Advertisement
Guest User

Untitled

a guest
Oct 23rd, 2014
142
0
Never
Not a member of Pastebin yet? Sign Up, it unlocks many cool features!
text 33.24 KB | None | 0 0
  1.  
  2. 60. Rkp. Teki Pawińskiego — Lauda płockie, płocka
  3. gr. w. ks. 85 f. 2.
  4. 61. Scriptores t. XI s. 79.
  5. 62. j. w. s. 90.
  6. 63. j. w. s. 99 i nast.
  7. 64. j. w. s. 107, 197.
  8. 65. Volumina Legum, Petersburg 1857. t. II s. 243.
  9. Szujski, Dzieje Polski t. III s. 117.
  10. 66. Scriptorefe t. XI s. 146.
  11. 67. Zielińscy t. I s. 194 (za Metr. Kor. ks. 134 f. 61)
  12. 68. Codex Dipl. Pol. Dogiela t. I s. 237, 240.
  13. 69. Zielińscy t. I s. 108 'za szreńska ziemską obi. ks. 29
  14. f. 503).
  15. 70. j. w. s. 103 (za conv. grodu warsz. ks. 7 f. 513).
  16. 71. j. w. s. 103 (za zakroczymską ziemsk. relac. ks. 71
  17. f. gr. wiecz. ks. 46, 50). Zwykle działał zresztą
  18. przed podstarościch, kolejno Baltazara Błędowskiego,
  19. Walentego Złotopolskiego oraz Marcina
  20. Wyszyńskiego.
  21. 72. j. w. s. 197 (in ext. z zakroczymskiej gr. ks. 55
  22. f. 643).
  23. 73. K. Lepszy — Rzeczpospolita w dobie sejmu inkwizycyjnego,
  24. Kraków 1939, s. 103.
  25. 74. j. w. s. 239.
  26. 75. j. w. s. 273, 274.
  27. 76. Rkp. Teki Pawińskiego — Lauda płockie, płocka
  28. gr. wiecz. ks. 96 f. 197.
  29. 77. j. w. ks. 97 f. 638.
  30. 78. j. w.
  31. 79. j. w. ks. 95 f. 180.
  32. 80. Zielińscy t. I (za Metr. Kor. ks. 145 f. 9). Niesiecki-
  33. Bobrowicz, Żychliński.
  34. 81. j. w. t. II s, 8, t. III s. 278—285 l(in ext. z ciechanowskiej
  35. gr. wiecz. ks. 40 f. 103).
  36. 82. T. Glemma — Le catholicisme en Pologne à-l'epoque
  37. d'Etienne Batory. (Etienne Batory roi de Pologne,
  38. praca zbiorowa), Cracovie 1931, s. 370.
  39. 83. H. Barycz. Polacy na studiach w Rzymie, PAU,
  40. Kraków 1937, s. 244, 257.
  41. 84. Rkp. Teki Pawińskiego — Lauda płockie, pl. gr.
  42. w. ks. 96 f. 197i
  43. 85. j. w.
  44. 86. Scriptores t. XI s. 99 i nast. t. XXII s. 439—40
  45. i 587—8.
  46. 87. j. w. t. XI s. 12.
  47. STANISŁAW MAŁACHOWSKI
  48. DZIEJE WOLNOMULARSTWA W PŁOCKU
  49. W wiekach średnich doszedł do dużego znaczenia
  50. cech wolnych mularzy, pracujących przy
  51. wznoszeniu wspaniałych świątyń gotyckich.
  52. Wolni mularze średniowieczni różnili się od
  53. zwykłych mularzy tym, iż byli bardziej od nich
  54. uzdolnieni i pracowali przy ociosywaniu wolnych
  55. kamieni, t j . miękkich i drogich gatunków,
  56. jak marmur i wapienniak, używanych do ozdobniejszych
  57. części budowy.
  58. Ci wolni mularze pracowali w zamkniętym
  59. pomieszczeniu, zwanym lożą; pracą kierował
  60. Starszy mistrz i dozorcy; wstępujący do cechu
  61. wykonywali przysięgę ,,nad księgą i ślubowali
  62. posłuszeństwo Kapitule". Loże poszczególnych
  63. miast utrzymywały między sobą łączność.
  64. Z powstaniem stylu Odrodzenia warunki pracy
  65. się zmieniły i cech wolnych mularzy począł
  66. upadać. Wówczas członkami cechu mogli być
  67. nie tylko właściwi mularze, lecz i osoby postronne.
  68. Znajdujemy już w spisach lożowych cały
  69. szereg utytułowanej szlachty, którą pociągała
  70. stara tradycja cechowa, tajemnicze legendy
  71. i symbolika. Za szlachtą poczęli się garnąć do
  72. lóż uczeni i klasa oświecona. W lożach prowadzono
  73. rozmowy treści filozoficznej i członkowie
  74. ich byli zagorzałymi wyznawcami modnego naówczas
  75. racjonalizmu.
  76. Dzień św. Jana Chrzciciela r. 1717 uważany
  77. jest zu datę powstania nowoczesnego wolnego
  78. mularstwa, zwanego inaczej masoneria lub masonią.
  79. W tym to driu w Londynie kilka lóż cechowych:
  80. „pod Gęsią i Brytwanną", ,,pod Koroną",
  81. „pod Jabłonią" i „pod Winnym Gronem",
  82. noszących nazwy od gospód, w których
  83. zbierali się członkowie, połączyło się i utworzyło
  84. „Wielką lożę Londyńską". Za założycieli wielkiej
  85. loży uważani są: znakomity historyk, pastor
  86. i doktor teologii James Anderson, przyrodnik
  87. Teofil Desaguliers i badacz starożytności
  88. G. Payne.
  89. Z Anglii wolnomularstwo przeszło do Francji,
  90. gdzie pierwsza loża powstała w Paryżu
  91. w r. 1725; konstytucję otrzymała od wielkiej
  92. loży londyńskiej. Jednym z jej założycieli był
  93. Karol Redcliff hr. Derventuoter, którego tradvcja
  94. czyni pierwszym Wielkim Mistrzem
  95. Francji.
  96. W Niemczech pierwsza loża utworzona została
  97. w Hamburgu w 1733. Wstąpił do niej
  98. w r. 1738 późniejszy król Fryderyk Wielki i stał
  99. się zagorzałym wolnym mularzem
  100. Loże zaczęły powstawać w innych państwach
  101. Europy ,a w połowie wieku XVIII-go nie był)
  102. już w Europie kraju, dokąd by one nie zawitały.
