## Глава XIX

ПОСЕБНИ ИСТРАЖНИ МЕРКИ

### Член 252

Цел и видови на посебни истражни мерки

1. Кога е веројатно дека ќе се обезбедат податоци и докази неопходни за
успешно водење на кривичната постапка, кои на друг начин не можат да се
соберат, може да се преземат следниве посебни истражни мерки:
  1. следење и снимање на телефонските и другите електронски комуникации во
постапка утврдена со посебен закон;
  2. следење и снимање во дом, затворен или заграден простор што му припаѓа на
тој дом или деловен простор означен како приватен или во возило и влез во тие
простории заради создавање на услови за следење на комуникации;
  3. тајно следење и снимање на лица и предмети со технички средства надвор од
домот или деловен простор означен како приватен;
  4. таен увид и пребарување во компјутерски систем;
  5. автоматско, или на друг начин, пребарување и споредување на личните
податоци;
  6. увид во остварени телефонски и други електронски комуникации,
  7. симулиран откуп на предмети;
  8. симулирано давање и примање поткуп;
  9. контролирана испорака и превоз на лица и предмети;
  10. користење на лица со прикриен идентитет за следење и собирање на
информации или податоци;
  11. отворање симулирана банкарска сметка и
  12. симулирано регистрирање на правни лица или користење на постојни правни
лица за собирање на податоци.
2. Во случај кога не се располага со сознание за идентитетот на сторителот на
кривичното дело, посебните истражни мерки од ставот (1) на овој член може да
се определат и спрема предметот на кривичното дело.

### Член 253

Кривични дела за кои може да се определат посебните истражни мерки

Посебните истражни мерки може да се определат, кога постојат основи на
сомневање:

  1. за кривични дела за кои е пропишана казна затвор од најмалку четири години,
а се подготвуваат, во тек е извршување или се извршени од страна на
организирана група, банда или друго злосторничко здружение или
  2. за кривичните дела убиство од членот 123; грабнување од членот 141;
посредување во проституција од членот 191 ставови (1), (3) и (4); прикажување
на порнографски материјали на малолетник од членот 193; производство и
дистрибуција на детска порнографија од членот 193-а; намамување на обљуба
или друго полово дејствие на малолетник кој не наполнил 14 години од членот
193-б; неовластено производство и пуштање во промет на наркотични дроги,
психотропни супстанции и прекурсори од членот 215 ставови (1) и (3);
оштетување и неовластено навлегување во компјутерски систем од членот 251
ставови (4) и (6); изнуда од членот 258; уцена од членот 259 став (2);
присвојување на добра под привремена заштита или културно наследство или
природна реткост од членот 265; изнесување, односно извезување во странство
на добра под привремена заштита или културно наследство или природни
реткости од членот 266 став (1); отуѓување на културно наследство од особено
значење во државната сопственост од членот 266-а; перење пари и други
приноси од казниво дело од членот 273 ставови (1), (2) и (3) и од ставови (5), (6), (8) и (12); криумчарење од членот 278 ставови (3) и (5); царинска измама од
членот 278-а; злоупотреба на службена положба и овластување од членот 353;
проневера во службата од членот 354; измама во службата од членот 355;
послужување во службата од членот 356; примање на поткуп од членот 357
ставови (1), (4), (5) и (6); давање на поткуп од членот 358 ставови (1) и (4);
противзаконито посредување од членот 359 став (6); незаконито влијание врз
сведоци од членот 368-а став (3); злосторничко здружување од членот 394 став (3); терористичка организација од членот 394-а ставови (1), (2) и (3); тероризам
од членот 394-б и финансирање тероризам од членот 394-в сите од Кривичниот
законик или
  3. за кривични дела против државата (Глава XXVIII), кривични дела против
човечноста и меѓународното право (Глава XXXIV) од Кривичниот законик.

### Член 254

Поттикнување и помагање кај посебните истражни мерки

1. Со преземањето на посебните истражни мерки од членот 252 став (1) на овој
закон не смее да се поттикнува на извршување кривично дело.
2. Против лицето кое ги презема посебните истражни мерки од членот 252 став (1) на овој закон нема да се преземе кривично гонење за дејствијата што
претставуваат помагање за кривично дело, а се сторени заради обезбедување на
податоци и докази за успешно водење на кривичната постапка.

### Член 255

Лица против кои може да се определат посебни истражни мерки

1. Согласно со условите од членот 252 став (1) на овој закон, наредбата може да
се однесува на лице кое:
  1. сторило кривично дело од членот 253 на овој закон;
  2. презема дејствие на извршување на кривично дело од членот 253 на овој
закон или
  3. подготвува извршување на кривично дело од членот 253 на овој закон кога
подготвувањето е казниво според одредбите на Кривичниот законик .
2. Наредбата може да се однесува и спрема лице кое прима или проследува
пратки од осомничениот или осомничениот користи негово комуникациско
средство.
3. Доколку при примената на мерката бидат следени и снимени комуникации на
лица кое не се опфатени со наредбата, јавниот обвинител е должен да ги издвои
и да го извести судијата на претходната постапка. По предлог на јавниот
обвинител, судијата на претходната постапка може да нареди од целосната
документација од примената на мерката да се издвојат само делови што се
однесуваат на кривичното дело за кое е издадена наредбата.

