseleye dönüşmüştür. Bu alanda AB ile Türkiye diyaloğu ve
işbirliğinin önemi giderek artmaktadır. AB ile sürdürdüğümüz ilişkiler
bütünlüğü içinde bu alanda da yeni inisiyatifler geliştirilmesi önem arz
etmektedir.
Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, 2014 yılını AB yılı
ilan ederek bu süreçteki kararlılığı bir kez daha gözler önüne sermiştir.
Bu çerçevede, AB sürecine yeni bir ivme kazandırmak ve her alanda
reform çalışmalarını hızlandırmak amacıyla hazırlanan ‘AB’ye Katılım
İçin Ulusal Eylem Planı’nı titizlikle hayata geçireceğiz.
AB sürecine ve bu süreçte yaşanan değişime, dönüşüme inanan Hükû-
metimiz AB üyeliği konusunda kararlı ve istikrarlı politikasını sürdü-
142
64. Hükûmet Programı
recektir. Sürecin tüm zorluklarına rağmen, bizim için AB ile yürütülen
müzakerelerin amacı tam üyeliktir. Hedefimiz, Cumhuriyetimizin 100.
yıldönümünü AB üyeliği ile taçlandırmaktır.
Geniş bir coğrafyada yakın işbirliği yaptığımız, bölgesel ve uluslararası
sorunlara karşı dayanışma içinde bulunduğumuz, müttefikimiz ABD ile
ilişkilerimizi ve işbirliğini karşılıklı saygı ve güven temelinde geliştirme-
ye devam edeceğiz.
Önemli ortağımız ve bölgesel işbirliği bakımından önem taşıyan bir ak-
tör olan Rusya ile ilişkilerimizin dinamiği, merkezinde bulunduğumuz
geniş coğrafyayı yakından ilgilendirmektedir. Önümüzdeki dönemde,
enerji ve ticaret başta olmak üzere, Rusya’yla ilişkilerimizi karşılıklı has-
sasiyetlere saygı içerisinde ve müşterek menfaatler doğrultusunda güç-
lendirmeye gayret göstereceğiz.
Komşumuz ve stratejik ortağımız Ukrayna’da süregiden, bölgesel istik-
rarı ve uluslararası barış ve güvenliği menfi etkileyen krize, Ukrayna’nın
toprak bütünlüğü ve uluslararası hukuk temelinde diplomatik yöntem-
lerle çözüm bulunması yönünde yürütülen çabaları desteklemeye de-
vam edeceğiz.
Bu kapsamda, Kırım’ın asli halkı olan soydaş Kırım Tatar Türkleri’nin
güvenlik ve refahının temini, hak ve çıkarlarının genişletilerek güven-
ceye kavuşturulması yönünde gerekli girişimlerde bulunmayı sürdüre-
ceğiz.
Ülkemiz, Güney Kafkasya’daki anlaşmazlıkların barışçı yollardan çö-
zümü doğrultusunda, Yukarı Karabağ başta olmak üzere Azerbaycan
topraklarındaki işgalin sona erdirilmesi ve Azerbaycan ile Ermenistan
arasındaki gerginliklerin sonlanması için çaba göstermeye devam ede-
cektir.
Önümüzdeki dönemde, Ermenistan ile ilişkilerin normalleşmesine yö-
nelik adımlarımız da sürecektir. Ermenistan’ın karşılıklı yarar ve işbirli-
64. Hükûmet Programı
143ğinin önünü açacak kapsayıcı, âdil hafıza arayışı içerisinde tarihi araştı-
ran bir anlayışa yönelmesini ve açılımlarımıza ileri görüşle mukabelede
bulunmasını bekliyoruz. Barış, istikrar ve refah ortamının Kafkaslar’a
teşmilinin ancak böylelikle mümkün olabileceğini düşünüyoruz.
Kafkasya’da oluşturduğumuz Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan, Türki-
ye-Azerbaycan-İran ve Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan üçlü me-
kanizmaları da meyvelerini vermeye başlamış; Kafkasya ve Orta Asya
ülkeleriyle ticaret hacimlerimiz istikrarlı bir artış göstermiştir. Kafkasya
ve Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerimizin daha da geliştirilmesi ve geçtiği-
miz dönemde kurulan Türk Konseyi’nin daha da güçlendirilmesi temel
hedeflerimiz arasında yer almaktadır.
Afrika bizim çok önem verdiğimiz önceliklerimizden birisidir. Önü-
müzdeki dönemde de Türkiye için dünyanın her yerinde mevcut ilave
işbirliği imkânlarını tespit etmeyi hedefleyen bu yaklaşımımızı sürdü-
receğiz. Geride bıraktığımız beş yıllık dönemde sayılarını 12’den 39’a
yükselttiğimiz Afrika kıtasındaki büyükelçiliklerimizin sayısını daha da
arttıracağız.
