<h2>Poverenje u ljudski razum</h2>

<p>Ono &scaron;to je renesansa započela stavljanjem čoveka u sredi&scaron;te interesa, barok je ne samo nastavio, već i nadograđivao poverenjem u ljudski razum koji se u 17. i prvoj polovini 18. veka najvi&scaron;e cenio. Smatralo se da su i osećaji pod njegovom kontrolom, a koliko je razum bio važan vidimo i po mislima matematičara i filozofa Rene Descartesa: &bdquo;Mislim, dakle postojim.&ldquo;</p>

<p>Reč barroco izraz je &scaron;pansko-portugalskih draguljara za nepravilan biser i njome se označavalo ne&scaron;to nesavr&scaron;eno. Budući da tada&scaron;nji vladari kroz umetnost pokazuju svoju moć, život na evropskim dvorovima postaje rasko&scaron;an. Iz toga proizlaze glavne osobine svih umetnosti ovog stila: mno&scaron;tvo ukrasa koji prelaze granicu kiča, snaga, dinamičnost, voluminoznost...</p>

<h2>Osobine baroka u slikarstvu</h2>

<p>Barokni stil je možda najlak&scaron;e pojasniti, posmatrajući ga u odnosu na renesansu. Upravo tu imamo&nbsp;suprotstavljanje barokne meke linije (tačnije rečeno, slikovito stapanje mekih obrisa) renesansnoj o&scaron;troj liniji (njenoj linearnosti). Umesto renesansnog kompozicijski, zatvorenog i povr&scaron;nog oblikovanja, dolaze barokne jedinstvene i otvorene kompozicije sa svom svojom dubinom gde nejasno oblikovanje daje čar i<br />
život baroknim delima.&nbsp;</p>

<p>Barokno slikarstvo karakteri&scaron;u jake boje, upečatljivi svetlosni kontrasti i iluzija dubine prostora. Naime,&nbsp;barok je slikarstvu nametnuo nove dekorativne zahteve. Kupole, svodovi, stropovi i zidovi ukra&scaron;avani su raznim prikazima ili reprodukcijama arhitektonskih elemenata, kako bi se postigao utisak &scaron;to većih i svečanijih prostorija. Tematski preovlađuju sakralne i mitolo&scaron;ke kompozicije u kojima se ve&scaron;to upliću u&nbsp;religiozni zanos i čulnost vitalnih, nagih aktova. Pejsaži&nbsp;mrtve prirode postaju slikarske teme za sebe, a u nekim grafikama se dostiže savr&scaron;enstvo likovnog izraza.</p>

<p>Koristeći iluzionizam, koji je u doba baroka imao punu snagu, slikari postižu efekat &bdquo;otvaranja&ldquo; zidova i tavanica, stvarajući utisak da se enterijer stapa sa eksterijerom. Ne retko, posmatrač gubi granicu između jave i naslikanih elemenata, opčinjen iluzijom lebdećih likova.</p>

<p>Neki od najpoznatijih predstavnika Baroknog slikarstva:&nbsp;</p>

<p><strong><em>Italija:&nbsp;</em></strong>&nbsp;Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610), Artemisa Gentileschi (Artemizija Đentileski 1593-1653), porodica Carraci (Karači), Giovanni Battista Gaulli, Francesko Guardi, Giovani Battista Piazzetta</p>

<p><img alt="Michelangelo Merisi da Caravaggio (David sa Golijatovom glavom 1606)" src="data/Michelangelo Merisi da Caravaggio (David sa Golijatovom glavom 1606).jpg" /></p>

<p><strong><em>Francuska:&nbsp;</em></strong>Claude Lorain, Jean Callot, George de la Tour, porodica Le Nain,&nbsp;Nicolas Pousin</p>

<p><strong><em>&Scaron;panija</em>:</strong>&nbsp;Diego Velazquez, Juzepe de Ribera, Murillo</p>

<p><strong><em>Flandrija i Holandija:&nbsp;</em></strong>Rembrandt van Rijn, Peter Paul Rubens, Anthonis vanDyck, Jan Vermeer, Judith Leyster</p>

<p><img alt="Rembrandt van Rijn (Nocna straza 1642)" src="data/Rembrandt van Rijn (Nocna straza 1642).jpg" /></p>

<p><img alt="Peter Paul Rubens (Podizanje krsta 1611).jpg" src="data/Peter Paul Rubens (Podizanje krsta 1611).jpg" /></p>