  103. RYT SIEDMIOSTOPNIOWY
  104. RÓŻANEGO KRZYŻA
  105. Wolnomularstwo polskie rządziło się rytem
  106. siedmiostopniowym Różanego Krzyża.
  107. Nauka pierwszych dwóch stopni — ucznia
  108. i czeladnika — mało różniących się między sobą,
  109. nolegała na wyrabianiu w wolnomularzu siedmiu
  110. obowiązków: zaufania, szczerości, miłosierdzia
  111. dla ubogich, posłuszeństiua, łagodności, odwagi
  112. i milczenia. Do najważniejszych obowiązków
  113. należało miłosierdzie dla ubogich, które
  114. rozkwitło jako dobroczynność wolnomularska
  115. Mistrza — trzeciego stopnia — wprowadzano
  116. do tajemnic wolnomularstwa, opowiadając mu
  117. legendę o Hyramie. Hyram, budowniczy świątyni
  118. Salomona, był zamordowany w świątyni
  119. przez trzech czeladników, domagających się od
  120. niego odkrycia im słowa mistrza, które znając
  121. mogliby otrzymywać zapłatę wyższą. Czeladnicy
  122. po zamordowaniu Hyrama pogrzebali ciało
  123. 8
  124. jego pomiędzy skałami i dla oznaczenia miejsca
  125. wetknęli gałązkę akacji.
  126. Z polecenia Salomona dziewięciu mistrzów,
  127. ¿»dzielonych na trzy grupy, poczęło poszukiwać
  128. Hyrama. Jeden z mistrzów zauważył gałązkę
  129. akacji i świeżo poruszoną ziemię, a gdy poczęli
  130. ją odrzucać, znaleźli ciało. W obawie, że Hyram
  131. wyjawił słowo mistrzów umówili się, iż pierwsze
  132. słowo, powiedziane podczas wyjmowania
  133. ciała, będzie nowym słowem mistrzów. Jakoż
  134. jeden z mistrzów, podnosząc ciało rzekł „Macbenac",
  135. co znaczy ciało odchodzi od kości. Macbenac
  136. odtąd zostało słowem mistrzów.
  137. Według ustawy historycznego wolnomularstwa
  138. polskiego: „Celem masonii jest udoskonalenie
  139. człowieka pod każdym względem: w porządku
  140. socjalnym ćwicząc go w cnotach obywatelskich
  141. i naginając jego wolę do przyzwoitości
  142. i rozsądnej karności; w porządku moralnym
  143. rozwijając jego zdolności umysłowe i zmysłowe.
  144. Świateł, których jest skarbnicą, udziela
  145. stopniowo z przyborem alegorii, pożytecznej tajemniczości
  146. i z majestatem symboliki'".
  147. „Rozwija zdolności człowieka — czytamy dalej
  148. — dostarczając mu sposobności ćwiczenia
  149. ich; w tym celu urządza czynności loży w ten
  150. - M \
  151. i
  152. i L .<;
  153. y'
  154. Symbole stopnia
  155. pierwszego — Ucznia
  156. S\.GU<iCtc ... ^ N,
  157. >
  158. "äw
  159. . . . .f. c~:>>¿
  160. ; -- ,J
  161. & '
  162. Symbole stopnia
  163. czwartego
  164. Kawalera Wybranego
  165. / / - ' % A
  166. v ; E' . K ' v
  167. ' t >
  168. Symbole stopnia
  169. drugiego — Czeladnika
  170. W stopniu czwartym — kawalera wybranego
  171. — mamy konsekwencje legendy o Hyramie.
  172. Otóż stopień ten uczy zemsty na zabójcach Hyrama
  173. i brat mistrz przy wtajemniczeniu do stopnia
  174. kawalera wybranego ucina głowę uśpionemu
  175. przy fontannie jednemu z zabójców, Abyramowi.
  176. Stopień piąty — kawalera szkockiego — opisuje
  177. podróż mistrzów szkockich na poszukiwania
  178. skarbu kościoła i mistrzowie znajdują go w
  179. skrzyni w grobie tegoż Hyrama. W nauce do
  180. stopnia szóstego — kawalera wschodu — jest
  181. też mowa o Hyramie.
  182. Stopień siódmy — kawalera Różanego Krzyża
  183. — nie wspomina już zupełnie o Hyramie,
  184. natomiast występuje w nim krucyfiks z literami
  185. I. N. R. I., jako też zmartwychwstanie i wieczerza
  186. pańska.
  187. Cel wolnomularstwa do stopnia siódmego
  188. włącznie, jak wynika'z napisów alfabetem tajnym,
  189. jest „Zemsta za Hyrama. Równość, wolność,
  190. jak przyrodzonej religii patriarchów". Że
  191. stopnie wyższe templariuszowskie uczą zemsty
  192. alegorycznej na królu Filipie Pięknym i papieżu
  193. Klemensie V za stracenie na stosie ostatniego
  194. mistrza templariuszów Jakuba Molaya, jest
  195. rzeczą zupełnie udowodnioną. Uznać trzeba, iż
  196. wolnomularstwo jako cel swój ostateczny miało
  197. obalenie monarchii francuskiej i papiestwa, lecz
  198. było to w Europie Zachodniej, a nie u nas. W
  199. Polsce zaś ostateczny cel prac był ten, o którym
  200. głosi przytoczony powyżej napis.
  201. sposób, że do prac czysto masońskich łączą się
  202. inne prace, zdolne wykształcić dobry smak i talent.
  203. Wszystkie nauki, wszystkie sztuki, wszystko
  204. co piękne i uczciwe, może być omawiane
  205. w loży i ma prawo do jej studiów i badań."