Türk firmalarının ve işadamlarının Afrika pazarında etkin hale gelebil-
meleri ve pazar payını artırmaları için sarf ettiğimiz gayretler netice-
sinde 20 milyar dolar seviyesini aşan toplam ticaret hacmimizi daha da
yukarılara taşımak için gayret göstereceğiz.
144
ya ve Singapur ile stratejik ortaklık düzeyine yükselttiğimiz işbirliğimizi
daha da ileri bir noktaya taşımayı öngörüyoruz. ASEAN ile ilişkilerimi-
zi hızla ilerletiyoruz. Bölgedeki diplomatik varlığımızı yeni misyonlar
açarak artırmayı ve bu ülkelerle başta ticari ve ekonomik olmak üzere
ilişkilerimizi her alanda geliştirmeyi hedefliyoruz.
Dost ve kardeş Afgan halkı ihtiyaç duyduğu sürece, kalıcı barış ve istik-
rarın tesisi amacıyla bu ülkede yürütülen çabalara verdiğimiz desteği
devam ettireceğiz.
Halklarımız arasındaki kardeşlik ilişkileri temelinde, Pakistan’la ilişki-
lerimizi her alanda geliştirmeye, ayrıca bu ülkenin karşı karşıya bulun-
duğu sınamaları aşma yönündeki çabaları da desteklemeye kararlıyız.
Hindistan’la ilişkilerimizi ortak menfaatlerimiz çerçevesinde her alanda
geliştirmeyi öngörüyoruz.
Bu çerçevede tüm bu coğrafyayı kapsayan tarihi İpek Yolu üzerinde yer
alan ülkeler ile siyasi, ekonomik, ticari, sosyal ve kültürel ilişkilerimizi
geliştirmeye yönelik tüm girişimlerimizi sürdürecek, ‘Orta Koridor’ gi-
rişimimizin hayata geçirilmesine yönelik politikalarımızı yoğunlaştıra-
cağız.
Başta Somali olmak üzere, kalkınma yardımları ve insani yardımlar ara-
cılığıyla bu bölgeye uzattığımız yardım elini de güçlü tutmaya devam
edeceğiz. Yeni coğrafyalara erişim sağlama politikamız çerçevesinde, ticari ve dip-
lomatik bağlarımızı güçlendirdiğimiz bir diğer bölge olan Latin Ameri-
ka ve Karayipler ile ticaret hacmimiz son on yılda 9 kat artarak, 8 milyar
dolar seviyesine ulaşmıştır. Bu yaklaşımımızı muhafaza edecek, ilişki-
lerimizi karşılıklı saygı ve işbirliği temelinde geliştirmeyi sürdüreceğiz.
Son yıllarda gösterdiği dinamik performansa bağlı olarak dünyanın
önemli siyasi ve ekonomik sıklet merkezleri arasına giren Asya-Pasi-
fik bölgesiyle ilişkileri derinleştirmeye ve geliştirmeye devam edeceğiz.
2002 yılından bu yana bölgeyle ticaret hacmimiz 8,7 kat artmıştır. Geri-
de bıraktığımız 5 yıllık dönem içerisinde bölgenin önemli ülkelerinden
Çin’le stratejik işbirliği, Japonya, Kore Cumhuriyeti, Endonezya, Malez- Adalet ve Kalkınma Partisi Hükûmetleri döneminde izlenen aktif dış
politika sonucunda, Türkiye bugün, yerelden ulusala, ulusaldan bölge-
sele, bölgeselden küresele her kademede etkin planlama yapabilen, ön
alan, uzun dönemli ve kapsayıcı perspektifler ortaya koyabilen, artan
imkân ve kabiliyetlerini öne sürebilen bir aktördür. Önümüzdeki dö-
nemde bu konumumuzu daha da güçlendireceğiz.
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
145Dış politikamızın giderek güçlenen çok boyutlu yapısı sayesinde ülke-
miz daha fazla sayıda ülkeyle ekonomik işbirliği mekanizmaları oluştur-
makta; böylece ticaret ve yatırımları artıracak gerekli zemin ve etkileşim
sağlanmaktadır. Bu bağlamda, dış ekonomik ilişkiler alanındaki kurum-
sal yapıyı güçlendirecek, bu alanda faaliyet gösteren kurumların yetki ve
sorumluluklarını yeniden tanımlayacağız.
Enerji arz güvenliğimizin sağlanması ve ülkemizin Doğu-Batı ve Ku-
zey-Güney eksenlerinde, üretici ve tüketici ülkeler arasında güvenilir
bir enerji merkezi olması yönündeki çabalarımızı sürdürmekteyiz.