<h2>Operu, koncert, dur i mol lestvicu dugujemo baroku</h2>

<p>Muziči barok u mnogočemu nam je bliži: opera, koncert, dur i mol lestvice, orkestar - najvažnije su novosti ove epohe te ih ba&scaron;tinimo jo&scaron; i danas. Barokni kompozitori voleli su da se igraju zvukom često pritom koristeći kontraste: u dinamici (tiha nasuprot glasne muzike i obratno), u suprotstavljanju solista i celog orkestra, u tempu brzo-sporo. Poznati po virtuoznosti i izražajnosti, među deonicama postigli su duh nadmetanja pa zato barok nazivamo i koncertirajućim (nadmećućim) stilom.</p>

<h2>Opera</h2>

<p>Razdoblje počinje operom &quot;Dafne&quot; Jacopo Peri, člana firentinske camerate, tj. grupe učenih humanista, umetnika i mecena (označava osobu ili neko dru&scaron;tvo koji nesebično i izda&scaron;no daje podr&scaron;ku i potporu umjetničkim, kulturnim ili u dana&scaron;nje vrijeme sportskim ili naučnim aktivnostima i njihovim nosiocima) koji su hteli oživeti antičku tragediju. Uz potpuno izgubljenu &quot;Dafne&quot;, Peri je komponovao i prvu sačuvanu operu &quot;Euridika&quot;.&nbsp;</p>

<p>U svojim prvim godinama opere su bile na nivou scenske muzike, idilične priče i komponovane drame da bi kasnije postale opera in musica, dela u muzici odnosno komponovani zbir djela iz književnosti, slikarstva i scene. Opera se sastoji od manjih delova: uvertira (uvod), recitativ, arioso (kraći solistički pevački odlomak), arija (solo pevanje pojedinca koji govori o svojim emocijama). Jednostavnu instrumentalnu pratnju izvodi manji broj izvođača: započinje fanfarama pa sledi prolog i pričanje sadržaja.</p>

<h2>Savr&scaron;enstvo izrade instrumenata</h2>

<p>Muzika se i u ovom stilu deli na dvorsku (svetovnu) i crkvenu (duhovnu). Najvažniji među njima bio je dirigent dvorske muzike koji je vodio nastup, a bio je nadređen koncertnom majstoru, sviraču prve violine. Uz barok se vežu počeci dirigovanja. Dužnost je pripadala prvom čembalisti ili violinisti, a dirigent je bio neophodan zbog velikog broja izvođača u orkestru (10-40 svirača). Imao je veliku palicu kojom je udarao o pod te tako označavao taktove doba. Naziv orkestar potiče od pojma za mesto u grčkom pozori&scaron;tu, amfiteatru, između scene na kojem su stajali hor i orkestar. Svaku deonicu sviraju dva ili vi&scaron;e izvođača istom tehnikom i dinamikom delujući kao celina. Najveći napredak vidljiv je u izradi gudačkih instrumenata. Tada je dostignuto savr&scaron;enstvo koje nije nadma&scaron;eno do danas. Najpoznatije porodice koje su pravile gudačke instrumente bile su Stradivari, Amati i Gvarneri iz Kremone u severnoj Italiji.</p>

<p><img alt="Barokni orkestar" src="data/Barokni orkestar.jpg" /></p>

<h2>Basso continuo - najvažnija inovacija</h2>

<p>Najvažnija karakteristika i novina baroka u muzici jeste basso continuo (ital. neprekinuti bas), skraćeno zapisana pratnja koja teče celom melodijom. Izvode ga dva instrumenta - violončelo i čembalo ili orgulje. Levom rukom svira se ista basova linija, dok se desnom rukom izmi&scaron;lja melodija i improvizuje se. Gubitkom bassa continua prestaje barok. Od 17. veka muzika ima nove načine tonske građe &ndash; dur i mol lestvicu. Dur (lat. durus, tvrd) zvuči tvrđe, ali vedro i veselo, dok su molski (lat. mollus, mekan) tonovi mek&scaron;i i tužniji.</p>

<h2>Opera, oratorijum, barokna misa, kantata i pasija</h2>

<p>U baroku nastaje veliki broj novih muzičkih oblika:&nbsp;</p>

<p><strong>Opera</strong> (opera per musica=muzičko delo) je vokalno-instrumentalno delo sa dramskom radnjom. Sastoji od činova, a ovi od scena. Tekst opere, libreto, može biti specijalno napisan za operu, mada se če&scaron;će obrađuje postojeće dramsko delo, prilagođeno&nbsp;zahtevima muzike. Nastala je u Italiji 1594. kao rezulatat poku&scaron;aja oživljavanja grčke tragedije.</p>