  206. Wspierać bliźniego w potrzebie.
  207. Dobrze działać nawet skrycie.
  208. Kochać braci tak jak siebie.
  209. Przekładać wolność nad życie,
  210. A nad wolność kochać cnoty:
  211. Oto są godła mularza.
  212. Kto te połączą przymioty.
  213. Ten u nas godzien ołtarza.
  214. — Śpiewali masoni na swych zebraniach.
  215. OKUPACJA PRUSKA
  216. L o ż a A l b e r t y n a D o s k o n a ł o ś ci
  217. W wieku XVIII za Rzeczypospolitej nie było
  218. w Płocku lóż wolnomularskich. Najstarsze płockie
  219. loże masońskie pochodzą z lat okupacji pruskiej.
  220. Płock włączono do tzw. Prus Nowowschodnich,
  221. jako stolicę Departamentu płockiego.
  222. Pracowały wówczas w Płocku dwie loże:
  223. Albertina zur Vollkommenheit i Leopoldine
  224. zur Abendsonne.
  225. 9
  226. Albertina zur uollkommenheit (Albertyna Doskonałości)
  227. założona została 2 kwietnia roku
  228. 1803 przez Wielką lożę Matkę zu den drei Weltkugeln
  229. (Trzech Globów) w Berlinie. Wielką tę
  230. lożę erygował w roku 1739 królewicz Fryderyk,
  231. późniejszy król Fryderyk II.
  232. Loża Albertina pracowała początkowo tylko
  233. w języku niemieckim i składała się przeważnie
  234. z oficerów i urzędników pruskich. Członkowie
  235. tej loży Polacy zwrócili się do loży zu den drei
  236. Weltkugeln z prośbą o zezwolenie rozpoczęcia
  237. prac w języku polskim, motywując swą prośbę
  238. nieznajomością języka niemieckiego. Otrzymawszy
  239. zezwolenie, rozpoczęli 22 maja roku 1806
  240. prace w języku polskim.
  241. Loża Albertina była świętojańską, czyli symboliczną,
  242. zatem pracowała w trzech pierwszych
  243. stopniach: ucznia, czeladnika i mistrza. Członkowie
  244. dzielili się na czynnych i honorowych
  245. i corocznie po nowym roku wolnomularskim,
  246. przypadającym na 1 marca ery zwyczajnej,
  247. obierali urzędników loży: mistrza katedry, namiestnika,
  248. dwóch dozorców, mówcę, podskarbiego,
  249. sędziego i jałmużnika.
  250. Pieczęć lakowa loży Albertyna
  251. Doskonałości
  252. Mistrę katedry nosi tytuł wielebnego, stoi na
  253. czele loży, czuwa nad administracją i finansami
  254. loży; dozorcy zaś pomagają mistrzowi w prowadzeniu
  255. prac. Mówca przechowuje ustawy,
  256. wygłasza swe zdanie o wszystkich prawach, podlegających
  257. dyskusji i przemawia do nowoprzyjmowanych
  258. na temat jedności wolnomularskiej.
  259. Podskarbi zarządza finansami. Sędzia
  260. przygotowuje wvrok w sprawie brata, który za
  261. winił i loża głosuje czy wyrok utrzymać. Jałmużnik
  262. zarządza funduszami, przeznaczonymi
  263. na wsparcia ubogich i czwartą część funduszów
  264. rozdaje na jałmużny sekretne bez zdawania loży
  265. rachunku. Do obowiązków jego należy również
  266. odwiedzanie z polecenia loży chorych
  267. członków.
  268. Dalej następują urzędnicy mianowani na rok
  269. przez mistrza katedry: sekretarz, jego zastępci.
  270. 10
  271. mistrz obrzędów, Stuart ekonomiczny i obrzędowy,
  272. pieczętarz, archiwista, gościnnik, budowniczy-
  273. rachmistrz, lecznik i dyrektor Harmonii.
  274. Sekretarz redaguje wszystkie protokóły prac.
  275. Mistrz obrzędów wprowadza braci odwiedzających
  276. i czuwa, aby każdy był umieszczony w
  277. loży według właściwego stopnia. Dwaj stuarci
  278. pomagają jałmużnikowi w czynnościach wobec
  279. ubogich i chorych, pomagają mistrzowi obreędów
  280. przy urządzaniu bankietów i są z urzędu
  281. członkami deputacji uroczystych z ramienia loży.
  282. Loże mogą wyznaczać Stuartom czynności
  283. według swych potrzeb właściwych. Pieczętarz
  284. przechowuje pieczęcie i opatruje nimi dokumenty.
  285. Archiwista przechowuje dokumenty
  286. i prowadzi ich rejestr według numerów. Gościnnik
  287. jest pomocnikiem jałmużnika; budowniczy-
  288. rachmistrz sprawdza wszystkie rachunki, a
  289. dyrektor Harmonii zarządza śpiewami i muzyką
  290. podczas prac lożowych, bankietów i uroczystości.
  291. L o ż a L e o p o l d i ne
  292. z u r A b e n d s o n ne
  293. (Leopoldyny na Zachodzie)
  294. Loza ta założona została w Płocku 4 października
  295. roku 1804 przez wielką lożę berlińską
  296. Royal York i była lożą szkocką, to jest pracowała
  297. w stopniu czwartym i piątym.
  298. W budowie gmachu wolnomularskiego następuje
  299. stopień czwarty — kawalera wybranego —
  300. i piąty — kawalera szkockiego.
  301. Loża stopnia czwartego składa się z czterech
  302. pokojów. Pierwszy ma być bez ornamentów;
  303. jest w nim obicie pluszowe. Drugi obity na
  304. czarno, w głębi stół, a nad nim transparent z ręką
  305. drewnianą uzbrojoną sztyletem z napisem
  306. Nec i świeca z wosku żółtego. Trzeci też obity
  307. czarno; naprzeciw drzwi krzak gorejący, ze
  308. strony lewej fontanna i obok grota, czwarty
  309. w której przebywa rada kawalerów wybranych,
  310. obity jest też czarno i usiany blachami białymi
  311. i czerwonymi. Baldachim ma być też czarny,
  312. ozdobiony blachami białymi i czerwonymi; nad
  313. głową mistrza katedry wisi biała korona żelazna;
  314. ze strony lewej tronu ołtarz, a na nim ogień
  315. święty.