İstikrarlı bir şekilde artan enerji talebimizi karşılarken, enerji nakil
güzergâhları ve kaynak ülke çeşitlendirmesi hedefimiz doğrultusunda
önemli projeler hayata geçirmekteyiz. Ayrıca, yenilenebilir enerjinin
payını artırarak ve nükleeri enerji sepetimize ekleyerek çeşitlendirme
hedefimize katkıda bulunmaya çalışmaktayız.
Sivil toplum ile işbirliği içerisinde yurtdışındaki eğitim ve kültür faali-
yetlerimizi çok daha sistemli bir şekilde güçlendireceğiz.
Küresel Kalkınma Gündemine Katkı ve İnsani Diplomasi
Refah artışını sadece kendi milletimiz için değil, tüm insanlık için is-
tiyoruz. Irk, din, dil, köken ayırt etmeksizin, yakın çevremizden başla-
yarak, tüm dünyada açlıkla, yoksullukla, çatışmalarla, afetlerle ve diğer
küresel sorunlarla mücadeleyi destekliyoruz. Bu anlayışla, başta en az
gelişmiş ülkelerde yaşayanlar olmak üzere küresel düzeyde refahtan pay
alma çabasında olan tüm insanlara yardımcı olmayı, onlarla kalkınma
tecrübemizi paylaşmayı dış politikamızın temel öncelikleri arasında gö-
rüyoruz.
Önümüzdeki dönemde kalkınma işbirliği politikamızı stratejik bir
çerçeveye kavuşturacağız. Kalkınma işbirliğine yönelik mali, beşeri ve
kurumsal kapasite ile hukuki altyapımızı güçlendirerek, bu imkânların
toplumsal refahımızın yükseltilmesine yönelik kullanılmasını sağlaya-
146
64. Hükûmet Programı
cağız. Bu alanda küresel ölçekte uluslararası toplumun takdirini kaza-
narak model haline gelen kalkınma odaklı insani yardım politikamızın,
ihtiyaç sahibi ülkelerin kalkınmalarına yönelik olarak kullanılması, in-
sani diplomasimizin temel belirleyicisi olmaya devam edecektir.
Bu çerçevede, milli gelire oranla dünyada en fazla kalkınma yardımı ya-
pan ülke olan Türkiye, önümüzdeki dönemde de dış politikasında in-
sani yönü ön plana çıkarmayı ve ihtiyaç sahibi olan ülkelerin yanında
olmayı sürdürecektir.
Türkiye’de uluslararası işbirliğine dönük farkındalığın artırılması ve
Türkiye ile paydaş ülkeler arasında kültürel işbirliğinin güçlendirilmesi
yönünde çalışmaya devam edeceğiz.
Kamu kurumları, özel sektör ve STK’larda uluslararası işbirliği alanın-
da kurumsal ve beşeri kapasitenin geliştirilmesi, ulusal ve uluslararası
kamuoyunun farkındalığının artırılması ve Türkiye’nin uluslararası kal-
kınma işbirliği kuruluşları için bölgesel merkez haline gelmesi amacıyla
‘Kalkınma İçin Uluslararası İşbirliğinin Geliştirilmesi Öncelikli Dönü-
şüm Programı’mızı hayata geçireceğiz. Program kapsamında Kalkın-
ma İşbirliği Temel Politika ve Strateji Belgesi ve Dış Yardım Kanunu’nu
hazırlayacağız. Ayrıca, Türkiye’nin kalkınma işbirliği kapsamlı gözden
geçirme raporunu hazırlayacağız.
Kalkınma işbirliği alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarını
akredite edecek, uluslararası merkez olabilmeleri amacıyla destekleye-
ceğiz.
Türkiye’nin uzmanlık birikimine sahip olduğu belirli alanlarda ‘Bilgi ve
Tecrübe Paylaşım Programları’ başlatacağız.
Eğitimde uluslararası hareketlilik ve işbirliği desteğini sağlayacağız.
İlk ve ortaöğretimde küresel farkındalığı artırmaya dönük eğitimler ve-
receğiz.
64. Hükûmet Programı
147Küresel Toplumla İletişim Stratejisi hazırlayacağız.
Üniversitelerde uluslararası kalkınma işbirliği araştırma merkezleri ve
yüksek lisans programları oluşturacağız. Üniversitelerde uluslararası
öğrenci ofisleri kuracağız ve uluslararası öğrencilere yönelik mevzuat
iyileştirme çalışması yapacağız.
En az gelişmiş ülkelerden gelen öğrenci ve akademisyenlere kalkınmada
ihtiyaç duydukları öncelikli alanlarda üniversitelerimizde burslu eğitim
imkânlarını artıracağız.
Kamu kurumlarının dış ilişkiler birimlerini, bütçe, insan kaynağı ve ku-
rumsal açıdan güçlendireceğiz.
Uluslararası örgütlerdeki Türk uzman personel sayısını artıracağız.