<p><strong>Oratorijum&nbsp;</strong>(oratorium=prostor za molitvu, orare=moliti se) je vokalno-instrumentalno delo slično operi, ali bez dramske radnje. Religioznog je, epskog karaktera za soliste, hor i orkestar.</p>

<p><strong>Pasija&nbsp;</strong>(passio-patnja) je vokalno-instrumentalno delo slično oratorijumu, a tekstovi su preuzeti iz delova Biblije koji govore o mukama i stradanjima Isusa Hrista.</p>

<p><strong>Kantata&nbsp;</strong>(cantare-pevanje) je vokalno-instrumentalno delo u vi&scaron;e stavova, lirskog karaktera za soliste, hor i orkestar.</p>

<h2>Koncert, svita,&nbsp;sonata i fuga.</h2>

<p>Novi oblici instrumentalne muzike jesu koncert, svita,&nbsp;sonata i fuga. U<strong> koncertu</strong> (ital. concertare, takmičiti se; conserere, slagati se) se sukobljavaju jedan ili vi&scaron;e solista s orkestrom. Deeli se na concerto grosso (veliki koncert) koji u sebi izmjenjuje manju grupu solista concertino (mali orkestar) s orkestrom gudača i čembala pod nazivom tutti (svi) i na solistički koncert gdje se concertino smanjuje na jednog solistu. Ima tri stava brzi-polagani-brzi. <strong>Svita</strong> (fr. redosled) je niz stiliziovanih plesnih tački poređanih po kontrastima,&nbsp;<strong>sonata</strong> (ital. sonare, svirati) označava kompoziciju za sviranje na gudačkim instrumentima a <strong>fuga</strong> (fuga-bekstvo) je instrumentalna kompozicija, ali može da bude i vokalna, koja se zasniva na imitaciji (poput kanona). Ne pojavljuje se sama već ispred sebe ima uvodni deo u vidu tokate, preludijuma ili fantazije. Zanimljivo je da su uvodni delovi homofoni, a fuga je polifona kompozicija.</p>

<p>Od 1730-ih pojavljuje se opera buffa (komična opera) &scaron;to ima dalekosežno značenje: dokida se duga serija &bdquo;objektivnih&ldquo; epoha od srednjeg vjeka do kraja baroka, a muzika ide prema prevladavajućoj subjektivnosti 19. i 20. veka (izuzev uravnoteženog klasicizma). Na taj način barok je poslednji vremenski celovit, jedinstveni umetnički stil Evrope.&nbsp;</p>

<h2>Velika imena baroka</h2>

<p><strong>Johann Sebastian Bach</strong> smatra se jednim od najvećih kompozitora svih vremena i najvećim majstorom fuge. Komponovao je &scaron;est Brandenbur&scaron;kih koncerata u kojima čembalo ima po prvi put solističku deonicu, sonate i svite.</p>

<p><img alt="" src="data/Johann Sebastian Bach.jpg" /></p>

<p>Kompozitor ranobaroknih opera <strong>Claudio Monteverdi</strong> postavio je standarde za operu kojima će se tek približiti ostali barokni kompozitori, a prvi dostići Mozart krajem 18. vekaa. U nasleđe nam je ostavio remek-delo, operu &quot;Orfej&quot;</p>

<p><img alt="" src="data/Claudio Monteverdi.jpg" /></p>

<p><strong>Antonio Vivaldi</strong>, možda i rekorder u komponovanju koncerata (vi&scaron;e od 470!) svojim koncertom za violinu i orkestar &quot;Četiri godi&scaron;nja doba&quot; pokazao nam je i jedno nasleđe renesanse, simboliku i govor tonova, odnosno programnost u muzici.</p>

<p><img alt="" src="data/Antonio Vivaldi.jpg" /></p>

<p><strong>Georg Frideric&nbsp;Handel</strong>, nemačko-engleski kompozitor svojim je najpoznatijim delom, oratorijumom &quot;Mesija&quot;, i brojnim operama izvr&scaron;io uticaj na kompozitore iduće epohe među kojima su Haydn, Mozart i Beethoven a sam se, pak, ugledao na Henryja Purcella, najpoznatijeg engleskog baroknog kompozitora koji nam je ostavio, između ostalih maestralnih deela, operu &quot;Didona&quot; i &quot;Eneja&quot;.</p>

<p><img alt="" src="data/Georg Frideric Handel.jpg" /></p>