  316. W loży stopnia piątego baldachim, ołtarz,
  317. tron i stoi'- obite są czerwono z obszyciem złotym
  318. i usiane różnymi hieroglifami, odpowiadającymi
  319. temu stopniowi. Ubiór braci jest biały,
  320. obszyty czerwonym; na fartuszku cztery rozety
  321. czerwone. Wstęgę czerwoną morową z brzegiem
  322. zielonym nosi się z lewego ramienia na prawo;
  323. na końcu dolnym wstęgi wisi złoty trójkąt równoboczny
  324. z literą J i cyrkiel przewrócony. Na
  325. piersi na wstążce zielonej złocony krzyż św. Andrzeja.
  326. Każdy kawaler szkocki ma rękawiczki
  327. podszyte czerwonym, buty, ostrogi złote i szpadę
  328. w ręku.
  329. KSIĘSTWO WARSZAWSKIE
  330. Za księstwa Płock stał się stolicą Departamentu
  331. Płockiego. Loża Albertyna wznowiła
  332. prace z zezwolenia Wielkiej loży Matki w językach
  333. niemieckim oraz polskim i przy wznowieniu
  334. posiadała 24 członków czynnych, 4 honorowych
  335. i jednego brata służącego.
  336. W bibliotece Ordynacji Zamoyskich w Warszawie
  337. znajdowała się „Lista członków loży
  338. św. Jana pod nazwiskiem Albertini Doskonałości
  339. w Płocku dnia 14 kwietnia 5808 (1808)"
  340. Zachowała się u mnie z tej listy część nazwisk:
  341. Kazimierz Kisielnicki, mistrz obrzędów loży w
  342. stopniu 3, obywatel ziemski; Jacenty Kukliński
  343. w stopniu 4, profesor szkoły wojennej; Otto
  344. Friedrich Wilh. Konig, członek honorowy loży
  345. w stopniu 4, były kons. kam., Ernst Feieramt,
  346. służący loży w stopniu 2; Piotr Kretkowski w
  347. stopniu 1, były generał; Tomasz Karwosiecki w
  348. stopniu 1, obywatel ziemski i Józef Burski w
  349. stopniu 1, również obywatel ziemski.
  350. 3 lutego roku 1811 powstała Prowincjonalna
  351. loża Księstwa Warszawskiego na wschodzie
  352. Płocka z Dyrektoriatem, składającym się z
  353. Franciska Mickiewicza, Jana Mioduskiego i komisarza
  354. sasko-królewskiego Ludwika Mahna. W
  355. uroczystość świętojańską 24 czerwca tegoż roku
  356. otwarto loże: Wschodzącego Słońca w Łomży
  357. i Prawdziwe Braterstwo w Łęczycy. Obydwie
  358. te loże, wraz z dwiema lożami w Gdańsku, podlegały
  359. Prowincjonalnej loży Płockiej, która pozostała
  360. wierna wolnomularstwu berlińskiemu.
  361. Kapituła Najwyższa, urzędująca w Warszawie,
  362. rozpoczynając walkę z lożami niemieckimi
  363. w Księstwie, zwróciła też uwagę na Płock.
  364. W grudniu r. 1811 przewodniczący w Kapitule
  365. Najwyższej generał Aleksander Rożniecki
  366. zawiadamia o uchwale W. Wschodu Polskiego,
  367. iż jeżeli loża Prowincjonalna Płocka z zależnymi
  368. od niej lożami nie przyłączy się do W.
  369. Wschodu Polskiego, to zostanie zamknięta. Nie
  370. ma dla niej innego wyjścia — orzekł W.
  371. Wschód — aby uniknąć tego smutnego losu, jak
  372. przysłanie do W. Wschodu swego reprezentanta.
  373. Niebawem Kapituła Najwyższa rozprawia się
  374. z Prowincjonalną lożą Płocką. Przewodniczący
  375. zawiadamia, iż w jednym z pism tej loży, „mieniącej
  376. się W. lożą Prowincjonalną", W. Warsztat
  377. zauważył wyrażenia mało umiarkowane
  378. względem W. Wschodu Polskiego, a szczególnie
  379. dążność do niepodległości i niesubordynacji,
  380. mającą na celu zmienić dobre zasady innych
  381. lóż. Wobec tego W. Wschód uchwalił, aby za
  382. pośrednictwem władz cywilnych zabronić prac
  383. tej loży „aroganckiej i buntowniczej".
  384. Jednocześnie radca Chrystian Eliasz Wernicke
  385. zwrócił się do Płockiej loży Prowincjonalnej
  386. z prośbą o uznanie i Konstytucję dla nowopowstałej
  387. loży niemieckiej w Poznaniu
  388. Piast zu den 3 Sarmatischen Sdulen i uzyskał
  389. zgodę. Wspomniana loża poznańska nie chciała
  390. jednak uznać zwierzchnictwa W. Wschodu Polskiego
  391. i przez tenże również zamknięta została.
  392. Ciekawe jest postępowanie Niemców poznańskich.
  393. Aby omylić czujność W. Wschodu Polskiego
  394. i władz Księstwa nadają nowej loży nazwę
  395. treści polskiej, na pieczęci umieszczają
  396. orła, a na znaku prócz orła polskiego także barwy
  397. narodowe, lecz należeć do W. Wschodu Polskiego
  398. nie chcą.
  399. Niejasne jest w tym wszystkim z punktu widzenia
  400. polskości stanowisko kierowników Płockiej
  401. loży Prowincjonalnej Franciszka Mickiewicza
  402. i Jana Mioduskiego.
  403. KRÓLESTWO POLSKIE
  404. W. Kapitularna loża Matka pod imieniem
  405. Szczere Połączenie.
  406. Za Królestwa Płock stał się siedzibą województwa
  407. Płockiego. W każdym województwie
  408. była komisja wojewódzka złożona z prezesa
  409. i komisarzy dla wykonywania rozkazów Komisji
  410. Rządowych. W miastach funkcjonowały urzędy
  411. municypalne. Organami samorządu były
  412. rady wojewódzkie. Sądy dzieliły się na cywilne
  413. i kryminalne.