Yurtdışı misyonlardaki ihtisas birimlerini gözden geçireceğiz ve söz ko-
nusu birimlere yapılan atamaların liyakat esasına dayalı olmasını sağla-
yacağız.
Türkiye’nin acil ve insani yardım kapasitesini gözden geçirip, küresel ih-
tiyaçlar ve kaynakların etkin kullanımı perspektifinden hareketle, güç-
lendireceğiz.
Bölgesel ve Uluslararası İşbirlikleri
Uluslararası toplumun saygın bir üyesi olarak ülkemizin, bölgesinde ve
küresel düzeyde işbirliklerini, gerek insani kalkınma gerekse ekonomik
refahı artırma perspektifiyle güçlendirmesi Hükûmetimizin dış politi-
kada en önemli önceliklerinden biridir.
Hükûmet olarak, geçmişten devraldığımız coğrafi ve kültürel mirasımı-
zı dış politikamız açısından da güçlü bir zemin olarak değerlendirmek
gerektiğini düşünüyoruz. Küresel düzeyde en geniş temsiliyete sahip
uluslararası örgüt olan Birleşmiş Milletlerin üç ana kulvarını oluşturan
uluslararası barış, kalkınma ve insan haklarının korunması alanların-
148
64. Hükûmet Programı
dan her birine etkin ve görünür katkılar sağlamaya devam ediyoruz.
Avrupa Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı gibi yapılar başta olmak üze-
re, ülkemizin çok uluslu platformlarda etkinliğini yükseltmeyi hedefli-
yoruz. G-20 gibi önemli mekanizmalarda etkin bir biçimde rol alarak,
ülkemizin önceliklerini ve küresel meselelere ilişkin perspektifini güçlü
bir şekilde ortaya koyuyoruz.
Türkiye, bölgesel ve küresel istikrara yönelik asimetrik tehditlerle mü-
cadeleye önemli katkı sağlayan bir rol üstlenmeye devam edecektir. Bu
bağlamda örgütlü suç ve terörle mücadele konusunda diğer ülkelerle
ikili temelde yürüttüğümüz işbirliğinin pekiştirilmesine önem atfedil-
mektedir.
Ayrıca, BM, AGİT, Avrupa Konseyi ve NATO gibi uluslararası örgütler
ve terörle mücadele amaçlı uluslararası koalisyonlar kapsamında sağ-
ladığımız katkı sürdürülecektir. 2010 yılında eşbaşkanlığını üstlendi-
ğimiz Terörle Mücadele Küresel Forumu çerçevesinde çalışmalarımız
devam edecektir.
64. Hükûmet döneminde de dış politikamızın siyaset, ekonomi ve sa-
vunma veçheleriyle ana çıpasını oluşturan Avrupa ve Transatlantik ku-
rumlarıyla ilişkilerimizin derinleştirilmesi, önceki dönemlerde olduğu
gibi bundan sonra da başlıca önceliklerimizden biri olmaya devam ede-
cektir.
Ülkemizin stratejik bir hedef olarak belirlediği Avrupa Birliği üyeliği
doğrultusundaki kararlılığını, bu süreçte esasen halkımızın yaşam stan-
dartlarının yükseltilmesine katkıda bulunacak reform sürecini daha da
ileri götürmek hususunda irademizi korumaktayız. AB katılım sürecin-
de siyasi nedenlerden kaynaklanan tıkanıklıkların aşılması ve katılım
müzakerelerinin yeni fasıllar açılarak canlandırılması yönündeki çalış-
malarımıza devam edeceğiz.
Son dönemde, vize muafiyeti hususunda her iki tarafça kabul edilecek
bir çözüm bulunmasına yönelik olarak AB Komisyonu’yla karşılıklı ya-
64. Hükûmet Programı
149pıcı bir anlayış içinde gerçekleşen yoğun temaslarımız sonucunda 2013
yılında başlatılan Vize Muafiyeti Diyaloğu süreci tamamlanacaktır. kı’ ve ‘Barış İçin Arabuluculuk’ gibi girişimlere öncülük etmeyi sürdü-
receğiz.
AB katılım müzakereleri ve müktesebata uyum çalışmalarının sürdü-
rülmesi, katılım öncesi mali yardımların etkin şekilde kullanılması ve
Türkiye’nin yeni AB iletişim stratejisinin uygulanması öncelikli hedefle-
rimiz arasında yer alacaktır. Yeni vizyoner dış politikamız kapsamında, ülkemiz 2016 yılında İİT 13.
İslam Zirvesi’ne ev sahipliği yapacaktır. 14-15 Nisan 2016 tarihlerinde
düzenlenecek olan söz konusu Zirve’yle birlikte, İslam Zirvesi’nin dö-
nem başkanlığı 3 yıllık süreyle ülkemizce üstlenilecektir.
