Het Issue

Tekst: Vince Decates
Illustratie: Jim Burgman

In deze rubriek straat iedere editie een ander issue centraal dat de gemoederen flink bezighoudt. Deze editie: het auteursrecht.

Wanneer iemand iets origineels heeft gemaakt op literair, kunstzinnig of wetenschappelijk gebied, dan komt daar automatisch auteursrecht op om te voorkomen dat derden daarmee aan de haal gaan. De makers van een werk bepalen in hoeverre de verspreiding en het hergebruik ervan is toegestaan voor andere mensen. In het huidige tijdperk waarin muziek en films massaal zijn te downloaden en waar legale online diensten als Netflix, HBO en Spotify tot de orde van de dag behoren, vindt de oproep om dit recht te hervormen steeds meer gehoor. De Piratenpartij ziet een hervorming van het auteursrecht als een van haar belangrijkste standpunten. Volgens hen en andere voorstanders van hervorming beperkt het auteursrecht in de praktijk vooral de creativiteit van nieuwe kunstenaars. Tegenstanders van de hervorming wijzen echter vooral op de belangen van de rechthebbenden, die door dit auteursrecht financiële vergoedingen ontvangen. ANS vraagt zich daarom dit keer af: moet het auteursrecht op de schop?

Frank Wijnans, woordvoeder van de Piratenpartij
'De Piratenpartij is niet voor het geheel afschaffen van het auteursrecht, maar de handhaving ervan is te extreem. Wij zien het auteursrecht als een belemmering van creativiteit en een beperking in de mogelijkheid om door te werken op bestaand werk. Nu werkt het als een soort straf op succes: wanneer jij iets origineels bedenkt en dat uit wilt brengen, dan kan een ander je aanklagen als het te veel lijkt op iets dat al bestaat. Daarnaast is eigenlijk alles al gedaan: iedereen doet in zekere zin toch een ander na.
'Wij willen het auteursrecht op twee punten hervormen. Enerzijds moet het begrip 'commercieel gebruik' veranderen. Dit begrip is veel te breed en het begrip 'huishoudelijke kring' is weer veel te nauw. Nu is het binnenshuis luisteren en delen van muziek gewoon toegestaan. Op buurtfeestjes mag je echter geen muziek draaien, want dat valt al onder commercieel gebruik. Nu moet je dus betalen om op je buurtbarbecue muziek te mogen draaien, terwijl de muzikanten en rechthebbenden daar helemaal geen last van hebben.
'Anderzijds moet men de duur van het auteursrecht inperken, want de huidige termijn is simpelweg veel te lang. Iets tot zeventig jaar na de dood van de auteur beschermen is onzin. We moeten af van het idee dat iets voor altijd van jou is, als je het hebt gemaakt. Op die manier kunnen anderen er niets mee doen. Michael Jackson is door deze regeling nog steeds een van de best verdienende artiesten, terwijl hij al bijna acht jaar dood is.'

Tim Kuik, directeur van Stichting BREIN
'Een verandering in het auteursrecht zou een slechte zaak zijn. Door dat recht krijgen namelijk alle  mensen die hebben meegewerkt aan een productie hun aandeel uitbetaald. Stichting BREIN vertegenwoordigt al deze mensen: van schrijvers tot uitvoerende artiesten en van producenten tot distribuanten. Bij de productie van bijvoorbeeld één film werken er ook ontzettend veel mensen mee achter de schermen. Zij kunnen niet simpelweg meer films maken om aan geld te komen.
'Bovendien is het argument dat het auteursrecht de creativiteit van mensen beperkt onzin. Wanneer een persoon iets origineels maakt, verkrijgt hij of zij automatisch auteursrecht over de productie. Anderen mogen dit product zeker gebruiken of veranderen tot een nieuw product, mits de rechthebbende daar toestemming voor geeft. In sommige gevallen betaalt men daar inderdaad voor. Die beperking is bovendien helemaal niet terug te zien in wat er op de markt verschijnt. Mensen maken tegenwoordig ontzettend veel nieuwe, originele dingen. Wereldwijd produceert men meer en betere content dan ooit tevoren. Dan kan je moeilijk van een beperking spreken.
'Tegenwoordig zijn er met diensten als Spotify en Netflix goede alternatieven voor het illegaal binnenhalen van muziek en films. Deze platforms werken in overleg met de rechthebbenden en het kost de gebruiker relatief weinig om er gebruik van te kunnen maken. Daarnaast financier je met de abonnementskosten van bijvoorbeeld Netflix of HBO nieuwe series die zij zelf produceren. Dergelijke platforms concurreren vanzelfsprekend met elkaar voor het beste aanbod.'

Bernt Hugenholtz, hoogleraar Intellectueel Eigendomsrecht aan de Universiteit van Amsterdam
'Het auteursrecht willen hervormen is prima, maar de realiteit is dat we vastzitten aan een boel internationale verdragen waarin het auteursrecht is opgenomen. In de praktijk heeft het dus helemaal geen zin het Nederlandse auteursrecht te willen veranderen. Ik heb het gevoel dat men dit soms over het hoofd ziet in het debat. Een discussie over de uitleg van het auteursrecht is mooi, maar het is belangrijk dat we niet vergeten dat we op internationaal niveau rekening moeten houden met verdragen.
'Dat neemt niet weg dat het auteursrecht soms inderdaad erg breed te interpreteren is. Sommige dingen zouden ook kunnen veranderen. De duur van het auteursrecht is bijvoorbeeld erg lang. Het is lastig te rechtvaardigen dat een werk nog een mensenleven plus zeventig jaar gerechtelijke bescherming geniet wanneer iemand het uitbrengt. Vanuit ethisch oogpunt denk ik dat het een mooi vertrekpunt is om te zeggen dat de duur van het auteursrecht even lang is als het leven van de artiest. Wellicht kunnen hier een paar jaar aan toe worden gevoegd in verband met de nabestaanden.
'Een ander punt van debat is dat het idee van openbaar maken in besloten kring breed uit valt te leggen. Zodra de aanwezigen met meer zijn dan slechts vrienden of familie, dan valt dat al onder 'openbaar publiek'. Toch blijkt uit de jurisprudentie dat het auteursrecht haar scherpe kantjes verliest. Het Europese Hof van Justitie oordeelde bijvoorbeeld dat het is toegestaan om muziek te draaien in de wachtruimte van de tandarts. Ondanks dat daar mensen komen die buiten de huiselijke kring vallen.'

Kader auteursrecht
'Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld', zo valt er te lezen in artikel 1 van de Auteurswet. Daar komt bij dat het Nederlandse auteursrecht grotendeels berust op de internationale Berner Conventie van 1886, waarin meerdere landen voor bescherming van de letterkunst tekenden. Tegenwoordig geldt dit niet alleen voor letterkunst, maar ook voor werken binnen wetenschap en kunst. Belangrijke punten zijn dat een origineel en nieuwe werk automatisch auteursrecht krijgt en dat dit blijft geldig tot zeventig jaar na de dood van de maker.
Toch is het toegestaan om te citeren uit werken waarop auteursrecht berust. Een thuiskopie maken voor eigen gebruik is ook niet verboden, maar de kopie aan andere personen verstrekken dan weer wel. Sinds de opkomst van het digitale tijdperk is de toegankelijkheid van veel werken vergroot. Hier komt bij dat ook het schenden van het auteursrecht en online piraterij steeds meer voorkomen.