  414. P O C Z E T
  415. B r a c i W o l n y c h M u l .
  416. pracuiarych pnd przewodnictwem
  417. W.- . Wscli.'. Narodowego Polskiego
  418. i
  419. vV.\ Kapit.". Maili i
  420. S Z C Z L R K l'OŁ \ C Z E N IE
  421. N.Ł WSCH.\ P' OCKL.
  422. , w K»I« r . S . JTJ •••
  423. w
  424. • .|«>Mł»>>»K,rinirii • . . . 1 , . » I I * , . , , . » » I •
  425. W P l. 0 t, & U
  426. Dr ik.ir.ll« u Br.', L o t ,
  427. Wielka Kapitularna loża Matka Płocka pod
  428. imieniem Szczere Połączenie otworzona została
  429. w Płocku 24 maja roku 1811. W spisach Wielkiego
  430. Wschodu Narodowego Polskiego na rok
  431. 1820 jako loża Kapitularna zajmowała miejsce
  432. drugie; dawniej drugą była także pomiędzy lożami
  433. Prowincjonalnymi i Kapitularnymi.
  434. 11
  435. Według danych z roku 1821 „w światowym
  436. adresie" do W. loży Kapitularnej Płockiej pisać
  437. można było: a) przy Wielkim Wschodzie w
  438. Warszawie do rąk własnych Piwnickiego Stanisława,
  439. wiceprezesa Komisji województwa Mazowieckiego;
  440. b) w Płocku zaś do rąk własnych
  441. Mickiewicza Franciszka, konsyliarza byłej Deputacji
  442. Ceł i Akcyz Departamentu Płockiego.
  443. Prace zwyczajne odbywał W. Warsztat Płocki
  444. raz w każdym kwartale, to jest w R. W. Mul.
  445. 5821; pierwsze posiedzenie dnia 9 mies. I, czyli
  446. 9 marca 1821, drugie dnia 6 mies. V czyli 6 lipca,
  447. trzecie dnia 5 mies. VIII, czyli 5 października
  448. i czwarte dnia 11 mies. XI, czyli dnia 11
  449. stycznia 1822.
  450. Uroczystości obchodziła W. loża Kapitułarna
  451. łącznie ze wszystkimi lożami na wschodzie
  452. Płocka; te zaś są następujące: a) uroczystość
  453. św. Jana 3 lipca, b) obchód żałobny dnia 4 lipca,
  454. urodziny monarchy dnia 24 grudnia i zakończenie
  455. roku 31 grudnia.
  456. Dyrektoriat Staroszkocki przy W. loży Płockiej
  457. składał się w r. 1821 z członka Kapituły
  458. Najwyższej Franciszka Mickiewicza, Jana Mioduskiego,
  459. Ludwika Mahna, Ignacego Jeżewskiego
  460. ^ Walentego Zakrzewskiego.
  461. Wielkimi urzędnikami byli: w. mistrzem
  462. Franciszek Mickiewicz, w. namiestnikiem Ignacy
  463. Jeżewski, w. pierwszym dozorcą Jan Lasocki,
  464. w. drugim dozorcą Franciszek Jałowiecki,
  465. w. mówcą Jan Dembiński, w. archiwistą Walenty
  466. Zakrzewski, w. sekretarzem Kajetan Morykoni,
  467. drugim w. sekretarzem Ludwik Mahn,
  468. w. marszałkiem Ignacy Osiecki, w. podskarbim
  469. Karol Hewelke, w. mistrzem obrzędów Alojzy
  470. Rowicki, w. pierwszym stuartem Wilhelm Fick.
  471. w. drugim stuartem Dawid Trotz, w. jałmużnikiem
  472. Florian Jeżewski.
  473. Z wyliczonych wielkich urzędników wybitną
  474. postacią był Kajetan Marykoni. Zachowały się
  475. dane o nim od roku 1814. kiedy to w loży lubelskiej
  476. Wolność Odzyskana zajmował stanowisko
  477. sekretarz i 2 zastępcy mówcy. W „znaczeniu
  478. światowym" bvł rektorem szkól Departamentu
  479. Lubelskiego.
  480. W roku następnym loża „Wolność Odzyskana"
  481. żegnała mówcę lożowego Morykoniego opuszczającego
  482. Lublin. Urządzono lożę stołową,
  483. czyli bankiet, co widać ze słowa „palmy'" (pijmy),
  484. umieszczonego w śpiewie pożegnalnym na
  485. jego cześć.
  486. Śpiew rozpoczyna się od opisu jesieni:
  487. Okrzepł głos w słowiku lubym.
  488. Liść swą zieloność już gubi.
  489. Radość ćmi się kirem grubym.
  490. Warsztat też traci, co luhi.
  491. Dziś to. Bracia, raz ostatni.
  492. Jak od Mówcy w tym Zakonie
  493. Odbieramy uścisk bratni: •
  494. Co za boleść w naszym gronie!!
  495. Twój stąd odjazd, Morykoni,
  496. Srogi pocisk daje duszy.
  497. Któż się do żalu nie skłoni.
  498. Kogoż Twa m i ł o ś ć nie wzruszy?
  499. Pomnij. Bracie Morykoni,
  500. Kiedy los Cię wydrze srogi,
  501. że zawsze nam w tej ustroni...