AB’nin yanı sıra, geçmişte uzak coğrafyalar olarak nitelendirilen böl-
gelerle kurduğumuz ilişkilerin sağlamlaştırılması ve derinleştirilmesi
yönündeki çabalarımızı sürdüreceğiz. Ülkemiz küresel ölçekte barış, is-
tikrar, kültürel uyum ve refaha katkı sağlama yönündeki çabalara aktif
katkı ve katılım sağlayacaktır. 1 Aralık 2014 itibarıyla G-20 Dönem Başkanlığını üstlendik. Dönem
Başkanlığımız boyunca 10’u Bakan seviyesinde olmak üzere, çok sa-
yıda üst düzey uluslararası toplantıyı ülkemizin ve dünyanın farklı şe-
hirlerinde gerçekleştirdik. Bu yoğun çalışmalar sonrasında, 15-16 Ka-
sım 2015 tarihlerinde Antalya’da G-20 Liderler Zirvesi’ni düzenledik.
Dönem başkanlığımızı ülkemizin küresel gündemde yer alan konulara
katkı sağlaması ve görünürlüğümüzü artırması bakımından bir fırsat
olarak değerlendirdik.
Güvenlik ve savunma politikamızın merkezinde olan NATO’nun, gerek
askeri gerek siyasi etkinliğinin daha da güçlendirilmesine yönelik çalış-
malarını bugüne kadar olduğu gibi, bundan sonra da destekleyeceğiz.
Önümüzdeki dönemde, bazı ülkelerle imzalamış olduğumuz Serbest Ti-
caret Anlaşmalarına (STA) ‘hizmet ticareti ve yatırım’ bölümleri eklen-
mesine ilişkin çalışma ve müzakerelerin başlatılmasını hedeflemekteyiz.
Hizmet ticareti ve yatırımlara ilişkin hükümler de içeren yeni STA’lar
yapılmasına dönük gerekli analizleri tamamlayacağız.
İSEDAK’ın sekretarya hizmetlerinin daha etkin bir şekilde yürütüle-
bilmesi için İSEDAK’a mahsus bir kanun çıkaracağız. Önemli bir İSE-
DAK projesi olan İİT Üyesi Ülkeler Arasında Tercihli Ticaret Sistemi
(TPS-OIC)’nin hayata geçirilmesine yönelik olarak ülkemizin oynadığı
öncü rolü sürdüreceğiz.
Yakın çevremizde refah ve istikrar kuşağı oluşturmaya yönelik yakla-
şımımız temelinde, başta komşularımız olmak üzere, tüm ülkelerle so-
runları geride bırakma ve ortak çözümler üretme yönünde adımlar at-
maya devam edeceğiz.
BM nezdinde başlatılmasında önemli rol aldığımız ‘Medeniyetler İttifa-
150
64. Hükûmet Programı
Çağımızda artık acil ihtiyaç haline gelen insani yardım sisteminin, kal-
kınma ve sığınmacıların sorunları gibi doğrudan ilintili alanlarla birlikte
bütüncül şekilde ele alınması ve geleceğe dönük gündemin belirlenmesi
amacıyla, insani diplomasimizin ilkeleri doğrultusunda, ülkemizde 23-
24 Mayıs 2016 tarihlerinde, Birleşmiş Milletlerle işbirliğinde, tarihte ilk
olarak uluslararası insani hukuk, insani müdahale ve yardımlar alanında
geleceğin gündeminin belirlenmesine yönelik bir zirve düzenlenecektir.
2011 yılında İstanbul’da ev sahipliği yaptığımız BM En Az Gelişmiş
Ülkeler Dördüncü Zirvesi’nin devamı olarak, 2016 yılında bir gözden
geçirme konferansına ev sahipliği yapacağız. Bu vesileyle, dış politika-
mızda en az gelişmiş ülkelere vermekte olduğumuz önemin uluslararası
planda görünür kılınmasını sağlayacağız.
Önümüzdeki dönemde ayrıca, bütçesine en çok katkıda bulunan ülke-
ler grubuna katıldığımız Avrupa Konseyi içinde ortak değerler kapsa-
mında Avrupa mimarisine katkımızı pekiştireceğiz. Avrupa Konseyi
Parlamenter Meclisi’ndeki (AKPM) milletvekili sayımızı 12’den 18’e çı-
64. Hükûmet Programı
151kardığımız bu dönemde, Türkçenin AKPM’nin çalışma dilleri arasına
girmesini ve Avrupa Konseyi bünyesinde hazırlanan, başta temel hak
ve özgürlükleri ilgilendiren sözleşmelere taraf olmaya devam etmeyi de
öngörmekteyiz.