### Член 256

Орган овластен за наредување на посебните истражни мерки

Мерките од членот 252 став (1) точки 1, 2, 3, 4 и 5 на овој закон по образложено
барање на јавниот обвинител ги определува судијата на претходната постапка со
писмена наредба. Мерките од членот 252 став (1) точки 6, 7, 8, 9, 10, 11 и 12 на
овој закон ги определува јавниот обвинител со писмена наредба.

### Член 257

Содржина на наредбата

1. Наредбата со која се определува една или повеќе посебни истражни мерки
содржи:
- законски назив на кривичното дело,
- лицето или предметите врз кои ќе се применат мерките,
- техничките средства кои ќе се применат,
- обемот и местото на спроведување на мерките,
- сознанијата и доказите врз основа на кои се засноваат основите на сомневање и
образложение за причините поради кои податоците или доказите не можат да се
соберат на друг начин,
- органот што треба да ја спроведе наредбата и
- времетраењето на мерката.
2. Наредбата за следење и снимање на комуникациите од членот 252 став (1)
точки 1 и 2 на овој закон, треба да ги содржи и видот на телекомуникацискиот
систем, телефонскиот број или друг податок за идентификација на телекомуникацискиот приклучок.

### Член 258

Овластен орган за спроведување на посебните истражни мерки

1. Мерките од членот 252 на овој закон ги спроведува јавниот обвинител или
правосудната полиција под контрола на јавниот обвинител. Во текот на
извршување на мерката правосудната полиција изготвува извештај кој го
доставува до јавниот обвинител по негово барање.
2. По спроведување на мерките правосудната полиција изготвува посебен
извештај кој го доставува до јавниот обвинител.
3. Во извештајот од ставот (2) на овој член се наведени:
  1. времето на почеток и завршување на мерката;
  2. бројот и идентитетот на лицата опфатени со мерката и
  3. краток опис за текот и резултатите од примената на мерката.
4. Целокупната документацијата на техничкиот запис се доставува до јавниот
обвинител, во прилог на посебниот извештај.
5. Јавниот обвинител посебниот извештај и целокупната документација од ставот (3) на овој член ги доставува до судијата на претходната постапка.

### Член 259

Користење на посебните истражни мерки како доказ во кривичната постапка

1. Податоците, известувањата, документите и предметите прибавени со примена
на посебните истражни мерки од членот 252 на овој закон, под услови и на начин
утврдени со овој закон, може да се користат како доказ во кривичната постапка.
2. Изјавите добиени со примена на посебните истражни мерки од лица кои
согласно овој закон се ослободени од обврската за сведочење не може да се
користат како доказ.
3. Лицата што учествувале во спроведувањето на мерките од членот 252 став (1)
точка 10 на овој закон може да се испитаат како заштитени сведоци под услови
определени со членот 226 до 232 од овој закон.
4. Идентитетот на лицата кои учествувале во спроведувањето на мерките од
членот 252 став (1) точка 10 на овој закон претставува службена тајна.
5. Ако при примената на мерката не е постапено во согласност со одредбите на
овој закон, врз добиените податоци не може да се заснова судската одлука.

### Член 260

Времетраење на примена на мерките

1. Посебните истражни мерки може да траат најдолго четири месеци.
2. Продолжување на мерките од членот 252 став (1) точки 1, 2, 3 и 4 на овој
закон најдолго за уште четири месеци може да одобри судијата на претходната
постапка, а по образложено писмено барање на јавниот обвинител.
3. За кривични дела за кои е пропишана казна затвор од најмалку четири години
за кои постои основано сомневање дека се извршени од страна на организирана
група, банда или друго злосторничко здружение, судијата на претходната
постапка може да го продолжи рокот од ставот (2) на овој член за уште најдолго
шест месеци, по писмено барање на јавниот обвинител, а врз основа на проценка
на корисноста од собраните податоци со примена на мерката и врз разумно
очекување дека со мерката и натаму може да се добијат податоци од интерес за
постапката.
4. Мерките од членот 252 став (1) точки 9, 10, 11 и 12 на овој закон можат да се
продолжат до остварување на целта за која е определена мерката, а најдоцна до
завршување на истрагата.
5. Против решението на судијата со кое не се одобрува продолжување на
времетраењето на мерката, по жалба на јавниот обвинител во рок од 24 часа
одлучува советот на судот од членот 25 став (5) на овој закон.

### Член 261

Запирање на посебните истражни мерки

Кога ќе се постигнат целите заради кои се определени посебните истражни мерки
или ќе престанат да постојат основите заради кои се одобрени, органот што ја
издал или продолжил наредбата е должен веднаш да нареди запирање на
мерките. Ако јавниот обвинител се откаже од кривично гонење или ако собраните
податоци со посебните истражни мерки немаат значење за водење на постапката,
ќе се уништат под надзор на судијата, а за тоа јавниот обвинител ќе изготви
записник.