  502. Będziesz miły. będziesz drogi!
  503. Zacny Bracie Morykoni.
  504. Nadzieją słodzim swe życie,
  505. że nam los jeszcze nie wzbroni
  506. Cieszyć się na Twe przybycie.
  507. Zwróć oczy Twe, Morykoni.
  508. Co Warsztat nasz w Tobie traci.
  509. Jak przyjaciel łzę z ócz roni.
  510. Iż opuszczasz Twoich Braci.
  511. Luby Bracie Morykoni,
  512. Od wroga, potwarz. choroby.
  513. Niech Cię niebo zawsze chroni;
  514. Kosztuj stale słodkiej doby.
  515. W Siedlcach Morykoni nie stracił łączności z
  516. wolnomularstwem i piastował wysokie urzędy
  517. w nowootworzonej loży tamtejszej Orzeł Biali/
  518. Przyiorócony.
  519. W Płocku pozostawił po sobie trwałą pamięć,
  520. jako założyciel oraz faktyczny twórca i kierownik
  521. Towarzystwa Naukowego, powstałego w r.
  522. 1820, i Towarzystwa Miłosierdzia. Kierował
  523. pracami Towarzystwa Naukowego i wkładał w
  524. nie swą duszę. Zmarł w r. 1830. Jako rektor w
  525. Płocku przyniósł szkolnictwu miejscowemu nieocenione
  526. zasługi.
  527. Prace Morykoniego nie były dotychczas drukowane.
  528. Dopiero w roku 1931 prezes Towarzystwa
  529. Naukowego Płockiego dr Aleksander Maciesza,
  530. w setną rocznicę zgonu, ogłosił drukiem
  531. jego autobiografię i rozprawę pt. ..Wiadomości
  532. o szkole Płockiej".
  533. Z członków honorowych W. loży Kapitularnej
  534. zasługują na wspomnienie wybitni wolnomularze:
  535. Eliasz Aloy i Ludwik Plater oraz wielce
  536. zasłużony dla teatru polskiego Ludwik Osiński.
  537. W. loża Płocka miała pod swym zwierzchnictwem
  538. za Królestwa Polskiego loże następujące:
  539. w Płocku staroszkocką Ludzkości, świętojańską
  540. Doskonałości, niemiecką świętojańską
  541. rum Dreyeck i świętojańską Ścisłe Milczenie
  542. oraz w Łomży świętojańską Wschodzącego
  543. Słońca.
  544. 12
  545. L o ż a L u d z k o ś ci
  546. Loża staroszkocka Ludzkości wywodziła swe
  547. pochodzenie od loży niemieckiej Leopoldine zur
  548. Abendsonne i składała sie z braci mistrzów
  549. szkockich, czyli kawalerów szkockich w stopniu
  550. piątym.
  551. O b i a z
  552. Starosikockicy c na Wscl».'. P Ł O C KA
  553. pod n a i w»» Ł i c n«
  554. L 1' D Z K O S C 1
  555. i • ' ' V-"'/ . t Ł .
  556. I . ..
  557. W Rofcll p.'. ¡.". '' C J - r
  558. K ' ' '
  559. i
  560. i
  561. u J*; - > . tl
  562. W roku 1821 mistrzem katedry tej loży był
  563. Ignacy Jeżewski, namiestnikiem Franciszek Jałowiecki.
  564. pierwszym dozorcą Wincenty Chelmicki
  565. i drugim Jacenty Kukliński.
  566. - L o ż a D o s k o n a ł o ś ci
  567. Świętojańska loża Doskonałości pochodziła
  568. od loży Albertyny Doskonałości. W roku 1821
  569. mistrzem katedry był Franc'szek Jałowiecki, a
  570. namiestnikiem Wincenty Chełmicki.
  571. Członków czynnych zamieszkałych w Płocku
  572. miała wówczas 38: wśród nich sędziów Trybunału
  573. cywilnego Michała Bieńkowskiego, Karola
  574. Chwaliboga i Józefa Koperskiego; prokuratora
  575. przy tymże Trybunale Wincentego Gawareckiego;
  576. asesora Jakuba Kozłowskiego; pisarza
  577. sądu kryminalnego Tomasza Słonkowskiego:
  578. podpisarza sądu pokoju Adama Makowskiego
  579. i patrona Jana Brzozowskiego. Z Komisji wojewódzkiej:
  580. sekretarza generalnego Franciszka
  581. Koskowskiego; rachmistrzów Aleksandra Jałowieckiego
  582. i Wiktora Kozłowskiego: adiunktów
  583. Wojciecha Kwasiborskiego, Wiktora Kozłowskiego
  584. i Jana Kułakowskiego; płatnika Ignacego
  585. Luboradzkiego; archiwistę Tadeusza Waśniewskiego;
  586. kasjera m. Płocka Adama Jędrzejewicza;
  587. radnego m. Płocka Augusta Zaleszczyńskiego;
  588. inspektora więzienia Cypriana Słupeckiego
  589. oraz szereg urzędników skarbowych
  590. i komisji celnej. Z wolnych zawodów byli kupiec
  591. Józef Pestugia, artysta-muzyk Blumschein.
  592. aptekarz Jan Smoliński.
  593. Członków czynnych, zamieszkałych poza
  594. Płockiem, było 91. Wśród nich przeważali liczbowo
  595. obvwatele ziemscy: Bagiński. Bratoszewski,
  596. Burdziński, Czapski. Dąbrowski. Kamiński,
  597. Olszewski. Rościszewski. Zdzitowiecki, Ośmiałowski
  598. i inni.
  599. Wincenty Hipolit Gawarecki prokurator przy
  600. Trybunale cywilnym był postacią wielce zasłużoną
  601. w dziejach Płocka.
  602. O b r a z
  603. Spra.\ i Dosk.-. • Swiftego JANA
  604. , - obnei'i matvi'kift
  605. D O S K O N A Ł O Ś C I
  606. u * Wsch.\ P l o i k a |>racuiijcey
  607. i P i o i m c i i e n t n N r " - I.
  608. w K.'. p'. »•'• 18» i.
  609. L o ż a z u m D r e y e ck
  610. Masoni płoccy, uważający się za Niemców,
  611. mieli swą lożę świętojańską zum Dreyeck, powstałą
  612. 14 czerwca roku 1816. W roku 1821 mistrzem
  613. katedry był Ludwik Mahn, namiestnikiem
  614. Karl Hewelke. W loży pracowali dwaj
  615. ..musikalische Brudcr" He'ndrich i Karl Jacobi.