10 Ekim 2014 tarihinde imzalanan yeni “Ülke Grubu Anlaşması” ile
ülkemiz, Dünya Bankası nezdinde 2014-2016 yılları arasında İcra Di-
rektörü Vekili, 2020-2024 yılları arasında ise İcra Direktörü görevini
üstlenecektir. Böylelikle ülkemiz, iktidarlarımız döneminde Uluslarara-
sı Para Fonu (IMF)’nun ardından Dünya Bankası İcra Direktörleri Ku-
rulu’nda da ilk defa yer alacaktır.
İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesini öncelikli siyasi hedefle-
ri arasında benimseyen Hükûmetimiz, çeşitli ülkelerdeki insan hakları
ihlallerinin de dünya kamuoyunun dikkatine getirilmesi ve bu ihlaller
hakkında uluslararası platformlarda, özellikle BM’de kararlar çıkarılma-
sında aktif rol oynamaya devam edecektir.
Çağımızın en önemli sınamalarından olan iklim değişikliğiyle müca-
delede uluslararası toplumun sarf ettiği çabalara etkin biçimde katıl-
maya ve 30 Kasım-11 Aralık 2015 tarihlerinde Paris’te yapılacak BM
İklim Değişikliğiyle Mücadele Çerçeve Sözleşmesi 21. Taraflar Konfe-
ransı’ndan olumlu bir sonuç alınması yönündeki çabalarımıza devam
edeceğiz. Türkiye sera gazı salım indirimine dair ‘Niyet Edilmiş Ulusal
Olarak Belirlenmiş Katkısını’ artıştan azaltım bazında yüzde 21’e kadar
indirim olarak açıklamıştır. Ancak bu oran yapılacak detaylı analizlerle
revize edilebilecektir. Öte yandan, 12-25 Ekim 2015 tarihlerinde Anka-
ra’da gerçekleştirilen BM Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi 12. Taraflar
Konferansı’yla birlikte, önümüzdeki iki sene için sürecin başkanlığını
üstlenmiş bulunuyoruz.
Uluslararası toplumun saygın bir üyesi olarak, insan haklarının korun-
masını, demokrasi ve hukukun üstünlüğünün ülkemizde ve dünyada
geliştirilmesini, insan hakları alanında ilgili tüm kurum ve kuruluşlarla
yapıcı işbirliğini artırarak sürdürmeyi öngörmekteyiz.
152
64. Hükûmet Programı
Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlarımız ve Akraba Topluluklar
AK Parti iktidarları olarak, yurt dışında yaşayan insanımıza “Milleti-
ne hizmeti esas alan Devlet” anlayışıyla yaklaşmaktayız. Yurtdışında-
ki vatandaşlarımızın ve akraba topluluklarımızın bütün farklılıklarını
sahiplenerek menfaatlerini koruyabilmek, dil ve kültür birikimini ge-
liştirmek, yurtdışına hizmetlerimizi kalıcı ve sağlıklı bir şekilde götüre-
bilmek dış politikamızın ana unsurlarından biridir. Bu yaklaşımla, yurt
dışındaki vatandaşlarımız ve akraba topluluklar olarak farklı ülkelerde
yaşamakta olan kardeşlerimizin sadece başı sıkıştığında değil, her daim
yanında olmayı ve onlarla birlikte yeni kültürel ve ekonomik inisiyatifler
geliştirmeyi benimsiyoruz.
Önümüzdeki dönemde de bütüncül bir strateji çerçevesinde, yurtdışın-
da yaşayan vatandaşlarımıza yönelik farklı kurumlarımız tarafından yü-
rütülen hizmetlerin koordinasyonunu sağlamayı temel önceliklerimiz
arasında görüyoruz.
Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın, soydaş ve akraba toplulukla-
rın, içinde bulundukları topluma entegre olmalarını; ekonomik, sosyal
ve siyasi yaşama aktif katılımlarını desteklemekteyiz. Bununla birlikte,
asimilasyon politikalarına karşı, kültürel kimliklerinin korunmasına
azami önem gösterecek ve gerekli desteği vermeye devam edeceğiz. Bu
kapsamda, yeni dönemde de yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın;
kültürel aidiyetlerinin korunmasını, STK’larının daha etkin hale getiril-
mesini, topluma aktif katılım kapasitelerinin geliştirilmesini ve vatan-
daşlık haklarının kullanımının güçlendirilmesini destekleyeceğiz.
Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız için maddi yük olan yürürlükte-
ki dövizli askerlik bedelinin 6 bin Avro’dan bin Avro’ya düşürülmesini
sağlıyoruz.
Türkiye’den borçlanarak emekli olan yurtdışındaki emeklilerin bulun-
dukları ülkelerde yarı zamanlı çalışabilmeleri için ikili anlaşmalarımız
çerçevesinde gerekli çalışmaları yapacağız.
64. Hükûmet Programı
153Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın tanıma ve tenfiz davalarının on-
ları mağdur etmeyecek bir sürede sonuçlanması için gerekli yasal dü-
zenlemeleri yapacağız.