### Член 262

Известување на засегнатото лице

По прекинување на посебните истражни мерки, ако тоа не штети на постапката,
по барање на засегнатото лице, јавниот обвинител ќе му ја достави писмената
наредба. Засегнатото лице барањето може да го достави и до судот.

### Член 263

Проширување на наредбата

Ако при спроведувањето на мерката се добијат податоци за кривично дело кое не
е опфатено со наредбата, мерката ќе продолжи само доколку станува збор за
кривично дело од членот 253 на овој закон и така собраните податоци може да се
користат како доказ во кривичната постапка.

### Член 264

Заштита на податоци во врска со посебните истражни мерки

Лице кое на кој и да било начин дознае податоци што се однесуваат или
произлегуваат од примената на посебните истражни мерки е должно да ги чува
како службена тајна.

### Член 265

Автоматско или на друг начин пребарување и споредување на личните податоци на граѓаните

Мерката од членот 252 став (1) точка 5 на овој закон се состои во автоматско или
на друг начин пребарување и споредување на збирките на лични податоци на
лица и на други податоци кои непосредно се поврзани со нив и нивното
споредување со определени карактеристики на лицето за кое основано се
претпоставува дека е во врска со кривичното дело, со цел да се исклучат лицата
кои не се осомничени или да се утврдат лицата кои ги поседуваат
карактеристиките што се потребни за истрагата.

### Член 266

Должности за контролорите на збирки на податоци

1. Правните и физичките лица коишто вршат обработка на лични податоци се должни да овозможат непречено извршување на наредбата за примена на мерката од членот 252 став (1) точка 5 на овој закон.
2. За целите од ставот (1) на овој член правните и физичките лица се должни да  gи направат достапни личните податоци што се бараат и да им ги предадат на надлежните органи.

### Член 267

Бришење или уништување на собраните лични податоци

Ако во рок од 15 месеци по завршување на спроведување на мерката од членот
252 став (1) точка 5 на овој закон не се поведе кривична постапка, сите собрани
лични податоци се бришат или уништуваат под надзор на судијата на претходна
постапка, јавниот обвинител и претставникот на Дирекција за заштита на личните
податоци за што јавниот обвинител ќе состави записник.

### Член 268

Причини за ограничување на примената на посебните истражни мерки

1. Мерката од членот 252 став (1) точка 2 на овој закон смее да се насочи само
спрема осомничениот и да се спроведе само во домот на осомничениот. Мерката е
дозволена и во дом на други лица само врз основано сомневање дека таму
престојува осомничениот.
2. Снимањето ќе се прекине ако за време на снимањето постојат показатели
дека ќе се пресретнат искази што спаѓаат во основната сфера на приватниот и
семејниот живот. Документацијата за таквите искази треба веднаш да се уништи.

### Член 269

Лицата за истрага со прикриен идентитет и нивните овластувања

1. Лицата со прикриен идентитет од членот 252 став (1) точка 10 на овој закон
се припадници на правосудната полиција или исклучиво други лица кои со
одобрение од јавниот обвинител, вршат истрага под прикриен или променет
идентитет.
2. За потребите на лицата за истрага со прикриен идентитет, може да се
изготвуваат, менуваат и користат лични и други документи и исправи.
3. Лицата од ставот (1) на овој член имаат право со променетиот идентитет да
учествуваат во правниот промет.
4. Надлежните државни органи и други правни лица се должни да овозможат да
се изготват документите од ставот (2) на овој член.
5. Вработените во државните органи и правни лица од ставот (4) на овој член се
должни да ги чуваат како класифицирана информација сите податоци и
информации во врска со изготвување на документите од ставот (2) на овој член.

### Член 270

Заштита на тајноста на идентитетот на лицата за истрага со прикриен идентитет

Идентитетот на лицата за истрага со прикриен идентитет се чува во тајност и по
завршувањето на постапката, заради заштита на животот, физичкиот интегритет
или слободата на овие лица и на нивните блиски.

### Член 271

Известување за примената на посебните истражни мерки

1. Јавниот обвинител на Република Македонија еднаш годишно доставува
извештај за посебните истражни мерки до Собранието на Република Македонија
што се побарани во претходната календарска година.
2. Во извештајот од ставот (1) на овој член треба да се наведе:
  1. бројот на постапките во кои се наредени посебни истражни мерки согласно со
членот 252 од овој закон;
  2. кривичните дела што служеле како повод согласно со поделбата во членот 253
од овој закон;
  3. дали постапката е поврзана со гонење на организиран криминал;
  4. бројот на набљудувани објекти и бројот на набљудувани лица за секоја
постапка според обвинети и необвинети лица;
  5. времетраење на посебната истражна мерка;
  6. дали од следењето произлегле резултати што се релевантни за постапката или
постои веројатност дека можат да бидат релевантни за постапката;
  7. ако од следењето не произлегле релевантни резултати, кои се причините за
тоа, диференцирано, според техничките причини и други причини и
  8. трошоците кои произлегуваат од примената на посебната истражна мерка.