  616. Niektóre loże posiadały własną orkiestrę. W
  617. Wielkim Wschodzie Polskim, tj. przy najwyższym
  618. zarządzie wolnomularstwa, był wśród urzędników
  619. dyrektor Harmonii. Urząd ten w roku
  620. 1819 piastował znany kompozytor Karol
  621. Kurpiński, a w roku 1821 artysta Teatru Narodowego
  622. Ludwik Dmuszewski. Brac'a Harmonii
  623. — muzycy i śpiewacy — zwali się atalanami.
  624. Obrzęd przyjęcia nowego członka kończy się
  625. chórem braci Harmonii, który „przy dźwiękach
  626. instrumentów muzycznych cichymi uroczystymi
  627. tonami uspokaja namiętności". Gdy loża
  628. stołowa (uczta wolnomularska urządzana po
  629. zgromadzeniu loży zwykłej) ogłoszona została
  630. za otwartą, bracia w cichości odmawiali modlitwę,
  631. po czym następowała pieśń chóralna. Przed
  632. zamknięciem loży bracia, utworzywszy łańcuch
  633. bratni przez podanie prawej ręki stojącemu z
  634. lewej strony i lewej ręki stojącemu z prawej.
  635. 13
  636. kończyli rozpoczętą po otwarciu loży pieśń.
  637. Następowała kwesta jałmużnicza, podczas której
  638. bracia Harmonii śpiewali pieśń specjalną.
  639. >1,' • v •
  640. 'S. \ ... _
  641. YER ZEICHNISS
  642. s a m m t l i c h e r M i t g l i e d er
  643. d.r
  644. goi i-rhten und rollkommenen
  645. s r I o u a n n i s - L o g e
  646. z u 111 I 3 R E Y E C K
  647. 1 M
  648. O H I E S T I C P Ł O C K.
  649. lir
  650. dal flfcr L'. *.'• Ł.'. st«u
  651. W czasie uczty między toastami śpiewano pieśń
  652. według rozkładu, ułożonego przez mistrza katedry
  653. i mistrza obrzędów.
  654. Ś c i s ł e M i l c z e n ie
  655. Następna świętojańska loża płocka pod osobnym
  656. nazwiskiem lcisłe Milczenie, założona 7-go
  657. O b r a z
  658. Spraw,-, i Do.sk.'. a Świętego JANA
  659. pod otubnJr* asturńkitm
  660. ŚCISŁE MILCZENIE
  661. N V W SC .!.•• P ' OCK \
  662. i Płockich a t= N" IV.
  663. w R.'. r- «••• 5»»<-
  664. lipca roku 1816, miała odrębny charakter i pokryta
  665. była większą tajemnicą aniżeli inne loże.
  666. 14
  667. Zgodnie z ustawą, nie przyjmowała „odwiedzin
  668. braci", czyli była lożą zupełnie zamkniętą.
  669. Prace zwyczajne wedle szczególnych postanowień
  670. odbywała „na uroczystości, kiedy jaka
  671. przypadnie". Zbierała się więc loża bardzo
  672. rzadko, zapewne przy ważnych okolicznościach
  673. Urzędnikami w roku 1821 byli przeważnie wybitni
  674. masoni miejscowi.
  675. W s c h o d z ą c e g o S ł o ń ca
  676. Ostatnia loża świętojańska, zależna od Wielkiej
  677. loży Matki Płockiej, pod osobnym nazwiskiem
  678. Wschodzącego Słońca, założona 11 listopada
  679. roku 1811 pracowała w Łomży. W roku
  680. 1820 mistrzem katedry był Wiktor Remb'eliński.
  681. a namiestnikiem Ignacy Kisielnicki. Loża
  682. miała 29 członków czynnych zamieszkałych w
  683. Łomży i 75 mieszkających poza Łomżą: byli to
  684. obywatele ziemscy, urzędnicy, wojskowi i ludzie
  685. różnych zawodów. Posiadała więc przeszło
  686. 100 członków czynnych i widać z tego, iż wolnomularzy
  687. w Łomży było dużo.
  688. t .i
  689. O b r a z
  690. • i
  691. Spraw/. i Dosk.\ ca Swięt.'. JANA
  692. I łd t.iobni'* nśtaitkitm
  693. |
  694. W S C' I I 0 U Z A C' E G O SŁOŃCA
  695. !ia Wscli.'. ŁOMŻY piacuiącćjz
  696. Pi ocKicii • ^ N">- II.
  697. w R-. |> . i.-. 5i a o.
  698. Silnie rozbudowany gmach wolnomularstwa
  699. płockiego zburzył jednak ukaz cesarza Aleksandra
  700. I. ogłoszony w Królestwie Polskim 25 września
  701. roku 1821.
  702. Utworzona została w Warszawie rządowa Komisja
  703. do likw'dacji lóż. Przedmioty obrzędowe
  704. podlegały zniszczeniu.
  705. W archiwum Głównym Akt Dawnych w
  706. Warszawie w dziale ruchów niepodległościowych
  707. i społecznych jest decyzja władz Królestwa
  708. z r. 1828 o przekazaniu biblioteki po lożach
  709. masońskich w Płocku Bibliotece Publicznej
  710. Uniwersytetu Warszawskiego.
  711. Historia wolnomularstwa polskiego stanowi
  712. ciekawą kartę z dziejów naszej kultury. Historia
  713. ta zasługuje na szczególną uwagę chociażby
  714. ze względu na to, że do stowarzyszenia wolnomularskiego
  715. należał cały szereg postaci najwybitniejszych,
  716. jak Stanisław Kostka i IgpGcy Potoccy,
  717. Józef Poniatowski, Julian Ursyn Niemcewicz,
  718. generał Henryk Dąbrowski, Walerian
  719. Łukasiński i wielu, wielu innych.
  720. Zapoznawszy się ze wszystkimi dostępnymi
  721. archiwaliami o wolnomularstwie polskim
  722. stwierdzić muszę, iż protokóły zebrań lożowych
  723. są naogół jednostajne i błahe; wszystko obraca
  724. się właściwie około obrzędów wtajemniczenia w
  725. różne stopnie. Nie ma właściwie śladu, aby wolnomularze
  726. polscy omawiali na swych zebraniach
  727. sprawy poważne, polityczne, czy też dotyczące
  728. kultury.