Yurtdışından alınan meslek diplomalarının Türkiye’de meslek lisesi dip-
lomasına denk olarak tanınması ve yurtdışı vatandaşlarımızın bulun-
dukları ülkelerde edindikleri meslek diplomaları ve ustalık belgelerinin
Türkiye’de kazanılmış diplomalarla denk kabul edilmesi için gerekli ça-
lışmaları tamamlayacağız.
İhtiyaç duyulan bölgelerde yeni başkonsoloslukların açılması ve yetersiz
kalan başkonsolosluklarımızın binalarının yenilenmesi ve genişletilme-
si için gerekli adımları atacağız.
Yurtdışındaki eğitim kurumlarına ve okullara yönelik, o ülkelerde ya-
şayan eğitmenlerin yerinden görevlendirilmesi ile ilgili çalışmalar ta-
mamlanacak ve yurtdışı öğretmen sayısını artıracağız. Anadil eğiti-
minin yaygın olarak verilmesi ve kültürel kimliklerin korunması için
yurtdışındaki sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerini destekleyecek,
bu amaçla eğitmen ve materyal desteği sağlayacak, proje destek bütçesi-
ni ihtiyaca cevap verebilecek oranda artıracağız.
Yurtdışında yaşayan gençlerimizin Türkiye’nin engin tarih ve kültürünü
bizatihi tecrübe etmeleri için kültürel gezi ve kamp programlarını yay-
gınlaştıracağız.
Yurtdışı din hizmetlerinin kapasitesinin geliştirilmesi, tüm topluma ve
onları temsil eden STK’lara ulaştırılması, yerel dini öğretim kurumları-
nın desteklenmesi ve yerinden görevlendirme yapılmasını teşvik edece-
ğiz.
Üniversitelerin yurtdışında yerleşke/kampüs açabilmesi için yasal dü-
zenlemeleri gerçekleştireceğiz. Devlet üniversitelerinin vatandaşlarımı-
zın yoğun yaşadığı ülkelerde hizmet vermesini sağlayacağız.
yal, ekonomik, kültürel, siyasi, hukuki ve diğer ilgili alanlarda meseleleri
ve gündemleri ile ilgili araştırmalar yapmalarını teşvik edeceğiz.
Türkiye’de yükseköğrenim görmek isteyen gençlere yönelik üniversite
kontenjanlarının artırılmasını sağlayacağız. Yurtdışındaki lisansüstü
eğitimli vatandaşlarımızın ülkemizle ilişkilerinin canlı tutulması için
iletişim ağı, veri tabanı ve kataloğu oluşturacağız.
Yurtdışında yaşayan insanlarımızın bulunduğu ülkelerde, okulların kreş
ve orta öğretim seviyelerini de barındırır bir şekilde kurulmasını teşvik
edeceğiz.
Üniversiteler bünyesinde Diaspora Araştırma Enstitülerinin kurulması
ve geliştirilmesini destekleyeceğiz.
Yurtdışında yaşayan insanlarımızın ülkemize yerleşmeleri durumunda
olası entegrasyon sorunlarına karşı programları teşvik edeceğiz.
Bilhassa yeni nesillerin Türkçe ve kültürümüzü korumaları noktasında
mevcut hizmetlerimizi geliştirecek yeni adımlar atacağız. STK ve vakıf-
lar aracılığıyla yaygın dil ve kültürel eğitimlerin hazırlanıp uygulanması
için destek sunacağız.
Aile birleşiminde yaşanan sıkıntıları gidermek amacıyla, toplumlar ara-
sı ilişkilerin artırılması ve aile değerlerinin yaşatılması için ilgili ülkeler
nezdinde girişimlerde bulunmaya devam edeceğiz.
Tüm insanlık için büyük tehdit oluşturan ayrımcılık, ırkçılık, yabancı
düşmanlığı ve İslam karşıtlığı ile mücadelede ilgili ülkelerle birlikte ha-
reket ederek, yurt dışındaki insanımızı da yakından ilgilendiren insani
değerlerin korunması hususunda çalışmalarımızı artıracağız.
Önümüzdeki dönemde önemli oranda Türkiye kökenli nüfusu barındı-
ran tüm Batı Avrupa ülkelerinde kültür anlaşmalarının güncellenmesi-
ni; anlaşma olmayan ülkelerle anlaşma yapılmasını sağlayacağız.
TÜBİTAK, üniversiteler ve araştırma merkezlerinin diasporamızın sos-
154
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
155Yenilenen kültür anlaşmaları çerçevesinde, Yunus Emre Enstitüleri’nin
dünya genelinde daha etkin bir şekilde tesis edilmesini sağlayacağız.
Yurtdışındaki vatandaşlarımız arasından içinde yaşadıkları ülkede kül-
türel alanda öne çıkacak seçkin kişilerin yetiştirilebilmesi için özellikle
gençlere yönelik özel programlar geliştireceğiz.
Soydaş ve akraba topluluklarla olan ilişkilerimizin geliştirilmesi ama-
cıyla Liderlik Akademisi, Bürokrasi Akademisi, Yerel Yönetimler Aka-
demisi, Sivil Toplum Akademisi ve Medya Akademisi programlarını
yürüteceğiz.
Balkanlar, Ortadoğu, Orta Asya ülkelerinde faaliyet gösteren düşünce
kuruluşları ile Türkiye’deki düşünce kuruluşları arasında iletişim ve iş-
birliğinin arttırılması, bu düşünce kuruluşlarının ülkemizin ilgili kurum
ve kuruluşlarını yakından tanımaları amacıyla Düşünce Kuruluşları İş-
birliği Programı gerçekleştireceğiz.
Geliştirdiğimiz uluslararası yurtlar platformu ve öğrenci değişim prog-
ramları ile hem uygun konaklama imkânlarından yararlanılacak hem
de eğitim, kültürel etkileşim başta olmak üzere farklı alanlarda ortak
programlar düzenlenecektir.
Soydaş topluluklara mensup öğrencilerin ülkelerinde yükseköğrenim
görmelerini teşvik etmek maksadı ile ‘Yerinde Burslandırma’ uygula-
masını başlatacağız. Programın öncelikle soydaşlarımızın yoğun olarak
bulunduğu Balkan ülkeleri ile özellikle Ahıska Türkleri ve Türkmenle-
rin yaşadığı ülkelerde uygulanmasını hedefliyoruz.
Son dönemlerde açıkladığımız doğum hediyesi, çeyiz hesabı, konut des-
tek hesabı gibi uygulamalardan yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız da
istifade edecektir.
156
64. Hükûmet Programı
64. Hükûmet Programı
1578
SONUÇ
Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri;
Önümüzdeki dört yıl boyunca bu aziz millete hizmet etmek, Meclisimi-
zin güvenini boşa çıkarmamak için gece gündüz çalışacağız. Bu dört yıl,
uzun vadeli perspektifle ülkemizin ihtiyaç duyduğu dönüşümleri ger-
çekleştireceği bir fırsat penceresi olacaktır.
64. Hükûmet tam anlamıyla bir reform hükûmeti olacaktır.
Yeni dönemde reformcu anlayışımızı güçlü bir şekilde hayata geçirecek,
ülkemizin ihtiyaç duyduğu dönüşüm sürecini hızlandıracağız.
Geçmişte nasıl başardıysak, gelecekte de hedeflerimizi titizlikle takip
edecek ve Allah’ın izniyle gerçekleştireceğiz. Daha özgür ve müreffeh,
daha adil ve itibarlı Yeni Türkiye’yi hep birlikte inşa etmeye devam ede-
ceğiz.
Bir taraftan hükûmet programımıza bağlı kalırken, diğer taraftan da
dünyanın ve ülkemizin gelişen gündemi içinde gerekli esnekliği de gös-
tereceğiz.
Başta muhalefet partilerimiz olmak üzere, sivil toplum kuruluşları ve
ilgili tüm tarafların görüş ve önerilerine, yapıcı eleştirilerine kulak vere-
cek, çalışmalarımızı diyalog ve işbirliği içinde yürüteceğiz.
64. Hükûmet Programı
159Reformları, tüm tarafların katkısıyla birlikte başaracağız, gerçekleştirdi-
ğimiz herşeyi milletimizin başarısı haline getireceğiz.
Toplumumuzun tüm kesimlerini kucaklayan bir anlayışla çalışmalarını
yürütecek olan Hükûmetimiz, aziz milletimizden ve Yüce Meclis’ten bir
kez daha güven ve destek beklemektedir.
Böylece, hükûmetimiz demokrasimizi güçlendirecek, temel hak ve hür-
riyetleri genişletecek, daha çok refaha ve sosyal adalete kavuşturacaktır.
Bu hedefler doğrultusunda yorulmadan, bıkmadan, yılmadan ilerleye-
ceğiz. Hep birlikte Yeni Türkiye idealini gerçekleştireceğiz.
Türkiye; bütün farklılıkları ile birbirini seven, birbirine kenetlenmiş,
kendine güvenen, özgür, sorumlu ve erdemli insanlarıyla yeniden dün-
yanın medeniyet merkezi olan bir ülke olacaktır.
64. Hükûmetin reformlarla güçlenen Türkiye yolunda ülkemize, mille-
timize ve demokrasimize hayırlı olmasını diliyorum.
Allah yar ve yardımcımız olsun diyor, sizleri saygıyla selamlıyorum.
Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu
Başbakan
160
64. Hükûmet Programıw w w .b asb akanlik .gov .tr