  729. Ponieważ tworzyli stowarzyszenie tajne, może
  730. naumyślnie nie pozostawili po sobie śladów
  731. tych prac, niszcząc materiały po kasacie wolnomularstwa.
  732. Wydaje mi się. że zachowałyby się jednak jakieś
  733. dane o poważniejszej działalności masonerii
  734. polskiej. Według materiałów pozostałych po
  735. niej, a opracowanych przeze mnie w okresie
  736. dwudziestolecia międzywojennego, wynikałoby,
  737. iż arystokracja, szlachta i inteligencja wstępowały
  738. do lóż powodowane głównie modą i ciekawością.
  739. Widocznym jednak i znamiennym znaczeniem
  740. masonerii było to, że j e j struktura i obrzędowość
  741. stały się gotowym wzorem przy zakładaniu
  742. w latach dwudziestych ubiegłego stulecia
  743. licznych związków tajnych, dążących do urzeczywistnienia
  744. pragnień o niepodległości Polski.
  745. Z tych związków wymienię chociażby; wolnomularstwo
  746. narodowe czyli wojskowe Łukasińskiego,
  747. Kosynierów, Towarzystwo Patriotyczne,
  748. Wolnych Polaków, Filaretów, Filomatów i Promienistych.
  749. *
  750. * *
  751. Hipolit Skimborowiez umieścił w „Korespondencie
  752. Płockim'' z r. 1880, nr 6, str. 1-3, artykuł pt.:
  753. ..Masoni w Ptocku" stanowiący część jego pracy o
  754. masonerii polskiej, która to praca miała się ukazać
  755. (lecz się nie ukazała) w „Bibliotece Warszawskiej".
  756. We wspomnianym artykule Skimborowiez daje
  757. najpierw krótki wstęp o powstaniu masonerii polskiej.
  758. Pisze, iż w Polsce do r. 1821 istniało sześćdziesiąt
  759. lóż. Otóż w pracy mej: .Wykaz polskich lóż wolnomularskich
  760. oraz ich członków w latach 1738—
  761. 1821. .". wydanej w r. 1929 przez PAU, wyliczyłem
  762. polskich lóż 273. Dalej zaznacza, iż przygotowana do
  763. druku praca jego o wolnomularstwie polskim kosztowała
  764. go wiele trudu i że „pracy takiej nie mają inne
  765. narody w tym zakresie". To oświadczenie Skimborowicza
  766. tłumaczy się nieznajomością literatury
  767. zagranicznej o masonerii Dzieł bowiem o tym stowarzyszeniu
  768. jest, zagranicą niezliczona wprost ilość.
  769. Skimborowiez nadmienia że Wschód Polski itj.
  770. najwyższy zarząd masonerii w Polsce i ,.zależał naprzemian
  771. od Wschodu francuskiego, berlińskiego i,
  772. petersburskiego, a nawet angielskiego". Jest to
  773. twierdzenie wręcz błędne, gdyż Wielki Wschód Narodowy
  774. Polski był zawsze niezależny. ,
  775. Następnie Skimborowiez przechodzi do wolnomularstwa
  776. płockiego, korzystając z wykazów członków
  777. lóż (obrazi z r. 1821.
  778. N O T Y i
  779. R E C E N Z J A
  780. Ksawery Swierkowski: „Dwie nieznane Gazety
  781. z doby Powstania Listopadowego. Praca
  782. przedstawiona na posiedzeniu Komisji Bibliografii
  783. i Bibliotekoznawstwa w dniu 11 grudnia
  784. 1954 r. Wrocław 1957 8° 14, i). Sprawozdanie
  785. Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego
  786. 9, 1954 — Dodatek 2.
  787. Doc. K. Swierkowski odkrył dwa nieznane
  788. czasopisma z czasów Powstania Listopadowego,
  789. jedno „Patriotą Siedlecki'', drugie „Goniec Województwa
  790. Augustowskiego". Województwo
  791. Augustowskie mając w swoim zasięgu północno-
  792. -wschodnie powiaty późniejszej Gubernii Łomżyńskiej
  793. wraz z Łomżą wchodzi w obręb zainteresowań
  794. Mazowsza Płockiego. Jest to tytuł do
  795. niniejszej recenzji, którą uzasadnia dalsze jeszcze
  796. uwagi.
  797. Autor omawia historię obu pism, redaktorów,
  798. współpracowników i drukarzy, historię i stan
  799. zachowanych, jak również przepadłych unikatów,
  800. ustala wiadomość o papierni w Dzieżbi,
  801. prostuje i uzupełnia wiadomości Estreichera,
  802. N O T K I
  803. precyzuje kierunek czasopism. Pracę ilustrują
  804. zdjęcia Gońca i rysunki znaków wodnych papierni
  805. w Dzieżbi. Autorowi znane były 3 pisma
  806. prowincjonalne z tego czasu, odnajduje dwa
  807. nowe.
  808. Dorzucić warto zagadkę ze starego katalogu
  809. Biblioteki im. Zielińskich. W katalogu tym znajduje
  810. się czasopismo Sandomierzanin, dziennik
  811. polityczny i literacki, dawniej Inwalida Radomski.
  812. Radom 1831. Pisma tego nie odnaleziono.
  813. Lenteckiego spotyka się wśród pierwszych
  814. drukarzy płockich w latach 1811. Czy to ten
  815. sam Lentecki Antoni, który drukował Gońca
  816. Województwa Augustowskiego.
  817. Czasopisma w okresie Powstania Listopadowego
  818. mogły wychodzić nie tylko w Kaliszu, Lublinie,
  819. Płocku, Augustowie, Siedlcach. Jeżeli
  820. bibliografii nie znane były dwa czasopisma a do
  821. Płocka może zawędrowało jedno jeszcze, sądzić
  822. można, że własne pisma mogły istnieć w innych
  823. departamentowych miastach, jak Piotrków.
  824. Kielce, Radom. Archiwa Państwowe b. Królestwa
  825. mogą jeszcze przynieść wyjaśnienie.
  826. ^ Cz. Gutry
  827. 15
Advertisement
Add Comment
Please, Sign In to add comment
Advertisement